Ашы? т?рбие са?аты "?ыз-еркем, ?ылы?ымен к?ркем"

Мазмұны...................................................................................................................1

Кіріспе.......................................................................................................................2-4

I бөлім

1. Диалогтық сөйлеу,сөйлеу мәдениетінің бір формасы

1.1 Диалогтык сөйлеудің лингвистикалық сипаттамасы.................................5-11

1.2 Диалогтык сөйлеудің психологиялық сипаттамасы……………….....…..12-17

1.3Негізгі мектепте бастапқы кезеңдегі диалогтық оқытуды дамыту............18-21

II бөлім

2.Негізгі мектептегі V-VI сыныптардың диалогтық сөйлеу технологиясының оқыту әдістемесі

2.1Диалогтық оқыту технологиясының әдістемесі………….………..............22-29

2.2Диалогтық сөйлеуге арналған жаттығулар…………………………….......30-47

2.3Диалогтық оқытудың дәстүрлі емес әдістемесіне арналған әзірлемелер..48-54

Қорытынды…………………………………….……………………………......55-56

Әдебиеттер тізімі……………………………………………………………......57-60

Кіріспе

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Теория жүзіндне диалогтық сөйлеу технологиясына көп көңіл бөлінсе де, бірақ оның кейбір аспектілері мен технологиялары түсіндірілусіз қалған.Оқушылар арасында ең оңай әңгіме құру үшін көп уақыт және ыңғайлы материал таңдауды қажет етеді.Ағылшын тілі мұғалімдері үшін осы мәселелер жиі қиындықтыр туғызады.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Тілді тек тілдік бірліктер мен олардың өзара байланысының қатаң құрылымды жүйесі деп түсінуге болмайды, тіл ең алдымен қатысым құралы болып табылады.Сондықтан диалогтық оқыту технологиясын оқыту үрдісінде қолданудың артықшылығы мол.

Орта білім беретін мектепте ағылышын тілін үйретуде ең басты және негізгі мақсаты барлық оқу үрдісін анықтайтын коммуникативтік мақсат болып табылады. Диалогтық сөйлеу, сөйлеу формасының негізгі түрі болып табылады.

Қазіргі заманғы педагогикалық ғылымдардың ең басты мәселесі болып шет тілдердегі диалогтық сөйлнудің дамуы.Осыған орай соңғы кездегі мақалалар мен басылымдар шығуда. Бірақ осы мәселе өзінің жалғасын және әдістемелік тереңдетілуін табуы тиіс. Сондықтан қазіргі диалогтық сөйлеудің талаптары-ол оқушылардың оқылып жатқан шет тілінде әңгіме жүргізуі.

Осы жағдайда диалогтық оқытудың жаңа оңтайлы әдісін іздеу талап етеді. Осында қалған практикалық нәтиже қысқа жолмен, аз уакыт ішінде және аз күш салумен ал оқу үрдісі оқушыларға қолдан келерліктей, қызықты және еліктірліктей болуы тиіс.

Диалогтық оқыту монологтық оқытуда қарағанда қиын болып келеді. Өйткені онда әртүрлі сөйлеу үлгілері өңделіп есте сақталады кейіннен осы құрылымдар монологтық оқытуда қолданылады.

Ағылышын тілін оқытудың бастапқы кезеңінде мұғалім оқушыларға оқытылып жатқан шет тілінде сөйлеу мәдениетін үйретуі тиіс.

Диалогтық сөйлеуге үйретудің міндеттері туралы айтатын болсақ, диалогтық сөйлеудің оқыту әдістемесі ауызша сөйлеу түрінен дербес аспект болып жақында бөлініп шыққан болатын. Бірақ бұл аспект әлі де блса теориялық және практикалық зертеулерді талап етеді

Зерттеудің мақсаты – Шет тілінде лингвистикалық тәжірибе негізінде диалогтық сөйлеу технологиясы арқылы 5-6 сынып оқушыларының сөйлеу дағдысын қалыптастыру.

Зерттеу барысында мына мәселелер шешімін тапты:

1. Диалогтық сөйлеудің лингвистикалық және психологиялық сипаттамаларын қарастыру

2.Бастапқы кезеңдегі диалогтық оқытудың әдістемесін қарастыру.

3.Диалогтық сөйлеу дағдысына арналған жаттығуларды қарастыру.

4.Оқыту бағдарламасына сәйкес диалогтық сөйлеуге арналған өзіндік әзірлемелерді ұсыну.

Зерттеу нысаны:Диалогтық сөйлеу технологиясыншетел тілін оқытудың үдерісінде зерттеу.

Зерттеу пәні:Қазіргі заманғы әдістемені қолдана отырып 5-6 сынып оқушыларының оқыту үдерісінде ағылшын тіліндегі дайындықсыз сөйлеу дағдысын қалыптастыру.

Осы мәселеге байланысты сұрақтарды шешу тек оқытудың негізін анализдей келе шешуге болады:

Біріншіден, Диалогтық сөйлеудің психологиялық негізі арқылы;

Екіншіден, диалогтық сөйлеудің лингвистикалық аспектілері арқылы;

Осы мәселенің шешуіне зор үлес қосқан ғалымдар психолог-әдіскерлер: Бим И.Л.(6),3имняя И.А (16) Шатилов С.Ф. (34), Пассов Е.И. (24), және т.б.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Негізгі білім беретін мектептегі ағылшын тілін диалогтық оқыту технологиясы негізінде оқушылардың сөйлеу дағдысын дамыту үшін маңызды болып табылатын әдістемелік қағидалар жиынтығы топтастырылады. Олардың дәйектілігі педагогикалық тәжірибе эксперимент өткізу барысында дәлелденді. Ағылшын тілі жүйесінің ішкі құрылымынан қажетті тілдік минимумды анықтап, оны ағылшын тілінде сөйлесу, пікірлесу, жазу, сұхбаттасу т.б. қызметтерінде жүзеге асыра білуге керекті дағды, біліктерді ақпараттық коммуникативтік технологиялар жүйесімен оқыту арқылы қалыптастыру жолы мен ерекшеліктері айқындалды.Ағылшын тілін диалогтық оқыту технологиясы жүйесімен оқытужеке тұлғаның дамуына әсер етуші фактор ретінде танылып, әдістемелік- теориялық негіздерге сүйене отырып анықталды.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Негізгі білім беретін мектептерде ағылшын тілін диалогтық оқыту технологиясы жүйесімен оқытудың әдістемелік тұғыр арқылы жасалған өзіндік құрылымдық –мазмұндық болмысы мен технологиясы туралы теориялық түйіндер мен дидактикалық ұстанымдар жүйесінің құрамдас бөлшегі ретінде ағылшын тілін жаңаша жаңғыртып оқытуға қосылған үлес ретінде таныла алады.

Зерттеудің практикалық құндылығы. Жұмыста қарастырылған нәтижелер негізгі білім беретін мектептерде ағылшын тілін оқытуда оқушыларды диалогтық оқыту технологиясы негізінде сөйлеу дағдысын қалыптастырудың тиімді жүйесі ретінде диалог, сұхбат, мәтіндердің қолданудың артықшылығы тәжірибе жүзінде дәлелденіп, негізделді; зерттеу нәтижелерін мектепте ағылшын тілі сабағында қолдануға болады.

Дипломдық зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қортындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Диалогтық оқыту, сөйлеу мәдениетінің бір формасы

1.1 Диалогтік оқытудың лингвистикалық сипаттамасы

Ел мен ел, халық пен халық жиі араласып, халықаралық қатынастар ерекше көтеріліп жатқан қазіргі таңда дүние жүзінің әлеуметтік мәдени талап тілегіне орай бірнеше тілді қатысымдық құзыреттілікті дамыту күрделі міндеттердің бірі болып табылады. Адамдар ең бірінші бір-бірімен тіл арқылы қарым-қатынас жасайды дейтін болсақ, сол тіл арқылы түрлі мәдениеттер арасындағы тілдесу диалогпен өркендейді. Тіл — әр ұлттың дәстүрлі мәдениетімен астасатын күрделі қарым-қатынас құралы.Ағылшын тілін өзге ұлт өкілдеріне меңгертуде сөйлеу әрекеті түрлері бойынша, олардың ішкі салаларына қарай, деңгейлік оқыту негізінде, кәсіби бағдар негізінде жүйелеу мәселелері аса өзекті ғылыми мәселеге айналуда.Қазіргі кезде халықаралық қатынастардың күшейіп, соған сәйкес халықтар арасындағы өзара түсіністік мәселесінің алдыңғы қатарға шығуы және ағылшын тілін қазақ балаларына меңгертуде тіл мен мәдениет мәселелерінің ара қатынасына, олардың өзара байланысына, әртүрлі ұлт өкілдері арасында диалогтық сөйлесу өзара түсіністік, ынтымақтастық жағдайында өрбін, қалыптасуына ерекше көңіл бөлінукерек. Және осы талап ағылшын тілін меңгерту үрдісінде ұлтаралық қатысымды негізге ала отырып, ағылшын халқының тілі мен мәдениетіндегі ұлттық ерекшеліктерді сыйлап, құрметтеуге бағытталады. [31;34]

Ұлтаралық және мәдениетаралық қарым-қатынаста әр халықтың тілі мен мәдениетіндегі ұлттық ерекшелікті есепке алу – тілді өзге тіл ретіндегі әлеуметтік лингвистика мен лингодидактиканың басты салаларының қатарына жатады. Сонымен қатар, әрбір адам басқа мәдениет өкілімен тілдесу ретінде өзінің ана тілін пайдаланады. Тілдесу үстінде адам өз халқының мәдениеті, ұлттық ерекшелігін тілдік бірліктер арқылы білдіреді. Диалогқа қатысушылар осылайша өздерінің тілден алған білімдерін де, өздерін де жеке тұлға ретінде көрсетуге мүмкіндік алады. Демек, оқушылардың диалогтық тілдесім мәдениетін қалыптастыру – аса маңызды міндет. Тіл меңгерту үрдісінде қазіргі ғылымда кең қолдау таба бастаған лингвоелтану, лингвомәдениеттану құзыреттіліктерін қалыптастыру, сол арқылы диалогтық тілдесімге шығару. Бұл міндетті жүзеге асыру диалогтарды пайдалану қажеттігін алға тартады. Диалогтарды тіл меңгертуде пайдалану өзіндік күрделілігі бар мәселе. Оларды тіл меңгерту тақырыбына сәйкестендіріп іріктеудің өзіндік ұстанымдарын қалыптастыру мен пайдалану жолдарын ұсыну қажеттігі туындайды.Адам тілдесу барысында да әр түрлі көмекші құралдарды да пайдаланатыны белгілі. Сондықтан диологтық тілдесім үстінде көмекшілік қызмет атқаратын ым, қимыл, ишара мәселелері туралы, олардың диолог мазмұнынан алатын орнын, ағылшын тіліндегі ерекшеліктеріне де ерекше мән беруді талап етеді.[42;16б] Диалогтық тілдесу жағдаяттық негізде жүретіні де белгілі. Ал жағдаяттардың түрлері мен қызметі және олардың тіл меңгерту үрдісіндегі тиімділігі және оларды пайдалану жолдары осы уақытқа дейін тиянақты зерттелмей келеді.Оқушылардың ағылшын тілін толық меңгеріп, бір-бірімен мәдениетаралық қатысымға қол жеткізуі үшін сол халықтың мінез-құлық мәдениеті ерекшеліктерін де меңгеруі қажет екені белгілі. Ол үшін оқушының ағылшын тілінің өзіне тән семеантикалық-құрылымдық және стильдік ерекшеліктерін, тілдегі аялық білім мәселелерін білуі керек. Ал бұл мәселе оқулықтарда қамтылмайды. Аталған мәселелердің жете қарастырылмауы өзге тілді оқушылардың лингвоелтану, лингвомәдениеттану құзіреттіліктерін жетілдіруде қиындық келтіреді. Лингвоелтану тілді өзге тіл ретінде меңгертуде оқушылардың қатысымдық құзыреттілігін қамтамасыз етіп, жалпы білім беру ісіндегі мақсаттарға қол жеткізуге ұйытқы болады. Көптеген ғалымдар (Е.М.Костомаров Е.М. Верещагин, Ю.Е.Прохоров, Г.Д.Томахин, Л.И.Харченкова т.б.) лингвоелтануды лингводидактиканың маңызды саласы ретінде зерттеп, оны өзінше оқыту пәні, өзіндік оқыту әдістемесі ретінде қарастырып жүр. Лингвоелтану тілді өзге тіл ретінде меңгерту арқылы үйреніп жатқан тіл халқының мәдениеті мен сол елдің әдет-ғұрпына, салт-дәстүріне, өзіндік тіл ерекшеліктеріне қатысты мәліметтерді игеруді қамтамасыз етеді.

Қазіргі кезде өзге тілді үйретуде, көбінесе, ауызша тілдестіруге мән беріліп жүр, осы күнге дейін өзінің мән-маңызын жоймаған әдіс – коммунативтік әдіс немесе қатысымдық әдіс. Бұл әдістің негізін Е.И.Пассов салды. [1,26] Бұл әдістің негізіне коммунативтік лингвистика, психологиялық әрекеттесу теориясы, мәдениеттер сұхбатында жеке тұлғаның белсенділігін дамыту мәселелері де енді.Диалог термині туралы сөздіктерде былай деп береді: 1) “Тіл білімі сөздігінде”: «Диалог (сұқбат) (грек, dialogos-әнгіме, сұқбат). Диологтық сөйлеу (сұхбаттасу) өзара тілдесу негізінде ауызша тілде сөйлеу формасы. Диалогтық сөйлеу ауызша, ауызекі сөйлеу сипаты сөйлеуші мен тыңдаушының тікелей байланысынан туатын, сондай-ақ, Адресат пен Адресанттың (Якубский бойынша) жалпы ортақ апперцепциялық базасы болатын коммуникацияның вербалды құралдарының рөлін атқарады. Осыған байланысты диалогтық сөйлеуге құрылымдық жағынан толықсыздық және репликалар байланысы тән (сұрақ/жауап, қарсыласу / келісу, тіл мәдениеті толықтыру, қайталау.т.б)», — деп жазады [2;38].2. «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде»: «Диалог екі я бірнеше адам арасындағы әңгіме», — дейді. [3;19].3. Қазақ тілі энциклопедиясында: «Диалог (грек. Dialogos – сөйлесу, әңгімелесу) – екі адамның тіл қатысуы», — деп көрсетеді [4;18].Адамдар кез келген жағдайда өз ойын біреуге түсіндіріп, білдіруде, пікірлермен алмасу үшін тілдік қарым-қатынасқа түседі, демек диалог құрып сөйлеседі. Зерттеушілердің пікірінше, адамның бір-бірімен қарым-қатынас жасауының үштен бір бөлігі. Сөзден, сөйлесе қарым-қатынас жасаудан және олар тілдік үнемі тілдікқарым-қатынасқа түсуден тұрады. Яғни адамдар арасында үнемі диалогтық сөйлесу жүріп жатады. Диалогтық сөйлесудің табысты жүруі сөйлесетін серіктестерінің біліміне, тәрбиесіне, сөйлесе білу әдебіне, мінез-құлық мәдениетіне т.б. шарттарға байланысты болып келеді. Сол себепті диалогтық сөйлесу ұғымы – философиялық, психолингвистикалық, әдістемелік тұрғыдан зерделеуді керек ететін күрделі категория.Зерттеуші ғалымдардың пікірлері бойынша диологтық сөйлесудің негізгі бөліктерін: сөйлеу оқиғасы, сөйлеу жағдаяты, айтушы мен тыңдаушының диалогтық сөйлесу барысында бір-біріне әсер етуі деп бөліп көрсетеді. Бұлай бөлу сөздің тууы мен оның қабылдануынан, сөйлесетін серіктестер қолданған айтылыстар мен сөйлеу жағдаяттары арасындағы байланыстардан, диалогтық сөйлесуді қиындататын факторлардан, оны түсінуді жеңілдететін факторлардан тұруы мүмкін.Сөйлеу оқиғасы деп диалогтық тілдесім кезінде сөйлеу жағдаяты арқылы көрінетін дискурсты айтамыз. Сөйлеу оқиғасы сөзбен айтылатын, сөзбен хабарланатын, яғни сөз арқылы жететін диалогтық сөйлесу мен ым, қимыл, ишара т.б. көмекші құралдар арқылы сөзбен айтылған ойды демеп отыру нәтижесінде дискурстың қалыптасуы; диалогтық сөйлесу жүретін кеңістік, уақыт, жағдай, оған қатысатын серіктестер секілді екі негізгі бөліктен тұрады. Осылайша сөйлеу оқиғасын дискурс пен сөйлеу жағдаятының қосындысы деп түсінуге болады.Сөйлеу жағдаяты хабарланған дүниенің мән-маңызын түсінуге көмектеседі, кейбір грамматикалық категориялардың маңызын нақтылайды, яғни, уақыттық көрсеткіштерді, «қазір, енді, ана жақта, міне, осында» сияқты. Сондай-ақ, сөйлеу жағдаяты айтылысты дұрыс жеткізуге, оның мақсатын нақтылауға (өтініш білдіру, ұсыныс жасау, қорқыту, кеңес беру), осы айтылыстың басқа оқиғалармен байланысының себебін ашып көрсетуге ықпал етеді.

