М??ан Т?лебаев жастайынан музыкант болуды армандайды. Ол 23 жас?а келгенде М?скеуге барып, о?у?а т?сіп, музыкалы? сауатын ашады. Бірде М??ан Т?лебаев ?лкен театр?а барып, композитор Бородинні? «Князь Игорь» операын ты?дайды. Б?л опера М??ан Т?лебаев?а ерекше ?сер етеді. Сонды?тан ол ?аза?ты? т?л операсын жазу?а бел буады.
1942 жылы м?ндай опера жазуды? с?ті т?седі. ?аза?ты? белгілі жазушысы ?ажым Ж?малиев «Біржан – Сара» операсыны? либреттосын жазады. Театр комиссиясы операны? музыкасын орысты? к?сіби композиторларыны? біріне жазу?а ?сыныс жасайды. Сол кезде М??ан Т?лебаев «Біржан – Сара» операсыны? музыкасын жазу?а ?тініш білдіреді. Театр комиссиясы б?л ?тінішін ?абыл алады.
С?йтіп, М??ан Т?лебаев б?л ж?мыс?а ?лкен жауапкершілікпен кірісіп кетеді. Біржан сал шы?армашылы?ын зерттеп, ?ндерін жинай бастайды. К?птеген халы? орындаушыларымен кездеседі. М.Т?лебаев опера?а Біржанны? е? шо?ты?ы биік ?ндерін енгізеді. Композитор Біржан салды? шынайы к?ркемдік т?л?асын сахнадан к?рсеткісі келеді.
«Біржан – Сара» операсыны? т???ыш ?ойылымы 1916 жылы ?лкен табыспен ?теді. Б?л опера М??ан Т?лебаевты ел арасына ке?інен танымал етеді.
Д?птермен ж?мыс: Д?птерге б?гінгі к?нді ж?не та?ырыпты жазып ?ойы?дар!
Балалар, ?ара?даршы, алдымызда алтын ?а?па. Б?л со??ы ?а?па, бізге ?андай тапсырма беретінін к?рейік.
-Алтын ?а?паны? тапсырмасы: «Барлы?ымыз бірге бойымызды сергітіп алайы?!» - дейді.
-Сергіту с?ті
-Жарайсы?дар, балалар! Міне, 3 ?а?паны ашты?. Енді ?ара?даршы, алдымызда не бар? ?зен бар, ия?
?зеннен ?ту ?шін, онда?ы балы?тарды аулауымыз керек. ?ай топ біріншіболады екен, к?рейік. ?р топтан бір – бірден шы?амыз.
Жарайсы?дар, балалар! Біз барлы? кедергілерден ?ттік. Енді алдымыз?а ?арайы?шы, тау т?р. Тау?а жеттік. Енді б?гінгі ?тетін ?німізді тауып алайы?. Мына к?п ?ндерді? ішінен ?зімізге таныс емес ?нді тауып алайы?шы.
Интерактивті та?тада ?нні? аттары жазылып т?рады.
-Жарайсы?дар! Б?гінгі ?тетін жа?а ?німіз ?уатбаевты? «Саяхатта» деп аталатын ?ні. ?нні? ?лшемі: 2/4.
?н к?тері?кі, жігерлі к??іл к?йде орындалады.
?н бірнеше рет ?айталанады.
1. К?рікті ке? ?лке,
?ойны мол береке.
Жаз к?ні мына біз,
Саяхат ??рамыз.
?айырмасы:
?лы Отан анамыз,
Ба?ытты баламыз.
Ба?ытты боламыз.
2. Жай?алып жасыл бел,
Шай?алып жатыр к?л.
Табысты селдеткен,
?ырманны? басын к?р.
?айырмасы:
?лы Отан анамыз,
Ба?ытты баламыз.
Ба?ытты боламыз.
Саба?ты бекіту
Ой, жарайсы?дар, балалар! Енді,саба?ымызды ?орытындылау ?шін, тауды? шы?ына шы?уымыз керек. Тауды т?рлі т?сті б?ліктерге б?ліп тастадым. ?р топ?а т?рлі т?сті ноталар таратамын. ?андай т?сті б?лік болса, сол т?ске с?йкестендіріп, ноталарды орналастырамыз.Енді тапсырмаларды орындайы?. Сонда ?ана біз б?гінгі саба?тан ?аншалы?ты м?лімет жина?анымызды білеміз. Сол с?ра?тар?а жауап беріп, т?стеріне ?арай орналастырамыз. Жарайсы?дар, балалар! Б?гінгі саба?ты жа?сы т?сініпсі?дер!
