Конспект открытого урока на тему ";Хор ?нері"

Бекітемін:

О?у ісіні? ме?герушісі:   

К?ні:

Саба?ты? та?ырыбы: Хор ?нері.

Саба?ты? ма?саты: Хор ?нерімен таныстыру.

1. Білімділігі: Хор ?неріні? пайда болуы.
2. ?н ?йрену: ?н «Апа, ту?ан  к?ні?мен!» ?ні мен с?зі ?. Ыбырай?лыныкі.
3. Т?рбиелілігі: Хормен ?н айту?а т?рбиелеу.

Саба?ты? к?рнекіліктері: интербелсенді та?та, Ба?ытжан Бай?адамовты? портреті, домбыра, баян, ?нтаспа, балалар?а арнал?ан музыкалы? аспаптар.

 Жа?а та?ырыпты ме?герту. ??гіме ?дісі ар?ылы:

                   Мерекелерде балалармен бірге ?осыла мектеп, ?стаз немесе аналары? жайлы ?н шыр?айсы?дар. К?п  адамны? бірге ?н шыр?ауын хор деп атаймыз. Ал, барлы?ымыз бірге ?н айт?анда дауысымыз бір-бірімен ?йлесіп, к??іл-к?йіміз де к?теріліп ?алады.

Теледидарда?ы т?рт-бес адам ?осылып орында?ан ?ншілік топтарды к?руге болады. М?ндай орындауды ша?ын хор ансамблі деп атау?а болады.

                Ауылда, ?алада апа-?желеріміз барлы?ы бас ?ос?ан жиын-тойларда ?н шыр?айды. ?сіресе, ерте замандардан жеткен халы? ?ндерін шыр?ап, тойды? с?нін келтіреді. ?азіргі кезде де ?йлену, ?ыз ?зату тойларында барлы?ы бірге ?осылып, «Жар-жар» ?нін орындайды. Халы? ?ндерін к?пшілік болып орындайтын м?ндай топты халы?ты? хор деп атайды.

               Халы?ты? хорлар к?птеген халы?тарда бар. Мысалы, ?зі? білетін орыс, украин, грузин халы?тарында м?ндай халы?ты? хорлар ел ішінде ке?інен танымал. Б?л халы?тар да ?здеріні?  ертеден жеткен халы? ?ндерін к?пшілік болып шыр?айды. Е? ?ызы?ы олар ?нді бірнеше дауыс?а б?лініп орындайды.

              Ал ?азіргі кезде к?сіби хор ?жымдары бар. Оларды опералы? театрлар мен филармонияларда кездестіруге болады. К?п дауыста орындайтын ?жымды к?сіби хор деп атаймыз. К?сіби хор 4 дауыс?а б?лініп орындайды. Олар е? т?менгі ?рі жуан дауысты-бас, одан кейін орта дауыста?ы-тенор, одан жо?ары-альт ж?не е? жо?ар?ы (жі?ішке) дауысты сопрано деп атайды. К?сіби хорда бас ж?не тенор дауысты ерлер, ал альт пен сопрано дауысын ?йелдер орындайды.

              Ал балалар хорында альт ж?не сопрано дауыстарын кездестіре аламыз. Балалар хорын да к?сіби хор?а жат?ызамыз. ?йткені олар музыка мектептерінде ноталы? сауатын ашып, арнайы хор ?жымында бірнеше дауыста орындауды ?йренеді. Хорды к?бінесе аспапты? с?йемелінсіз орындайды. Аспапсыз орындауды а капелла, ал хор ?жымын хор капелласы деп атайды.

              Хорда ?н айтуды? ?зіндік ерекшеліктері бар. Ол-музыканы ты?дай білу, ?н ?уенін сазына келтіре орындау, ?жыммен ?осылып ?н айту т. б.

Мектеп о?ушыларыны? хормен ?н айту кезінде, ?нді ?осылып айту, бір мезгілде бастап, бір мезгілде ая?тау, бір мезетте тыныс алу, ?н м?тінін ??ыпты жаттау, дауысты баптап, ?н ?уенін ?демілеп айту?а да?дыландыру, ж?мыстарын ?немі, ?збей, ж?йелі т?рде ж?ргізіп отыру керек.