Зерттеу диалогтық сөйлеу технологиясының шет тілін оқыту әдістемесінде ерекше орын алады.Сөйлеу әрекетінің жан-жақты ғылыми тұрғыдан зерттелуі тіл білімінде ХХ ғасырдан бастау алады.Тіл білімі үшін сөйлеу әрекетін зерттеу үлкен мәселелердің бірі екендігін швед лингвисі Фердинанд де Соссюр алғаш болып көрсеткен. Бала тілін зерттеген ғалымдар: Бим И.Л, Жинкин Н.И, Канцнельсон С, Колшанский Г.В, Комков И.Ф Кубрякова Щерба Е.Л, Пассов Е.И, Рахманов И.В, Шубин Э.П. т.б. Қазақстандық ғалымдар: Аяпова Т.А, Сүлейменова Э.Д, Оразбаева Ф.Ш. т.б. Л.Щерба: «Сөйлеу әрекеті дегеніміз-үзіксіз үрдіс және ол сөйлеу үрдісі мен тыңдаудан тұрады»,[37;45] деген, ал Т.Аяпова «Адам баласының сөйлеуі-баланың алғашқы сөйлеуі және тілдік ортада түсінуі, белгілі бір жағдаятқа байланысты, мақсатты, қажетті болып табылатындығын айқындайды» [2;45] - деді.Тілдің қарым-қатынас қызметі жеке бірліктер түрінде емес, өзара хабар алысатын саналы әрекет түрінде жүзеге асатыны белгілі.Сондықтан тілдің әртүрлі деңгейіндегі тілдік бірліктердің ерекшеліктері, сөйлеудің коммуникативті түрлері, сөйлесімдер мен мәтіндердің коммуникативтілігіне негіз болып отыр. Қоғам талабына сай шетел тілдерін оқытуда берілетін білім мазмұны мен оқыту әдістерін жаңалау қажет ететіндігі айқындалды.Ондағы мақсат оқушыларды қарапайым болса да өз ойларын еркін жеткізіп қана қоймай, өзара тіл табысып, пікір алысуға үйрету, себебі жалпыға білім беретін негізгі мектеп білімнің негізгі мақсаты оқушының шетел тілінде сөйлеу қабілетін жетілдіру

Диалогтық сөйлесу немесе тілдік қатынас жасаудың өзіндік лингвопсихологиялық ерекшеліктері бар құбылыс болып табылады. Белгілі бір айтылыстар арқылы диалогтық сөйлесудің пайда болуы – сөйлеу әрекетінің жемісі. Сөзіне қарап адамның психологиялық көңіл-күйін (толқып сөйлеу, шын сөйлеу, өтірік сөйлеу, дөрекі сөйлеу, еркелете сөйлеу т.б), оның мақсатын (сендіре сөйлеу, үгіттеу, хабарлау) оның қатысымдық маңызын (мазмұнды сөз, мағынасыз сөз, ойлы сөз), айтушының тыңдаушысына көзқарасын (келемеждей сөйлеу, мақтай сөйлеу, кінәлай сөйлеу) т.б. байқап аңғаруға болады.

Диалог ешбір дайындықсыз, ешкімнің мәжбүрлеуінсіз, кенеттен күнделікті өмір тақырыбына да, саяси, мәдени, іскери, әдеби тақырыптарға да жүре береді. Диалогтық сөйлесуде тіл өзінің мән-маңызын барынша толық көрсете алады.Диалогтық сөйлесудегі сөз жүйесі қатаң талап қоюға көрінбейді. Оны өңдеуге, жөндеуге мүмкіндік жоқ. Ол осылай монологтан ерекшеленеді. Диалогтық сөйлесуге сөз таңдау да өзгеше, онда қалыпты нормативтік грамматикадан ауытқу да кездеседі. Диалогтық сөйлесуде дауыс ырғағының да айрықша мәні болады. Бұдан шығатын түйін, диалогтық сөйлесу өзінше тілдік қатынастың жүйеге құрылған бірлік, ол жекелеген қатысымдық, жағдаяттық айтылыстар тізбегінен тұрады.Кез келген тілде диалогтық сөйлесуге шығару үшін оның құрамдас бөлігі болып табылатын қатысымдық, жағдаяттық айтылыстарды меңгертуді жеңілдететін оқытудың оңтайлы да тиімді технологияларын, ұстанымдарын меңгеру үрдісінде орнымен қолдана білу қажеттілігін көрсетеді.Қазақ тілді оқушылардың ағылшын тілінің оқулықтарында әрбір сабақтың тақырыбына сәйкес дайын диалогтар бар. Бұлар сол тақырыптың көлеміндегі ғана лексиканы қамтиды. Мұндай диалогтарды рөлге бөліп оқу да, мазмұнын сұқбат түрінде айтып беруге де, монологқа айналдыруда да толып жатқан арнайы тапсырмаларды орындаудың өз кез келгені тек сол тақырып ауқымынан аспайды. Мұндай диалогтарды оқу диалогтары деп атайды. Қазіргі кездегі ғылыми еңбектерде оқу диалогтарына әр түрлі анықтама беріп жүр. Мысалы, В.Л.Скалкин диалог мәтініне сипаттама бере отырып: «диалог екі немесе одан да көп серіктестердің ауызша сөйлесу әрекетінің үйлесімді жемісі, ол — өзара байланысы бар мәтін», — дейді. [5;8]. Өзге тілді оқушыларға тіл меңгерту барысында оқыта отырып сөйлетуге бағытталған диалогтардың ішінде ықылас қойып, назар аударуға тұратын диалог-сұрақ, диалог-дау, диалог-әнгіме және диалог-пікірталас түрлері қолданылып жүр. Осылардың арасында диалог-сұрақ сабақ үрдісінде жиі пайдаланылады. Бұл диалог түрі бастапқы деңгей оқушылары үшін ауыр болып табылады.Қазіргі уақытта тіл иесі халықтың күнделікті тұрмыста қолданатын сөздерімен, нағыз, шынайы тілдік қатынас кезінде пайдаланатын сөздермен сөйлеуге шығаруды меңгерту қажеттігі туып отыр. Зерттеушілер осы жолды өзге өзге ұлтты тіл үйренушіні тілді тез және түсініп меңгеруге мүмкіндік беретін жол деп көрсетіп жүр. Бұл диалогтың түрі табиғи диалог деп аталып жүр.Оқу диалогтары мен табиғи диалогтар арасында айырмашылықтар болады. Дегенмен тіл меңгерту барысында сөйлетуге үйретудің мақсаты оқушыларды күнделікті өмірдегі шынайы диалогтық сөйлесуге дайындау боп табылады. Сабақ тақырыбына арналып дайындалған диалогтар күнделікті өмірдегі табиғи тілдесудің талаптарын қанағаттандыра алмайды. Сондықтан оқушылардың диалогтық сөйлеуін қалыптастыру үшін тіл иесі халықтың күнделікті өмірінен алынған мәтіндер негізіндегі диалогтарды пайдалану керек. Осындай диалог мәтіндеріне тіл үйренуші тіл халқының күнделікті өмірде табиғи жағдаяттар негізінде шынайы сөйлесу барысында ылғи қолданып жүрген ақпараттық және прагматикалық сипаттағы диалог мәтіндері мен эстетикалық қызметін атқаратын кез келген стильдегі мәтінді жатқызуға болады.Табиғи диалогтардың түрлері көптеп кездеседі. Солардың ішінен екеуін бөліп айтуға болады. Олар – микродиалог және макродиалог.«Микродиалог» дегеніміз екі келісілген репликадан тұратын (микродиалог немесе диалогтық бірлік) диалогты айтамыз. «Макродиалог» деп диалогтық жанрларда: әнгіме, дау, интервью, диссертация қорғау, сыныптағы сұрақ-жауаптың кеңейген түрлерінде, ұрыс-жанжалдардарда өзінің мән-маңызын табатын кең көлемдегі диалогтың түрін айтамыз.Адамдар бір-бірімен сөйлескенде өз ойларын, көңіл-күйлерін сөзбен ғана білдіріп қоймайды, соған сәйкес көмекші құралдарды да пайдаланады. Көмекші құралдарға ым, қимыл, ишаралар кіреді. Ым, ишара арқылы айтушы өз сезімін толық білдіре алады. Ым, қимыл, ишаралардың адамдардың диалогтық сөйлесуі барысында елеулі орын алатын көмекші құралдар болып табылады. Диалогқа қатысушы серіктестердің бір-біріне көзқарастарын білдіреді.

Тіл меңгеруде сөйлеу әрекетінде тілдің жүйесіне қатысты фонетика, грамматика, лексика, графика, орфография ережелерін міндетті түрде меңгеріп үйренуді қажет етеді. Диалог құру жұмыстарында фразаларды құрастыруда сөйлеу әрекетінде әртүрлі сөйлемдер болады. Сөз таңдауда тағы басқа формаларын пайдалануда ережелерді, заңдылықтарды білуге тура келеді. Демек, ағылшын тілін үйретуде тілдің ерекшеліктерін меңгертудің маңызы зор.Оқушылардың тек сөйлемді дұрыс құрастыру жай ғана емес, алған білімдерін, меңгерген сөздік қорларын қарым-қатынас негізінде, яғни сөйлеуде пайдалана білу мүмкіндігі ескерілуі тиіс. Соның негізінде жоғары оқу орындарында оқитын студенттерге де сөйлеу арқылы сауаттылықты меңгерту және сол арқылы тілдік қарым-қатынасты үйрету ең негізгі шарт.[42;135б]Сөйлеу әрекетінде тіл үйренуші сөйлемнің мәніне, мағынасына, формасына көңіл аударып, оны ойымен пайымдауы арқылы өз санасынан өткізіп, материалдың түсінікті, жүйелі болуы нәтижесінде ауызша сөйлеу тілдік қарым-қатынасты жүзеге асырады.Диалог арқылы тіл меңгеру – сөйлеу кезінде сөзді дұрыс айта білу және қажетті ойын тілдік қарым-қатынаста дұрыс қолдану арқылы түсінікті сөйлеу тәжірибелерін жан-жақты игеру болып табылады. Яғни, бұл дұрыс сөйлеу білу мен сөйленген сөзді дұрыс тұсіне білу дағдыларын меңгеру дегенді білдіреді. Дұрыс, сауатты сөйлеу білу, түсіне білу-сөйлеу әрекетін де жоғары деңгейде меңгеруге көмектеседі.Тілдік қарым-қатынас, коммуникацияның қай-қайсысы да тек диалогтың арқасында өмір сүреді. Ағылшын тілін қазақ тілді аудиторияда оқыту барысында тілдің сөйлеу әрекеті кезіндегі заңдылықтарды меңгертуге ерекше назар аударған жөн. Ағылшын тіліндегі осындай мәселелерге ерекше көңіл аудару – қазақ тілді аудиторияда сөйлеу әрекетін меңгерту барысында ағылшын тілінің табиғи қалпын сақтауға үйретеді.Оқушыларға арналған диалог арқылы тіл меңгерту практикалық сабақтарда оқушылардың пайымдауын жеңілдетеді. Тіл үйрету мен меңгеру ісінде – диалогпен жұмыс ерекше мәнге ие болады. Диалог көркем, бейнелі, жеңіл болса – студенттің тіл меңгеруіне көп көмек етеді. Диалогтың маңызы, мәні, белгілі бір тақырыпта құрылуы да тіл үйренушілер үшін аса пайдалы болмақ.Тілдік қатынас қатысымдық тұлғалар арқылы іске асады. Демек, тілді меңгертуде, сөйлеуде диалогтың алатын орны ерекше. Диалог құрып, тілді жете меңгермесе, тілдік қатынас та жүзеге аспайды. Олай болса, дұрыс сөйлеу әрекетіне көңіл аудару қажет.Ағылшын тілінің әлемдік тіл екенін ескере отырып, оқушыларды осы тілде еркін ойлап-сөйлеуге үйрету; оқушылардың сөйлеу қабілетін жаңа технологияларды пайдалана отырып дамыту; оқушыларды өзге ұлттың мәдениетімен таныстыра отырып сөйлеу мәдениетін қалыптастыру. Шәкірттердің сабақтағы белсенді іс-әрекеттерін ұйымдастыру, ойлау, шығармашылық, ізденіс қабілеттерін дамыту арқылы білім сапасын көтеру Еліміз жылдар бойы аңсаған тәуелсіздікке қол жеткізісімен, шет тілі де мемлекетаралық тіл мәртебесіне ие болды.[17;45] Ендігі кезекте шет тілінің қолданылу аясын кеңейту кезек күттірмес мәселенің бірі айналды.Осы орайда мектептерде ағылшын тілі пәніне көңіл де, ықылас та жылдан жылға артып, оны оқытудың тиімді әдіс- тәсілдері, технологиялары бойынша зерттеу жұмыстары, оларды тәжірибеге енгізу шаралары қолға алынды.Ағылшын тілі – әлемдегі тілдер арасынан көркемдігі мен бейнелілігі, тазалығы мен сөздік құрамының молдығы жөнінен ойып орын алған тілдердің бірі. Тіл адамның қарым-қатынас құралы болғандықтан, ол адам баласы сөйлеу әрекетінің арқауы болып табылады. Сөйлеу әрекетінің ғылыми тұрғыда жан-жақты зерттелуі тіл білімінде XX ғасырда бастау алады. Тіл білімі үшін сөйлеу әрекетін зерттеу үлкен мәселелердің бірі екендігін швед лингвисі Фердинанд де Соссюр алғаш болып көрсеткен. Бала тілін зерттеген ғалымдар: А.Шахнарович, Л.Щерба, Е.Кубрякова, С.Канцельсон: «Сөйлеу әрекеті дегеніміз – үздіксіз үрдіс және ол сөйлеу үрдісі мен тыңдаудан тұрады», – деген. Ағылшын тілін саналы меңгерту, оны өз деңгейінде қажеттілікке айналдыру, бір жылғы мәселе емес, сондықтан ағылшын тілін оқыту ісімен шұғылданатын мамандар арасында туындайтын, ағылшын тілінде өз ойын ауызша жеткізе алатын, оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын қалай қалыптастыруға болады? деген сұрақ туындайды.Оқушылардың сөйлеу дағдысы алғаш сабақ басталғаннан бастап қалыптаса бастайды.

· Сұрақ-жауап

· Диалог

· Сөз тіркесі және сөйлеммен жұмыс

· Байланыстырып сөйлетуге дағдыландыру жұмыстары

· Берілген сауалға өз ойларын білдіруге үйрету

· Мәтінмен жұмыс

· Монолог түрінде сөйлеуді дамыту

Ең бірінші диалог сұрақ-жауап арқылы іске асады., мұғалім сұрақ қояды, өзі жауап береді,сұрақ оқушыға қойылады, екінші кезеңде оқушы жауап береді, сұрақ-жауап күнделікті сабақтарда жиі қайталанып отырады, яғни оқушылардың алғашқы сөйлеу дағдысы сұраққа жауап беру арқылы іске аса бастайды. Оқушылардың сөйлеу тілін дамытуда диалогтың да берері мол. Диалог – сөйлесудің ең негізгі түрі болып саналады. Адамдар арасындағы қарым-қатынас амандасудан басталады.

