Домбырашы орынды?ты? жартысына отырып, о? ая?ын сол ая?ыны? ?стіне ?ойып, иы?ын, кеудесін тік ?стап отырады.
Аспапты ?рі-бері сыр?ытпай, орны?ты ?рі берік ?стау керек. Ол ?шін домбыра шына?ыны? т?менгі ?ырын о? ая?ты? ?стіне тіреп, негізгі ?лкен тиек пен т?ймеге дейін ?а?тап бетін о? ?олды? ?олты?ымен демеп, ?ысы??ырап ?ста?аны ж?н.
Домбырашы о? ж?не сол ?ол?а еркін таби?и тарту м?мкіндіктері ту?ызуы керек. Ал домбыра басы сол ?ол иы? т?сымен де?гейлес болуы керек.
О? ?олды? ?ойылымы:
О? ?олды? білезік ?ол ?оспасы домбыра ?атарлас ішке иіледі. Ал с?? сауса? пен бас барма? ?и?аштана ?сталып, ?ал?ан сауса?тар ала?ан?а ?арай са?анадай с?л ?ана ішкері иіліп, тізбектеле орналасады. Кейде ?н-к?йлерді? орындалуы ерекшеліктеріне с?йкес барма? с?йектері ?а?па??а тіреліп, сауса?тар шертпе ?а?ыстар жасайды.
Сол ?олды? ?ойлымы
Домбыра пернесін бас?ан кезде шынта?, білек, иы? бостау ж?не т?сі?кі болуы керек. Балалар к?п жа?дайда пернені бас?ан кезде шынта?ын к?тереді. Б?л д?рыс емес. Сол ?олды? б?кіл буындарын бос ?стап, шынта?ты иіп, бас барма? пен с??сауса? аралы?ында ойыс?а домбыра мойнын с?л тигізу ?ажет.
Біра? ала?ан жа?ы тимеуі шарт ол тиген жа?дайда домбыраны? мойында?ы ?олды?, сауса?ты? еркін ?оз?алысына кедергі пайда болады да, білек буыны ?ысылып,орындаушы тез шаршап ?алады. Сауса? пернені? д?л ?стімен емес, жанынан басылады. Оларды шашыратпай тізілте басылатын пернені? т?сында ?стау ?ажет.
Домбыраны? ?а?ыстары
π -с?? сауса?пен т?мен ?а?ыс.
√-С?? сауса?пен жо?ары ?а?ысы.
π√-С?? сауса?пен алма-кезек ?а?ыс
-Бас барма?пен жо?ары ?а?ыс
-Бас барма?пен т?менгі ?а?ыс
Сауса?тарды? ?ойылымы:
О-ашы? ішек
Б-бас барма?
1-бірінші (с?? сауса?) сауса?
2-екінші сауса? (орта??ы)
3-?шінші сауса? (аты жо?)
4-т?ртінші сауса? (шынаша?)
Домбыраны ?олымыз?а алып, т?мен ?а?ыстан бастап тартамыз. Біртіндеп жо?ары ?а?ысты ?осамыз, т?мен, жо?ары, т?мен екі жо?ары, т?мен ?ш жо?ары, ?арапайым ?ара ?а?ыстарды ?олымыз ?йренгенше ?а?амыз. Пернені ?атты немесе жай емес, толы? дыбыс ?ні шы?у д?режесіне жеткізе бас?ан д?рыс. Себебі перне ?атты басылса, ?олды? ?ары ?арысып ?алады, жай басылса, дыбыс сапасы ?з д?режесінде шы?пайды. Жалпы ал?аш?ы кезе?де дыбысты? сапасы мен ?олды? таби?и еркіндігіне к??іл ?ой?ан ж?н.
?йге тапсырма:
Домбыраны? ?а?ыстарын ?айталап тарту. Айнаны? алдында орынды??а отырып, домбыраны? ?арапайым ?ара ?а?ыстарына дайындалу.
Саба?ты ?орытындылау:
О?ушыны ба?алау:
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Құрметті Ұстаздар бүгінгі ашық сабақ 1-ші класс оқушысы Утегенова Жанеркемен өткізіледі
2.Жаңа тақырып
Домбырашы орындықтың жартысына отырып, оң аяғын сол аяғының үстіне қойып, иығын, кеудесін тік ұстап отырады.
Аспапты әрі-бері сырғытпай, орнықты әрі берік ұстау керек. Ол үшін домбыра шынағының төменгі қырын оң аяқтың үстіне тіреп, негізгі үлкен тиек пен түймеге дейін қақтап бетін оң қолдың қолтығымен демеп, қысыңқырап ұстағаны жөн.
Домбырашы оң және сол қолға еркін табиғи тарту мүмкіндіктері туғызуы керек. Ал домбыра басы сол қол иық тұсымен деңгейлес болуы керек.
Оң қолдың қойылымы:
Оң қолдың білезік қол қоспасы домбыра қатарлас ішке иіледі. Ал сұқ саусақ пен бас бармақ қиғаштана ұсталып, қалған саусақтар алақанға қарай сағанадай сәл ғана ішкері иіліп, тізбектеле орналасады. Кейде ән-күйлердің орындалуы ерекшеліктеріне сәйкес бармақ сүйектері қақпаққа тіреліп, саусақтар шертпе қағыстар жасайды.
Сол қолдың қойлымы
Домбыра пернесін басқан кезде шынтақ, білек, иық бостау және түсіңкі болуы керек. Балалар көп жағдайда пернені басқан кезде шынтағын көтереді. Бұл дұрыс емес. Сол қолдың бүкіл буындарын бос ұстап, шынтақты иіп, бас бармақ пен сұңсаусақ аралығында ойысқа домбыра мойнын сәл тигізу қажет.
Бірақ алақан жағы тимеуі шарт ол тиген жағдайда домбыраның мойындағы қолдың, саусақтың еркін қозғалысына кедергі пайда болады да, білек буыны қысылып,орындаушы тез шаршап қалады. Саусақ перненің дәл үстімен емес, жанынан басылады. Оларды шашыратпай тізілте басылатын перненің тұсында ұстау қажет.
Домбыраның қағыстары
π-сұқ саусақпен төмен қағыс.
√-Сұқ саусақпен жоғары қағысы.
π√-Сұқ саусақпен алма-кезек қағыс
-Бас бармақпен жоғары қағыс
-Бас бармақпен төменгі қағыс
Саусақтардың қойылымы:
О-ашық ішек
Б-бас бармақ
1-бірінші (сұқ саусақ) саусақ
2-екінші саусақ (ортаңғы)
3-үшінші саусақ (аты жоқ)
4-төртінші саусақ (шынашақ)
Домбыраны қолымызға алып, төмен қағыстан бастап тартамыз. Біртіндеп жоғары қағысты қосамыз, төмен, жоғары, төмен екі жоғары, төмен үш жоғары, қарапайым қара қағыстарды қолымыз үйренгенше қағамыз. Пернені қатты немесе жай емес, толық дыбыс үні шығу дәрежесіне жеткізе басқан дұрыс. Себебі перне қатты басылса, қолдың қары қарысып қалады, жай басылса, дыбыс сапасы өз дәрежесінде шықпайды. Жалпы алғашқы кезеңде дыбыстың сапасы мен қолдың табиғи еркіндігіне көңіл қойған жөн.
Үйге тапсырма:
Домбыраның қағыстарын қайталап тарту. Айнаның алдында орындыққа отырып, домбыраның қарапайым қара қағыстарына дайындалу.
