Ерте ерте ерте заманда ер етігімен су кешкен ерте заманда, тарихты? то?ыз тарауы ?арт жырауды? тол?ауымен ?осылып, домбыраны? шана?ына ??йыл?ан екен. Сонда осынша байлы? оны? ?уыс мойынынан шы?ып кетпесін, ??м т??ыз тарауды? белгісі болсын деп, б?кіл ел болып жиналып, домбыра?а то?ыз тол?ау- перне та??ан екен. Осыдан со? оны? шана?ы ке?ейіп, мойынын жі?ішкерген екен.
Ал елім деп егіліп, ел есіндегі ер есімдерін паш еткен ?арияны? ??рметіне домбыраны? ??ла?ы тесіліп, ?ос б?рама ?алдырыл?ан екен, бетіне ж?рек тебірентіп, ой тол?айтын ?ос ішек тартыл?ан екен. Осылай ол халы?ты? алтын ?азынасы болып, сол заманнан ?ал?ан екен.
Мінекей, екі ішекті домбыраны? д?ниеге келуі ж?ніндегі ел а?ыздарыосылай тол?айды. Егер «а?ыз т?бі шынды?» деген халы? ны?ылына сенсек, бірінші а?ызда?ы домбыра кездейсо? пайда болып, адам жанына ?ажетті ?асиетті аспап?а айнал?ан. Деалектикалы? материализм кездейсо?ты?ты ?сте жо??а шы?армайды.
Та?ы бір а?ыз домбыраны? жа??ыры? аузына байланысты. Б?л а?ыз «А?са? ??лан» к?йі тарихына байланысты екі т?рлі ая?талады.
«Жошы ханны? бас у?зірі сапардан оралып, ??лан ?йірін к?ргенін оны? ішінде киелі а?са? ??ланны? барлы?ын, о?ан жола?ан адамны? тегін ?алмайтынды?ын ??гімелеп берді. Б?л ??гімені естіген хан баласы жігіттерімен ??лан ату?а аттанады. ??лан ?йірін тауып, бетке ал?ан т?ста бір а?са? ??лан б?лініп шы?ып, жер тартып ?ал?анда т??іректі ?ара т?ман басып, мерегендер бір-бірінен к?з жазып ?алады. Т?ман сейілгенде хан баласы да, ??лан да жо?, оны? бір сауса?ын ?ана тауып алады. Баласын жо?алт?ан хан «Кім баламны? ?лімін естіртсе, аузына ?ор?асын ??ямын»,-деп жарлы? шы?арады. Бір а?ызда тазша бала, бір а?ызда Керб??а к?йші келіп домбырасын тарта бастайды. Теріс ?арап жат?ан хан «мына домбыра бала??лді ?ой деп зарлап т?р ?ой» дегенде, домбырашы:»бала?ызды? ?лімін ?зі?із айтты?ыз»,- деп же?іпті. Хан ызаланып, домбыраны? кеудесіне ?ор?асын ??йып, жа??ыры? ауызы осылай пайда болды,- десе, Керб??а кушіге байланысты айда?ар жыланны? алдына апарып тастайды, домбыра ?ніні? ??діреттігі сонша, жылан ініне ?айта кіріп, кетіп аат басындай алтын ?келіп беріп, м?ратына жеткен екен деседі.
Б?гінге дейін ?анша зерттеу ж?мыстары ж?ргізіліп, тере? ?ылым саласына айналып отыр.
Домбыра туралы а?ыздар
Дайында?ан: Садвакасова Кундыз Тураровна «Школа искусств №2»
г.Караганды
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Ерте ерте ерте заманда ер етігімен су кешкен ерте заманда, тарихтың тоғыз тарауы қарт жыраудың толғауымен қосылып, домбыраның шанағына құйылған екен. Сонда осынша байлық оның қуыс мойынынан шығып кетпесін, һәм төғыз тараудың белгісі болсын деп , бүкіл ел болып жиналып, домбыраға тоғыз толғау- перне таққан екен. Осыдан соң оның шанағы кеңейіп, мойынын жіңішкерген екен.
Ал елім деп егіліп, ел есіндегі ер есімдерін паш еткен қарияның құрметіне домбыраның құлағы тесіліп, қос бұрама қалдырылған екен, бетіне жүрек тебірентіп, ой толғайтын қос ішек тартылған екен. Осылай ол халықтың алтын қазынасы болып, сол заманнан қалған екен.
Мінекей, екі ішекті домбыраның дүниеге келуі жөніндегі ел аңыздарыосылай толғайды. Егер «аңыз түбі шындық» деген халық нықылына сенсек , бірінші аңыздағы домбыра кездейсоқ пайда болып, адам жанына қажетті қасиетті аспапқа айналған. Деалектикалық материализм кездейсоқтықты әсте жоққа шығармайды.
Тағы бір аңыз домбыраның жаңғырық аузына байланысты. Бұл аңыз «Ақсақ құлан» күйі тарихына байланысты екі түрлі аяқталады.
«Жошы ханның бас уәзірі сапардан оралып, құлан үйірін көргенін оның ішінде киелі ақсақ құланның барлығын, оған жолаған адамның тегін қалмайтындығын әңгімелеп берді. Бұл әңгімені естіген хан баласы жігіттерімен құлан атуға аттанады. Құлан үйірін тауып, бетке алған тұста бір ақсақ құлан бөлініп шығып, жер тартып қалғанда төңіректі қара тұман басып, мерегендер бір-бірінен көз жазып қалады. Тұман сейілгенде хан баласы да, құлан да жоқ, оның бір саусағын ғана тауып алады. Баласын жоғалтқан хан «Кім баламның өлімін естіртсе, аузына қорғасын құямын»,-деп жарлық шығарады. Бір аңызда тазша бала, бір аңызда Кербұқа күйші келіп домбырасын тарта бастайды. Теріс қарап жатқан хан «мына домбыра балаңөлді ғой деп зарлап тұр ғой» дегенде, домбырашы:»балаңыздың өлімін өзіңіз айттыңыз»,- деп жеңіпті. Хан ызаланып, домбыраның кеудесіне қорғасын құйып, жаңғырық ауызы осылай пайда болды,- десе , Кербұқа кушіге байланысты айдаһар жыланның алдына апарып тастайды, домбыра үнінің құдіреттігі сонша, жылан ініне қайта кіріп, кетіп аат басындай алтын әкеліп беріп, мұратына жеткен екен деседі.
Бүгінге дейін қанша зерттеу жұмыстары жүргізіліп, терең ғылым саласына айналып отыр.
Домбыра туралы аңыздар
Дайындаған: Садвакасова Кундыз Тураровна «Школа искусств №2»