Сөздік қорды көбейту арқылы оқушы шағын текстерді оқи бастайды, түсінігін айтуды үйренеді, суреттерді суреттейді.Сыныптары өскен сайын оқушылардың сөздік қоры көбейіп,диалог түрінде бір-бірімен сөйлеседі.Өз беттерімен белгілі бір тақырыптарды диалог түрінде талқылай алады.Коммуникативтік сөйлеу әрекетінің қай түрі болса да лексикалық-грамматикалық дайындық деңгейіне сүйенеді. Белсенді сөйлеу әрекетін ұйымдастыруда ауызекі жауаптасу мен мәтін бойынша жұмыс негізгі құрал болып табылады. Сонымен қатар, ақпараттық оқу құралдары (компьютер, аудио-визуалды құралдар) бойынша да оқушылар белсенді коммуникацияға түсе алады. Ауызекі сөйлеу тілін қалыптастыруда сөздер мен сөз тіркестерінің қолданылуын, сөйлем құрастыруды, тұрақты сөз тіркестерін қолдануды, сұрақ қоюдың барлық түрлерін үйрену тиімді. Оқушылардың сөйлеу дағдылары ауызекі сөйлеу жүйесінен, сұраққа қысқа да толық жауап қарастыра алуынан, оқығандарын ауызша да, жазбаша да мазмұндап беретіндей дағды-машықтарынан, шығарма, хат жазу дағдыларынан құралады. Ағылшын тілін оқытуда ең алдымен тәжірибелік мақсат қойылады, оған оқушылардың сөздік қорларын байыту, сауатты жазуға үйрету, сөйлесуге, көргендерін, естігендерін әңгімелеп беруге үйрету қажет. Ал бұл іс-әрекеттерді сауатты да дұрыс жүзеге асыру үшін грамматикалық жұмыс жүргізілуі керек..Компьютерлік оқыту бағдарламаларының қай қайсы болмасын өз мазмұнынан грамматикалықжұмыс жүргізуді тыс қалдырмайды, белгілі бір грамматикалық құрылымның жұмыстарын қамтиды. Ағылшын тілі сабағында компьютерді, жаңа ақпараттық мәтіндер мен ақпаратты білуге жол ашады. Тіпті нашар оқитын оқушылардың өзі компьютермен, интерактивті тақтамен жұмыс істеуге қызығады, өйткені кейбір жағдайларда компьютер білмеген жерін көрсетіп, көмекке келеді.Қазақстан Республикасының мемлекетаралық тілі – ағылшын тілін жаңа технологиялар арқылы оқыту ісі күннен-күнге дамып келеді. Тілді ақпараттық-коммуникативтік технология арқылы оқыту – тіл үйренушінің өз бетімен тіл үйрену қабілеттерін жетілдіруіне игі ықпал ететін тиімді жүйе болып табылады.Ағылшын тілін оқытуда коммуникативтік мақсатқа жетуде ауызша сөздің рөлі өте зор. Ауызша сөйлеу арқылы адамдар бір- бірін түсінеді, өз ойларын айтады, дәлелдейді, естіген, айтылған хабарға өз көңіл- күй қатынасын білдіреді. [17;49]

1. Диалогтық оқытудың психологиялық сипаттамасы.

Диалогық сөйлеудің психологиялық сипаттамасын бермес бұрын, оның шет тілінде қандай қызмет атқаратынын анықтау керек.

Коммуникативтік әдіс мұғалім мен оқушының арасындағы психологиялық кедергіні бұзады. Коммуникативтік біліктілікке қалай қол жеткізу жолын іздестіруші әдіскерлердің бірі Е.И.Пассов [6;24] оқытудың коммуникативтік әдісінің негізгі белгілері деп мыналарды атап көрсетті:

1.Әдістің дифференциалдығы әр әдіс нақты бір мақсатқа жету құралы екендігінде көрінеді. Бұндай мақсат сөйлеу әрекетінің әрбір түрі, нақтылап айтқан осы әрекет түрін жасай білу.

2.Әдістің оқыту жағдайына байланысты еместігі. Әдіс оқытудың тактикасы емес стратегиясын анықтайды және сол себептен осы таңдауды тілге,оқыту сатысына байланысты.

3.Коммуникативтік әдістің мүмкіншілігі сөйлеу әрекетінің берілген түрін жан-жақты қамтиды.

4.Әдісте негізгі өзек бар болғандығы немесе М.В.Ляковскийдің сөздерін пайдалансақ басты әдістемелік мәселенің шешуінің басымды ойы о бастағы әдістемелік мәселені шешу қызметінің бір-біріне байланысты болуын шарт етеді. Бұл негізгі ой әдіске кіретін кіретін принциптерді қарастырады, оларды интегралдайды. Осының негізінде Е.И.Пассов бұл өзара жағдай жасаған жеке әдістемелік принциптер жүйесі, бір стратегиялық оймен біріккен, сөйлеу әрекетінің қандай түрін болса да үйретуге бағытталған әдіс деп анықтайды [11;24].

Коммуникативтіліктің қандай жағдайда нәтижелі болатынына мұғалімнің тигізер ықпалы зор және оқыту барысындағы білім сапасына да мұғалімнің үнемі көңіл бөліп отыруы аса маңызды.

Сондықтан, ағылшын тілдерін оқытуда коммуникативтік оқыту әдістемесін қолдану –оқушылардың сөздерді грамматикалық тұрғыдан бір-бірімен дұрыс байланыстырып, еркін сөйлей білуіне мүмкіндік береді, бұл әдістемені жиі қолдану өз нәтижесін береді.

Ағылшын тілін оқытуда коммуникативтік мақсатқа жетуде ауызша сөйлеудің маңызы зор. Сөйлеуге үйрету үшін оқыту әдісі ситуативті әдіс болуы керек себебі: ситуативтілік сөйлеу әрекетінің табиғи қасиеті болып табылады.

Сөйлеуге үйрету үшін қажетті ситуацияларды мынадай жолдармен беруге болады:

а) «көз алдыңа елестетіп көр», «қиялдап көр» деген сияқты т.б. тапсырмалар арқылы ситуациялар құру;

ә) белгілі бір ситуацияны жасайтын сурет немесе ситуацияны дамытатын, күшейтетін суреттер тізбегіне қарап, соның көмегімен сөйлеу;

б) күнделікті өмірдегі болып жатқан жағдайға ұқсас нәрселерді сипаттау.

Оқытудың ситуативтілігі оқушылар мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасқа негізделген жағдайда ғана сабақ үстінде қатынас ситуациясы пайда болады. Е.Пассов ұзақ жылдар бойы жүргізген ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижесінде коммуникативтік оқытуда «ситуация» мен «ситуативтілікті» анықтап алу қажет екеніне көз жеткізген

Диалог әңгіменің барысын қаматамасыз ететіен бірнеше ептілікпен байланысты болып келеді:

Бірінші ол серіктесті сөйлеуге ынталандыру. Әңгімені ынталандыру келесі мысалдарда көрініс табады:

-сұрақ, мысалы:Are you going home? Does Peter live far from school? Where are you going? You will stay after classes, won’t you? Can you play football or hockey?

-болымды,I’m going home,

-өтініш, ұсыныс Help me, please. Let’s go together. Will you open the window? Will you give me your pen? Give me your pencil, please және т.б

Екінші ептілік- әңгіме ынтасына әрекет жасау. Реплика-ынта және реплика –іс- әрекет диалотық бірлікті құрады. Диалогтық сөйлеудің көп таралған төрт типі бар.

Сұрақ-болымды:

Are you going home? Сұрағына, келесі жауап болуы мүмкін No, I’ll

stay at school или No, I’m going shopping

Does Peter live far from school? сұрағына келесі сөйлеу әрекеті болуы мүмкінYes, Peter lives very far from school, или I don’t know или Not very far,немесеNear «globus»

Сұрақ-сұрақ

Are you going home? – Why do you ask me?

Will you help me? – What shell I do?

Болымды-болымды:

I’m going home. – So am I немесе And I’ll stay at school

Болымды –сұрақ:

I’m going home. – Why are you going home

I’m writing a letter. – Who are you writing to?

Үшінші ептілік- ол реплика-жауаптың ашылған түрі. Мысалы:

– Have some more fish?

– No, thank you. It is very nice, but I can’t eat any more.

К. Hello, M

М. Hello, Kate! It’s nice to see you.

К. Are you glad to be back to school again

М. I am. But it was nice to have holidays. I was out-of-doors all day long. I had a lot of fun. And what about you

К. I had a very good time, too. I often went to the stadium and played with my friends.

Бұл ептілік оқушыларда диалогтық сөйлеуді бастапқы кезеңінде қалыптасады.

Диалогтық сөйле монологтық сөйлеуден айырмашылығы монлогты бір адам құрса, диалогтық сөйлеуді алдын ала жоспарланбайды.Ауызша диалогтық сөйлеуді құру үдерісі спонтанды болып келеді сөйлеушінің әңгіме барысындадағы ойының әрекетіне негізделеді.

Диалогтық сөйлеудің келесі психологиялық ерекшелігі оның жағдяттылығы.Бұл мәселенің шешілуіне көп әсер еткен Миньяр-Белоручев Р.Н.және Шатилов С.Ф Ғылыми-методикалық әдебиеттерде оқыту үдерісіндегі сөйлеу жағдаяты лингвистикалық және экстралинвистикалық болып келеді

Экстралингвистикалық жағдаяттарға визуальді және қабылдау әрекеттері жатады.Оған дүкендегі жағдайды айтуға болады:

Assistant: Can I help you?

Nurzhas: I would like a pair of trainers, please.: What size?: Size 37,please.

Лингвистикалық жағдаяттарға мұғалімнің алдынала суреттеу жолымен іске асады:

Т: You are in the market. One of you is buyer and other is seller.

Жұптағы жұмыс Р1-Р2

P1- Hello !

P2-Hello!

P1-Three apples, two

P2-Here you are. And five, please.-Thank you

P2-You are welcome. bye. Good bye.

Диалогтық сөйлеудің келесі психологиялық сипаттамасы оның эмоциялық бояуға толы болып келуі. Бояуға толы әңгімеде адамдар өзінің сезімдерін, әсерленушілігін білдіре алады. Осы сезімдерге таңқалу, таңданыс, мақұлдау көңілі қалу сезімдерін қарастыруға болады.

Жұптағы жұмыс Р1-Р2

Kamila: Your sister has just rung me up and said that your brother was arriving this evening.: Oh, that Is wonderful. I have not seen my brother for two years. I am glad to hear this news.

Диалогтың сөйлеудің эмоцианальді бояуға толы кезеңіне сәйкес ол бейтарап бірқалыпты –эмоцианальді немесе жоғары эмоцианальді болып келеді.

Мектеп практикасында тек бейтарап сөйлеу және бірқалыпты –эмоцианалді элементерімен қолданатынын ғана айтуға болады. Осындай әңгіменің мысалы болып осы диалогты алуға болады:

John: How do you like fish and chips?

Pete: It is great. It is really delicious.

Ағылшын тілін мектепте оқыту практикасына сүйене отырып оқушылардың тек сөйлеудің екі түрін қолданатынын анықталды.: Сөйлеу және аудио сөйлеулерді тыңдау. Осы сөйлеудің екі түрін оқушылар оныкоммуникативтік деңгейде меңгеруі тиіс.

Шет тілін оқыту үрдісінде мұғалім психологилық сипаттамаларды есте сақтаған жөн.

Біріншіден, оқушының жасы неғұрлым кіші болса соғұрлым ауызша оқыту үрдісі көп болу керек. Сондықтан шет тілін оқытудың бастапқы кезінде ауызша оқытуды қамтиды.

Екіншіден, іріктелген оқу материалы, оның көлемі бірінші ауызша сөйлеу дағдысын қалыпастыру.

Үшіншіден, оқу үрдісінің қамтылуы. Мысалы:видеожазбалар, оқушыларға жағдайат естіртіліп не тыңдатылса бұл оқушылар үшін жақсы тәжербие болады.

Төртіншіден, оқытылудың шарты, топтың жеке құрамы және мұғалімнің санаты.

Ауызша (диалогтық) сөйлеу құрған кезде оқушыларға, қолайлы психологиялық жағдай жасау керек. Оқушыларды оқытылып жатқан шет тілінде оқу, тыңдау немесе сөйлеуге құштарлықпен жасауы.

Сол үшін оқушылардың тәжірибесіздігіне ашуланбай керсінше оқушылардың өзіне деген сенімділігін арттырып, әрқашанда мадақтау сөздер айту керек.Диалогтық сөйлеуді құрған кезде оқушылардың бір-біріне деген қарым-қатынасын анықтап алуымыз керек. Біздің білуімізше туған тілде диалог құру өте оңай сондықтан оқтылып жатқан шет тілінде де еркін диалог құру біздің міндеттіміз болып табылады. Диалогтық сөйлеу әрқашанда бір мәселеге байланысты болып келеді біз әрқашан бір мақсатпен бір себеппен сөйлейміз. Бұл сипаттаманы шет тілін оқытудың бастапқы кезеңде ескерген жөн.Сөйлеу әрқашанда тыңдаушыға немесе аудиторияға арналады. Бұл әрқашанда өз қалауымызды айту үшін, өз ойымызбен бөлісіп дәлелдеу немесе сұрау үшін айтамыз және т.б. Мысалы: Сөйлеуші өзінің сүйікті үй жануары туралы айтатын болса, ол оның суретін немесе фотосуретін қолдана отырып әңгімелей отырса өзіне тыңдаушы табады және оның әңгімесі үндеу сипаттамасына ие болады. Мектеп тәжербиесінде мұғалім оқушыларға осындай тапсырмаларды жиі беріп тұруы тиіс. Сөйлеу әрқашанда эмоцианалды бояуға толы болып келеді, өйткені сөйлеуші өзінің ойын, сезімін немесе айтып отырған жағдайға байланысты сөйлейді. Егер оқушы өзінің иті туралы айтатын болса , бірақ шектеулі сөйлеу құралдарымен сөйлеседе Мысалы: «I like my dog very much» осы жерде «like» немесе«very» сөзін бөліп көрсетуге болады.Сөйлеу әрқашанда шартты болып келеді, себебі ол белгілі бір жағдайға байланысты болып келеді. Осыны мектеп тәжербиесінде ескерген жөн. Оқушыларды көрнекілктермен, ойыншықтармен, суреттермен немесе фотосуреттер арқылы шынайы жағдай туралы сөйлеуге үйрету мұғалімнің міндеті болып табылады.Адамдар кез келген жағдайда өз ойын біреуге түсіндіріп, білдіруде, пікірлермен алмасу үшін тілдік қарым-қатынасқа түседі, демек диалог құрып сөйлеседі. Зерттеушілердің пікірінше, адамның бір-бірімен қарым-қатынас жасауының үштен бір бөлігі. Сөзден, сөйлесе қарым-қатынас жасаудан және олар тілдік үнемі тілдік қарым-қатынасқа түсуден тұрады. Яғни адамдар арасында үнемі диалогтық сөйлесу жүріп жатады. Диалогтық сөйлесудің табысты жүруі сөйлесетін серіктестерінің біліміне, тәрбиесіне, сөйлесе білу әдебіне, мінез-құлық мәдениетіне т.б. шарттарға байланысты болып келеді. Сол себепті диалогтық сөйлесу ұғымы – философиялық, психолингвистикалық, әдістемелік тұрғыдан зерделеуді керек ететін күрделі категория. Зерттеуші ғалымдардың пікірлері бойынша диологтық сөйлесудің негізгі бөліктерін: сөйлеу оқиғасы, сөйлеу жағдаяты, айтушы мен тыңдаушының диалогтық сөйлесу барысында бір-біріне әсер етуі деп бөліп көрсетеді. Бұлай бөлу сөздің тууы мен оның қабылдануынан, сөйлесетін серіктестер қолданған айтылыстар мен сөйлеу жағдаяттары арасындағы байланыстардан, диалогтық сөйлесуді қиындататын факторлардан, оны түсінуді жеңілдететін факторлардан тұруы мүмкін. Адамдар бір-бірімен сөйлескенде өз ойларын, көңіл-күйлерін сөзбен ғана білдіріп қоймайды, соған сәйкес көмекші құралдарды да пайдаланады. Көмекші құралдарға ым, қимыл, ишаралар кіреді. Ым, ишара арқылы айтушы өз сезімін толық білдіре алады. Ым, қимыл, ишаралардың адамдардың диалогтық сөйлесуі барысында елеулі орын алатын көмекші құралдар болып табылады. Диалогқа мектептегі зерттеу барысында оқу материалын меңгерту үшін когнитивті іс - әрекетті ұйымдастыру пайдалы, сондықтан түрлі тапсырмаларды диалог арқылы талдауды ұйымдастырдым. Балалардың әрбір сабақтағы іс - әрекетін бағалау үшін диалогтық қарым - қатынас өте қажет.
Диалогтық оқыту арқылы балалардың өзара дамуын қалыптастыру, Бразилиялық педагог Фриери айтқандай әр адам оқу процесіне сыни тұрғыда қатысып, адамдармен диалогтық әңгімелесуге қатысуға қабілетті екендігіне негізделген білім теориясын әзірледі. Фриери теориясының негізінде осы тәсілге жағымды энергияны енгізуге арналған «педагогиканың мүмкіндіктері» терминіжатыр.Педагог Фриери білім мынадай болуға тиіс депсанайды:
Бірлескен, яғни оқушылардың топтық жұмыстарда ынтымақтастық арқылы өзара дамуын қалыптастыруды меңгерту мақсатында түрлі тапсырмалар орындады.Проблемалық тапсырмаларды шешуде диалог арқылы жұмыстар ұйымдастырылды.қатысушы серіктестердің бір-біріне көзқарастарын білдіреді.

