Атадан бала?а ауысып келе жат?ан ?н айту ?нері ?асырлар бойы ?алыптасып, дамып ?н айту шеберлігі барынша жетіліп, классикалы? ?лгіге дейін жетті.
Балалар, ?здері? бастауыш сыныптарда таныс?ан ?нші композиторларды еске т?сірейік. ХІХ ?асырды? екінші жартысында д?ст?рлі ?н ?неріне ?лес ?ос?ан Біржан салды, А?ан серіні, ?кілі Ыбырайды, ?сет пен Естайды, Жаяу М?са мен Нартайды, Майраны, Ш?к?рімді білеміз.
Халы?ты? ?ншілік ?нер сан ?асырлы? т?жірибелі н?тижесінде ?н айтуды? т?рлі мектептерін, ?н айту?а баулуды? ?зіндік шеберлігін шы?дап, ?нні? жо?ары к?ркемдік де?гейіне орай ты?даушы халы?ты? биік талап – тал?амын ?алыптастырып, ж?йелі арна?а т?сірді.
Д?ст?рлі ?н ?нерінде халы?ты? салт – д?ст?рі, ?дет –??рпы, тарихы мен ?мірі, т?рмыс тіршілігі, ?о?амды? ?леуметтік ?атынастары, жалпы ?лтты? болмысы к?рініс тап?ан.
?нерлі ортада ?скен жас талапкер ?стаз жанында айлап, жылдап ж?ріп, шеберлігімен бірге, т?жірибесі мен орындау т?сілін ?йренетін бол?ан.
Д?ст?рлі ?ншілік ?нер айтылуы ж?не ??рылымды? ерекшеліктеріне байланысты т?рлі мектептерге б?лінеді.
Сабақтың тақырыбы: Қазақтың дәстүрлі ән айту өнері.
Мақсаты: Ұлан – байтақ еліміздегі дәстүрлі әншілік өнері және мектептері туралы түсінік қалыптастыру.
Міндеттері: 1) Балаларды әсемдікті сезінуге, өз халқының музыкалық мұрасынан эстетикалық ләззат ала білуге тәрбиелеу.
2) Оқушылардың халық музыкасына деген сүйіспеншілік сезімін, өнерді құрметтеуге, пәнге деген қызығушылығын арттыру, адамгершілікке тәрбиелеу;
3) Оқушылардың бейнебаян көру арқылы әуендік сезімталдығын, әуенді айта білу дағдысын, есте сақтау, тыңдау, қиялдау, жатқа айту, ойлау, өз жұмысын дұрыс бағалауын дамыту.
Түрі: инновациялық сабақ.
Әдіс-тәсілдері: Кері байланыс, жаңа тәсілдер қолдану, диалог, топпен жұмыс, Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер, АКТ қолдану.
Көрнекілігі: Презентация, «Дәстүрлі ән айту өнері» видеосы, күйтабақ, саз аспаптары, плакат, маркер, стикер.
Күтілетін нәтиже: Оқушылар шығармашылық қабілеттерін кеңірек ашады, өз көзқарастарын еркін білдіреді, оқу үрдісінде жаңа оқыту әдістерін меңгереді, қазіргі жаңа талаптарға сай интерактив тақтамен жұмыс жасап, музыкалық-теориялық білімі қалыптасады.
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру.
2. Топқа бөлу.
3. Сергіту сәті.
4. Негізгі бөлім.
5. Ой қозғау.
6. Үйге тапсырма беру.
7. Кері байланыс.
I. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Сынып оқушыларымен амандасу. Оқушылардың сабаққа қатысуын, оқу – құралдарын тексеру.
II. Топқа бөлу.
1. Түрлі күлекештер арқылы топқа бөлу. Топ басшысын сайлау.
2. Сабақ тақырыбын жаздырту.
