"18 ?асырда?ы музыка ?нері"

Терсақан негізгі мектебі

Ашық сабақ

«ХVІІІ ғасырдағы музыка өнері»

Пән мұғалімі:Рахимова А.Ш

Айтылуы

Форте

Жазылуы

(итальяша)

(таңбасы)

f

Пиано

Мағынасы

p

Меццо-форте

(қазақша)

Қатты,күшті

mf

Меццо-пиано

Ақырын,жай

mp

Фортиссимо

Орташа,күшпен

ff

Пианиссимо

Ақырын

pp

Крещендо

Өте күшті,қатты

Деминуэндо

Өте ақырын,жай

Бірте-бірте күшейте

Сфорцандо

Бірте-бірте жайлата

sf

Кенеттен күшейтіп

Музыкалық терминдер

Прелюдия -әрбәр хор айтар алдында ойналатын оркестрлік шығарма.Кейіннен жеке аспаптық туындыға арналған.

Опера -үлкен музыкалық-драмалық шығарма.Ол сөзге,сахналық қозғалысқажәне музыкаға негізделіп жазылады.Операда ән мен бірге би өнері де қосылуы.

Симфониялық оркестр -ішекті,ысқышты,үрмелі,ұрмалы,аспаптарда музыкаларды бірігіп орындайтың музыканттардың үлкен тобы.

Балет -музыка ,би және драмалық қозғалыс өнерінің жиындығы.

Экспромент -еркін жазылатын шағын шығарма.

Ариоза -операда жеке орындалатын ән.

Кантата- жеке дауыс,хор жеке оркестрге арналған бірнеше бөлімді күрделі музыкалық шығарма.

18 ғасырдағы екінші жартысында Еуропадағы музыка өнері ұлы француз революциясы мен ағарту идеяларының әсерімен өріс алды.Түрлі марштар,батырлық әндер,қауымдық мерекелерге арналған әндер көбейді.Адамгершілік,жоғары этикалық мұраттарды , адамдар теңдігі мен қоғамға қызмет ету мақсатын дәріптейтін музыка жанрының, австро-герман симфониялық,,опера және камералық шығармашылық үрдістің негізін қалаған веналық классикалық мектептің басты өкілдері И.Гайдн,В.Моцарт,Л.Бетховендердің кәсіби музыка дамуындағы алатын орны ерекше.

Иозеф Гайдн

( 1732-1809 )

Иозеф Гайдн

( 1732-1809 )

И.Гайдн-Австрияның композиторы. Ол 1732 жылы Австрия астанасы Вена қаласының түбіндегі шағын қалашықта дүниеге келген. Оның әкесі арфа аспабында жақсы ойнаған. Гайдн 5- жасқа келгенде шіркеуде месса айтқан.Оның даусының кереметтігі соншалық сол жердегі адамдар Гайднның даусын күміс қоңырау тәріздес деп сипаттама берген екен. Сөйтіп шіркеуде месса орындап жүрген бала Гайднның бір күні даусы қарлығып мүлдем жоғалып кеткен екен. Содан оны шіркеуден шығарып жібереді. Ол көптеген қиындықтарға мойын бұрмай бірнеше квартеттерін,симфонияларын т/б музыкаларын жазды. 1761 жылы Венаның бай князы Эстергаз кездесіп, өзінің музыканы сүйетіндігін ескертіп Гайднды өзінің капелласына капельмейстер етіп жұмысқа шақырады. Гайдн 30 жыл өмірін сол жерде өткізеді. Сол жерде жүріп көптеген музыкаларын дүниеге әкеледі. 1791 жылы Гайдн 60-қа толар шағында Эстергаз князь өлгеннен кейін қолына теңдік алады. Оған бала Эстергаз арнайы зейнетақы тағайындап береді. Ол-104 симфония,82 ішекті аспаптар квартеті,фортепионаға арналған 52 ,30 дан астам опера,3 оратория жане тағы басқа шығармалардын авторы.И.Гайднды ‘‘ Симфония мен квартеттің атасы‘‘ деп атайды.

