Ескендір Хасан?алиев

Сабақтың тақырыбы: «Туған жерін» ән еткен Е.Хасангалиев

Сабақтын мақсаты:

А) Білімділік: Оқушыларға сазгер Ескендір Хасангалиев өмірі,оның қазақ музыка өнерінде алатын орын, әндерінің ерекшелігі туралы музыкалық білім беру

Б) Тәрбиелік: Халқымыздың қалдырған мұрасын жалғастыратын,саналы,өнерлі,білімді азаматты тәрбиелеу.Хасангалиев әндері арқылы эстетикалық,адамгершілік тәрбие беру.

В) Дамытушылық: Мзыкалық сөз қорларын байыту,музыканы тыңдай және түсіне білу,ән айту қабілеттерін жетлдіру.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ.

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгеру.

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі-иллюстративті,баяндау,сұрақ-жауап

Көрнекіліктер:

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі (оқушылардың сабаққа қатынастарын,оқу-құралдарын тексеру)

ІІ. Жаңа сабақ.

«Туған жер» әнін тыңдау

А) Қызығушылығын ояту. Туған жер деген сөзді естігенде,ойларыңа,көз алдарыңа не келеді? Оқушылар ойларын қағазға түсіреді. Ассоциациялық аймақ құрғызамын.

Мақсатын ашу сабағын.

Мағынаны тану: Оқушыларға Ескендір Хасангалиев суретін көрсету

• Ескендір Хасанғалиев кім?

-жауаптарын тыңдау

Ескендір Хасангалиев өмірі мен әндері туралы мұғалім түсінігі. (оқушыларға карточкалар тарату)

Қазақтың қазіргі ән өнеріндегі орны бөлек үлкен тұлға, халқымыздың ардақ тұтар композиторы Ескендір Хасанғалиев біздің жерлес ағамыз. Оның әншілік өнерінің өзі –бір мектеп. Ескендір табиғат берген әсем үнін жүрегінің даусымен жұптастырып айтатын әнші. Сондықтан да оның әнші әлемі үлкен үндестікке толы әлем.

Ескендір Хасанғалиев әндері жастық шағы 60-жылдардың соңы мен 70-жылдардың басында өткен замандастарына, іні-қарындастарына әсіресе ыстық. «Студенттердің қоштасу әні», «Асыл арман», «Ауылым-әнім», «Атамекен», «Есіңе ал», «Сағындым сені», «Гүл сезім», «Әдемі-ау», «Елігім еркем», «Бозторғайым» т.т .Олар қимас күндердің естелігіндей өміріміздің бір бөлшегіне айналып кеткен әндер.

Осындай ешкімге ұқсамайтын ерекше тартымды да, мәнді әндерді дүниеге әкелген -- Қазақстан Республикасының Халық әртісі, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Құрмет» орденінің иегері, әнші, композитор- Ескендір Хасанғалиев.

«Ең сүйікті әндерім сағыныштан жаралған...»-деген сазгер, әнші Ескендір Хасанғалиев 1940 жылы Қаратөбе ауданы Қалдығайты округі, Батпақкөл мекенінде дүниеге келген. Ата-анасының екеуі де дарынды жандар болған. Әкесі Құбаш Ыбырашев 21 жасында мұғалім болып жүріп 15 жасар шәкірті Қанашқа үйленеді. Әкесі скрипкада шебер ойнаса, анасының тамылжытып ән салатын өнері болған. Бірақ үйленгеннен кейін көп ұзамай әкесі қайтыс болады да, Ескендір нағашы атасы Өтеген мен әжесі Балқияның қолында тәрбиеленіп, соларды әкем-шешем деп атайды. Ал туған анасын апасындай сыйлап өтеді де, оның екінші жолдасы Қуандықты жездем деп кетеді. Ескендір 1956 жылы қазақ орта мектебін бітіріп, ауылда үш жыл қызмет істеген. 1959 жылы Құрманғазы атындағы консерваторияның ән-хор факультетінің дайындық курсына түскен. 3-4 жыл негізгі бөлімде оқып, соңғы курста сырттай оқу бөліміне ауысып, композитор Мансұр Сағатовтың шақыруымен Қазақ радиосында музыкалық редактор болып жұмыс жасайды. Содан кейін Әл-Фараби атындағы мәдениет институтын бітіреді. 1970 жылы Қазақстан Орталық Комитетінің шешімі бойынша Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты болып атанады. Ескендірдің тұңғыш әні «Анаға сәлем»деп аталды.Ол оны жиырма екі жасында жазады. «Мереке күніңмен...»деп басталатын осынау ән елдің аузынан түспейтін болды. Сөйтіп Ескендір Хасанғалиев қазақ радиосының редакторлығынан әншілікке ауысады.Содан Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық институтында дирижерліктен сабақ беріп, «Айгүл» вокалдық квартетінің жетекшісі болып қызмет істейді. Әрі қазақ радиосы мен телевизиясының эстрадалық-симфониялық оркестрінің жеке әншісі болып қабылданады.

