ТАБИ?АТ Ж?НЕ МУЗЫКА
?йретілетін ?н. «Таби?ат - ?німіз» С.?арапаев.
Саба?ты? ма?саты:
- < > о?ушыларды? музыкалы? сауатын ашу, олар?а ?н- к?йді ты?дату ар?ылы музыканы сезінуге, т?сінуге баулу. Та?ырыпты ?з м?нінде ??гімелеп, музыкамен байланыстырып жеткізу.< > айналамызда?ы ?орша?ан ?ажап таби?атты бейнелей отырып, оларды? к?з?арасын,??ымын таби?атты аялау?а, баптау?а т?рбиелеу.< >
?ткен саба?ты, ?й тапсырмены с?рау;
-
Жа?а саба?.(Таби?ат?а саяхат)
-
К?й ты?дау, ?н айту;
-
Сергіту с?ті;
-
?н ?йрету;
-
С?зж?мба? шешу;
-
Жа?а та?ырыпты ?орытындылау;
-
?йге тапсырма;
Саба?ты? барысы:
- < >
?й тапсырмасын с?рау;
а) ?ділетсіздік, те?сіздікке ?арсы шы?арыл?ан ?ндер мен к?йлер;
?) Жаяу М?са ?мірін с?рау;
б) «А? сиса», Жаяу М?саны? ?нін жат?а с?рау.
в) ?ділетсіздікке ?арсы шы?арыл?ан ?андай к?йлерді білесі?дер? (??рман?азы «Не кричи, не шуми»)
- Сонымен ?ткен саба?та біздер ата- бабаларымызды? ?мір с?рген, б?рын?ы бай, кедей деп б?лінген заманда?ы, ?нші- к?йшілерді? м?расымен танысты?. Жаяу М?са, А?ан сері мен Біржан сал баста?ан ?ншілер тобы ?ріден келе жат?ан д?ст?рін дамытып, ?аза? музыкасыны? мазм?ны мен т?ріне. Орындаушылы? ?неріне к?птеген жа?алы?тар енгізді.
Жа?а саба?.
-Балалар, мына суреттерге назар аудары?дар. Не бейнеленген? (дала, ауыл, я?ни бізді ?орша?ан таби?ат)
- Музыка неше жанр?а (т?рге) б?лінеді? (3 жанр, ?н, би, марш). Ендеше б?гінгі ?тетін саба?ымыз да осы жанрлар т??ірегінде болма?.
- Бізді ?орша?ан таби?ат ?андай тамаша! К?з алдары?а елестеті?дерші; дала, тау етегі, к?корай к?к шал?ын, а?ып жат?ан б?ла?, алыстан а?арындап киіз ?йлер к?рінеді. Осы бір к?ріністі суретшілер немен бейнелейді? (т?рлі бояумен) Ал а?ын- жазушылар ше? (?ле?, ??гімемен)
- Д?рыс. Ал композиторлар осы к?рінісі ?алай суреттейді деп ойлайсы?дар? (дыбыспен, ?нмен, музыкамен)
- Біз б?гінгі саба?та саяхат?а шы?айы?.
- Саяхат?а немен шы??ылары? келеді? (автобус, самолет,ат)
- Балалар алыста бір ауыл к?рінеді. Б?л кімні? ауылы болды екен? Танисы?дар ма, мына алдары?да ?олына домбыра ?стап, сендерді к?тіп т?р?ан кім? (??рман?азы) Демек б?л ??рман?азы атамызды? ауылы болды. Ол кім? ?андай к?йлерін білесі?дер? («Сарыар?а», «Балбырауын», «Адай», т.б.
- ??рман?азы- к?йші композитор. Ол да таби?атты жырла?ан. ?азір ??рман?азы атында Алматыда консерватория, ?лт аспаптар оркестрі бар. Оны ? йымдастырушы кім? (Ахмет Ж?банов). Б?л оркестр – шет елдерде де ?нер к?рсеткен ?лкен ?жым. Ол ?зіні? концертін ??рман?азыны? «Сарыар?а» к?йімен ашады. Сонымен:
а) К?й дегеніміз не?
б) Оны? неше т?рі бар? (т?кпе, шертпе)
в) Осы к?йді? шеберлері кім? (??рман?азы, Т?ттімбет)
К?й ты?дау. «Сарыар?а». Авторы ??рман?азы.
- К?й ?нады ма?
- К?йді? екпіні (темпі) ?андай?
