?аза?ты тамсандыр?ан «Г?кку»

Маханиязова Айнагул Узакбаевна Актобе ?аласы, №51 гимназия музыка п?ніні? м??алімі Класы: 5 Саба?ты? та?ырыбы: ?аза?ты тамсандыр?ан «Г?кку» Саба?ты? ма?саты: К?не заманнан жеткен ?кілі Ыбырайды? «Г?кку» ?ні жа?а заманда ?айта жа??ыр?аны туралы т?сінуіне ы?пал жасау. 1. ?нші, а?ын-композитор ?кілі Ыбырай Сандыбай?лы ж?не оны? шы?армалары туралы білім ме?герте отырып, к?не музыка мен жа?а музыканы? байланысын т?сіндіру. 2. Халы? композиторлары ?ндеріні? е? озы? ?лгілерін т?сініп, ба?алай білуге т?рбиелеу. 3. ?н ты?дату ар?ылы музыкалы? шы?арма?а жеке к?з?арасы мен шы?армашылы? ойын дамыту. Саба?ты? т?рі: аралас саба?. ?діс-т?сілдері: топтастыру, СТО ?дістері, бірін-бірі ба?алау, с?ра?-жауап, ??гімелеу, интерактивтік. К?рнекіліктер: интерактивтік та?та, баян аспабы, ?нтаспа П?наралы? байланыс: тарих, ?дебиет Саба?ты? барысы: 1.?йымдастыру. Психологиялы? дайынды?: Алтын к?н, жар?ын к?н, Шуа?ы?ды т?ге бер. Арайы?нан н?р ал?ан, Біз – ба?ытты балдыр?ан! 2.?тілген та?ырыпты пысы?тау. Интерактивтік та?тада Абай ??нанбаевты? портреті. - ?ткен саба?та ?ай а?ын-композитормен танысты?? - Абай ??нанбаев кім? - Музыка п?нінде Абайды ?ай ?ырынан танимыз? А б а й А?ын Ойшыл Аудармашы Композитор - К?йлерін ата? «Абайды? желдірмесі», «Торы жор?а», «Май т?ні» - Абайды? ?ндерін мазм?нына сай с?йкестендіру (?р о?ушы?а тапсырманы таратып, жеке орындату). ?ндері Мазм?ны Желсіз т?нде жары? ай С?йіспеншілік туралы Сегізая? К?зімні? ?арасы Таби?ат туралы Бойы б?л?а? ?ара??ы т?нде тау ?ал?ып ?леуметтік жа?дай туралы Айттым с?лем, ?алам?ас - Абайды? ?ай ?ні ?арышта шыр?алды? «К?зімні? ?арасы». - Б?л ?нді ?арышта шыр?а?ан кім? ?арыш?а ?ш м?рте ?ш?ан, Халы? ?а?арманы, ?арышкер Тал?ат М?сабаев (интерактивтік та?тадан портретін к?рсету). 3.?н орындау. - Олай болса, Т.М?сабаев шыр?а?ан, ?арыш ке?істігі ар?ылы ?лемге таныл?ан осы «К?зімні? ?арасы» ?нін біз де орындайы?. Дауыс жатты?уын жасату: - дыбыс ?атарын ?р екпінде айту; - ?ыс?а ?айырымды ?р тональностьте айту. Абай «К?зімні? ?арасы» хормен орындау. 4.Жа?а саба?. - Енді саба?ымызда осы ?н сия?ты к?не заманнан б?гінге жа?арып жеткен та?ы бір ?нмен танысамыз. Ми?а шабуыл. (?кілі Ыбырайды? «Г?кку» ?нін ?нтаспадан ты?дату). - Б?л ?андай ?н деп ойлайсы?дар? И?, «Г?кку» ?ні. - Ендеше б?гінгі жа?а саба?ымыз осы «Г?кку» ?ніне арналады (интерактивтік та?та?а та?ырыпты жазып, о?ушыларды? д?птерлеріне жаз?ызу). ?аза?ты тамсандыр?ан «Г?кку». - «Г?кку» ?ні туралы не білесі?дер? О?ушылар «(ББ?) Білемін. Білгім келеді. ?йрендім.» кестесін толтырады. Білемін Білгім келеді ?йрендім -с?лулы??а арнал?ан; -«?ыз Жібек» киносында айтылады; -К?л?ш Байсейітова орындады; -а??у ??с?а арнал?ан; -Бибіг?л Т?легенова орындайды: т.б. -«Г?кку» деген нені білдіреді? -авторы туралы -б?л ?нді кімге арна?ан? т.б. 1).«Г?кку» ?ніні? авторы – ?кілі Ыбырай (1856-1932) (интерактивтік та?тада композиторды? портреті). Ыбырай Сандыбай?лы 1856 жылы А?мола облысыны? К?кшетау жерінде д?ниеге келген. ?кесі Сандыбай ?сталы?пен к?н к?рген шаруа бол?ан. Ол баласы Ыбырайды? ерте жасынан бастап о?у мен ?нер ?ууына кедергі жасама?ан. Ыбырай – ?нші, а?ын, композитор. Ол халы? арасына ж?не кейінгі ?рпа??а ?кілі Ыбырай деген атпен таныс болды. 17 жасында ?нерге деген ??штарлы?ы басым болып, сал-серілік жол?а т?седі. А?ан сері, Біржан сал сия?ты ?нші, а?ын-композиторлардан т?лім алып, ?з ?нерін шы?дайды. Ыбырай Сандыбай?