Ескендір Хасанғалиевтің Отан, туған ел тақырыбына арналған шығармалары өте көп. Ол 500-ден астам ән, романс және хорға арналған шығармалар жазған.

-Төмендегі сұрақтар арқылы түсінігін тексеру

-сұрақтардың жауабын маркермен белгілеп отыру

-Ол кім?

-Қай жерде дүниеге келді?

- Ең алғашқы әні?

-Қай жерлерде жұмыс атқарды?

-Өздері бояған жауабын дәптерге жазу

• «Атамекен» — сөзі К. Мырзалиев,

• "Анаға сәлем"- сөзі О.Иманалиев,

• "Ескірмеген махаббат"- сөзі Х.Ергалиев,

• "Келші,келші балашым" сөзі - К.Ыдрысов,

• "Кездестім саған"- сөзі С.Мауленов

• "Ғажайып сөз-айналайын"- сөзі К.Салықов

• "Ерден атайдың ертегісі"- сөзі А.Асылбеков,

• "Ауылды аңсау"- сөзі С.Оспанов,

• "Өтеді алдан бір бейне"- сөзі Т.Молдагалиев,

• «Айналдым елім» — сөзі С. Жиенбаев,

• "Нұрлы таң"- сөзі А.Асыдбеков,

• "Айналайын"- сөзі М.Шаханов,

• "Аңсағаным"- сөзі А.Асылбеков,

• "Жасай бер,қазақ! "- сөзі Т.Тобагабылов,

• "Немерем-ақ таңым"- сөзі К.Салыков,

• «Гүл сезім» — сөзі Т. Оразбаев

• «Студенттердің қоштасу әні», Б. Тәжібаев

• «Ауылым әнім», Б. Тәжібаев

• "Әдемі-ау", Б. Тәжібаев

• "Алматының алмасы" Б. Тәжібаев

• "Қарындасым-қарлығашым", Б. Тәжібаев

• "Елігім-еркем", Б. Тәжібаев

• "Есіңе ал", Б. Тәжібаев

• "Бозторғайым", Б. Тәжібаев

- Осы әндер ішінен туған жер туралы әндерді көрсет? (белгілеу)

-Сазгердің ең танымал әні қай ән деп ойлайсыңдар?

-Жаңа тыңдаған әніміз?

-«Атамекен» әні

- Қазақ әуендерінің арасында туған жерге, Отанға арналған әндер аз емес. Алайда, рухты оятып, жігер-күш беретін нағыз патриоттық әндер санаулы-ақ. Соның бірі - әнші-сазгер, Қазақстан Республикасының Халық әртісі Ескендір Хасанғалиевтың «Атамекен» әні. Бұл ән қазақ халқының ерекше сүйіспеншілігіне бөленген. Ән басталған сәтте-ақ, барлық қазақ жатқа айтып, қосыла жөнелетін бірегей әндердің бірі.

Бар қазақ баласының аузында жүрген «Атамекен» әні 1970 жылы дүниеге келген. Ескендір Хасанғалиев шетелдерде гастрольдік сапарлармен жүрген кезде, елді сағынып, туған өлке, атамекен туралы ән жазуды қолға алады. Ұзақ толғаныстардан кейін, ән әуені жазылады. Әуен дайын болған соң, Ескендір Хасанғалиев әннің сөздерін жазуды ақын Қадыр Мырза Әліге тапсырады. Дайын болған ән Республика сарайында өткен кезекті үлкен концертте орындалады.

Ән бірден халық сүйіспеншілігіне бөленді. Қазақ жерінде емес, шетелдерде де танылды. 1970 жылы Ескендір Хасанғалиев Қазақстанның өнер делегациясымен бірге Швеция еліне барады. Стокгольм қаласында өткен концертте «Атамекен» әнін шырқаған Ескендір Хасанғалиевке жергілікті халық үлкен қошемет көрсетеді. Концерт аяқталған бойда, әншіге қандас бауырлар келіп, «Атамекен» әні туралы шынайы лебіздерін білдіріп, көздеріне жас алған екен.