- К?йді? ?ай т?ріне жатады? (т?кпе)
- Б?л ауылда ??рман?азыдан бас?а ?андай к?йшілер бар екен? (Т?ттімбет, Дина)
«Сарыар?а» к?йінде сайын даланы? бейнесі суреттеліп ?ана ?оймай, Сарыар?адай еркіндік а?са?ан ?аза? хал?ыны? жаны, ?мірі суреттелген. Б?л к?йді ??рман?азы Сарыар?аны басып ?тіп, Сыр бойына ?арай бет алып бара жат?анда, ке? даланы? кербез к?ркі шабыттандырып шы?ар?ан, ?аншама ?лы д?бірлі к?терілісті басынан ?ткерсе де, ?зіні? с?лулы?ын жо?алтпа?ан. Сарыар?а жеріне ?ызы?а ?арап, осы к?йді тарт?ан. Мына ?ле? жолдары к?йшіні тебіренткен: «Сарыар?а дала са?ымды, тербетеді жанымды».
Б?л ауылда та?ы да бір к?йші бар. Ол да таби?атты жырла?ан. ?азір біз Т?ттімбетті? к?йі «Саржайлауды» ты?даймыз.
- К?й ?нады ма? К?з алдары?а не елестеді?
- Б?л к?йді? алдында?ы к?йден ?андай айырмашылы?ы бар?
- К?йді? ?ай т?ріне жатады? (шертпе)
- Т?ттімбет Ар?аны? ??діретті к?й т??ірісі атан?ан, шертпе к?й мектебін ?алыптастыр?ан. Б?л к?йді ты?да?анда к?з алдымыз?а сылдырап а??ан б?ла?, асы? ойна?ан балалар, ?осылып ?ндеткен ?ыздарды? ?ні, к?корай шал?ын жайлау елестейді.
- Екі к?йді салыстырып к?рі?дер. Бай?ады?дар ма, тында?ан к?йлерді? дыбыстары кейде а?ырын, кейде ?атты естіледі. Оларды динамикалы? та?балар немесе дыбыс к?шін к?рсететін белгілер деп атайды:
F форте ?атты
P пиано а?ырын, жай
Саяхатымызды одан ?рі жал?астырайы?. Енді немен ж?рлілері? келеді? М?мкін таби?атты т?беден тамашала?ылары? келетін шы?ар. Ендеше, ?ша?пен ?шайы?. Алдымызда бір ауыл к?рінеді. Абай ауылына келдік.
- Балалар, Абай кім? Оны? таби?ат туралы ?андай ?ле?дерін білесі?дер? («К?ктем», «?ыс», «Жас», т.б). Бірнеше ?ле?дерін о?ушылар айтып береді.
- Д?рыс, сонымен Абай – ?аза?ты? ?лы а?ыны, ?аза? ?дебиеті? классигі. Абай – ?аза?ты? ?н ?нерін ерекше ба?ала?ан. Біра? ?н атаулыны? б?рін ?абылдамай, оны? да «естісе бар, есері барын» айтып «??ла?тан кіріп бойды алар, жа?сы ?н мен т?тті к?йді» ?нат?ан.
- Абайды? ?андай ?ндерін білесі?дер? («Желсіз т?нде жары? ай», «К?зімні? ?арасы», «?ара??ы т?нде тау ?ал?ып».т.б.)
- Б?ріміз Абайды? бір ?нін орындайы?. ?н – «Желсіз т?нде жары? ай».
- Таби?ат туралы ?андай ?н білесі?дер?(бірнеше ?ндер айтылады) «Алатау» «Жау-жау-жа?быр», «?оша?аным»
- Біз б?гінгі саба?та саяхат?а шы?ып, таби?атты тамашалады?. Енді сол таби?атты ?нге ?осып, ?зіміз де жырлайы?.
Дауыс жатты?уын жасау.
?нді ?зіміз, артынан балалар?а хормен айт?ызамын.
Таби?ат- ол анамыз
Таби?ат?а баламыз
??ша?ында ойнаймыз
Шатты? ?нге саламыз.
?айырмасы: Жазда аралап тауында,
Барамыз біз бауына
?зеніне шомылап
Ж?гіреміз жауында.
С?зж?мба? шешу. «Таби?ат»
Бас ?ріптері «Таби?ат» с?зіні? ??рамына енетін ?ріптерден басталатын с?здерді атаймыз. Б?л с?здерді? жауабы б?гінгі саба?ымызды ?орытындылайды.
-
?аза? хал?ыны? к?йшісі (Т?ттімбет)
-
?аза? хал?ыны? ?лы а?ына (Абай)
-
Музыкалы? жанр т?рі (Би)
-
Сазгер (?изатов)
-
С?лулы? символы аталатын ??с (А??у)
-
Т?рт т?лік малды? бірі (Т?йе)
?орытындылау.
- Сонымен б?гін біз ?зімізді? ?орша?ан таби?ат туралы к?й ты?дап, ?ндер орындады?. Саяхат?а шы?ып, таби?ат с?лулы?ын тамашалады?. Біз таби?атты аялай, са?тай білсек, ол да бізге сыйын береді. Мысалы, мынау г?лдер- таби?ат сыйы, олар к??ілі?е ?уаныш ?келеді. Таби?атты аялай білейік.
Ба?алау.
?йге тапсырма: ?нді жаттап келу.