?аза?ты? хор ?нері кеш дамы?ан. Ерте д?уірлерде ата-бабаларымызды? т?рмысында хор т?рімен ?н айту бол?ан. Біра?, оны ?азіргі хор ?нерімен салыстыру?а болмайды. «Жар-жар», «Беташар», «Жо?тау» сия?ты ?ндер хормен айтыл?ан, ал ?азіргі заманда б?л ?ндер бас?а сипат?а ие болып отыр.

               ХХ ?асырды? 30-жылдарында ?аза?станда хор ?нері ерекше дами бастады. Е? ал?аш Алматы музыка училищесінде хор б?лімі ашылып, 1935 жылы ??рыл?ан мемлекеттік филармония ??рамына енді. К?ркемдік жетекшісі Д. Мацуцин болды.

              К?п кешікпей мемлекеттік хор ?йымдастырылып, 1939 жылы а?пан айында ?аза? мемлекеттік филармониясыны? ??рамына енді. Капелланы? ал?аш?ы ?йымдастырушысы ж?не к?ркемдік жетекшісі Б. В. Лебедев болды.

•  
• вокалды? музыканы орындаушы ?ншілер тобы.

Вокал- ?н айту деген ма?ынаны білдіреді

Хор дауыс ??рамына байланысты ?йелдер хоры, ерлер хоры, балалар хоры ж?не аралас хор болып келеді.

Бекітемін:

О?у ісіні? ме?герушісі:   

К?ні:

Саба?ты? та?ырыбы: Хор ?нері.

Саба?ты? ма?саты: Хор ?нерімен таныстыру.

1. Білімділігі: Хор ?неріні? пайда болуы.
2. ?н ?йрену: ?н «Апа, ту?ан  к?ні?мен!» ?ні мен с?зі ?. Ыбырай?лыныкі.
3. Т?рбиелілігі: Хормен ?н айту?а т?рбиелеу.

Саба?ты? к?рнекіліктері: интербелсенді та?та, Ба?ытжан Бай?адамовты? портреті, домбыра, баян, ?нтаспа, балалар?а арнал?ан музыкалы? аспаптар.

 Жа?а та?ырыпты ме?герту. ??гіме ?дісі ар?ылы:

                   Мерекелерде балалармен бірге ?осыла мектеп, ?стаз немесе аналары? жайлы ?н шыр?айсы?дар. К?п  адамны? бірге ?н шыр?ауын хор деп атаймыз. Ал, барлы?ымыз бірге ?н айт?анда дауысымыз бір-бірімен ?йлесіп, к??іл-к?йіміз де к?теріліп ?алады.

Теледидарда?ы т?рт-бес адам ?осылып орында?ан ?ншілік топтарды к?руге болады. М?ндай орындауды ша?ын хор ансамблі деп атау?а болады.

                Ауылда, ?алада апа-?желеріміз барлы?ы бас ?ос?ан жиын-тойларда ?н шыр?айды. ?сіресе, ерте замандардан жеткен халы? ?ндерін шыр?ап, тойды? с?нін келтіреді. ?азіргі кезде де ?йлену, ?ыз ?зату тойларында барлы?ы бірге ?осылып, «Жар-жар» ?нін орындайды. Халы? ?ндерін к?пшілік болып орындайтын м?ндай топты халы?ты? хор деп атайды.

               Халы?ты? хорлар к?птеген халы?тарда бар. Мысалы, ?зі? білетін орыс, украин, грузин халы?тарында м?ндай халы?ты? хорлар ел ішінде ке?інен танымал. Б?л халы?тар да ?здеріні?  ертеден жеткен халы? ?ндерін к?пшілік болып шыр?айды. Е? ?ызы?ы олар ?нді бірнеше дауыс?а б?лініп орындайды.