Бірінші бөлімде , диалогтық сөйлеудің лингвистикалық және психологиялық сипаттасын қарастырылды.Осы сипаттамларға сйкес ерекшеліктерді анализдей келесі қортындыларға келеміз:

Психологиялық сипаттамаларға сәйкес диалогтық сөйлеу эмоцианальді бояуға толы болып келеді.

Сонымен қатар, диалогтық сөйлеу монологтық сөйлеуден ерекшелігі дайындықсыз және спонтанды болып келеді. Репликаларды меңгеру диалогтық сөйлеуге оқытудың маңызды шарты болып табылады.Шетел тілін коммуникативтік және лингвистикалық меңгеру негізінде қадамдық үдеріс ретінде қарастырылу қажет.

5-6 сынып 10-12 жастағы оқушылардың өмірлік тәжірибесінің жоқтығына қарамастан, осы жастағы оқушылар спонтанды диалог құруға психологиялық жағынан тез бейімделген. Жасөспірімдер-оқушылар диалогтық қатынасқа тез кіреді шетел тілінде дәл осы жағдайды көруге болады.Осы жастағаы оқушылар сұрақтарға тез жауап беріп, бірақ диалогты бірінші жүргізуге талпынбайды. [18, с 72].

1.3 Негізгі мектепте бастапқы кезеңде диалогтық сөйлеудің оқытуын дамыту

Шет тілін оқытудың әдістемелік әдебиетінде диалогтың рөлін мен орнын анықтайтын үш түрі бар. Шет тілінде диалог игеру тәсілі ретінде қаралады (тілдік материал); сөйлеу қызметінің бір түрі ретінде, оқыту үрдісінде осы бір түрін меңгеру керек. Осы жұмыста диалогтық оқытудың үшінші түрі қолданылады.

Сөйлеу қызметінің қазіргі заманғы теориясы диалогты әлеуметтік сөйлеу түрінде қарастырады және адамдар арасындағы өзара қызмет үрдісіндегі ынтымақтастық пен өзара түсінушілікті қарастырады. Диалогтық сөйлеу өзінің анықталған міндеттері бар.Диалогтық сөйлеудің бірлігі ауызша сөйлеу болып табылады.

Диалогтік оқыту оқушының тек қана бірлескен әрекетке тартылуына ғана емес,оқушының ойлау қабілетінің жоғары деңгейге өсуіне, тіл байлығы мен зияткерлік қабілетінің дамуына ықпалын тигізеді. Осы кезде топ арасында талқылау жүзеге асады. Әр топ өз пікірін айтып, дәлелдеме жасайды. Сыныпта талқылауға қатысу оқушының бәсекеге қабілетін арттырады,өз дәлелін қорғап, мәселеге сыни тұрғыдан қарауға дағдыланады.
Мерсердің зерттеуіне сәйкес әңгімелесу оқушылардың білім алуының ажырамас бөлігі болып табылады деп атап көрсеткен.

5 сыныптың соңында және 6 сыныптың басында оқушылар лексикалық-грамматикалық материалды игереді. Кең ауқымды тақырып бойынша жеткілікті материалды қамтиды.Негізгі коммуникативті құрылымдарды игеріп оқушылар келесі ептіліктерді меңгеруі тиіс[32]:

-Жеке басына қатысты сұрақтарға жауап беру сұрақтар баяу жәнеайқын айтылады.;

-ұсыныс жасау, түрткі бола алатын сипаттағы репликаларды қолдану арқылы);

-Өз таңдауын дәлелдеу және өз ойын жеткізу;

-ұсыныстарға әрекет ету;

-Ақпарат сұрату және ақпарат беру

Әр оқушының 7 не одан көп репликалардан тұруы мүмкін. [23].

Іс – тәжірибеде жоғарыдағы үш түрлі диалогтың екіншісі қолайлы деп шештім. Әңгімелесу – мұғалімге оқушылардың оқуға деген ынтасын оята алатын пәрменді тетік. Ғалым Ф.Ш. Оразбаева сабақта тілдік қатынас үш түрлі жолмен немесе қалыппен іске асырылады деп,олардың түрлерін атап көрсеткен.[25;56б] Олар жұптық, топтық, ұжымдық. Жұптық жұмысқа түсу осы диалогтерден тұрады. Диалогтың өзі сабақ өту кезінде әр түрлі әдіс арқылы жүзеге асады. Мысалы: сұрақ – жауап, рөлдік, тапсырманы орындату, жұптық жұмыс, диалогтік мәтінді оқу.

Диалогтың ерекшелігі: сөйлеу әрекетінде рецепция және репродукцияның өзара үйлесуі; сөйлеу әрекеті екі немесе одан да көп адаммен құрылады; әрбір қатысушы әңгімеде кезекпен тыңдаушы және сөйлеуші болып қатысады. Диалогтық сөйлеудің келесі экстралингвистикалық ерекшелігі; мәліметтердің жинақылығы; мәліметтердің аралас-құралас болуы; мәлімет бағасының ажыратылуы ауызша сөйлеуде ым-ишараның қолдануы.Диалогтық сөйлеу қатысушылардың санына байланысты жүйелеуге болады және оның әлеуметтік-коммуникативтік сипаттамасына байланысты. Диалог екі немесе үш адам арасында жүргізіледі.

Диалог жеке дара (көзбе көз) болуы мүмкін бірақ екі адамның арасындағы әңгіме басқа екінші адамның қатысуымен болуда мүмкін (мысалы: мұғалім) немесе (басқа оқушылар)

Полидиалогты немесе оқу үрдісіндегі диалогты мұғаліммен оқушының арасындағы фронтальді әңгіме деп санауға болады себебі, мұғалім дәйекті түрде коммуникативтік қызметке оқушыларды қатыстырады. Оқушылар бір-бірімен сөйлеспейді басқа оқушылардың сұрақтарына жауап бермейді. Осы полидиалогтың әдістемелік міндеті мұғаліммен сыныптың арасындағы топтың әңгіме полилогқа ұласуы болып табылады.

Мектепте диалогтық сөйлеуді оқыту барысында оның монологпен қосылу қауіпі бар себебі, диалог та монолог та тығыз қарым-қатнаста болып келеді. Оқушыларды диалогтық сөйлеуге үйреткен кезде келесі мәселелері шешіледі.

Біріншіден, оқушыларға диалогтың әртүрлі болатынын айтып, сұрақ-жауап формасы тек жеке көп тараған бір бөлігі ретінде көресетіледі. Егер де диалог кезінде сәлемдесу, таңқалу, ризашылық, күмән сенімін білдіретін болса тек сонда диалог бояуға толы болып келеді.

Екіншіден, оқушыларды керекті қақпа сөздерге үйретіп, нақты жағдайда автоматты түрде қолдануын үйренеді.

Үшіншіден, оқушыларды осы қақпа сөздерді керек жағдайда қолдануға және өзіндік диалог құруға үйренеді. Әдістемелік мысалдардан басқа кітаптың тілдік материалын және арнайы жаттығулармен мәтіндер арқылы осы мәселе шешіледі.

Диалогтық сөйлеудің сипаттамасы. Диалог сөйлеуді оқушылардың санына байланысты жүйелеуге болады және оның әлеуметтік –коммуникативтік сипаттамасына және диалогтық мәтінің көлеміне де байланысты.

Диалогтық сөйлеудегі қатысушылардың саны. Диалог екі немесе үш адамның арасында жүргізіледі.

Ауызша сөйлеу жүйесінде театырдың диалог ерекше орын алады себебі, оның екінші қатысушы көрермендер аудитория болып келеді.

А В А В

Диалог СТрилог [32;22]

Диалогтық сөйлеудің коммуникативтік-әлеуметтік сипаттамасы.

Диалогтық сөйлеудің үш түрі бар: 1. Әлеуметтік қатнас. 2. Іскери әңгіме 3.еркін әңгіме

Әлуметтік қатнас көбіне әлеуметтік тұрмыстық саласында жиі кездеседі (дүңгіршекте газет-журнал сатып алу), (кассада авиабилет алу) Мысалы:

О₁ Маған Егемен Қазақстан және он ашық хат беріңізші

О₂ Сізден екі жүз елу теңге

О₁ Рахмет[32,21]

Іскери әңгіме ауызша сөйлеу саласында көрінеді кәсіби әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени және оқу саласында қолданылады. Мысалы:

О₁ Нуржан мен сенен сұраин дегенмін

О₂ Иә. Не жайлы

О₁ Мен Алатау тауларына саяхатқа шығамын деп шештім

О₂ Қандай көмек көрсете аламын

О₁ Маған жақсы жолқапшық керек еді. Сен маған өзіңнің жолқапшығыңды бероесің бе?

О₂ Иә, Әрине беремін

Еркіе әңгіме шектелмейді және формалды түрі болып табылады.

Мысалы:

О₁ Біз кеше Нұржан екеуміз саяжайға бардық

О₂ Ал, мен кеше ешқайда барған жоқпын себебі, үйде көп жұмыс болды.

Диалогтық сөйлеу формасының стратегеясы және оқыту мазмұны. Диалогтық сөйлеу формасы оқытуы және сәйкесінше оқытуы, оқытудың ауызша сөйлеу стратегиясына байланысты тек жеке стратегия болып келеді. Сол себептен барлық оқыту үрдісінде бірдей рөл атқарады.

Диалогтық сөйлеуді сипаттайтын келесі пунктер.

1. Оқушы өзінің сөйлеу міндетін ұғыну керек. Ол өзінің неге қол жеткізу керек екендігін айқын білу керек: көндіру, сендіру, хабардар ету және қатысушының ойын білу, немесе кеңес беру және т.б. Тек сөйлеу міндеті диалогтық функцияналдік сипаттамсын анықтайды. Өзінің сөйлеу міндетін түсінбейтін немесе оны анықтай алмайтын оқушылар не туралы айту керек екендігін білмейді. Осы жағдайда өте қысқа болып келеді.

2. Әңгіме барысын жоспарлау икемділігінің мәнісі ол әрбір қатысушы диалогтағы сөйлеу тізбектерін ұйымдастыру.

Мектеп тәжербиесіне сүйене отырып диалог пен монологтың араласу қауіпі бар.Себебі олардың бір-бірімен тығыз қарым-қатнаста. Бұл қатынас диалогты және монологты оқытудың алғашқы кезеңдерінде айқын байқалып тұрады. «Диалог- бұл бірнеше ілікпе сөздер тізбегінен тұратын айтушының бірінен бірі туындайтын сөйлем болып табылады» Монолог тек бір адамның ғана сөзі алыдын ала дайындалған болуы мүмкін немесе өз ойын айту.

Ағылшын тілін мектептерде жүйелі оқыту үрдісі мен құрылымын қалыптастыру оқушылардың білім сапасын жақсартатыны нақтыланып көрсетілді. Жалпы білім беретін мектептерде жаңа ақпараттық инновациялық коммуникативтік технологиялар арқылы оқытудың мазмұнын айқындауға ұсынылатын негізгі дидактикалық қағидалардың жүйеленуі, тілдік білім беруде жаңа технологияларды қолданудың мәнін ашып көрсетеді және оқу материалдарын, оқыту түрлерін дұрыс таңдауға жол ашады. Жұмыстың мақсаты-жалпы білім беретін мектептерде ағылшын тілі пәнін оқыту барысында ақпараттық иновациялық, коммуникативтік технологияларды пайдалана отырып, ағылшын тілінде сөйлей алатын, тыңдап түсінетін, жазатын тұлғаны қалыптастыруға қажетті дағды мен білікті оқушының бойына сіңіру, соған тәрбиелеу. Ол үшін ағылшын тілін оқытудың әдіс-тәсілдерін, сабақ жүйесін әзірлеуменқолданудың технологиялық болмысын жүйелеу. Оқушылардың бойында ағылшын тілінде қарым-қатынас барысында тілді пайдалана алуы мен ауызекі сөйлеу дағдысын қалыптастыру, ағылшын тілін меңгертіп сөйлеуіне жағдай тудыру. Бұл орайда ағылшын тілін оқытудың озық технологияларын меңгерту үлкен істің бастамасы. Жұмыстың нақты міндеттерінің қатарындағы әдістемелік әдебиеттерді пайдаланып, ауызекі сөйлеуді қалыптастыруға байланысты талдаулар жүргізілді. Оқушылардың ағылшын тілі сабағында ауызекі сөйлеу дағдыларын жаңа технологиялар негізінде меңгерту барысында қалыптастырудың технологиялық ерекшеліктері анықталды. Оқушы тілін дамыту әдістемесінің ұтымдылығы эксперимент нәтижелеріне сүйеніп дәлелденді.

2 Негізгі мектептегі V-VI сыныптардың диалогтық сөйлеу технологиясының оқыту әдістемесі

2.1 Диалогтық сөлеудің оқытуының әдістемесі

Казіргі заманғы әдістеменің негізінде ең өзекті және қиын мәселелердің бірі шетел тілін құрылған диалогтар негізінде оқыту болып келеді.

Шетел тілін оқыту әдістемесінде «көрнекілік» термині Е.И. Пассовтың айтуы бойынша сөзбе сөз бір нәрсеге қарау деп аударған болатын. [24,24],Осыдан жағдаятты суреттеу, мәтін бойынша, суреттетді қолдана отырып, фонетикалық, грамматикалық,лексикалық құрылымдарды қолдану.

Диалогтың оқыту технологиясында әдіскер В.Л. Прокофьеваның [27, 41] айтуы бойынша көрнекілікті қолданудың кемшіліктері бар екенін айтып өтті. Егер оқушыларға әрдайым визуальді түрде ғана оқытылатын болса, оқушылардың тек есте сақтау қабілеті дамиды.Ауызша сөйлеу қабілеті артта қалады.

5-6 сынып оқушылармен жүргізген тәжеребие негізінде осы сыныптың оқушыларына ертегілер, суреттермәтін мен диалог негізіндегі картинакаларды әуес қойып оқиды. Осы көрнекілік оқыту түрі ауызша оқыту технологиясында ерекше орын алады деп айтуға болады.

Көрнекілік арқылы оқыту тағы екі түрін атап айтуға болады. Олар: Мазмұндық және мағналық.Мазмұндық көрнекілік оқушылардың зейінін мәтіннің немесе диалогтың мазмұнына аударады ал мағналық көрнекілік оқушының суретте не бейнеленгеніне карым-қатнасы.(24;43).

5-сыныпта жүргізілген педагогикалық тәжірибе негізінде диалогтық сөйлеуге оқытуда табиғи немесе жасанды заттар нәтижесі бар екені анықталды және коммуникативтік қабілет дамиды.

What is your phone number, Jim?

It is six - double five- seven - two.

Мағналық жағынын оқушыны телефон арқылы диалог жүргізуге үйрету,өзінің мекен-жайын, телефон нөмірін айтуға үйрету.Көрнекілік ретінде жатталынған репликалар негізіндеұялы телефонқолданды.

Диалогтық сөйлеудіңоқыту әдістері. Шет тілін оқытудың әдістемесінде диалогтық сөйлеудің екі түрі бар индукциялық және дедукциялық .