лыны? ?мір жолы ?зіні? ?н-?ле?дерінен ай?ын а??арылып отырады. Жасы ?л?айып, ?артай?ан ша?ына дейін ол ?н шы?арып, ?ле? жазуын бір де то?тат?ан емес. Сегіз ?ырлы ?нерпаз 1932 жылы 76 жасында ?айтыс болды. ?ндері: «Ма?пал», «Жиырма бес», «?алдыр?ан», «?ара?ат к?з», «Г?кку» т.б. 2). «Г?кку» ?ні. ?кілі Ыбырай – с?лулы?, с?йіспеншілік сезімдерді тамаша жырла?ан. Сондай с?лу, ?сем сазды, сырлы ?ндеріні? бірі – «Г?кку». ?нші-сазгер б?л ?нді К?кима атты с?лу ?ыз?а арнайды. ?кілі Ыбырай ?зіні? сезімін жырмен ж?не ?ажайып ?уенмен жеткізген. ?аза?ты? ?деті бойынша сыпайылылы? са?та?ан Ыбырай ?зіні? сезімін жеткізген ?нні? К?кима?а арнал?анын жасырып, ?нні? атын «Г?кку» деп атайды. Сол бойда ?н халы??а ке?інен таралып кетеді. ?нні? ?айырмасында ?айталанып келетін дыбыстар шын м?нінде айдын к?лді? бетінде ж?зіп бара жат?ан с?лулы?ты?, махаббатты? белгісі бол?ан а??у ??сты? бейнесін суреттейді. ?аза? хал?ы с?лу ??с – а??уды? дыбыстап с???ылда?анын «г?ккулетті» деп атайды. Б?л ?нді ал?аш рет к?сіби шеберлікпен орында?ан КСРО – ны? халы? ?ртісі, опера ?ншісі К?л?ш Байсейітова болды (интерактивтік та?тада ?ншіні? портреті). 5.Музыка ты?дау. «Г?кку» ?ніні? ?р т?рлі орындалуы. ?нді ты?дау ма?сатымыз – ?р т?рлі орындауда?ы ?нні? ?згеруін ж?не айырмашылы?ын таба білу, талдау жасату. 1).Халы? аспаптар оркестріні? с?йемелдеуімен К.Байсейітованы? орындауы. М?нда музыка дауысты ?оштап отырады. 2).Симфониялы? оркестрді? с?йемелдеуімен Е.Г.Брусиловскийді? «?ыз Жібек» операсынан Жібекті? ариясы. М?нда операда?ы Жібекті? образын ашады, ?аза? ?ызыны? бейнесін суреттейді. 3).?азіргі заманда?ы эстрадалы? ??деу жасал?ан ?нді ?нші М.Арынбаевты? орындауы. М?нда жа?а заман?а лайы?ты, ?рмалы аспаптар ?нді жігерлендіре т?седі. 6.Музыка сауаты. «Г?кку» ?ні ?р заманда ?айтадан ??деліп, жа?аша музыкалы? шы?арма болды. М?ндай ??деуді музыка тілінде аранжировка дейді. Аранжировка – музыкалы? шы?армалар?а ??деу жасау. ?нді с?йемелдеудегі аспаптарды? дыбысы ?р алуан естіледі. М?ны музыка тілінде тембр дейді. Тембр – дыбыс бояуы. (Музыкалы? с?здіктерді д?птерлеріне жазу). 7.?орытынды. Саба? барысында?ы «Білемін. Білгім келеді. ?йрендім.» кестесін толы?тырады. О?ушылардан не туралы ?йреніп-білгенін с?рап, «?йрендім» ба?анын толтырып жазу. 8.Бекіту с?ра?ы. 1).Ойлан да, айт! ?алай ойлайсы?, не себепті «Г?кку» ?ні к?не заманнан танымал болып, ?азіргі уа?ыт?а дейін есте са?талып ?алды? (О?ушылар ?з ойларын, к?з?арасын айтып, оны д?лелдейді). 2).Атап айт: «??стар ?алай дыбыстайды?» ?аза? хал?ы а??уды «г?ккулетті» десе, ендеше бас?а ??старды? да дыбыстауын ?алай атады екен тауып к?рейік. Б?ркіт ----- (ша??ылдайды) С???ар ---- (са??ылдайды) ?аз ----- (?а??ылдайды) ?йрек ----- (барылдайды) Кептер ----- (пырылдайды) Тор?ай ----- (шырылдайды) ?ар?а ----- (?ар?ылдайды) Тырна ----- (тыраулайды) ?арлы?аш ---- (шы?ылдайды) К?кек ---- (к?кектейді) Тоты ---- (с?йлейді) Б?лб?л ----- (сайрайды) 9.?йге тапсырма беру. «Г?кку» ?ні туралы ша?ын Эссе жазып келу. 10.О?ушыларды ба?алау. Класта?ы екі о?ушы?а саба? барысында барлы? о?ушыны? саба??а ?атысымын ба?алап отыру ?шін арнайы кесте беріледі. «Бірін-бірі ба?алау», я?ни олар о?ушылар?а ?ой?ан ба?аларын д?лелдеп айтып береді. № О?ушыны? аты ?й тапсырмасы Кесте толтыру ?нді талдау Ойлан да, айт! ??стар ?алай дыбыстайды? ?орытынды ба?а 1. 2. 3.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?аза?ты тамсандыр?ан «Г?кку» »