Енді, ?й тапсырмасын жазып алы?дар!
?й тапсырмасы:
К.?уатбаевты? «Саяхатта» ?нін жаттап келу.
Ба?алау. Саба??а белсенді ?атысып, толы? жауап берген о?ушыларды ба?алау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Білімділік: М.Төлебаев шығармашылығымен таныстырып, әнге деген сезімдерін оятып, білімдерін шыңдау.
Дамытушылық: Оқушылардың музыкаға деген қызығушылықтарын арттырып, ән айту қабілетін дамыту.
Тәрбиелік: Өмірде мойымауға, қиындыққа қарсы тұруға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Ашық сабақ.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, ән мәтіні, суреттер, оқулық, қармақ (ойыншық), түрлі түсті ноталар.
Пәнаралық байланысы: Әдебиет, т. б.
Әдісі: түсіндірмелі,талдау,әңгімелеу.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі
Сәлеметсіңдер ме, балалар! Бүгінгі көңіл – күйлерің қалай?
Топқа бөлу.
Оқушылармен амандасып, түгендеу. Сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру.
Психологиялық дайындық:
Армысың сен әлем,
Армысың сен жарық күн,
Армысың, армысың
Абзал адам армысың!
Здравствуй, мир
Здравствуй, свет
Здравствуй, добрый человек!
Үй тапсырмасын сұрау
-Балалар, біз бүгін тауға саяхатқа шығамыз.
Алдымызда түрлі кедергілер кездеседі. Сол кедергілерден өткенде ғана үй тапсырмасын қайталап, бүгінгі өтетін тақырыбымызды және жаңа әнімізді үйренеміз.
-Саяхатқа шығуға дайынбыз ба?
-Олай болса, жолымыз қысқарсын. Ән айтып барайық. Ән айтпас бұрын не істеуіміз керек?
Ноталарды табуымыз үшін жұмбақтарды шешіп көрейік.
Ол басшысы нотаның,
Қосымша сызық тұрағы,
Доптың бір әрпін алсаң,
Оның аты шығады (До)
Екінші нота болады.
Р-дан басталады. (ре)
Үстінде бірінші сызықтың
Бір сызықты қызық тым. (ми)
Дөңгелек нота өзі енді,
Ұқсайды .....сольге. (Фа)
Орысша нота тегі,
Қазақша сөйлейді. (соль)
Соль нотаның көршісі,
Си нотасына кетпеді. (ля)
Соңғы нота болады,
Үшінші сызықта тұрады. (Си)
Қайталанып келеді,
Келсе де өз орнын біледі. (до)
Дауыс ояту жаттығулары: До-ре-ми-фа-соль-ля-си-до; до-си-ля-соль-фа-ми-ре-до.
До-до-ре-ре-ми-ми-фа-фа-соль-соль-ля-ля-си-си-до;
До-до-си-си-ля-ля-соль-соль-фа-фа-ми-ми-ре-ре-до
-Өзіміздің жақсы көретін әнімізді орындайық. Жарайсыңдар!
-Балалар, қараңдаршы, алдымызда қақпа тұр. Бұл темір қақпа ғой. Бізге тапсырма беріпті. Қазір мен оқып берейін.
1 топқа: А.Жұбанов кім?
2 топқа: А.Жұбанов қай жерде дүниеге келген?
3 топқа: А.Жұбановтың қандай әндерін білесіңдер?
Барлығына бірге: «Қасиетті домбыра» әнін айтып беріңдер?
-Жарайсыңдар! Енді, балалар, күміс қақпа. Қараңдаршы, бұл қақпаның да тапсырмасы бар екен?
-Мұқан Төлебаев кім?
-Балалар, бұл тапсырмаға мен жауап берейін. Өйткені, сендер ол кісі туралы білмейсіңдер.