Қырық жылдан астам уақыт бұрын жазылған мағыналы ән бұл күнде өз рухын жоғалтқан жоқ. Ән кез келген қазақ концертінде шырқалады. Бірде-бір мемлекеттік деңгейдегі мерекелік салтанатты жиын «Атамекен» әнінсіз өтпейді. «Атамекен» - қазақ жүрегінің жырына айналған ән.

-Қарамен белгілеген сөздерге көңіл аудар, сұрақтарға жауап бер.

Музыка тыңдау: - Видеороликті тамашалайық. «Атамекен» автордың орындауында

-әнді қосылып орындау.

Музыка тыңдау: - Видеороликті тамашалайық Мақпал Дихамбаева -«Ауылым әнім»

- бірге қосылып орындау , үйрену

-ән орындау ережелерін сақтау

Сабақты бекіту: Өзіндік жұмыс.

Атамекен…Атажұрт…Туған жер…Бұл - ең жоғарғы құндылықтардың, асыл ұғымдардың бірі.
Атамекен - туған халқының, ұлтының мекен еткен, ата - бабасының қоныс тепкен жері. Туған жер - әр адамның дүние есігіен ашып, өмірге келген жері.
Адам өмірге келіп, ес жиып, етек жия бастаған сәттен өз болашағына, өткеніне ден қоя бастайды. Адамның болашағы да, өткені де атамекенмен тығыз байланысты болады. Халқымыздың атамекенді ардақтау сезімі өте терең, олар туған жерді қасиет тұту - қанға сіңген мінез, ежелгі дәстүр. Бұл таным біздің жанымызға ана сүтімен тараған, ана сүтімен дарыған.

- Бүгінгі тақырыпқа сай келетін сөйлем туралы жазыңдар (стикерлер тарату)

-Жауаптарын оқып тақтаға ілу

-Өздерін бағалау

Ауылым - әнім

Қайда жүрсем, туған жерім, Сен есімнен шығармысың! Еркелеткен думанды елім

Қыз ғой манау басым Ғашық едім қыр гүліне, Қызық-тойым сенде өтеді. Сенде өткерген бір күніме, Дүниеде не жетеді!

Сүйем таныс жолдарыңды, Саған бастап әкелетін. Сүйем жасыл талдарыңды, Жанға ләззат әперетін. Сүйем айна көлдеріңді,

Мөлдіреумен қарайтұғын.

Сүйем белес-белдеріңді,

Таң сәулесі тарайтұғын.

Саған жырдан - сый арнағам,

Қиял құсын қуған жерім.

Туған жерін сүйе алмаған,

Сүйе алар ма туған елін!

Ауылымнан аттанарда,

Алтын аймақ ән салады.

Жол тынымсыз тартқан алға,

Жүрегімді нұр шалады... 

Обладая прекрасным голосом, он стал солистом Казахского радио и телевидения, исполняя казахские народные песни и песни композиторов Казахстана.

Первую свою песню Ескендир Хасангалиев сочинил в 1961 году. Эта песня — «Анаға сәлем» (Привет матери). Она сразу стала популярной и любимой в народе. Вот уже пятьдесят лет она звучит и притягивает слушателей своей красотой и мелодичностью. Именно с этой песни начинается творческий путь Ескендира Хасангалиева, как певца и композитора.

Потом были «Асыл арман» (Драгоценная мечта), «Әдемі-ау» (Моя красивая), «Сағындым сенi» (Тоскую по тебе), «Бозторғайым» (Мой жаворонок) и многие др. В течение более 50-ти лет творческой деятельности им написано свыше 200 песен, романсов, хоровых произведений, музыки к кинофильмам и музыкальным спектаклям.

Песню «Әдемі-ау» на слова Б. Тажибаева он посвятил девушке, случайно встреченной им на концерте в Караганде в начале семидесятых годов. Только через 4 года он вновь увидел её в Алма-Ате и она стала его супругой. Впоследствии, своей жене Дарико Хасангалиевой (в девичестве Ашляевой) он посвятил и другие лирические песни — «Гүл сезім» (Цветок нежности), «Есіңе ал» (Вспомни обо мне), «Ескiрмеген махаббат» (Вечная любовь) и др.

Патриотическая «Атамекен» (Земля отцов) на слова Кадыра Мырзалиева была написана в 1970 году к 50-му юбилею Казахской ССР и стала очень популярной.