Маханиязова Айнагул Узакбаевна

Актобе қаласы, №51 гимназия

музыка пәнінің мұғалімі

Класы: 5

Сабақтың тақырыбы: Қазақты тамсандырған «Гәкку»

Сабақтың мақсаты: Көне заманнан жеткен Үкілі Ыбырайдың «Гәкку»

әні жаңа заманда қайта жаңғырғаны туралы түсінуіне

ықпал жасау.

Әнші, ақын-композитор Үкілі Ыбырай Сандыбайұлы және оның шығармалары туралы білім меңгерте отырып, көне музыка мен жаңа музыканың байланысын түсіндіру.
Халық композиторлары әндерінің ең озық үлгілерін түсініп, бағалай білуге тәрбиелеу.
Ән тыңдату арқылы музыкалық шығармаға жеке көзқарасы мен шығармашылық ойын дамыту.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Әдіс-тәсілдері: топтастыру, СТО әдістері, бірін-бірі бағалау, сұрақ-жауап,

әңгімелеу, интерактивтік.

Көрнекіліктер: интерактивтік тақта, баян аспабы, үнтаспа

Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру.

Психологиялық дайындық: Алтын күн, жарқын күн,

Шуағыңды төге бер.

Арайыңнан нәр алған,

Біз – бақытты балдырған!

2.Өтілген тақырыпты пысықтау.

Интерактивтік тақтада Абай Құнанбаевтың портреті.

Өткен сабақта қай ақын-композитормен таныстық?
Абай Құнанбаев кім?
Музыка пәнінде Абайды қай қырынан танимыз?

А б а й

Ақын Ойшыл Аудармашы Композитор

Күйлерін ата?