ІІІ. Сергіту сәті. Сабақтың қызықты әрі көңілді өтуі үшін сергіту сәтін қолданамыз. Ортаға шығып экрандағы көрсетілген би қимылдарын нақышына келтіріп қайталау.
ІV. Негізгі бөлім.
Презентация бойынша «Қазақтың дәстүрлі ән айту өнері» - тақырыбы аясында түсінік беру.
- Балалар, қазақ халқы әнші халық екенін жақсы білеміз, яғни әнші атаның әлем халықтарына таратып жүрген әнінен үлесімізге көптеп алып, әнші халық атанғанбыз. ән айтпайтын, «әу» демейтін қазақ жоқ. Ал енді әнді қалай айтамыз, немен айтамыз?
- Баянға қосылып айтамыз.
- Аспаппен сүйемелдеп айтылады.
Дұрыс, балалар әнді домбыраға немесе басқа аспапқа қосылып орындаймыз.
Қазақтың домбыраға немесе басқа аспапқа қосылып айтатын әншілік дәстүрін қазақтың дәстүрлі ән айту өнері дейміз. Жаңа сабағымыздың тақырыбы – Қазақтың дәстүрлі ән айту өнері.
Атадан балаға ауысып келе жатқан ән айту өнері ғасырлар бойы қалыптасып, дамып ән айту шеберлігі барынша жетіліп, классикалық үлгіге дейін жетті.
Балалар, өздерің бастауыш сыныптарда танысқан әнші композиторларды еске түсірейік. ХІХ ғасырдың екінші жартысында дәстүрлі ән өнеріне үлес қосқан Біржан салды, Ақан серіні, Үкілі Ыбырайды, Әсет пен Естайды, Жаяу Мұса мен Нартайды, Майраны, Шәкәрімді білеміз.
Халықтық әншілік өнер сан ғасырлық тәжірибелі нәтижесінде ән айтудың түрлі мектептерін, ән айтуға баулудың өзіндік шеберлігін шыңдап, әннің жоғары көркемдік деңгейіне орай тыңдаушы халықтың биік талап – талғамын қалыптастырып, жүйелі арнаға түсірді.
Дәстүрлі ән өнерінде халықтың салт – дәстүрі, әдет –ғұрпы, тарихы мен өмірі, тұрмыс тіршілігі, қоғамдық әлеуметтік қатынастары, жалпы ұлттық болмысы көрініс тапқан.
Өнерлі ортада өскен жас талапкер ұстаз жанында айлап, жылдап жүріп, шеберлігімен бірге, тәжірибесі мен орындау тәсілін үйренетін болған.
Дәстүрлі әншілік өнер айтылуы және құрылымдық ерекшеліктеріне байланысты түрлі мектептерге бөлінеді.
Қазақстанның орталық және солтүстік өңіріне тән әншілік мектеп.
Оңтүстік және Жетісу өңіріндегі әншілік мектеп.
Батыс өңіріндегі әншілік мектеп
Шығыс өңірлердегі әншілік мектеп.
Сыр бойындағы әншілік – термешілік мектеп.
Бұл әншілік өнер әр өңірдегі өзіне тән әншілік мәнеріне, табиғат – танымына, ойын-сауық үрдістері мен тұрмыс –салт ғұрыптарына байланысты алуан түрлі.
Дәстүрлі әніміз бізге Күләш, Манарбек, Құрманбек, Әміре, Жүсіпбек, Иса, Ғарифулла, Кенен сияқты дарынды әншілер арқылы жетті.
V. Ой қозғау.
1. «Дәстүрлі ән айту өнері» бейнебаян көру, тыңдау.
Ән қандай аспапта ойналды?
2. ДЖИКСО әдісі бойынша 3-топқа тапсырма беру:
«Дәстүрлі ән айту өнері дегеніміз не?» (постермен жұмыс).
Топ басшылары ортаға шығып қорғайды. Әр топ бір-бірін стикер арқылы бағалайды.