              Ал ?азіргі кезде к?сіби хор ?жымдары бар. Оларды опералы? театрлар мен филармонияларда кездестіруге болады. К?п дауыста орындайтын ?жымды к?сіби хор деп атаймыз. К?сіби хор 4 дауыс?а б?лініп орындайды. Олар е? т?менгі ?рі жуан дауысты-бас, одан кейін орта дауыста?ы-тенор, одан жо?ары-альт ж?не е? жо?ар?ы (жі?ішке) дауысты сопрано деп атайды. К?сіби хорда бас ж?не тенор дауысты ерлер, ал альт пен сопрано дауысын ?йелдер орындайды.

              Ал балалар хорында альт ж?не сопрано дауыстарын кездестіре аламыз. Балалар хорын да к?сіби хор?а жат?ызамыз. ?йткені олар музыка мектептерінде ноталы? сауатын ашып, арнайы хор ?жымында бірнеше дауыста орындауды ?йренеді. Хорды к?бінесе аспапты? с?йемелінсіз орындайды. Аспапсыз орындауды а капелла, ал хор ?жымын хор капелласы деп атайды.

              Хорда ?н айтуды? ?зіндік ерекшеліктері бар. Ол-музыканы ты?дай білу, ?н ?уенін сазына келтіре орындау, ?жыммен ?осылып ?н айту т. б.

Мектеп о?ушыларыны? хормен ?н айту кезінде, ?нді ?осылып айту, бір мезгілде бастап, бір мезгілде ая?тау, бір мезетте тыныс алу, ?н м?тінін ??ыпты жаттау, дауысты баптап, ?н ?уенін ?демілеп айту?а да?дыландыру, ж?мыстарын ?немі, ?збей, ж?йелі т?рде ж?ргізіп отыру керек.

?аза?ты? хор ?нері кеш дамы?ан. Ерте д?уірлерде ата-бабаларымызды? т?рмысында хор т?рімен ?н айту бол?ан. Біра?, оны ?азіргі хор ?нерімен салыстыру?а болмайды. «Жар-жар», «Беташар», «Жо?тау» сия?ты ?ндер хормен айтыл?ан, ал ?азіргі заманда б?л ?ндер бас?а сипат?а ие болып отыр.

               ХХ ?асырды? 30-жылдарында ?аза?станда хор ?нері ерекше дами бастады. Е? ал?аш Алматы музыка училищесінде хор б?лімі ашылып, 1935 жылы ??рыл?ан мемлекеттік филармония ??рамына енді. К?ркемдік жетекшісі Д. Мацуцин болды.

              К?п кешікпей мемлекеттік хор ?йымдастырылып, 1939 жылы а?пан айында ?аза? мемлекеттік филармониясыны? ??рамына енді. Капелланы? ал?аш?ы ?йымдастырушысы ж?не к?ркемдік жетекшісі Б. В. Лебедев болды.

•  
• вокалды? музыканы орындаушы ?ншілер тобы.

Вокал- ?н айту деген ма?ынаны білдіреді

Хор дауыс ??рамына байланысты ?йелдер хоры, ерлер хоры, балалар хоры ж?не аралас хор болып келеді.

Аралас хор-сопрано, альт (?йел дауыстары),тенор, бас (ер дауыстары) партияларын орындайтын т?рт топтан ??ралады. Аралас хор ??рамында е? кемінде 12 адам, ал к?сіби хор ??рамында 100-120 адам?а дейін болады.

?аза? хор капелласы композитор Ба?ытжан Бай?адамовты? атымен аталады, оны? ??рамында 40-50 адам бар.

• -хор жетекшісі, дирижері, хорды бас?арушы.
• -бір кезде шіркеу ?ншілерінен, кейіннен біры??ай к?сіби ?ншілерден ??рал?ан хор.

                 Ба?ытжан Бай?адамов- (1917-1977) Тор?ай облысында д?ниеге келген. Жас кезінде ?нерге бейім бол?ан. Математика?а ?абілеті басым бола т?ра, біржола ?нер жолына т?седі. Ба?ытжан Бай?адамов ?аза?станда к?п дауысты хор мен с?йемелсіз айтатын а капелла хорын ?йымдастырушыларды? бірі болды. К?сіби хорды? к?ркемдігін арттыруда ?ажетті репертуарды? жо?ты?ынан Б. Бай?адамов к?птеген а капелла шы?армаларын жазды. Композитор аспапты? музыканы, домбыра ?нін вокалды?  жолмен ?уендетіп, к?йді хор?а арнап ??деу жанрыны? негізін салды.