«Абайдың желдірмесі», «Торы жорға», «Май түні»

Абайдың әндерін мазмұнына сай сәйкестендіру (әр оқушыға тапсырманы таратып, жеке орындату).

Әндері	Мазмұны
Желсіз түнде жарық ай	Сүйіспеншілік туралы
Сегізаяқ	Сүйіспеншілік туралы
Көзімнің қарасы	Табиғат туралы
Бойы бұлғаң	Табиғат туралы
Қараңғы түнде тау қалғып	Әлеуметтік жағдай туралы
Айттым сәлем, Қаламқас	Әлеуметтік жағдай туралы

Абайдың қай әні ғарышта шырқалды? «Көзімнің қарасы».
Бұл әнді ғарышта шырқаған кім?

Ғарышқа үш мәрте ұшқан, Халық қаһарманы, ғарышкер Талғат Мұсабаев (интерактивтік тақтадан портретін көрсету).

3.Ән орындау.

- Олай болса, Т.Мұсабаев шырқаған, ғарыш кеңістігі арқылы әлемге танылған осы «Көзімнің қарасы» әнін біз де орындайық.

Дауыс жаттығуын жасату:

дыбыс қатарын әр екпінде айту;
қысқа қайырымды әр тональностьте айту.

Абай «Көзімнің қарасы» хормен орындау.

4.Жаңа сабақ.

- Енді сабағымызда осы ән сияқты көне заманнан бүгінге жаңарып жеткен тағы бір әнмен танысамыз.

Миға шабуыл.

(Үкілі Ыбырайдың «Гәкку» әнін үнтаспадан тыңдату).

Бұл қандай ән деп ойлайсыңдар? Иә, «Гәкку» әні.
Ендеше бүгінгі жаңа сабағымыз осы «Гәкку» әніне арналады (интерактивтік тақтаға тақырыпты жазып, оқушылардың дәптерлеріне жазғызу).

Қазақты тамсандырған «Гәкку».

«Гәкку» әні туралы не білесіңдер?

Оқушылар «(ББҮ) Білемін. Білгім келеді. Үйрендім.» кестесін толтырады.

Білемін

Білгім келеді

Үйрендім

-сұлулыққа арналған;

-«Қыз Жібек» киносында айтылады;

-Күләш Байсейітова орындады;

-аққу құсқа арналған;

-Бибігүл Төлегенова орындайды:

т.б.

-«Гәкку» деген нені білдіреді?

-авторы туралы

-бұл әнді кімге арнаған?

т.б.

1).«Гәкку» әнінің авторы – Үкілі Ыбырай (1856-1932) (интерактивтік тақтада композитордың портреті).

Ыбырай Сандыбайұлы 1856 жылы Ақмола облысының Көкшетау жерінде дүниеге келген. Әкесі Сандыбай ұсталықпен күн көрген шаруа болған. Ол баласы Ыбырайдың ерте жасынан бастап оқу мен өнер қууына кедергі жасамаған. Ыбырай – әнші, ақын, композитор. Ол халық арасына және кейінгі ұрпаққа Үкілі Ыбырай деген атпен таныс болды. 17 жасында өнерге деген құштарлығы басым болып, сал-серілік жолға түседі. Ақан сері, Біржан сал сияқты әнші, ақын-композиторлардан тәлім алып, өз өнерін шыңдайды.

Ыбырай Сандыбайұлының өмір жолы өзінің ән-өлеңдерінен айқын аңғарылып отырады. Жасы ұлғайып, қартайған шағына дейін ол ән шығарып, өлең жазуын бір де тоқтатқан емес. Сегіз қырлы өнерпаз 1932 жылы 76 жасында қайтыс болды. Әндері: «Мақпал», «Жиырма бес», «Қалдырған», «Қарақат көз», «Гәкку» т.б.

2). «Гәкку» әні.