Дедуктивтік әдісі бүтін бір диалогтық мысалдан тұрады.Диалогтық –мысал диалогтық кешен болып табылады және бірнеше диалогтық бірліктен тұрады. Оқыту біріншіден диалогтық тыңдалымнан құрылады кейіннен лексикалық түрленуге ұшырайды да оқушы диалог-мысалға сүйене отырып өзіндік диалог жүргізеді.Осы әдістің кемшілігі оқушының материалды дербес қолдана алмайды себебі, оның зейіні сөйлеудің формалды түрінеде болады.

Екінші әдіс-индуктивтік оқу-сөйлеу жағдай негізінде өзіндік диалог жүргізуге үйретеді.Бұл әдістің қазіргі кезде өте көп қолданушылар табуда оның себебі бірінші қадамнан бастап өзара іс-әрекетке үйретеді.

Индуктивтік әдісі бойынша диалогтық сөйлеуге дайындық кезінде келесі тармақтарды қарастырады:

Диалогтық сөйлеудегі психикалық механизмдердің жетілдірілуі

Тілдік материалдың қолдану дағдысының қалыптасуы

Сыртқы және ішкі сөйлеу жағдайында серіктестерімен өзара іс-әрекет шеберлігін меңгеру.

Диалогтық сөйлеуге оқыту келесі тәсілдермен іске асады.Диалогтық мысалды қолдану, диалогты негізгі әрекетте құру және сөйлеу ситуациясын құру.

Мәтін-мысал негізінде диалогтық сөйлеуге оқыту.Диалогтық мысалмен жұмыс шет тіліндегі сөйлеу мысалдарына коммуникативтік ептілікке және мысал бойынша құруға бағытталған.

-Диалогтық-мысалмен жұмыс келесі жаттығулармен іске асады.

-Диалогты мәтінсіз тыңдап шығу

-Визуальдік тіректі пайдалана отыра диаогты тыңдап шығу.

-Диалогтың дұрыс айтылуы және интонацияның дұрыс қоюлуы үшін бөлек сөйлемдерді тыңдаңыз.

-Диалогты рөлге бөліп оқыңыз

-Диалогты жаттап алыңыз

-Кілттік сөздерге сүйене отыра диалогты қалпына келтіру

-Ана тіліндегі сөздерге сүйене отыра диалогты қалпыныа келтіру

-Диалогты ана тілінен шет тілінн аударыңыз

-Диалогтың сөйлеуднгі бос орындардың орнын толтырыңыз

-Диалог сөйлемдегі жақшаны ашыңыз

-Клоуз-тест негізінде диалогты суреттеу

-Математикалық бағдарлама негізінде диалогты жаттау

2) Ситуациялық сөйлеу құру негізінде диалогтық сөйлеуді оқыту.

Бірнеше жаттығу көмегімен диалогтық сөйлеу дағдысымен мен ептілікке үйретеді. Шартты жағдайдағы диалогтық оқыту келесі жаттығулармен іске асады.

-Белгіленген тақырыпқа диалог құру

-Кілттік сөз, бірнеше суретті қолдана отыра диалог құру

-Сурет немесе фотосуреттің мазмұнына байланысты диалог құру

-Айтылған мәлімет негізінде диалог құру

-Кілттік сөздер негізіндедиалог құру

-Оқылған мәтін бойынша диалог құру

-Берілген тақырып бойынша сөздерді қолдана отыра диалог құру

-Монологтық мәтінге сүйене лтыра диалог құру

-Әр түрлі тақырыпқа байланысты микродиалог құрыңыз

3) Қадамдық диалог құру негізінде диалогтық сөйлеуді оқыту.Диалогтық құрудың қадамдық оқытуы диалогты құрудың тактикасын білдіреді.Диалогты қадамдық арқылы құру келесі жаттығуларда жасалуы мүмкін:

1. Мәселені суреттеңіз және осы мәселеге сәйкес сөйлеуді атаңыз.

2. Мәселені суреттеңіз және мәселеге сәйкес сөйлем құрыңыз.

3. Мәселені суреттеңіз кілттік сөздерді аайдаланып керекті ілікпе сөзді құрыңыз.

4. Мәселені суреттеңіз ілікпе сөздің грамматикалық мысалын қолдана отырып керекті ілікпе түрткі сөйлем құрыңыз.

5. Микродиалогты қайталаңыз және жаңа диалогтың бірліктерін құрыңыз.

6. Бар диалогты ұлғайтыңыз.

7.Тастапқы және соңғы микродиалогтардың ортасын өздеріңіздің ілікпе сөздеріңізбен толтырыңыз (кілттік сөздерді пайдалана отыра)

8. Міндетті ілікпе сөздер негізінде өзіңіздің диалогыңызды құрыңыз, мағнасына сәйкес ілікпе сөздерді қосыңыз.

Оқушыларды диалогтық сөйлеуге оқыту жоспарында 6 сыныпта ең маңызды және шешуші кезең болып табылады. Осы кезеңде ауызекі сөйлеуді меңгеру аяқталады. Диалогтық сөйлеу жоспарында оқушылар келесі іс-әрекеттерді жасау білуі тиіс: әңгіме жүргізу, келесі коммуникативтік функцияларды іске қосуы тиіс: мәлімет қабылдау, мәлімет алмасу, ойымен бөлісу (фильм немесе спектакль туралы) т.б. Оқушылар өздерінің әңгімелерінде ынталы ілікпе сөздерді қолдануы тиіс (сұрақтар,шақыру,өтініш, бұйрық беру т.б) жауапты ілікпе сөздер (келісім, немесе бас тарту, мәлімет жабалау, қайта сұрау, қарсылық жасау, нақтылау және толықтыру т.б) Практика жүгіне отыра 6 сыныпта оқуға деген қызығушылық төмендейді сондықтан педагогтар дәстүрлі емес әдіс-тәсілдерді қолданады (рөлдік ойын және сахналық қойылым).

Ойын дегеніміз – жас ерекшелікке қарамайтын, адамның көңіл-күйін көтеретін, ойландыратын үрдіс. Ойын – төзімділікті, алғырттықты, тапқырлықты, ұқыптылықты, ізденіпаздықты, іскерлікті, дүниетаным өрісінің көлемділігінің, көп білуді, сондай-ақ, басқа да толып жатқан сапалылық қасиеттердің қалыптастыруға үлкен мүмкіндігі бар педагогикалық, тиімді әдістерінің бipi.

Ол ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зейінділігін арттырумен қатар, epiк сезім түрлерін де дамытады. Ойын түрлері көп. Соның ішінде бастауыш және орта буын  сыныптарда пайдаланатын: ойын-сабақ, ойын-жаттығу, сергіту ойындары, дидактикалық мақсаттағы ойындар, сөздік ойындар, логикалық ойындар т.б. Осылардың ішінде дидактикалық мақсаттағы ойындардың оқыту үрдісінде оқушылардың коммуникативтік құзіреттіліктерін дамытуда үлесі зор болып табылады.

Ойынның сабақ барысында басты мақсаты – білім беруді ойынмен ұштастыру. Баланың ойынға белсенді түрде қатысуы оның ұжымдағы басқа да әрекеттерін айқындайды. Ойын бір қарағанда қарапайым құбылыс не әрекет сияқты болғанымен, ол ұжымдық әрекет.

Ойын арқылы оқушының:

• қисынды ой-қабілеті дамиды;

• өздігінен жұмыс істеуге үйренеді;

• сөздік қоры баийды, тілі дамиды;

• зейіні қалыптасады;

• байқампаздығы артады;

• өзара сыйластыққа үйретеді;

• ойынның ережесін бұзбау, яғни, тәртіптілікке баулиды;

• бір-біріне деген оқушы сенімі артады;

• сабаққа қызығушылығы артады.

Оқиғалы рөлді ойындардың 2 түрі – импровизациялық және сюжеттік түрлерін қолдануға болады. Импровизациялық ойындардың мазмұны балалардың өздерінің үйреншікті өмір жағдайларынан, қарым-қатынас сферасынан алынып отырады. Мұнда тек алдын-ала рөлдер мен позициялар бөлініп беріледі. Импровизацияланатын ситуациялардың ең қарапайымы таңдалынады. Ал басты назар әрбір баланың импрвизациялауға қабілетін, яғни спонтанды түрде оның кез келген рөлді ойнап, сол рөл тұрғыдан диалог құра алуы мен вербалды емес коммуникацияны қабылдап, меңгеруі талданып, зерттеледі. Импровизациялық ойындардың арасынан ұзақ даярлықты қажет етпейтін, тренинг барысында өрістейтін түрлері қолданылады. Бірақ мұндағы басты талап ойын мазмұны балалардың қарым-қатынас саласындағы мәселелерге бағытталуы.

Оқиғалы рөлді ойындарды қолдану басты үш сатыдан тұрады. Олар:

1) дайындық кезеңі, ол:

• дидактикалық материалдар жинақтаудан

• жинақталған материалды реттеу, ұйымдастырудан тұрады.

2) орындалу барысы

3) ойынды қорытындылау

Әдістемелік әдебиетте рөлдік ойын оқушылардың спонтандық мінез-кұлықын анықтайды, олардың басқа оқушылардың мінез-құлқына әсер ету.

Рөлдік ойын- бұл өзіндік оқу түрі, осыған байланысты оқушылар белгілі мәселге байланысты оқушылар еркін сөйлеседі.

Рөлдік ойында әдіскерлер келесі кезеңдерді бөліп көрсеьеді. Дайындық және қорытынды кезең. Кейбір авторлар дәл жоспарларды ұсынады.

-Сыныптағы дайындық кезеңі

-Үйдегі дайындық кезеңі

-Ойын

-Қорытынды кезең

Сыныптағы дайындық кезеңі ол, мұғалім оқушыларды рөлдік ойындардағы мәселелерді және рөлдік ойындардың лексикасымен таныстырады. Үйдегі дайындық кезеңі мәтінді мәнерлеп оқі және мәселеге байланысты мақаланы қарап шығу.

Рөлдік ойынды өткізіп болғаннан кейін ең маңызды кезең ол қорытынды кезең болып табылады. Осы кезеңде оқушылар келесі тапсырмаларды орындайды (досыңа хат жазу немесе мәселеге байланысты газетке шағын мақала жазу)

Оқушылардың дайындық мақсатына немесе деңгейіне байланысты рөлдік ойын жұптағы рөлдік ойын және шағын топтағы рөлдік ойын болып бөлінеді.

Жұптағы рөлдік ойын- бұл рөлдік ойын түрінің ең оңай түрі. Оқушылар анкеталарды қолдана алады бір-біріне сұрақ қою арқылы жүзеге асады.

Шағын топтағы рөлдік ойын- әртүрлі болуы мүмкін. Авторлардың айтуы бойынша шағын топтағы рөлдік ойын бір уақытта болуы керек және мұғалім оқушылардың іс-әрекетін қадағалау тиіс. Бірақ кейбір жағдайда шағын топтағы рөлдік ойын кезекпен ойын кезекпен ойналады ал келесі шағын топтар қадағалап баға береді.

Оқу жылының басында оқушылар «Қызылша» ертегісін сахналық қойылымын жасай алады. Мұғаліммеен оқушының іс-әрекеті төрт езеңнен тұрады.

1.Мәселемен танысу. Мұғалім сахна суреттерін орналастырады(қағаздан жасалған үйшік).Мұғалім оқушыларға театрға ата, апа және немере рөліне әртістер керек екенін жариялайды т.б.труппаны құрып керекті лексиканы кіргізеді. Бұл жағдайда turnip сөз тіркесі Here I am ата, апа сөздерінің орнына үйреншікті Mummy Daddy сөздерін қолданамыз. Труппаға кірмеген оқушылар әділқазы рөлдерін атқарып баға береді.

2. Қойылым талабы «Қызылша» ертегісін рөлге бөліп ойнамас бұрын мұғалім оқушыларға Қызылша жайлы мәліметтер жинап және диалогты көп таныс сөздер мен құрылымдарды қолдану керек екенін айтып түсіндіреді.

3 Сахналау.

Daddy (сахнада қыдырып, сәл кідіріп қалады). Oh what is this? Is this a flowe? No… (өзіне жауап береді).Is a small tree? No… Oh it·s a turnip! What a big yellow turnip! (Қызылшаны жерден тартып алуға тырысады). One, two, three… Mummy come here!

• Mummy :Oh, what is this? Is this a flower or turnip?

• Daddy: This isn't a flower. It is a turnip!

• Mummy : Whose turnip is this?

• Daddy: It is Masha's turnip (Қызылшаны жерден тартып алуға тырысады)

• Mummy : Masha come here!

• Masha: Oh, what's this? Is it my turnip?Mummy and Daddy (бірге)Yes it is ! One, two, three four five….Dog, come here!

• Dog :Whose turnip is this?

• Masha: It is my turnip One, two, three, four… .Cat come here!

• Cat: Oh what's this? Is this a flower or turnip?

• Dog: This isn't a flower. It is a turnip!

• Cat: Is it Masha's turnip?

• Dog: Yes it is!

Қойылым «Қызылшаның» Here I am сөзімен аяқталады.

4 Қорытынды жасау. Сахналық көріністің соңында мұғалім әртістерге алғыс білдіреді. Әділ қазылар ең жақсы ойнаған әртісті белгілейді (ол сөйлемінде сахналық көрініске байланысты көп лексиканы қолданып аз қате жіберген оқушы).

Үйлесімді болу үшін оқушыларға «Қызыл телпек» ертегісін сахналауға болады. Ол үшін жаңа сөздерді енгізу қажет birthday, wolf және сөз тіркесі Many happy returns of the day.

Ертегіні эпизодтарға бөлген орынды және әр сабақтың соңында ертегіден үзінді көрсеткен жөн. Тоқсанның соңында оқушылар сахналық көріністі толық ойнап шығуы керек (ата-аналар немесе өзге сыныптың оқушылары алдында).Бұл оқушыларды театрда белсенді қатысуға ынталандырады.

Оқытудың бұл түрі мұғалім үшін өте оңай тәсіл болғандықтан мұғалім екінші кезеңге баса назар аударуы тиіс (қойылым талабы). Оқушыларға тапсырмаларды бергенде байланыстың соңғы мақсатын айқындап көрсеру керек. Мысалы: Қызылша жайлы мәлімет жинау, апаның үйі қайда орналасқаны туралы, үйдің қандай екенін, көрермендерге ертегінің кейіпкерлері жайлы айтып беру т.б. Оқушыларды тілдік жәнк сөздік құралды шектеуге болмайды.

Сабақ барысында театр әдісін қолдану жоғары нәтиже береді. Оқушылардың дайындалмаған ауызша сөздің дағдысымен ептілігін дамытады. Оқушылардың театр әдісіне селқос қарамайды.Әр бір оқушы өзін әртіс ретінде сынағысы келіп белсенді жұмыс атқарады. Оқушылар келесі жаттығуларларды тез жасайды «Listen, read, and act» «Dramatize the text»

Соңғы жылдардыа кең таралған әдіс Jazz Chants джаздық әуендерді қолдану барысында сөздік дағдыларды қалыптастыру. Әуенге немесе ритмге салынған құрылым тез және көпке есте сақталады (сол үшін тақпақ тез жатталады).

A:Hi, are you?

B: Fine, how are you?

Бұл жағдайда сыныпты екі топқа бөліп диалогтық бірлікті ритімге салып айтып шығу (шапалақпен ұру), кейін ритімдік джаз әуенімен әнге салу.

Ағылшын тілі сабағында мадақтау сөздерді қолдануға болады, оған сәйкес жауап беріп ритімдік әуенге салуға болады.(Jazz Chant).

• You look wonderful today.

• So do you.

• You look wonderful today.

• So do you.

• That 's a nice colour on you.

• Thanks a lot.

• That's a nice color on you.

• Thanks a lot. I'm glad you like it.

• That's a wonderful color on you.

• Thanks a lot. I'm very glad you like it.

Оқушыларды шағын топтарға немесе жұптпрғп бөліп диалогты қайталатуға болады ол үшін допты алып жерге ұру арқылы немесе қолмен шапалақ ұру арқылы жасауға болады бұл ойынды мектепалды сынып оқушылары жақсы көреді бірақ шет тілін оқыту тәжербиесінде осындай оқыту тәсілдерін қолдану өте тиімді.

