Б?гінгі жас ?рпа??а жан - жа?ты білім беру, т?рбиелеу ?рбір ?стазды? басты міндеті. Білім негізі мектепте ?аланатын бол?анды?тан, о?ушыны? жеке т?л?алы? к?шін дамыту, оны? шы?армашылы? м?мкіндігіні? дамуы басты р?л ат?арып отыр.
Шы?армашылы? – б?л адамны? ?мір шынды?ында ?зін-?зі тану?а ?мтылу, іздену. ?мірде д?рыс жол табу ?шін адам д?рыс ой т?йіп, ?здігінен сапалы, д?лелді шешімдер ?абылдай білуге ?йренуі ?ажет. Адам бойында?ы ?абілеттерін дамытып, оларды? ?мірден ?з орнын табу?а к?мектеседі.
«Шы?армашылы?» ??ымыны? жалпы теориясын зерттеген С.Л.Рубинштейн «о?ушы шы?армашылы?ыны? ерекшелігі оны? сапалы т?рде ма?сатты ?рекет жасауымен аны?талады» — дей келе, «шы?армашылы?, шешіміні? н?тижесі баланы? ?зі ?шін жа?алы? болса жеткілікті» екендігін айтады, я?ни баланы? шы?армашылы? ?німді е?бегі оны? жеке т?жірибесімен салыстырылады.
Шы?армашылы? ж?мыста, ?сіресе, бала ?иялыны? орны ерекше.
Заман талабына сай білім бере отырып, о?ушы бойында танымды? ?абілетін дамыту б?гінгі та?да ?стаз ?шін ?лкен жауапкершілік іс болып табылады. Б?л туралы Елбасы Н.?.Назарбаев: «?асырлар ма?саты – ?о?амны? нары?ты? ?арым-?атынас?а к?шу кезінде саяси-экономикалы? ж?не рухани да?дарыстарды же?іп шы?а алатын, ізгіленген ХХІ ?асырды ??рушы, іскер, ?мірге икемделген, жан-жа?ты м?дениетті жеке т?л?аны ?алыптастыру», – деген т?жырымдамасында ашып к?рсеткен.
Музыка - адамзатты? рухани азы?ы, жан серігі ж?не ?зіні? к?ркемдігі,н?зіктігімен адам жанын баурап, оларды? жа?сы мінез-??лы?тарыны? ?алыптасуына септігін тигізеді. Жас?спірімдерді музыка ?лемін т?сініп ?абылдау?а, тал?ампазды?ын т?рбиелеуге, эмоциялы? сезімталды?ын ?алыптастыруда білімді, м?дениетті болып ?суіне ?сер етуде музыка саба?ыны? алатын орны ерекше.
Баланы? бойында музыкалы? ?абілет жас кезінен басталады. Мектеп жасына жеткен бала психологиялы? т?йсіну мен музыканы к?з алдына елестетуді біршама ме?геріп шы?ады. Оны? бойында музыка?а деген ?зіндік ой саналы? ж?не сезімдік т?р?ыда?ы ?арым-?атынас ?алыптасады. Сонымен бірге ?уен - саз, ?лшем - ыр?а? ж?йесін есту т?жірибесі ?алыптасып, есте са?тап ?алу ?абілеті де жина?талады. Баланы музыка ты?дау?а, ты?дай отырып оны сапалы т?рде ?абылдау?а баулу музыкалы? т?рбие беру ж?мысында?ы міндеттерді? бірі. ?йткені, ол о?ушыны? музыкалы? м?дениеттілігін ?алыптастыруды? ал?ы шарты болып есептеледі.
Музыканы ?абылдау – музыка саба?ында ?олданылатын іс - ?рекеттерді? кез -келген т?ріні? іргетасы, бастап?ы н?ктесі ретінде ?арастырылады, я?ни музыка ты?дау, ?н айту, музыкалы? білімділігін арттыру, нота сауаты. Музыканы д?рыс ?абылдай білуге т?рбиелей отырып, бірте-бірте музыканы ты?дай білу м?дениетін ?алыптастыр?ан ж?н. Музыканы ?абылдау тек оны ты?дау барысында емес, саба?ты? барлы? кезе?інде ж?зеге асырылады. ?н ?йрену ?шін алдымен ты?дау, сонан со? орындау керек, сонды?тан орындау барысында интонация тазалы?ына, м?нерлігіне назар аудар?ан ж?н.