Үкілі Ыбырай – сұлулық, сүйіспеншілік сезімдерді тамаша жырлаған. Сондай сұлу, әсем сазды, сырлы әндерінің бірі – «Гәкку». Әнші-сазгер бұл әнді Кәкима атты сұлу қызға арнайды. Үкілі Ыбырай өзінің сезімін жырмен және ғажайып әуенмен жеткізген. Қазақтың әдеті бойынша сыпайылылық сақтаған Ыбырай өзінің сезімін жеткізген әннің Кәкимаға арналғанын жасырып, әннің атын «Гәкку» деп атайды. Сол бойда ән халыққа кеңінен таралып кетеді. Әннің қайырмасында қайталанып келетін дыбыстар шын мәнінде айдын көлдің бетінде жүзіп бара жатқан сұлулықтың, махаббаттың белгісі болған аққу құстың бейнесін суреттейді. Қазақ халқы сұлу құс – аққудың дыбыстап сұңқылдағанын «гәккулетті» деп атайды. Бұл әнді алғаш рет кәсіби шеберлікпен орындаған КСРО – ның халық әртісі, опера әншісі Күләш Байсейітова болды (интерактивтік тақтада әншінің портреті).

5.Музыка тыңдау.

«Гәкку» әнінің әр түрлі орындалуы.

Әнді тыңдау мақсатымыз – әр түрлі орындаудағы әннің өзгеруін және айырмашылығын таба білу, талдау жасату.

1).Халық аспаптар оркестрінің сүйемелдеуімен К.Байсейітованың орындауы. Мұнда музыка дауысты қоштап отырады.

2).Симфониялық оркестрдің сүйемелдеуімен Е.Г.Брусиловскийдің «Қыз Жібек» операсынан Жібектің ариясы. Мұнда операдағы Жібектің образын ашады, қазақ қызының бейнесін суреттейді.

3).Қазіргі замандағы эстрадалық өңдеу жасалған әнді әнші М.Арынбаевтың орындауы. Мұнда жаңа заманға лайықты, ұрмалы аспаптар әнді жігерлендіре түседі.

6.Музыка сауаты.

«Гәкку» әні әр заманда қайтадан өңделіп, жаңаша музыкалық шығарма болды. Мұндай өңдеуді музыка тілінде аранжировка дейді.

Аранжировка – музыкалық шығармаларға өңдеу жасау.

Әнді сүйемелдеудегі аспаптардың дыбысы әр алуан естіледі. Мұны музыка тілінде тембр дейді.

Тембр – дыбыс бояуы. (Музыкалық сөздіктерді дәптерлеріне жазу).

7.Қорытынды.

Сабақ барысындағы «Білемін. Білгім келеді. Үйрендім.» кестесін толықтырады. Оқушылардан не туралы үйреніп-білгенін сұрап, «Үйрендім» бағанын толтырып жазу.

8.Бекіту сұрағы.

1).Ойлан да, айт!

Қалай ойлайсың, не себепті «Гәкку» әні көне заманнан танымал болып, қазіргі уақытқа дейін есте сақталып қалды? (Оқушылар өз ойларын, көзқарасын айтып, оны дәлелдейді).

2).Атап айт: «Құстар қалай дыбыстайды?»

Қазақ халқы аққуды «гәккулетті» десе, ендеше басқа құстардың да дыбыстауын қалай атады екен тауып көрейік.

Бүркіт ------------------------- (шаңқылдайды)

Сұңқар ------------------------ (саңқылдайды)

Қаз ------------------------- (қаңқылдайды)

Үйрек ------------------------- (барылдайды)

Кептер ------------------------- (пырылдайды)

Торғай ------------------------- (шырылдайды)

Қарға ------------------------- (қарқылдайды)

Тырна ------------------------- (тыраулайды)

Қарлығаш -------------------- (шықылдайды)

Көкек ------------------------ (көкектейді)

Тоты ------------------------ (сөйлейді)

Бұлбұл ----------------------- (сайрайды)

9.Үйге тапсырма беру.

«Гәкку» әні туралы шағын Эссе жазып келу.

10.Оқушыларды бағалау.

Кластағы екі оқушыға сабақ барысында барлық оқушының сабаққа қатысымын бағалап отыру үшін арнайы кесте беріледі. «Бірін-бірі бағалау», яғни олар оқушыларға қойған бағаларын дәлелдеп айтып береді.

№	Оқушының аты	Үй тапсырмасы	Кесте толтыру	Әнді талдау	Ойлан да, айт!	Құстар қалай дыбыстайды?	Қорытынды баға
1.
2.
3..