Ағылшын сабағы барысында диалогтық оқытудың дәстүрлі емес әдісін қолданға өте тиімді жолдарының бірі. Оқушылардың еркін сөйлеу және ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастырады.

2.Диалогық сөйлеуге арналған жаттығулар

Диалогтың сөйлеу формасын қарастыру негізінде оған тілдің коммуникативтік сипаттама беру керек. Диалогтық сөйлеудің бастапқы кезеңінде оқушылар серіктестерімен амандасу, олардың сәлемдемелеріне жауап беру, сыпайы қоштасу, өзіңді танысту және жолдасыңды таныстыра білу, мейрамдармен құттықтау ептілігі, туған күн немесе жаңа жыл мерекесімен т.б.

Диалогтық оқытудың бірліктері диалогтық бірліктер болуы мүмкін.Диалогтық бірліктер құрлымыена қарай әр түрлі болады осының ішінде көп тараған түрлері:

–сұрақ– жауап:

Do you live near London? – Oh, yes, in a small country house.

Can you skate or ski? – I can ski.

– сұрақ– сұрақ:

Is it your pen? – Why do you ask me?

Will you help me? – What shell I do for you?

– болымды –сұрақ:

I shan’t go to the park. – Why? What will you do?

I want to know his address. – What for?

– болымды – болымды:

I'll go to the library after classes. – And I’ll stay there.

This is a box of sweets for you. – Oh, thank you, I like sweetsvery much.

Диалогтық сөйлеуге үйрету мұғалімнің сөйлеуге ынталандырунан басталады. Біріншіден мұғалім ынталадыратын репликаларды береді ал, оқушыларсол репликаларға жауап беруі керек. Жауаптың әр түрлі болуы сыныпқа, тілдік құралға және оқушының жеке құрамына байланысты болып келеді.Мысалы: ынта-репликасы What is your name? Келесі жауап болуы мүмкін фотосуреттер көрсеру арқылы

P1- Colin

P2-His name is Colin

P3-I don’t know

P4-I don’t know what his name.Немесе мұғалімнің осы ынта-репликасына It is a fine day today келесі жауап болуы мүмкін.

P1-Oh yes. It Great

P2-not very

P3-It sure is

P4-I can't say so It is windy немесе тауып айт ойынын ойнауға болады Мұғалімнің сұрағына жексенбі күні Омар қайда болды сұрағына

T-Where was Omar on Sunday? Сұрағына келесі жауаптар болуы мүмкін.

-At the Zoo

-I don t know

-In the park

-At the cinema

-At his Grandmother

-At home

Омар оқушылардың жауаптарын тыңдайды және қай оқушының жауабы дұрыс болады сол оқушы жүргізуші болып ойынды жалғастырады. Келесі ынта-репликасын оқушыларға тапсыруға болады оқушылар мұғалімге сұрақ қойып, мысалы:

P1-What seoson do you like Nargiz Oralovna?

T-I like spring It is warm. The sun shines brightly. And I can work in the garden and what about you Colin?

Оқыту формальді ғана емес коммуникативті сипаттамада болуы үшін мұғалім әр түрлі ойындарды қолдануы мүмкін ол үшін пинг-понг ойынын ойнатуға болады Мысалы:

• Do you like to play badminton?

• Yes I do

• Can you play it well?

• Yes I can

• Did you it in summer?

• Yes I did

• Is it difficult to play it?

• No it isn't

• Will you teach me to play it?

• Yes it is my pleasure

бұл ойынды тез қарқынмен ойнаған жөн.Оқушылардың әр түрлі сұрақтарға ынталандыратын дұрыс әрекетін қалыптастырады..Мұғалім ойынды бастап, кейін ойынды оқушыларға тапсырады. Осындай жұмысты қайталау бастапқы оқыту кезінде көп қолдану өте қажет осының негізінде оқушылар диалог , әңгіме құрғанеды үйренеді.Бұл жұмыс диалогтағы қателіктердің алдын алуға көмектеседі.

• T1-Do you like to skate?

• P-Yes it is

Мұғалім оқушыларға ынталандыратын сөйлемді ашуға ұсынады. Мысалы: With whom did you go there? келесі жауап болуы мүмкін:

-I like “Buratino” very much. I went to the theatre yesterday.

-The weather was so fine. We went to the country last Sunday.-

- I like to sing and dance. We went to our friends last weak.

- I am fond of animals. We went to the Zoo last Saturday.

Егер оқытудың бірлігі қысқа диалог-мысал болса, онда жұмыс үш сатыдан тұрады:

1. Қабылбау және түсіну

2. Жаңғырту (жай және модификациямен).

3. Оны жаңа мәселеларде қолдану.

Оқушылар диалогты аудиожазбалар арқылы немесе мұғалімнің орындауында тыңдайды. Мұғалім оқушвлардың диалогты дұрыс қабылдауын және дұрыс түсінуін қамтамасыз етеді. Кейін оқушылар берілген диалогты тағы тыңдап басылған мәтінге сүйеніп оқиды және қайтадан жаңғыртады үйде немесе сыныпта Оқушылар диалогты жаттап, оны ойдан айтады. Мұғалім оқушылар берілген диалог ұқсас сөздерді береді оқушылар сөздерден өзіндік диалогты құрастыру керек нәтижесінде мынандай диалог шығады. Мысалы:

-Jack isn't at school today.

-What' the matter with him

-He is ill.

Оқушылар соңғы сөзді немесе атын өзгертуге болады (He is not well. I

don’t know. Etc.).

Осыған орай оқушылар диалогты немесе диалогтық бірліктерді ағылшын тілінің құрлымын жаттап еске сақтайды, оқушылар өзіндік диалогтарды құруға үйренеді.

Диалогтық сөйлеудегі көп жаттығулар сөйлемдік болып табылады, Бірақ диалог тән жаңа сөйлемдермен танысу сөйлеу жаттығуларынын бөлек болуы мүмкін.Осы жаттығулардың мақсаты- оқушылардың есінде репликлармен оның диалогтың сөйлеу бірлігінің арасындағы қарым-қатнасты есте сақтау.

Соган сәйкес материалмен жұмыс істеудің үш түрін бөліп көрсетуге болады:

1 Диалогтық бірліктерді жаттап алу

2 Фуункциянальдік қарым-қатынас негізінде репликалардың құрамдастырылуы

3 Репликалардың грамматикалық және лексикалық түрленуі

Диалогтық бірдіктерді игеру қысқа диалогтар бір-екі бірліктерден тұратын диалогтар арқылы жүзеге асады. Амандасу, сыпайылық формуласы және де синтаксистық бірліктерін айтуға болады. Мысалы:

– Happy New Year, Ann!

– Happy New Year, Peter!

– I wish you all the best.

– The same to you.

– Let us go to…

• With pleasure (I am sorry, but I can’t

Диалогтық сөйлеуді оқыту үрдісінде, оқушылардың сөйлеу формасына зейінін қойған кезде, оқушылардың әр түрлі репликалар үшін интонациясын дамытуда өте маңызы зор үдеріс.Оқушылардың бірінші алған жарқын әсері, келешекте бірліктердің дыбыстық формаларының негізінде меңгеріліп. Сонымен қатар оқушылардың диалогта маңызды үдеріс ол оқушылардың тыңдау жадысы толықтай дамиды.Бірақта тек тыңдау қабылдамасын дамыту ол теріс түсінік болып саналады себебі дыбыстардың қосылуы мүмкін.

Бағдарламлық талаптарға сәйкес, негізгі кезеңдер сипаттамсында және және диалогтағы адамдар мен іс-әрекетті анықтау болып табылады.

Жаттығулардың әзірлемесін дамытуында келесі әдіскерлер зор үлес қосқан Бим А.Л, Климентенко А.Я, Рогова Г.В, Пассов Е.И. және т.б.Осы авторлардың айтуы бойынша жаттықтыру микросистемасын жаттығу топтары құрайды. Оқыту операциясының мақсаты-сөйлеу материалының дыбыс көзіне еліктеу және қайталау.

Т - Listen to the dictor. Repeat after him. (Оқушылар диктордың артынан сөйлеу материаын қайталайды.Оқыту операциясының мақсаты- сөйлеу мысалдарын айту.

Р - Where were you yesterday? - last night, last week, two days ago.- 1 was at the library yesterday - at school (Put. the words which are given below inside the underlining).

3 Конструктивтік. Оқыту операциясының мақсаты- инструктивтік материал немесе сөйлеу материалына сүйене отырып өзіндік әңгіме құру.

Т - You are in cafe. You are hungry. You task is to make a dialogue using the cards and word expressions which are given on the blackboard

Жұптағы жұмыс P1-Р2.Hello. Could you show us the menu, please? - Here it is.. Roast chicken and soap, please.. What will you have for drink?A cup of coffee,

В.М.Скалкиннің теориясына сүйенсек коммуникативтік жаттығулар микросхемасы келесі жаттығулар топшаларды құрайды.

Респонтивтік ағл.response – жауап сұрақ-жауап жаттығуларын құрайды мысалы:менің хатыма жауап беріңіз. Операцияның мақсаты-оқушылардың сұраққа іс-әрекеті.

Т - We shall go to one of Dagestan region.

Р - When shall we go there?- In two weeks, - What village shall we got to?

2 Ситуативтік, оқытусөйлеу мәселелік жағдаяттардан тұруы мүмкін. Мысалы: келесі жағдаят

Т: Your brother was in London. Your friends came to your place. They wanted to know some information about London's sights. They ask your brother about them.

3 дискутивтік, түсініктеме, ескерту, пайымдама дискуссиядан тұруы мүмкін

Оқыту операциясының мақсаты-оқушылардың өзінің ойын білдіруге ынталандыру. Мысалы:

Т: Today ve shall talk about the environment and ecology in our country.

4 инициативтік, пресс-конференция, рөлдік ойыннан тұруы болуы мүмкін.Сөйлеу операциясының мақсаты-әңгіме құру және ішкі ынтаны ауызша құру. Мысалы: Сіздің досыңыз Англиядан келді деп естідіңіз:

Р - What sights of London did you visit?- I visited Hyde Park, London Zoo Tower Bridge

5 ойындық, шарадалар, жұмбақтар, анықтама бюросы немесе дүкенде не бар? Ойыны және т.б Мысалы: келесі жұмбақта

. Т - What has a foot, but no legs?- A mountain.

. T - A teacher write on me with chalk, my face is dark. I never talk, what am I? P-a blackboard.

Диалогтық сөйлеуді естілім материалы негізінде дмытуға болады. Мысалы: Мәтінді тыңдамас бұрын.Нәтижесінде Бэтти мен Мэнидің арасында әңгіме жүреді.

– What are you doing, Betty

– I'm writing a letter to my friend Kitty.

– But how can you? You can’t write.

– Well, it doesn’t matter, because Kitty can’t read.

Басылған текст. Диалогтық сөйлеу басылған текст негізінде ынталандыруы мүмкін, ол тез драмаластырылады. Мәтінді оқып болғаннан кейін оқушылар Омар мен Колиннің арасында әңгіме жүргізеді.

Omar: Is there a swimming pool there? I like swimming

Colin:Yes, there is There's also a river there

Omar: OK.Are there any judo lessons? I am very good at judo

Colin: I am afraid there aren't

Omar: Is there a computer room?

Colin: Yes, there are two computer rooms

Диалогтық сөйлеуді ауызша тапсырмалар мен ынталануы мүмкін. Мысалы:You meet a friend. He (she) says he (she) has a new flat (house). Have a talk with him (her) about his (her) new flat.Үлгеретін оқушыларға осы тапсырма жеткілікті, ол үлгермейтін оқушыларға тірек сөздерді немесе сұрақтарды алдынала беріп қоюға болады.When…Where…How many rooms… Is it far from… Etc.

Диалогтық сөйлеуді диафильмдермен де ынталандыруға болады содан кейін, мұғаліммен оқушылар арасында әңгіме жүреді.Оқушыларға «Tim goes to school» атты фильмді көріп әңгіме құруға болады.

Күнделікті сабақта қолданылатын сабақ түрі келесі мысалда келтірілген.

Мысал: №1 Аяпова Т. Ұқбаев Д. 5-сынып

Тақырып: This is my friend.

Мақсаты: Оқушылардың сөздік қорын молайту, дос туралы сөйлеуге үйрету.

Қолданылған материал: тақырыптық суреттер

Сабақ әдісі: Сұрақ-жауап әдісі

1-тапсырма Talk to tour friend. Мұғалім оқушыларға үй тапсырмасына бір бөлменің жоспарын суретке түсіруге тапсырма береді.Оқушылар суретке сүйене отырып досымен сөйлеседі.

This is a living room

There is a sofa

Listen and repeat.

Colin: Omar, this is Carol. She is my sister. Carol, this is Omar. He is my friend

Omar: Hello, Carol.

Carol: Hi.

2-жаттығу. Рөлге бөліп оқу. 1-жаттығуда берілген диалогты досыңмен рөлге бөліп оқы.

3-жаттығу.Talk to your friend.Show his\her photo. Өзіңнің досыңды таныстыр.

This is Nurzhas

He is my friend.

Мысал: №2 Аяпова Т. Ұқбаев Д. 5-сынып

Тақырып: I am Colins sister

Мақсаты: Отбасына және туыстық қатынастарға байланысты сөздерді енгізіп, берілген тақырып бойынша сөйлеуге үйрету.

Қолданылған материал: тақырыптық суреттер, сөздер жазылған карточкалар.

Сабақ әдісі: Сұрақ-жауап әдісі

1-жаттығу 37 бет

Listen and repeat

a) - Who`s Mrs. Evans?

- She is Mark`s sister.

b) –Who`s Andy?

-He is Colin`s cousin.

2- жаттығу. Talk to your friends about Colin's family.

a) - Who`s Mr.

Evans?

- He is ...

b) –Who`s Mary?

-She is ...

3- жаттығу. Listen and repeat

• Who`re Carol and Colin

• They`re Mr. and Mrs. Evans` children.

Берілген жаттығуға сүйене отырып, досыңмен сөйлес.

• Who`re…

• They`re…

Мысал: №3 Аяпова Т. Ұқбаев Д. 5-сынып

Тақырып: Carol`s kitchen

Мақсаты: Оқушылардың сөздік қорын молайту ас үй туралы сөйлеуге үйрету.

Қолданылған материал: ас үйдің суреті және жаңа сөздер жазылған плакаттар.

Сабақ әдісі: Сұра-жауап әдісі

Read the text.

It`s a modern kitchen. It`s nice and clean. There`s a washing machine, a fridge and cooker, but there isn`t a dishwasher. There are a lot of cupboards in the kitchen.

2-жаттығу. Compare your kitchen with Carol's kitchen.

There`s a washing machine…………………but there isn`t…………………...........

There`s a dishwasher……………………….but there isn`t………………………....

3-жаттығу Describe your kitchen. Talk to your friends.

There`s……..

There isn`t…

There are….

There aren`t…

Мысал: №4 Аяпова Т. Ұқбаев Д. 6-сынып

Тақырып: Talking about the past

Мақсаты: Оқушылардың сөздік қорын молайту қайда? Не? Кім? Нешеде? Сұрақтарын қолданып сөйлеу кезінде қоолдануға үйрету.

Қолданылған материал: тақырыптық суреттер, сұрақтар жазылған карточкалар, сызбалар

Сабақ әдісі: Сұрақ-жауап әдісі

Read the dialog.

Olga: Omar, where were you last Sunday?

Omar: I was in the trade house «Ramstore».

Olga: What did you do there?

Omar: I played computer games

Olga: Who did play with?

Omar: I played with my friend.

Olga: I was there too. What time did you play?

Omar: We started playing at 2 p.m. and finishing it at 3 p.m.

Қайда? Кім? Не? Сөздерін жазып ал, сұрақтардың айтылу интоноциясы бойынша оқы.

2-жаттығу Ольганың демалыс күндерін қалай өткізгенін сыныптасыңмен сөйлес.

	SX	S2	S3
Where….
What…..
Who….
What time…..

Мысал: №4 Аяпова Т. Ұқбаев Д. 5-сынып

Тақырып: What is this?

Мақсаты: Жаңа лексикалық сөздермен жұмыс істеу, Бұл не сұрағының сөйлемде қолданулуына жаттығу жұмыстарын жүргізу.

Қолданылған материал: тақырыптық суреттер

Сабақ әдісі: Сұрақ-жауап әдісі

1-жаттығу. Role play.