Арнайы зерттеулер мен іс - т?жірибелерді? к?рсетуі бойынша т?менгі сынып о?ушыларыны? музыка?а деген ?ызы?ушылы?ы бар ынтасымен дамып жетіледі. О?ушыны? эмоциялы? ?серін, музыкалы? есту ?абілетін, лад пен ыр?а?ты сезіну, есте са?тау шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту ?ажет. ?н ?йрену кезе?інде оны таза айтуды ?йрену ?шін алдымен айтыл?ан дыбысты есте са?тай отырып ?абылдап, сонан со? дыбысты д?рыс, д?л елестетуді ?ада?алау ?ажет. 4,5,6, сынып о?ушылырыны? мінез - ??л?ы психология, педагогика ?дебиетінде ?иын, ?згерісті деп ?арастырылады.
Мен ?зімні? к?нделікті саба?ымда о?ушыларды? танымды?, шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту ма?сатында саба?ты т?рлендіріп ?ткізуді ж?н к?рдім. ?азіргі уа?ытта жас маман болсам да, саба?ты т?рлендіруде а?паратты? технологияларды пайдалана отырып, жа?аша т?рде ?йымдастыруды ж?зеге асырып келемін. Мысалы: Интерактивтік та?тамен ж?мыс, мультимедиалы? к?рініспен, жа?аша тапсырмалар ар?ылы саба?ты т?рлендіре отырып ?ткізуді д?ст?рге айналдырдым. Жас ?рпа??а эстетикалы? т?рбие беріп, оларды? бойына ту?ан ?лкесіне, хал?ына деген адамгершілік пен с?йіспеншілік сезімдерін сі?іруде ?лтты? музыка м?дениетіні? алатын орны ерекше екендігі белгілі. Хал?ымызды? осы ма?сатын ?айта жандандыру ма?сатында, жыраулы? ?нерге, терме айту?а, шешендікке, тап?ырлы??а, айтыс ?неріне ?йретуде музыка п?ніні? алатын орны орасан зор.
?зімні? бір саба?ымды алатын болсам, «Оркестрмен тілдескен дирижер» та?ырыбында 6 сынып о?ушыларымен ?ткізген саба?ымда, жа?а саба?ты «адас?ан ?ріптер» ?дісін пайдалану ар?ылы ашып алдым. Б?л о?ушыларды? ойлау ?абілетін дамытады. «Дирижер» деген кім? деген с?ра? ?ою ар?ылы балаларды? ойларын білдім, «Ана туралы жыр» ?нін ?тпес б?рын «?нні? мазм?нына тере? м?н беріп, «Ана» та?ырыбын ассоциация ?дісі бойынша топтастырдым. ?рт?рлі суреттер жапсырыл?ан плакаттар беріп, ?з ойларын білгім келді. Содан со?, «ана» та?ырыбында эссе жазуды тапсырдым. Б?л о?ушыларды? шы?армашылы?, танымды? ?абілеттерін дамыту?а ?те пайдалы. Ж?не саба?ты ?орытындылау кезінде лотореялы? ойын мен «с?хбат» ?дістерін пайдаландым. Осы айтыл?ан ?діс – т?сілдерді? барлы?ы о?ушыларды? к?нделікті музыка саба?ында танымды?, шы?армашылы? ?абілеттерін ?штау?а зор м?мкіндік береді.
Музыка адам ?міріні? жан серігі, музыканы с?ймейтін адамды кездестіру м?мкін емес, ?йткені ол барша?а ?ажет,оны? тілі кім - кімге де т?сінікті.
Міне, сонды?тан музыка п?ні м??алімдеріні? міндеті-ш?кірттеріні? шы?армашылы?, танымды? ?абілеттерін дамытып, музыка ?неріні? сар?ылмас ?азынасыны? е? асылдарын ала білуге т?рбиелеу.
Осы негізде айтыл?ан академик А.Ж?бановты? «Гимнастика денені ?алай т?зесе, музыка да адам жанын солай т?зейді» деген на?ыл с?зі о?ушыларды? эстетикалы?, рухани байлы?ын ке?ейтіп, ?анаттандыру керек екенін д?лелдейді.