В 1978 году в честь рождения сына Биржана, Ескендир Хасангалиев написал трогательную колыбельную песню «Келшi-келшi, балашым» («Приди ко мне, мой малыш»).

Композитор сочинил также музыку к художественным фильмам «Хлеб и соль» (1977), «Кто ты, всадник» (1987), «Тақыр», к спектаклю «Студенттер» и др.

Наиболее популярные песни:

• «Атамекен» (Земля отцов), слова К.Мырзалиева

• «Әдемі-ау» (Моя красивая!), слова Б.Тажибаева

Его песни исполняют все звёзды казахстанской эстрады — Роза Багланова, Бибигуль Тулегенова, Ермек Серкебаев, Роза Рымбаева, а также молодые исполнители.

В декабре 2010 года его песня «Азияда алауы» (Знамя Азиады) на слова журналиста и публициста Утегена Оралбаева, выиграв конкурс среди 105 претендентов, стала официальным гимном зимней Азиады-2011, прошедшей в Казахстане.

Премии и награды[править | править исходный текст]

• 1968 год — дипломант 2-го Международного фестиваля молодежной песни в городе Сочи.

• 1970 год — лауреат премии Ленинского комсомола Казахстана («за пропаганду молодежной песни»).

• 1979 год — заслуженный артист Казахской ССР.

• 1984 год — народный артист Казахской ССР.

• 1998 год — общественная медаль имени Пирогова «За гуманизм и милосердие» (СССР].

• 2000 год — лауреат конкурса «Новому веку — новые песни».

• 2000 год — орден Курмет (орден Почёта).

• 2006 год - лауреат государственной премии Республики Казахстан.

• 2002 год — награжден юбилейной медалью «Астана».

• 2007 год — независимая премия «Тарлан», в категории «Музыка. За вклад».

• 2011 год — награжден юбилейной медалью «20 лет независимости Республики Казахстан».

Почетные звания к 70 — летию[править | править исходный текст]

• 2010 год — почетный гражданин Западно-Казахстанской области.

• 2010 год — почетный профессор Семипалатинского Государственного университета им. Шакарима.

• 2010 год — почетный профессор Уральского педагогического института.

Нотные сборники[править | править исходный текст]

• 1967 — «Асыл арман» (Драгоценная мечта)

• 1970 — «Атамекен» (Земля отцов)

• 1978 — «Өмірімнің жазы» (Лето моей жизни), Алматы, Жалын, 1978.

• 1980 — «Бозторғайым» (Мой жаворонок)

• 2006 — «Ескiрмеген махаббат» (Вечная любовь)

Дискография[править | править исходный текст]

• 1996 — «Ауылым әнім» (Мой аул — моя песня)

• 2004 — «Ескірмеген махаббат» (Вечная любовь)

• 2007 — «Атамекен» (Земля отцов)

• 2009 — «Келеміз бірге» (Придём вместе)

• 2010 — «Әндер антологиясы» (Антология песен, 6 CD, 144 песни).

• 2011 — «Жасай бер, казақ!» (Живи, казах!)

Популярные песни Хасангалиева:

• «Атамекен» — на слова К. Мырзалиева,

• "Анаға сәлем"- на слова О.Иманалиева,

• "Ескірмеген махаббат"- на слова Х.Ергалиева,

• "Келші,келші балашым"-на слова К.Идрисова,

• "Кездестім саған"-на слова С.Мауленова,

• "Ғажайып сөз-айналайын"-на слова К.Салыкова,

• "Ерден атайдың ертегісі"-на слова А.Асылбекова,

• "Ауылды аңсау"-на слова С.Оспанова,

• "Өтеді алдан бір бейне"-на слова Т.Молдагалиева,

• «Айналдым елім» — на слова С. Жиенбаева,

• "Нұрлы таң"- на слова А.Асыдбекова,

• "Айналайын"- на слова М.Шаханова,

• "Аңсағаным"- на слова А.Асылбекова,

• "Жасай бер,қазақ!"-на слова Т.Тобагабылова,

• "Немерем-ақ таңым"-на слова К.Салыкова,

• «Гүл сезім» — на слова Т. Оразбаева, а также

• «Студенттердің қоштасу әні»,

• «Ауылым әнім»,

• "Әдемі-ау",

• "Алматының алмасы"

• "Қарындасым-қарлығашым",

• "Елігім-еркем",

• "Есіңе ал",

• "Бозторғайым",

• «Жанарым» и

• «Сағындым сені» — все на слова Б. Тажибаева.