Colin What?

Carol This. It is a pencil.

Colin No it isn`t. It`s a pen

Carol What`s that?

Colin It `s a calculator. Now go away.

2-жаттығу Talk to your friend about pen, computer, table.

What`s picture 1?

-Whats this?

-It is a …..(pen)

-It is a…. (computer)

-It is a…. ( table)

3-жаттығу Talk to your friend about these girls.

-Where's Ann from?

-She's from…. (Ann, Asel, Mary, Kate – London, Almaty, Kiev, Washington)

Мысал: №5 Аяпова Т. Ұқбаев Д. 5-сынып

Тақырып: What is your mother like?

Мақсаты: What is your mother like? Деген сұрақпен оның She is tall деген жауабын және соларға байланысты сөздерді енгізу

Қолданылған материал: тақырыптық суреттер

Сабақ әдісі: Сұрақ-жауап әдісі,әңгіме

Role play

Carol: What's your mother s name?

Asel: Alma

Carol: She is good name How old is she?

Asel: She's quite young She is 36

Carol: What is she like?

Asel:She is beautiful

Carol: Is she tall?

Asel: No she isn'. She is short

2-жаттығу Listen and repeat

-What does your father do?

-He is an ambassador.

-And what does your mother do?

-She is a housewife.

3-жаттығу Talk your friend

-What does Omar's father do?

-He is….

What does your mother do?

-She is….

Мысал № 6 5- сынып. Ағылшын тілі Аяпова Т, Ұқбаева Д. 71 бет

Тақырып:When is your birthday?

Мақсаты: Ағылшын тілінде кілттік сөздер негіңзінде диалог құрып, оқушылардың өз ойын еркін жеткізуге машықтану.

Қолданылған материал: тақырыптық суреттер, карточкалар

Сабақ әдісі:сұрақ-жауап

Мұғалім оқушыларға кілттік сөздерді карточкаларға жазып, кейіннен оқушыларға таратады.

1-жаттығу Key words: birthday, Month, 31 of January 9 of May, 21 of March, 23 of March

Asel:When is your birthday?

Carol: It is in winter.

Asel: In which month is it?

Carol: It is on 31 of January. And when is yours?

Asel: Mine is on 9 of May.

Carol: What is the date today?

Asel: It is 21 of March

Carol: Oh it is my father s birthday on 23 of March

2-жаттығу Talk to your friend 5 birthday of your friends. -When is your birthday?

-It is on ….

3-жаттығу Talk to your friend

-When is your birthday?

-It is on 31^th of January

Мысал:№7 5-сынып Ағылшын тілі оқулығы Аяпова Т, Ұқбаева Д

Тқырып: What does your father do?

Мақсаты: What does your father do? Сөз тіркесін меңгеріп сабаққа қатысты жаңа сөздерді жаттау.

Қолданылған материал: тақырыптық суреттерүсөзднр жазылған картокалар

Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, әңгіме

1-жаттығу Мұғалім сабақ барысында фотосуреттер мен суреттер таратады. Таратылған материал негізінде диалог құру

Colin is at Omar's flat

Colin: Is this your family?

Omar: Yes it is

Colin: Is this your Dad?

Omar: What does he do?

Omar: He is an ambassador

Colin: Oh really? And what does your mother do?

Omar: She is a housewife

Colin: Is this your brother?

Omar: No it isn't That's my uncle

Colin: Is he a student?

Omar: No he isn't Hуis a bank manager

Colin: Is your sister a student?

Omar: Yes she is.

2-жаттығу Listen and repeat

-What does your father do?

-He is an ambassador

3-жаттығу Talk to your friend

-What does Omar's father do?

-He is an…

Күнделікті сабақта өткізілетін сабақ жоспарына негізделіп құрастырылған жаттығулар кешені:

Тақырып: My flat

Мақсаты: My flat тақырыбында жаңа сөздерімен таныстыру, және берілген тақырыпта еркін сөйлеуге үйрету.

Қолданылған материал: суреттер, фотосуреттер, карточкалар

1-тапсырма

Talk to your friend. Teacher gives for the hometask to draw a plane of one of the rooms. Pupils must make dialogue with this plane.

-This is a living room.

-There is a sofa in the living room.

-There is an armchair in the living room

-This is a bedroom.

-There is a bed in the bedroom

-There is a carpet on the floor.

2-тапсырма

Make dialogue with key words. Teacher writes words on the paper and gives to the pupils. Pupils must make dialogue with key words.

A living room a bathroom a bed a carpet a sofa a clock a table a chair a dining room a bedroom a corridor.

3-тапсырма

Who lives here? The teacher gives to the pupils photo of the room. Pupils must find man who lives here.

-he is a tall

-she is a beautiful

-he had a dark hair and pale face

-she had a long hair.

Тақырып: The environment

Мақсаты: Экология тақырыбына байланысты жаңа сөздерді меңгеру жене диалогтық сөйлеу дағдысын қалыптастыру.

сұрақ-жауап

Қолданылған материал: тақырыптық суреттер, карта, карточкалар.

1-тапсырма

Talk to your friend. The teacher acquaints pupils with new words. Pupils must asks to other pupils.

1.Do you pollute water?

2.Do you cat trees?

3.Do you dump rubbish?

Оқушы берілген сұраққа жауап береді және келесі сұрақтарды қояды.

1.Do you destroy forests?

2.Do you catch red herring?

3.Do you help the nature?

2-тапсырма

Interview. Tell to the teacher about your friend which you interviewed. Pupils interviewed each other.

Nurzhas: I interviewed Dima. Hуdoesn’t pollute water. Hеdoesn’t cut trees. He walks a lot.

Nazerke: She doesn’t destroy forests She doesn’t catch red herring She helps the nature

3-тапсырма

Оқушыларға Ной туралы аңыз естеріне түсіреді. Ной кемесіне болашаққа қажетті заттарды алу керек. Оқушылар тек керек заттарды атап шығады жануарлар, өсімдіктер.

-I will take a cow a sheep a horse

-I will take a flowers and plants

-I will take a duck a goose a hen

-and I will take a wolf a fox a rabbit a square

Тақырып: Where is Great Britain?

Мақсаты: Ұлыбритания жайлы жаңа мәлімет алу және жаңа сөздермен танысу.

сұрақ-жауап

Қолданылған материал: тақырыптық суреттер,карта және карточкалар

1-тапсырма

Read the text. Make a dialogue in the text.

Aspen is in Colorado Aspen is a town Colorado is in the USA There are four seasons in Aspen Winter is cold and it snows a lot Spring is warm The sun shines and sometimes it rains Summer is dry The sun shines almost every day Autumn is not warm.

-Where is Aspen?

-Aspen is a town in Colorado

-Where is Colorado?

-Colorado is in the USA

-What is the winter like in Aspen?

-The weather in Aspen the winter is cold.

2-тапсырма

Interview. The teacher divides pupils into couples and give a task interview each other.

Сіздің досыңыз жақында Ұлыбританияға жазғы демалыстан келді. Тапсырма: Досыңнан аталған елдің көрікті жерлері туралы ағылшындықтарменкездесу, қызықты оқиғаларжайлы сұраңыз Көмекші сөздер: a tour of Britain places of interest

3-тапсырма

Тізбек бойынша әңгіме құру. Оқушыларға Қазақстан туралы әңгіме құру тапсырма беріледі. Сыныптағы барлық оқушы қатысады.Әр бір оқушы Туған ел Қазақстан туралы бір сөйлемнен құрайды. Бірінші Оқушы еліміздің астанасынын бастайды соңғы оқушы еліміздің ауа райы жайлы айтады.

Kazakhstan is situated in Asia and Europe →The capital of Kazakhstan is Astana → Astana a modern city → There are a lot of places of interest→ There are many mountains and lakes in Kazakhstan → The weather in Astana in winter cold and in summer is warm.

Тәжірибелік жұмыс құрастырылған жаттығу кешенін сынақтамадан өткізу үшін Талап негізгі мектебінің 5-6 сынып оқушылары арасында жүргізілді.

Сынақтың жүргізу мақсаты құрастырылған жаттығулар кешенін 5-6 сынып оқушылары үшін дамытылып сабақта қолдану. Сынақтан өткен оқушылардың саны 11

Өткізілген тәжірибе берілген жаттығулар кешенін сыныақтан өткізу негізінде келесі мәселелер қарастырылды:

. Әдістемелік тәжірибенің негізгі контурын анықтау;

. Тәжірибе өтушілерді жас ерекшілігі бойынша сараптау.

. Сыртқы жағдайдың әсер етуін анықтау;

. Оқушылардың оқу дайындығының бастапқы деңгейін анықтау үшін бақылау жұмыстарын өткізу;

. Оқушылар үшін тапсырмалар мен оқу материалдарын дайындау;

1. Бірінші түрі- диалогтың сөйлеуге арналған фонограмма, оқытудың бастапқы кезеңінде қолданатын оқушылардың тыңдау ептілігін дамыту үшін қолданылады.Бұл фонограмма түрі шет тілінде жүргізілетін диалогты көрсетеді.Спецификалық сұраулы сөйлем, мелодиялық және ритімдік суреттетр сөйлеушінің сөзіне сәйкес болып келеді. Бұл фонаграмманың түрі қабылдауға қиын болғандықтан алдын ала қысқа диалогтарды жаттауға тура келеді.Мысалы толық жауабы келтірілген сұрақтарды алуға болады.Осы мәселелерді қадағалау диалогты ана тілінде мазмұнын айту немесе туған тілге аудару оңай тәсіл болып саналады.

2.Екінші түрі-диалогтық сөйлеу берілген фонограмма негізінде дайын жаттығулар деңгейінде берілген, оқушылардың шетел тілінде тыңдау ептілігімен мен дағдысын дамыту үшін.Жоғарыда келтірілген фонограммадан айырмашылығы, бұл жерде диалог табиғи түрінде беріледі. Диалогты түсіну үшін үзілістер немесе түсініктемелер берілмейді.Осы мәселеде фонограмманы тыңдау сөйлеудің қалыпты қарқынымен қиын болып келеді, себебі екі сөйлеуші үзіліссіз әңгіме құрады. Қадағалаудың тиімді формасы- ана тілінде мәліметтерді жеткізу.

3. Үшінші түрі –Шете тілінде сөйлеу дағдысы мен ептілігін қалыптастыру үшін дайындық жаттығуларымен бірге диалогтық сөйлеу берілген фонограмма.Үшінші және төртінші фонограмма түрін сипаттау барысында айтылған оқыту қиындықтары осы фонограмма түріне тән болып келеді.Бірақ осы мәселде оқушылар берілген диалогты жаңғырту керек.Но в отличие от них ученики в данном случае должны, бірақта диалогтық сөйлеуді жаңғырту барлық мәселелерде міндетті компонент болып табылмайды.Ең бастысы- оқушылардың диалогтық сөйлеуді дұрыс жаңғырту болып табылады.Орта және жоғары кезеңде диалогты жұпта мазмұндау орынды болывп келеді.

4. Төртінші түрі- Белсенді-сөйлеу ептілігін қалыптастыру үшін жаттығулармен қатар, диалогтық сөйлеу берілген фонограмма.Осы жаттығуларды әр түрлі кезеңдерде қолдануға болады, диалогтық сөйлеудің қиындығына байланысты.Бірнеше тыңдалымнан және дайындық жаттығуларын жасаудан кейін оқушылар, осы үзінділерді өзіндік диалогтарда қолдана алады.

5.Бесінші түрі- біруақытты диалогтар.Диалогтық сөйлеуге оқытудаға лингафонды түрінің жағымды сәті-ол тез басқарылатындығы.Пуль қолдана отырып мұғалім, оқушының жұмысын бағыттаумен қатар оқушының жұмысын дұрыстауға мүмкіндік алады.

2.4 Диалогтық оқытудың дәстүрлі емес әдістемесіне арналған әзірлемелер

Тақырыбы: Little Red Riding Hood

Мақсаты: Оқушылардың ертегі арқылы сөйлеу дағдысын жаттықтырумен қатар, шығармашылық қабілетін дамыту.

Сабақ түрі: Дәстүрлі емес сабақ. қойылым сабағы

Қолданылған материал: Кейіпкерлердің қойылым костюмдері

Мұғалім сабақты бастамас бұрын оқушыларға театрға әртістер жинайтынын жария етеді. Шағын труппа жиналғаннан кейін мұғалім оқушыларға рөлдерді бөлнді.

Кейіпкерлер: Қызыл телпек, апасы, Қасқыр және отыншы.

Little Red Riding Hood : How nice it is in the wood. There are many trees, flowers and mushrooms. I'll pick some flowers for my grandmother.

(Қасқыр келеді)

The wolf: I am big and grey. I live in the wood. I want to eat up Little Red Riding Hood.

Children: Go away, go away, you bad Wolf.

The Wolf: Hush, children! (Ол қызыл телпекке жақындап) Good morning, Little Red Riding Hood.

Little Red Riding Hood: Good morning, Mr. Wolf.

The Wolf: Where are you going, Little Red Riding Hood ?

Little Red Riding Hood:  I am going to my grandmother. It's her birthday today. I take a cake, some apples and honey to her.

The Wolf: Where does she live, your grandmother?

Little Red Riding Hood: She lives in a little house in the wood near the river?

The Wolf: Is it far from here?

Little Red Riding Hood: No, it is not.

The Wolf: Well, good-bye, Little Red Riding Hood .

Little Red Riding Hood: Good-bye, Mr. Wolf.

(Қасқыр қызыл телпектің апасының есігін қағып)

Grandmother: Who is there?

The Wolf: It's me, Little Red Riding Hood.

Grandmother: Come in, darling.

(Қасқыр әжені ұстап жемекші болады, бірақ әже қашып құтылады. Қасқыр әженің көйлегімен қалпағын киіп алып керуетке жатады. Біраздан соң Қызыл телпекте келіп калады.)

Little Red Riding Hood  (ән салып):

Clap,clap,clap

Rap,rap,rap

I'm knocking at the door,

Tap, tap, tap.

The Wolf: Who is there?

Little Red Riding Hood: It's me, Little Red Riding Hood.

The Wolf: Come in, my dear.

Little Red Riding Hood: Good morning, Granny.

( Қызыл телпек баурсаққа толы дорбашасын жерге қойп, әжесіне жақындайды)

Little Red Riding Hood: Many happy returns of the day!

The Wolf: Thank you, my dear.

Little Red Riding Hood: What big eyes you have, Granny!

The wolf: The better to see you, my dear.

Little Red Riding Hood: What big ears you have, granny!

The Wolf: The better to hear you, my dear.

Little Red Riding Hood: What sharp teeth you have, Granny?

The Wolf: The better to eat you up!

(Қасқыр керуеттен секіріп Қызыл телпекті ұстап алмақшы болады. Әжесі және отыншы келіп қалады. Отыншы қасқырды атады.)

Grandmother: Oh, thank you very much!

The Hunter: Oh! It's really nothing.

Grandmother, the Hunter, Little Red Riding Hood: That's the end of the story.

Тақырып: The Bread Roll

Мақсаты: Ертегідегі кейіпкерлермен танысып, жаңа сөздерді меңгеру және оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту.

Сабақ түрі: Дәстүрлі емес сабақ. Сахналау сабағы

Сабақты бастамас бұрын мұғалім оқушыларға рөлдерді бөледі. Оқушыларға түлкі мен қасқырдын айтқан сөздерін өз сөзімен айту керек.

An author: Long, long time ago, once upon a time somewhere about there lived the grandfather and the grandmother. They lived happily and friendly in a very old house. The grandpa and the grandma liked to work hard and sing songs.
Singing:
A Grandfather: Oh, it is so nice just simply live, yap.

A Grandmother: Oh, enjoy the sky forget the grieve, yap.

A Grandfather : Enjoy the honey drink and tea,

A Grandmother: To eat sweet buns without plea.

An author: After singing the song the grandpa decided to ask the grandma to bake some
A Grandfather: Sweaty, can you bake some roll for us?

A Grandmother : I would like to, but there is no more flour left.

A Grandfather: Can you wipe the shelves carefully; maybe there you will find one or two scoops of flour.

An author: The grandma did what the grandpa asked her to do. Carefully wiped all shelves and finally found two scoops of flour. She made dough based on sour cream, formed a roll and put it in the oven for baking. The grandpa is singing a song, the grandma is singing along.