Жаңа сабақ . «Қазақ операсының сазгері – М.Төлебаев»
Мұқан Төлебаев жастайынан музыкант болуды армандайды. Ол 23 жасқа келгенде Мәскеуге барып, оқуға түсіп, музыкалық сауатын ашады. Бірде Мұқан Төлебаев Үлкен театрға барып, композитор Бородиннің «Князь Игорь» операын тыңдайды. Бұл опера Мұқан Төлебаевқа ерекше әсер етеді. Сондықтан ол қазақтың төл операсын жазуға бел буады.
1942 жылы мұндай опера жазудың сәті түседі. Қазақтың белгілі жазушысы Қажым Жұмалиев «Біржан – Сара» операсының либреттосын жазады. Театр комиссиясы операның музыкасын орыстың кәсіби композиторларының біріне жазуға ұсыныс жасайды. Сол кезде Мұқан Төлебаев «Біржан – Сара» операсының музыкасын жазуға өтініш білдіреді. Театр комиссиясы бұл өтінішін қабыл алады.
Сөйтіп, Мұқан Төлебаев бұл жұмысқа үлкен жауапкершілікпен кірісіп кетеді. Біржан сал шығармашылығын зерттеп, әндерін жинай бастайды. Көптеген халық орындаушыларымен кездеседі. М.Төлебаев операға Біржанның ең шоқтығы биік әндерін енгізеді. Композитор Біржан салдың шынайы көркемдік тұлғасын сахнадан көрсеткісі келеді.
«Біржан – Сара» операсының тұңғыш қойылымы 1916 жылы үлкен табыспен өтеді. Бұл опера Мұқан Төлебаевты ел арасына кеңінен танымал етеді.
Дәптермен жұмыс: Дәптерге бүгінгі күнді және тақырыпты жазып қойыңдар!
Балалар, қараңдаршы, алдымызда алтын қақпа. Бұл соңғы қақпа, бізге қандай тапсырма беретінін көрейік.
-Алтын қақпаның тапсырмасы: «Барлығымыз бірге бойымызды сергітіп алайық!» - дейді.
-Сергіту сәті
-Жарайсыңдар, балалар! Міне, 3 қақпаны аштық. Енді қараңдаршы, алдымызда не бар? Өзен бар, ия?
Өзеннен өту үшін, ондағы балықтарды аулауымыз керек. Қай топ біріншіболады екен, көрейік. Әр топтан бір – бірден шығамыз.
Жарайсыңдар, балалар! Біз барлық кедергілерден өттік. Енді алдымызға қарайықшы, тау тұр. Тауға жеттік. Енді бүгінгі өтетін әнімізді тауып алайық. Мына көп әндердің ішінен өзімізге таныс емес әнді тауып алайықшы.
Интерактивті тақтада әннің аттары жазылып тұрады.
-Жарайсыңдар! Бүгінгі өтетін жаңа әніміз Қуатбаевтың «Саяхатта» деп аталатын әні. Әннің өлшемі: 2/4.
Ән көтеріңкі, жігерлі көңіл күйде орындалады.
Ән бірнеше рет қайталанады.
1. Көрікті кең өлке,
Қойны мол береке.
Жаз күні мына біз,
Саяхат құрамыз.
Қайырмасы:
Ұлы Отан анамыз,
Бақытты баламыз.
Бақытты боламыз.
2. Жайқалып жасыл бел,
Шайқалып жатыр көл.
Табысты селдеткен,
Қырманның басын көр.
Қайырмасы:
Ұлы Отан анамыз,
Бақытты баламыз.
Бақытты боламыз.
Сабақты бекіту
Ой, жарайсыңдар, балалар! Енді,сабағымызды қорытындылау үшін, таудың шыңына шығуымыз керек. Тауды түрлі түсті бөліктерге бөліп тастадым. Әр топқа түрлі түсті ноталар таратамын. Қандай түсті бөлік болса, сол түске сәйкестендіріп, ноталарды орналастырамыз.Енді тапсырмаларды орындайық. Сонда ғана біз бүгінгі сабақтан қаншалықты мәлімет жинағанымызды білеміз. Сол сұрақтарға жауап беріп, түстеріне қарай орналастырамыз. Жарайсыңдар, балалар! Бүгінгі сабақты жақсы түсініпсіңдер!
Енді, үй тапсырмасын жазып алыңдар!
Үй тапсырмасы:
К.Қуатбаевтың «Саяхатта» әнін жаттап келу.
Бағалау. Сабаққа белсенді қатысып, толық жауап берген оқушыларды бағалау.
