Саба?ты? та?ырыбы: Д?рыс тама?тану-денсаулы? кепілі
Саба?ты? ма?саты: О?ушыларды д?рыс тама?тану м?дениетімен таныстырып,денсаулы? ??ндылы?ы, д?рыс тама?тану туралы т?сініктерін ке?ейту. Адамны? а?засына ?ажетті та?амды? заттарды? ерекшелігін,денсаулы?ты? адам ?міріндегі ма?ызын т?сіндіру.?аза?ты? ?лтты? та?амдары мен салт — д?ст?рлерін жа??ырту ар?ылы ?лт?а деген с?йіспеншілік сезімдерін ояту.Денсаулы?ты к?туге, д?рыс тама?тана білуге,салауатты ?мір салтын ?стану?а т?рбиелеу
К?рнекілігі: тама?тану туралы жазыл?ан на?ыл с?здер, та?ам, жеміс-жидектерді? суреті.
Саба?ты? ж?рісі: М??алім с?зі:
Б?гінгі к?н терезеден,
Бізге к?ліп, т?р ?арап.
Сондай жа?сы к??іл-к?ймен,
Басталады б?л саба?.
Балалар, адамны? басты байлы?ы не деп ойлайсы?дар?
«Бірінші байлы? –денсаулы?» деп тегін айтпа?ан.
Денсаулы? мы?ты болу ?шін не істеуіміз керек?
Балалар, д?рыс тама?тану керек.
Тама?тану-адам а?засы ?шін аса ма?ызды ?ажеттілік. Адамны? денсаулы?ы к?бінесе ?алай тама?тан?анына байланысты. Адам ?немі к?ш-?уат ж?мсайды. Соны ?алпына келтіру ?шін ол д?рыс тама?тана білуі тиіс.
Д?рыс тама?тану дегенініміз б?л аз-аздан ?рт?рлі тама?тарды ?абылдау.А?за ?немі ж?мыс ат?арады. Сонды?тан ?немі тама?тануды талап етеді. Тама? ар?ылы адам ?уат алады. Осы ?уатты? ар?асында адам ж?мыс істейді, ?оз?алады, спортпен айналысады.
Тама?ты жеткіліксіз м?лшерде ішу немесе м?лшерден арты? ішу де а?за ?шін ?те зиянды.
Тама?тану м?дениеті
- ?рбір адам та?амнан 1 т?улікте ж?мсайтын ?уатына сай тама?тануы тиіс.
- К?ніне 4 не 5 рет тама?тану тиімді.
- Тама?ты к?н сайын бір мезгілде ?абылдау керек.
- ?атты ысты? тама?ты, ?атты суы? тама?ты ішуге болмайды, тісті? эмалін б?зады
- А?ыр?ы тама?тану ?й?ы?а дейін 2 са?ат б?рын болу керек.
- Тама?тын т?рін ?згертіп т?ру керек
-?айнатыл?ан, бу?а піскен та?ам пайдалы.
- Тама?ты асы?пай шайнап жеу керек
- С?йы? та?амдарды к?к?ніс, жемісті к?п ?олдану керек
- С?т, суттен жасал?ан ?ыш?ылтым та?амды жеу керек
Тама?тану ережелері
Тама? ішер алдында ?олды жуу керек
Дастархан басында т?зу отыру керек
Тама? ішкен кезде с?йлеме
Тама?ты ?деп са?тап, жа?сылап шайна
?андай ??нарлы, пайдалы та?амдарды білесі?дер? (о?ушылар жауаптарын ты?дау)
?ыдырып келді? бе,
Болды? ба сыныпта.
Тама?тану алдында
?ол жууды ?мытпа!
Кештетпей уа?ыттан,
Т?рт рет тама?тан.
Жал?аулы?ты ?уатын,
С?т пен ірімшік,
?айма? бар, айран бар.
Б?лармен дос болмай,
Аласы? ?айдан н?р?
Таби?ат сыйла?ан,
Жеміс пен к?к?ніс.
Бойына жина?ан,
Д?руін алып ?с.
А?ыл мен к?ркімді,
“Толтырды”- дегейсі?.
?арсы алып ?р к?нде,
С?йсініп жегейсі?!
Ата - Ана, ??рметті,
Жек к?рер кім етті?!
Мен ?сіп келемін,
Балы? пен тауы? бер,
К?ніне бір м?рте,
Б?ларды тауып бер!
Бот?аны дайындар,
?р т?рлі жармадан.
Ди?андар д?н егіп,
Е?бегін арна?ан.
Нан – та?ам ?л берер,
?уатты? ?айнары.
Ер жетіп ?суге,
Б?л та?ам пайдалы!
К?п сусын ішесі?,
К?н ысып, жаз болса.
Пайдасы жо? оны?,
Ішінде газ болса.
Шырын мен таза су,
Асы?ды ?ортады.
«Бояу, газ» ?осылса,
Ас?азан “?ор?ады”.
Ж?мба?тар шешу
?рі сусын, ?рі д?рі,
Емге ішеді жас пен к?рі.
Малды? с?ті,елді? ??ты,
Деп ба?алар ж?ртты? б?рі./?ымыз/.
-?ымыз деген не?
-?ай малды? с?тінен ашытылады?
Жатам ??стар тобына,
Азы?ымын адамны?.
«Ы»-ны ?осса? со?ыма,
Жыл?ы етімін – та?аммын.