(Kids can show what they are doing during the song.)

A Grandfather : We decided to bake the roll, to bake the roll, to bake the roll. (Make

the roll).

A Grandmother: We decided to bake the roll, to bake the fresh puffy roll.

A Grandfather : We invited boys and girls, boys and girls, boys and girls. (Waving

hands towards themselves).

A Grandmother: We invited boys and girls, to eat our puffy roll.

A Grandfather : Boys and girls ate our roll, our roll, our roll. (Show how they are

eating the roll).

A Grandmother: They became all tall and strong, tall and very strong.

A Grandfather : They said, thank you and goodbye, and goodbye, and goodbye.

(Waving hands "bye, bye").

A Grandmother: See you grannies, please don't cry, please don't cry. (Show how they

are crying).

A Grandfather : We will visit you again hug and kiss you, hug and kiss you. (Sending kisses).

A Grandmother : We will visit you again, please don't miss us, please don't miss us.
An author: When the roll was ready, the grandma took him from the oven and placed on the windowsill.

A Grandmother: Look, grandpa, how lovely our roll is.

A Grandfather: It is lovely.

An author: Agreed the grandpa. The roll heard everything what the grandma and the grandpa said about him and so he became very proud. After some time the roll was bored to lie on the windowsill. Nobody said anything nice about him anymore, so the roll decided to jump outside and have a look, what is going on around.
A roll: Maybe somebody else will notice how unique I am!

An author: The roll was thinking while rolling into the forest. Here is the hare

going towards the roll.

A Hare: Hi, little roll, I am going to eat you!

A roll: Don't eat me hare, I will sing you a wonderful song.

An author: And the roll started to sing the song.

A roll: I'm the roll, roll, roll,

Made from flour round ball,

Made from sour cream and milk,

I'm shiny like silk.

I am running from grandma,

I am running from grandpa.

To the forest far away

Catch adventure day by day.

And from you, little hare, I will easy run away.

An author: The hare even didn't notice the roll disappear.

A hare: What a wonder! He has just been here and somehow he is gone...
An author: The roll was rolling along the wooden path, enjoying the bright sunny

day. The roll stopped and noticed somebody coming.

A wolf: Hi, tasty roll, I'm going to eat you.

An author: Said the hungry, homeless wolf.

A roll: Don't eat me, Mister wolf, I will sing you a song.

A wolf: Ok, ok, just quickly, I am really hungry!

An author: The roll started singing his song.

A roll: I'm the roll, roll, roll,

Made from flour round ball,

Made from sour cream and milk,

I'm shiny like silk.

I am running from grandma,

I am running from grandpa.

I am running from the hare

I like running I'm not tired.

To the forest far away

Catch adventure day by day.

And from you, Mister wolf, I will easy run away.

An author: The wolf looked around, but the roll was far away. He hopelessly licked his mouth.

A wolf: Unbelievable! I didn't bite even a small piece of that tasty roll. U-u-u-u he is very smart! Next time I'm not going to listen to any stupid songs; I will bite and eat, eat and eat.

AN Author: And the wolf started gnashing with his sharp teeth. But the roll happily kept running deeper to the forest.

The roll was running, running and saw the big brown bear approaching him.
A bear: R-r-r, hi, round crunchy bread, I'm going to eat you.

A roll: I am not simply bread; I am a roll.

An author: Said proudly the roll.

A bear: It's so nice to meet you, roll.

A roll: Don't eat me please, big brown bear, I will sing you a song.

A bear: Oh, so kind, and so romantic, dinner after performance.

An author: The bear sat down under the tree, closed his eyes and became ready to listen to the song. The roll started singing.

A roll: I'm the roll, roll, roll,

Made from flour round ball,

Made from sour cream and milk,

I'm shiny like silk.

I am running from grandma,

I am running from grandpa.

I am running from the hare

I like running I'm not tired.

I am running from the wolf

I have got my own rule.

To the forest far away

Catch adventure day by day.

And from you, big brown bear, I will easy run away.

An author: The big brown bear was still waiting for another song, but the roll

went on his way.

A bear: R-r-r-r!

An author: Growled bear.

A bear: He cheated me!? I'm silly; I'm fool! And I am still hungry! Well, little

cheater, don't meet me again; otherwise I will swallow you without saying anything,

just "um, um"!!! And that's it!

An author: The angry bear went to the deep forest and disappeared. The roll is rolling proud of himself, thinking how smart and cleaver he is and everybody around is so fool. The roll was rolling, rolling and suddenly ran into the fox.
A fox: Hello, dear! I have never seen anybody so beautiful and smart as you are! You are perfect!!! You are adorable!!! I like you so much!!!

An author: And the fox licked her mouth.

A roll: Hi, red fox, do you want me to sing you the song, I wrote myself!

An author: Boasted the roll more and more.

A fox: Of course, I want to.

A roll: I'm the roll, roll, roll,

Made from flour round ball,

Made from sour cream and milk,

I'm shiny like silk.

I am running from grandma,

I am running from grandpa.

I am running from the hare

I like running I'm not tired.

I am running from the wolf

I have got my own rule.

I am running from the bear

I want find my luck somewhere!

To the forest far away

Catch adventure day by day.

And from you, red fox, I will easy run away.

A fox: What a wonderful song!

An author: The fox pretended to be crying.

A fox: Poor me, I became so old, so unhappy, I can't hear properly anymore. Don't you mind sitting down on my nose and singing your magic song for me again?
An author: The roll was so amazed and charmed by the red fox, so he forgot about any danger.

A roll: Of course, I will.

An author: The roll jumped on top of the red fox nose and started singing his

song.
A roll: I'm the roll, roll, roll….

An author: But the red fox "um"! And ate him

Дәстүрлі емес сабақ негізінде 5-6 сынып оқушылары үшін құрылған сауалнама.

1. Сабақта мен, активті\пассивты

2. Сабақтағы жұмысымен мен қанағаттандым / қанағаттанбадым

3. Сабақ мен үшін Түсінікті\түсініксіз

4.Сабақ барысында мен, әлді\әлсіз

5.Сабақтағы көңілкүйім көтеріңкі\нашар

6. Сабақ материалы мен үшін, оңай\қиын

7. Үй жұмысы мен үшін, қызықты\қызықсыз

Мектеп тәжірибесінде өткізген сабақтар мен сауалнама негізіне сүйене отырып келесі қорытынды жасауға болады:

Біріншіден сабақ үрдісі өте қызықты өтеді және берілген оқу материалы тез еске сақталып меңгеріледі.

Екіншіден Сауалнама негізіне сүйенісек күнделікті сабақта өткізілетін дәстүрлі сабақ үшін оқушылар үшін жалығу сезімін тудыратынын анықталды.

Үшіншіден Сабақта ойын элементтері рақылы диалогтық сөйлеуді дамыту тиімді тәсілдердің бірі анықталды.

Қорытынды

Шет тілі оқытуының негізгі меқсаты баланың жеке тұлғасының дамуы, оның ойлау, есту, қиял қабілетін дамыту (интонация және әр түрлі дыбыстар).

Берілген тақырыпқа байланысты әдебиетті оқу негізінде ғалымдардың бір ойға келісетіні белгілі болды. Бастапқы кезеңдегі оқыту ең маңызды кезең болып табылады. Осы кезеңді меңгеру негізінде оқушылардың алдыңғы кезеңдегі бағдарламаны жақсы меңгеруіне әсерін тигізеді.

Оқушылар бірінші қадамнан бастап оқытылып жатқан тілді, тілдік құрал деп біледі.Бірінші қадамнан бастап олар шетел тілін түсініп, өздерінің ойларын оқытылып жатқан тіл құралы арқылы өз ойларын жеткізу, шет тілін оқу және түсіну жазу шет тілінің графикасымен және орфографиясымен қолдану т.б.

Бастапқы кезеңдегі шет тілін оқыту келесі кезеңдердің табысты болуына септігін тигізеді. Ағылшын әдіскері Г.Пальмер бастапқы кезеңдегі оқытуда баса назар аударған «Take care of the first two stages and the call take of itself»

Диалогтық сөйлеу- сөйлеу формасының негізгі бір түрі болып табылады. Диалогтық сөйлеу монологтың сөйлеуге қарағанда қиын болғанымен бастапқы кезеңдегі оқытуда баса назар диалогтың сөйлеуге аударылады.

Диалогтық сөйлеу формальды емес , коммуникативті сипатқа ие болу үшін мұғалім сабақта әр түрлі ойын әдістерін қолданады. Оқушылар үшін ойын қызықты болып табылады. Ойында бәрі бірдей, ойында нашар оқитын оқушы бірінші болуы мүмкін. Теңдік сезімі, сабақтың қызықты болуы оқушыларға өзіне деген сенімділін арттра түсіп әңгімеде еркін шетел сөздерін қолдануға септігін тигізеді. Еріксіз оқу материалы меңгеріліп қанағаттық сезімі туындайды.

Рөлдік ойын немесе сахналау әдісі үш маңызды мақсатқа жетуге әсерін тигізеді.

-Оқушылардың коммуникативтік сөйлеуге психологиялық дайындығын жасайды

-Тілдік материалдың бірнеше рет қайталаудың керектігін айқындайды

-Оқушыларды керек тілдік нұсқаны таңдауға үйретеді.

Қолданған әдебиеттерді анализдей келе:

Диалогтың сөйлеудің лингвистикалық және психологиялық сипаттамасын қарастырылды.

Диалогты оқытудың обьектісі ретінде, диалогтық сөйлеудің психологиялық мазмұнын, диалогтық сөйлеуге арналған жаттығуларды қарастырылды.

Диалогты оқытудың құрлымына диалогтық бірліктер, қысқа диалогтарды қарастырып, диалогтық сөйлеудің негізгі әдістері айқындалды:

Дедуктивтік (диалогтық кешен ретінде бірнеше диалогтық бірліктен тұратын)

Индуктивтік (диалогты өздігімен игеру жолы)

Бастапқы кезеңде диалогтық сөйлеуді құру негізінде оқушылармен жасалынып отырған іс-әрекетке оң эмоцианалді көңіл-күй жасау керек екндігін айқындалды. Тапсырманы формальді түрде орындау практикалық нәтижені жоққа шығарады.

Мектеп тәжірибесінде оқушылар арасында сынақтамаларға сүйене келе, күнделікті өткізілетін сабақтарды берілген жаттығу кешенімен алмастырған жағдайда оқу материалы бір шама өзгерістерге ұшырайды және оқушылар үшін оқу мптериалын меңгеру қиынға соқпайды.

Әдебиеттер тізімі

1. Ариян М. А. Использование воспитательного потенциала речевого этикета на иностранном языке// Иностранные языки в школе. – 1991. - № 2. –б.7-8.

2. Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью. - М., Просвещение, 1988 -128 б

3. Богатикова Л.И. Об управлении диалогическим общением. -иностранные языки в школе, 1988, №6. - б. 18-21.

4. Борзова Е.А. Диалогическая речь как цель и средства обучения иностранному языку в V -VI классах. - иностранные языки в школе, 1985,

5. Бим И.Л. Некоторые проблемы обучения диалогической речи. -иностранные языки в школе, 1979, №5. - б. 20-22.

6. Брагина О системе упражнений в процессе обучения диалогической речи// Иностранные языки в школе. – 1985. - № 3. – б. 22-27.

7. Борзова Е. В. Диалогическая речь как цель и средство обучения английскому языку в 5-6 классах// Иностранные языки в школе. – 1985. - № 2. – С. 43-40.

8. Будниченко Е. П. Обучение диалогической речи на уроках английского языка// Иностранные языки в школе. – 1991. - № 3. – б. 58-60.

9. Букичева О. А. Коммуникативно-ориентированный подход при обучении диалогической речи на начальном этапе// Иностранные языки в школе. – 2006. - № 5. – б. 50-53.

10. Вишневский Е. И. Опыт построения упражнений для работы в парах// Иностранные языки в школе. – 1974. - № 3. – б. 43-48.

11. Гез Н. И., Ляховицкий М. В. , Миролюбов А. А., Фоломкина С. К., Шатилов С. Ф. Методика обучения иностранным языкам в средней школе. – М.: Высшая школа, 1982.

12. Горская Л. Н. Начальный этап обучения диалогической речи// Иностранные языки в школе. – 1984. - № 2. – б. 51-54.

13. Жаңа жоба –жаңашылдық бастауы- Алматы 2012 жыл

14. Жолнерик Л. И. Обучение диалогической речи// Иностранные языки в школе. – 1985. - № 3. – б. 52-55.

15. Зимняя И. А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранном языке. – М.: Просвещение, 1985.

16. Иманғалиева А. «Дарынды дамыту-ұстаз парызы»

17. Ел-назар – Республикалық журнал № 05(08) мамыр 2012 жыл 21 –бет

18. Қазақ тілі энциклопедиясы \ Қазақстан даму институты.- Алматы: Жедел басып шығару баспаханасы, 1988.-508б

19. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі 3 том\ Жалпы ред.Басқарған. А.Ы.Ысқақов.-Aлматы:Ғалым, 1978- б 735

20. Калимулина О. В. Ролевые игры в обучении диалогической речи// Иностранные языки в школе. – 2003. - № 3. – б. 17-2027.

21. Кучерова Л. М. Некоторые вопросы обучения диалогической речи на страницах зарубежных авторов// Иностранные языки в школе. – 1974. - № 2. – б. 94-97.

22. Логинова Л. И. Как помочь ребенку заговорить по английски. – М.: ВЛАДОС, 2003.

23. Маслыко Настольная книга преподавателя. – Минск: Вышейшая школа, 1999.

24. Мұғалімге арналған нұсқаулық Астана 2012 жыл

25. Обучение устной речи и чтению на иностранных языках/ Под ред. Л. С. Желяниной, М. Л. Вайсбурд, С. В. Калининой. – М.: Изд. Академии Пед. Наук РСФСР.

26. Оразбаева Ф. Ш. Қазақ тілі/Ф. Ш. Оразбаева, К. Т. Искаков, С. И. Есболганов. – 2006.-б 14

27. Пассов Е. И. Основы методики обучения иностранным языкам. – М.: Русский язык, 1971.

28. . Пассов Е. И. Учитель иностранного языка: Мастерство и личность / Е. И. Пассов, В. П. Кузовлев, В. Б. Царькова.- М.: Просвещение, 1993. б. 12-26.

29. «Педагогика мәселелері»- ғылыми –теориялық журнал 1-4\2007

30. Перкас С. В. Повторяемость и вариативность в процессе обучения диалогической речи// Иностранные языки в школе. – 1997. - № 3. – б. 21-24.

31. Садықова А.К., Алденгожаева Э.С. Шетел тілінде тілдік тіректер негізінде монолог түрінде сөйлеуге үйрету\\ Мектептегі шет тілі. 2007.№ 6-б, 31-34

32. Скалкин В.Л Обучение диалогической речи\ Лиев: Радянская школа, 1989-22б

33. Рогова Г. В., Верещагина И. Н. Методика обучения английскому языку на начальном этапе в средней школе. – М.: Просвещение, 1988.

34. Рогова Г. В. Методика обучения иностранным языкам в средней школе / Г. В. Рогова, Ф. М. Рабинович, Т. Е. Сахарова. - М.: Просвещение, 1991. - 130 c.

35. Скляренко Н. К., Олейник Т. И. Обучение диалогической речи с использованием ролевой игры в 6 классе// Иностранные языки в школе. – 1985. - № 1. – С. 28-33.

36. Теоретические основы методики обучения иностранным языкам в средней школе/ Под ред. А. Д. Клименко. – М.: Педагогика, 1981.

37. Травкина Л. И. Использование тематического опорного диалога при обучении английскому языку// Иностранные языки в школе. – 1999. - № 4. – б. 21-23.

38. Фищук Л. В. Прием инсценировки на уроках английского языка в младших классах// Иностранные языки в школе. – 1990. - № 5. – б. 58-60.

39. Щерба

40. Щукин А. Н. Обучение иностранным языкам: Теория и практика. – М.: Филоматис, 2004.

41. http://45minut.org

42. http://bilimdiler.kz/

43. Іс–тәжірибеде оқытуды басқару мен көшбасшылық – тренердің жазбалары 1- басылым, 13.12.2011 жыл

44. Царьковь В.Б. Тілдік жаттығулар ағылшын тілінен. М: Просвешение, 1980.-135 б

44