Мен ?стаз ретінде ?р о?ушыны болаша? азамат ретінде ба?алап, осы т?жырымдаманы ?з ?ызметіме басшылы??а аламын. ?азіргі компьютерленген жа?а заманда ?р о?ушыны? заман талабына сай ?лемдік д?режеде білімді ме?геруі ?шін музыка п?ні бойынша танымды?, шы?армашылы? ?абілетін дамыту – е? басты міндетім.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
«Музыка сабағында оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту»
Музыка пәні мұғалімі: Ахметқали А.Б.
2015 – 2016 оқу жылы
«Музыка сабағында оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту»
Бүгінгі жас ұрпаққа жан - жақты білім беру, тәрбиелеу әрбір ұстаздың басты міндеті. Білім негізі мектепте қаланатын болғандықтан, оқушының жеке тұлғалық күшін дамыту, оның шығармашылық мүмкіндігінің дамуы басты рөл атқарып отыр.
Шығармашылық – бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылу, іздену. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі қажет. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өмірден өз орнын табуға көмектеседі. «Шығармашылық» ұғымының жалпы теориясын зерттеген С.Л.Рубинштейн «оқушы шығармашылығының ерекшелігі оның сапалы түрде мақсатты әрекет жасауымен анықталады» — дей келе, «шығармашылық, шешімінің нәтижесі баланың өзі үшін жаңалық болса жеткілікті» екендігін айтады, яғни баланың шығармашылық өнімді еңбегі оның жеке тәжірибесімен салыстырылады. Шығармашылық жұмыста, әсіресе, бала қиялының орны ерекше.
Заман талабына сай білім бере отырып, оқушы бойында танымдық қабілетін дамыту бүгінгі таңда ұстаз үшін үлкен жауапкершілік іс болып табылады. Бұл туралы Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «Ғасырлар мақсаты – қоғамның нарықтық қарым-қатынасқа көшу кезінде саяси-экономикалық және рухани дағдарыстарды жеңіп шыға алатын, ізгіленген ХХІ ғасырды құрушы, іскер, өмірге икемделген, жан-жақты мәдениетті жеке тұлғаны қалыптастыру», – деген тұжырымдамасында ашып көрсеткен.
Музыка - адамзаттың рухани азығы, жан серігі және өзінің көркемдігі,нәзіктігімен адам жанын баурап, олардың жақсы мінез-құлықтарының қалыптасуына септігін тигізеді. Жасөспірімдерді музыка әлемін түсініп қабылдауға, талғампаздығын тәрбиелеуге, эмоциялық сезімталдығын қалыптастыруда білімді, мәдениетті болып өсуіне әсер етуде музыка сабағының алатын орны ерекше.
Баланың бойында музыкалық қабілет жас кезінен басталады. Мектеп жасына жеткен бала психологиялық түйсіну мен музыканы көз алдына елестетуді біршама меңгеріп шығады. Оның бойында музыкаға деген өзіндік ой саналық және сезімдік тұрғыдағы қарым-қатынас қалыптасады. Сонымен бірге әуен - саз, өлшем - ырғақ жүйесін есту тәжірибесі қалыптасып, есте сақтап қалу қабілеті де жинақталады. Баланы музыка тыңдауға, тыңдай отырып оны сапалы түрде қабылдауға баулу музыкалық тәрбие беру жұмысындағы міндеттердің бірі. Өйткені, ол оқушының музыкалық мәдениеттілігін қалыптастырудың алғы шарты болып есептеледі.
Музыканы қабылдау – музыка сабағында қолданылатын іс - әрекеттердің кез -келген түрінің іргетасы, бастапқы нүктесі ретінде қарастырылады, яғни музыка тыңдау, ән айту, музыкалық білімділігін арттыру, нота сауаты. Музыканы дұрыс қабылдай білуге тәрбиелей отырып, бірте-бірте музыканы тыңдай білу мәдениетін қалыптастырған жөн. Музыканы қабылдау тек оны тыңдау барысында емес, сабақтың барлық кезеңінде жүзеге асырылады. Ән үйрену үшін алдымен тыңдау, сонан соң орындау керек, сондықтан орындау барысында интонация тазалығына, мәнерлігіне назар аударған жөн.