(?аз - ?азы)
?азыны ?ай малды? етінен дайындайды?
?аза?ты? ?лтты? сусыны ?ымызбен, жыл?ы етінен жасал?ан ?азы мен ?артаны? та?амды? ??ндылы?ын бабаларымыз д?лелдеп кеткен.
Сергіту с?ті ( ба?та ж?не ба?шада ?сетін жемістер мен к?к?ністер аттарына с?йкес алма болса т?рып, с?біз болса отырып жатты?улар жасау )
Алма, картоп, алм?рт, с?біз, лимон, ?арбыз, ?ауын, апельсин, орамжапыра?, шие, б?лдірген т.с.
Фаст-фуд та?амдары «тез тама?тану» деген ма?ына береді. Хот-дог, чизбургер, гамбургер, чипсы, кириешки, сэндвичті дайындау барысында к?п маргарин ?олданылады. Маргаринні? ??рамында жасанды майлар к?п.Олар ас?азанда ?за? уа?ыт?а дейін ?орытылмайды. Кейбіреулер фаст-фудты? денсаулы??а зиян екенін біле т?ра, одан бас тартпайды. ?алымдарды? пайымдауынша, б?л жа?дай адамды психологиялы? т?уелділікке ?кеп со?тырады. ?йткені, атал?ан ?німдерді жасаушылар оны? д?мін к?шейтетін арнайы ?оспаларды ?осады да, сол ар?ылы т?тынушыларды ?зіне тартады екен. Тез тама?тануды? кесірінен ас ?орыту жолдары ?иындайды. Фаст-фуд?а ?йір жандарды? ас?азан, ж?рек аурулары, ?ан ?ысымы, ?ант диабеті аурулары к?н ?ткен сайын ?дей т?седі. ?сіресе ?з денсаулы?ына к??іл б?лмейтін балалар?а обал. Олар диета са?тамай, тама?танатын болса, саулы?ы к?н ?ткен сайын ?лсірей т?седі. Т?рлі елдердегі медициналы? зерттеулерді? н?тижесі фаст-фуд ?німдерін к?нделікті ?олдану семіздікке ?келеді дейді. Бір ?ана орташа к?лемдегі гамбургер немесе бір стакан кока кола 1500 колория?а те? к?нделікті адамны? бір к?ндік тама?ы 1500 колорияны ??рау керек. Ал сендер бір ?ана гамбургермен шектеліп ?оймайсыз ?ой. Б?л ?німдер адамды толы? т?бетін ?ана?аттандыра алмайды, ол тек аз ?ана уа?ыт?а ас?азанды алдау десе болады. С?йтіп арты? тама? ішіп, семіздікке шалды?у?а болады.
Балалар, та?амны? ??нарлы?ы оны? бойында?ы д?румендерге байланысты.?андай д?румендерді білесі?дер? Ендеше, орта?а д?румендерді ша?ырайы?
Бастарына д?румен аты жазыл?ан ?алпа? киген о?ушылар шы?ып, ?здерін таныстырады. «Д?румендер айтысы»
А д?румені:
Мен с?бізді?, ?ауынны?, ?ызана?ты?, балы? майыны?, ж?мырт?аны?, сары майды? ??рамында боламын.
В д?румені.
Мен бірнеше топ?а б?лінемін. В1 В 2 В6 В12.
Мен бауырды?, ж?мырт?аны?, с?тті?, ірімшікті?, ?арананны?, етті?, балы?ты?, к?к?ністерді? ??рамында кездесемін.
С д?румені:
Мен пиязды?, картопты?, орамжапыра?ты?,жеміс — жидектерді? ??рамында боламын.
Д д?румені:
Мен ?те пайдалымын.Балы? майында, уылдыры?ында, ж?мырт?аны? сарысында кездесемін.
Е д?румені:
Мен к?нделікті пайдаланатын та?амдарды? ішіндегі ?сімдік майында, жа??а?тарда, ж?геріде, малды? бауырында, к?к?ністерде к?п боламын.
-Д?румендер, айтыспа?дар. Сендерді? барлы?тары?да адам?а пайдалысы?дар.
Д?румендер тірегі?,
А, В, С, Д, Е – деп аласы?.
Жетіспесе бірі оны?,
Ауырып сен ?аласы?
А – ?ажет к?зі?е,
В — ж?йкені то?айтар,
С – дан микроб безінер.
Д – с?йекті ны?айтады
Ас адамны? ар?ауы,
Тама?ты ішкін к?нде сен.
Деген с?з бар ежелден,
Белгілі бір мезгілде,
Бой?а сі?іп тар?ауы.
Тойып ішсе? ?аншама,
Ауырасы? соншама.
Ас?азанды б?лдірсе?,
Жазылмай ?анша ж?ресі?.
?орытындылау
?аза? хал?ыны? негізгі ежелден келе жат?ан та?амы ет пен с?ттен жасал?ан ?німдер. Олардан к?шпелі жа?дайда ?за? са?талатын т?рлі та?амдар дайында?ан. Мысалы, ?азы, ш?жы?, с?рленген, ?а?тал?ан, ыстал?ан ет ?німдері ?за? са?талады, ?рі ?те д?мді. Ал с?т ?німдерінен айран, ірімшік, ?ымыз, ш?бат сусындары дайындалады. ?лтты? та?амнан ?ол ?зуге болмайды.