?рмелі аспаптар Сырнай - оны жасау ?шін а?аш т?тікше ?олданылады, шекпен айналдырып байланады. Кейде а?аш орнына а?дарды? м?йіздері мен с?йектері ?олданылады. Б?л с?зді? этимологиясы иран с?зінен шы??ан “сурнай, зурнай – я?ни сырнай”. Екі ?рленетін т?тікше ретінде ?оссырнай пайдалынады Керней – ?лкен ?рмелі т?тікше, мыс пластинамен бал?ытылып, б?гіліп жасалынады. Парсы с?зінен “керней” – м?йіз, ?рлейтін т?тікше. Накар - ?скери дабыл. Парсы с?зінен дабыл дегенді білдіреді.
?рмалы аспаптар Дабыл- екі жа?ынан иленбеген б?зай терісімен ?апталады. Б?л аспап к?бінесе ?аза?ты? батырлы? эпостарда жырланады. Да??ыра немесе да?ыра – бір жа?ынан ?ана терімен ?аптал?ан, ішінде металл ілмелер бар. Ба?сылар б?л аспапты к?з тигенде, к?нделікті шаруашылы?та ?олдан?ан. Парсы с?зі – т??ар, та?ара с?зінен шы??ан. Кепшік - ?о?ырау секілді дауысы бар аспап, ол да бір жа?ынан терімен ?апталады, біра? металл ілмелері жо?. Дауылпаз – а?аш оша? т?різді пішіні бар б?зау немесе ешкі терісімен ?апталады. Этимологиясы к?не парсы дауыл деген с?зінен шы??ан. Шы?дауыл, шындабыл – дауылпаз сия?ты пішіні бар, біра? металлмен жасал?ан. Шы? – тегіс, д??гелек мыстан жасал?ан. ?аза?дауылпаз – оны? жасалуына шойын ?азан ?олданылады, терімен ?апталады. Нардауылпаз – ?лкен ?скери дабыл, пішіні а?аш б?лшектерден жиналады. Ішекті ж?не шертпелі аспаптардан домбыра мен ?обыздан бас?а авторлардан аспаптар табылмады.
?н: Абай«?ара??ы т?нде тау ?ал?ып» ?ні
Саба?ты ?орытындылау:
Б?гінгі саба?ымызды ?орытындылай келетін болса?, б?гінгі саба?ымызды? та?ырыбы ?андай?
Т?ркі халы?тарында?ы ?рмелі ж?не ?рмалы аспаптар
?йге тапсырма: Абай «?ара??ы т?нде тау ?ал?ып» ?нін жаттау.
Просмотр содержимого документа
«Т?ркі халы?тарында?ы ?рмелі ж?не ?рмалы аспаптар»
Сабақтың тақырыбы: Түркі халықтарындағы үрмелі және ұрмалы аспаптар.
Сабақтың мақсаты: Балаларға түркі халықтарының үрмелі және ұрмалы аспаптарымен таныстыру.
Дамытушылық: Оқушылады аспаптарға деген қызығушылығын дамыту.
Тәрбиелік: Балаларды түркі халқының аспаптарын білуге тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекті құралдары: Түркі аспаптары ән-н үнтаспадан тыңдау.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Сабақтың әдіс-тәсілдері: жаңа сабақты түсіндіру, ән үйрену т.б.
Пәнаралық байланыс: музыка тарихы
I.Ұйымдастыру:
2.Сәлемдесу
3. Оқушыларды түгелдеу
Үй тапсырмасы
Оқушылардан Монғол халқының аспапбынсұрау. Оқушыларды бағалау.
Жаңа сабақ:
Үрмелі аспаптар Сырнай - оны жасау үшін ағаш түтікше қолданылады, шекпен айналдырып байланады. Кейде ағаш орнына аңдардың мүйіздері мен сүйектері қолданылады. Бұл сөздің этимологиясы иран сөзінен шыққан “сурнай, зурнай – яғни сырнай”. Екі үрленетін түтікше ретінде қоссырнай пайдалынады Керней – үлкен үрмелі түтікше, мыс пластинамен балқытылып, бүгіліп жасалынады. Парсы сөзінен “керней” – мүйіз, үрлейтін түтікше. Накар - әскери дабыл. Парсы сөзінен дабыл дегенді білдіреді.
Ұрмалы аспаптар Дабыл- екі жағынан иленбеген бұзай терісімен қапталады. Бұл аспап көбінесе қазақтың батырлық эпостарда жырланады. Даңғыра немесе дағыра – бір жағынан ғана терімен қапталған, ішінде металл ілмелер бар. Бақсылар бұл аспапты көз тигенде, күнделікті шаруашылықта қолданған. Парсы сөзі – тәғар, тағара сөзінен шыққан. Кепшік - қоңырау секілді дауысы бар аспап, ол да бір жағынан терімен қапталады, бірақ металл ілмелері жоқ. Дауылпаз – ағаш ошақ тәрізді пішіні бар бұзау немесе ешкі терісімен қапталады. Этимологиясы көне парсы дауыл деген сөзінен шыққан. Шыңдауыл, шындабыл – дауылпаз сияқты пішіні бар, бірақ металлмен жасалған. Шың – тегіс, дөңгелек мыстан жасалған. Қазаңдауылпаз – оның жасалуына шойын қазан қолданылады, терімен қапталады. Нардауылпаз – үлкен әскери дабыл, пішіні ағаш бөлшектерден жиналады. Ішекті және шертпелі аспаптардан домбыра мен қобыздан басқа авторлардан аспаптар табылмады.
Ән: Абай«Қараңғы түнде тау қалғып» әні
Сабақты қорытындылау:
Бүгінгі сабағымызды қорытындылай келетін болсақ, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы қандай?
Түркі халықтарындағы үрмелі және ұрмалы аспаптар
Үйге тапсырма: Абай «Қараңғы түнде тау қалғып» әнін жаттау.
Осымен бүгінгі сабағымыз аяқталды. Сау болыңыздар!