Поэтикалы? м?тінні? орнына «ды?-ды?ы-ды?», «г?к-ку», «ха-ла-лау-ли-ла» буындарын келтіріп, шы?арманы ерекше к?ркемдеп, ?серлендіре т?седі.

?лтты? на?ышта халы? ?ндері мен к?йлеріні? ерекше бояуын к?рсете білді. Мысалы: «Су тасушы ?ыз», «16 ?ыз», «Илигай», т. б. ?ндерін, «А?бай», «Айжан ?ыз», «Шал?ыма» к?йлерін хор?а арнап ??деді.

Музыка ты?дау: Балалар хорыны? орындауында  «??тты?таймын мама, ту?ан к?ні?мен!» ?ні. Бейнек?рініс тамашалау.

?желер хорыны? орындауында «Жар-жар» ?ні.

Б. Бай?адамовты?  «Су тасушы ?ыз», «Он алты ?ыз», «Айг?лек» ?ндерінен ?зінді (бір шума?тан ты?дату)

Дауыс жатты?улары: «А?бай» к?йіні? ал?аш?ы 4 тактысына  жасату.

?н орындау: ?н «Апа, ту?ан к?ні?мен!» ?ні мен с?зі ?. Ыбырай?лы

 ?. Ыбырай?лыны? «Апа, ту?ан к?ні?мен!» ?ні т?рт шума?тан т?рады. Сонды?тан алдымен с?здерін жаттап ал?ан д?рыс. ?нні? ?айырмасын б?лек ?йренген ж?н, ?йткені ?уенде алша? интервалдар к?п.

Балалар?а арнал?ан музыкалы? аспаптарда (маракас, да??ыра, барабан, а?аш ?асы?тар, т?рлі сылдырма?тар) ойнау:

Халы? к?йі: «Келіншек»  с?зімен бірге.

Шы?армашылы? тапсырмалар:

Мынау музыкалы? ?обдишаны? ішінде  не бар екенін білу ?шін сендер музыкалы? терминдерді?  бірінші ?ріптеріні? орнына бас?а ?ріп ?оясы?дар:

Хор -.ор (бор)

Вокал -.окал(бокал)

Бас -.ас  (тас)

Хорда?ы дауыстарды т?рлі-т?сті ?йшіктерді? терезесіне орналастыру.

Жо?ар?ы терезеге ерлерді? дауысын, ал т?менгі терезелерге ?йелдерді? дауысын орналастыру керек.

Сопрано, альт,тенор, бас.

Логикалы? есеп:

• та ?шеу, альтте т?ртеу, тенорда бесеу. Ол не?

Хор ?жымыны? репетициясы ж?ріп жатыр. Кешігіп домбырашы кіріп келеді. Дирижер осы кезде не істеуі м?мкін - кіргізе ме, ?уып жібере ме, ?лде ?рсып бере ме? (Жауабы:  Домбырашы хор ?жымында болмайды, оркестр ?жымында  болады)

Суретті ??гімені о?у.

Жа?шаны? ішіндегі с?здерді орнына ?ойса?, хор туралы ?ле? жолдары шы?ады:

Хор дауысы ....

Шыр?алады шырынды ?н.

..... бар ?лтты?

Бір арна?а б?рыл?ан.

Сахнаны?  г?л ба?ы

..... сан кісі.

К?пті?  сазды ыр?а?ы

Шырылда?ан та?..

• ??сы, самаладай, ?уендері.)

Жа?а саба?ты ?орыту:

1. Хор деген не?
2. Аралас хор ?андай топтардан т?рады?
3. Капелла ?андай ?нер ?жымы?
4. Аралас хор?а ?андай дауыстар енді?
5. К?йді хор?а арнап ??деу жанрыны? негізін сал?ан композитор кім?
6. Хормейстер деген кім?
7. ?аза? хор ?нері ?ай жылдары дами бастады?

?йге тапсырма беру.

Ба?алау.