Оқушылардың музыкаға деген тиянақты ынтасы мен сүйіспеншілігін тәрбиелеу, ән айту олардың музыкалық қабілетін (есту, ырғақ, есте сақтау) қалыптастырумен қатар, ортақ табысқа қуана білу, эстетикалық талғам -сезімдерін дамытуға тәрбиелейді.
Арнайы зерттеулер мен іс - тәжірибелердің көрсетуі бойынша төменгі сынып оқушыларының музыкаға деген қызығушылығы бар ынтасымен дамып жетіледі. Оқушының эмоциялық әсерін, музыкалық есту қабілетін, лад пен ырғақты сезіну, есте сақтау шығармашылық қабілеттерін дамыту қажет. Ән үйрену кезеңінде оны таза айтуды үйрену үшін алдымен айтылған дыбысты есте сақтай отырып қабылдап, сонан соң дыбысты дұрыс, дәл елестетуді қадағалау қажет. 4,5,6, сынып оқушылырының мінез - құлқы психология, педагогика әдебиетінде қиын, өзгерісті деп қарастырылады.
Мен өзімнің күнделікті сабағымда оқушылардың танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамыту мақсатында сабақты түрлендіріп өткізуді жөн көрдім. Қазіргі уақытта жас маман болсам да, сабақты түрлендіруде ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, жаңаша түрде ұйымдастыруды жүзеге асырып келемін. Мысалы: Интерактивтік тақтамен жұмыс, мультимедиалық көрініспен, жаңаша тапсырмалар арқылы сабақты түрлендіре отырып өткізуді дәстүрге айналдырдым. Жас ұрпаққа эстетикалық тәрбие беріп, олардың бойына туған өлкесіне, халқына деген адамгершілік пен сүйіспеншілік сезімдерін сіңіруде ұлттық музыка мәдениетінің алатын орны ерекше екендігі белгілі. Халқымыздың осы мақсатын қайта жандандыру мақсатында, жыраулық өнерге, терме айтуға , шешендікке, тапқырлыққа , айтыс өнеріне үйретуде музыка пәнінің алатын орны орасан зор.
Өзімнің бір сабағымды алатын болсам, «Оркестрмен тілдескен дирижер» тақырыбында 6 сынып оқушыларымен өткізген сабағымда, жаңа сабақты «адасқан әріптер» әдісін пайдалану арқылы ашып алдым. Бұл оқушылардың ойлау қабілетін дамытады. «Дирижер» деген кім? деген сұрақ қою арқылы балалардың ойларын білдім, «Ана туралы жыр» әнін өтпес бұрын «әннің мазмұнына терең мән беріп, «Ана» тақырыбын ассоциация әдісі бойынша топтастырдым. Әртүрлі суреттер жапсырылған плакаттар беріп, өз ойларын білгім келді. Содан соң, «ана» тақырыбында эссе жазуды тапсырдым. Бұл оқушылардың шығармашылық, танымдық қабілеттерін дамытуға өте пайдалы. Және сабақты қорытындылау кезінде лотореялық ойын мен «сұхбат» әдістерін пайдаландым. Осы айтылған әдіс – тәсілдердің барлығы оқушылардың күнделікті музыка сабағында танымдық, шығармашылық қабілеттерін ұштауға зор мүмкіндік береді.
Музыка адам өмірінің жан серігі, музыканы сүймейтін адамды кездестіру мүмкін емес, өйткені ол баршаға қажет ,оның тілі кім - кімге де түсінікті.
Міне, сондықтан музыка пәні мұғалімдерінің міндеті-шәкірттерінің шығармашылық, танымдық қабілеттерін дамытып, музыка өнерінің сарқылмас қазынасының ең асылдарын ала білуге тәрбиелеу.
Осы негізде айтылған академик А.Жұбановтың «Гимнастика денені қалай түзесе, музыка да адам жанын солай түзейді» деген нақыл сөзі оқушылардың эстетикалық, рухани байлығын кеңейтіп, қанаттандыру керек екенін дәлелдейді.
Мен ұстаз ретінде әр оқушыны болашақ азамат ретінде бағалап, осы тұжырымдаманы өз қызметіме басшылыққа аламын. Қазіргі компьютерленген жаңа заманда әр оқушының заман талабына сай әлемдік дәрежеде білімді меңгеруі үшін музыка пәні бойынша танымдық, шығармашылық қабілетін дамыту – ең басты міндетім.