Хасангалиев о себе[править | править исходный текст]

^[3]

Интересные факты[править | править исходный текст]

• Ескендир Хасангалиев постоянно поёт в дуэте со своим сыном Биржаном Хасангали(евым). В совместном исполнении получили известность такие песни, как «Ескiрмеген махаббат», «Студенттер әнi», «Ақ тiлек», «Атамекен».

• Сын Биржан в течение долгого времени собирал песни, записанные Ескендиром Хасангалиевым в советское время. В результате в 2010 году была выпущена «Антология песен» (Әндер антологиясы), состоящая из 144 песен в 6-ти дисках.

• Песня «Атамекен», написанная в 1970 году исполнялась казахской молодежью во время декабрьских событий 1986 года в городе Алма-Ате. После чего была запрещена для исполнения на радио и телевидении. После обретения Казахстаном независимости песня «Атамекен» стала одной из самых любимых патриотических песен. Часто именуется, как «неофициальный гимн казахского народа».

• В советское время, несмотря на огромную популярность Ескендир Хасангалиев, как и многие другие композиторы-песенники, не мог стать членомСоюза композиторов СССР. Дело в том, что по тогдашнему уставу Союза композиторов, его членом мог стать только тот, кто закончил композиторское отделение консерватории. После обретения Казахстаном независимости, вместе с другим известным композитором-песенником Асетом Бейсеуовым, Хасангалиев был принят в ряды членов Союза.

• В 1983 году отмечалось 2000-летие Ташкента. По заказу Ескендир Хасангалиев написал песню, которая называлась «Песня о Ташкенте». С этой песней делегация города Алма-Аты поехала на празднование. На торжественном собрании после вручения поздравительного адреса, в зале была включена записанная Ескендиром Хасангалиевым фонограмма песни. Эта песня настолько понравилась тогдашнему Первому секретарю ЦК КПУзбекистана Шарафу Рашидову, что он позвонил к Кунаеву и поблагодарил его за этот музыкальный подарок, предложив присвоить автору, написавшему эту песню высокое звание. В результате вышло постановление о присвоении Хасангалиеву звания «Народный артист Казахской ССР». Интересно, что указ вышел в газете «Казахстанская правда» вместе с некрологом о смерти Юрия Андропова 10 февраля 1984 года. Эту историю рассказал сам Димаш Ахметович Кунаев в разговоре с Е. Хасангалиевым в 1990 году.

Семья[править | править исходный текст]

его Жена Дарико Сопыжановна (1943) — врач-фтизиатр, председатель Алматинского городского комитета Общества Красного полумесяца^[4].

Дети: две дочери и сын Биржан (1978) — эстрадный певец и камерный композитор^[5].

Әндері «Желсіз түнде жарық ай», «Қараңғы түнде тау қалғып», «Көзімнің қарасы», «Сегіз аяқ», «Өзгеге көңілім тоярсың»т.б. және де Абай орыс ақындары Пушкин, Лермонтов, Крылов шығармаларын қазақшаға аударып, оған музыка жазды.

Музыка тыңдау: Абай табиғаттың әсем сырларын, ондағы болып жатқан құбылыстарды, адам өміріне арнап жырға қосты. Табиғат, махаббат сырына арналған әні «Желсіз түнде жарық ай».Абайдың «Желсіз түнде жарық ай» әні. Бұл әнді 1888 жылы Абай Ақшоқыға қарап тұрып айтқан екен. Ақшоқы Абай жырының бесігі. Бұл өлең 1909 жылы кітапқа басылған.

Жарық айдың сәулесі суға түсіп, дірілдеп тұрған жанды бейнесі, терең сайды қуалап, тасқындап ағып жатқан өзен, қалың ағаштың сыбырласқан жасыл жапырақтары, жер жүзін құлпыртып тұрған көкорай шалғын – табиғаттың сан алуан суреті көз алдыңа келеді, көңіліңе қона кетеді.

Музыка сауаты: Динамикалық белгілер.Әннің шумақтарында кездесетін қатты, ақырын, орташа белгілері болады. Дыбыс күшін азайту немесе күшейту белгісін Динамикалық белгілер деп атайды.(грек тілінде динамикос – күшейту)

Шығарманың мазмұны мен табиғаи болмысы, орындаушылық ерекшеліктері мен дыбысты күшейту немесе азайту белгілері былай белгіленеді.

p – piano - пиано – ақырын, жай

f - forte – форте - қатты

mf- messo piano – меццопиано - орташа

ff – fortissimo – фортиссимо - өте қатты

pp – pianissimo – пианиссимо - өте жай