Волъфганг Амадей Моцарт.

( 1756-1791)

Волъфганг Амадей Моцарт.

( 1756-1791)

  В.А.Моцарт Австрияның ұлы композиторы. Ол 1756 жылы Австрияның астанасы Вена қаласында қарапайым шаруа отбасында дүниеге келген. Моцарттың әкесі де, шешесі де музыкадан құралақан болмаған. Әкесі керемет шебер, ал шешесі әнді нақышына келтіріп өте әдемі орындайтын болған. Моцарт жастайынан сол кездегі классик композиторлардың шығармаларын оқып өсті. Симфонияның атасы Гайднды іздеп Эстергаздың капелласына барады. Сол жерде Гайдн екеуі жұмыс жасайды. Гайдн арфа аспабында, ал Моцарт скрипка аспабында ойнап, екеуі әдемі жұп болады. Аралары 25 жас болса да екеуі кәдімгі шын достардай араласты. Моцарт сол жылдары Гайднның көмегімен көптеген музыкалық шығармаларды дүниеге әкелді. Ол 50 симфония, опера, соната, квартет, квинтет, реквием және тағы басқа әр түрлі жанрларда көптеген шығармалар жазды. Оның «Фигароның үйленуі», «Дон Жуан», «Сиқырлы сыбызғы» опералары күні бүгінге дейін дүние жүзі театрларының репертуарынан түспей келеді. Сондай-ақ А. Моцарттың аспаптық шығармалары мен симфониялары қай кезеңде де тыңдаушылар жүрегіне жол тауып, тамсандырып келеді.

 В. А. Моцарт « Түрік маршы » тыңдау.

Людвиг ван Бетховен

( 1770-1827 )

Людвиг ван Бетховен

( 1770-1827 )

  Неміс халқының композиторы Л. Бетховен 1770 жылы Германияның Бонн қаласында дүниеге келді. Әкесі Иоганн Бетховен баласы Людвигтің музыкаға зеректігін байқап, оны 5-6 жасында фортепианоға үйрете бастайды. Л. Бетховен 11 жасқа жеткенде фортепиано мен органда тамаша ойнайтын болады. Осы кезде капеллада жұмыс істейді. Жас композитор 11-12 жасында фортепианолық вариациялар, сонаталар жаза бастайды. Ұлы классиктер Иоганн Бах, Гендельдің музыкаларын үйренеді. Франция, Италия композиторларының операларымен, Шекспирдің шығармаларымен оқып танысады. 1792 жылы Л. Бетховен Бонн қаласынан Австрияның орталығы Венаға ауысады. Ол Венаға құр келген жоқ , бірнеше соната, квартеттер, екі кантата: «Сурок», «Май түні», «Моллимен қоштасу» әндерін ала келді. Бұл – жас композитордың алғашқы шығармалары еді. Бетховеннің үшінші симфониясы «Ерлік симфониясы» деп аталады. Оның басты кейіпкері – бақыт үшін күресуші халық. Жеке ер өлсе де халық өлмейді, ол үлкен дария, өзінің бостандығы, бақыты үшін мәңгі күреседі, жеңеді деген идеяны жырлайды. Бұл симфония Бетховеннің творчествосында жаңа күш, жігер туғызады. Мұнан кейін ол «Фиделио» операсын, «Элеонора», «Эгмонт» увертюраларын, төртінші, бесінші және алтыншы симфонияларын жазады. 1812 жылы жетінші, сегізінші симфонияларын, бірнеше музыкалық шығармалар, әндер шығарады. 1815 жылы композитордың денсаулығы нашарлай бастайды, құлағы мүлде есітпейтін болады, басқа да аураларға шалдығады. Бірақ Бетховен осыған қарамастан ең соңғы тоғызыншы симфониясын жазып бітірді. Л. Бетховен 1827 жылы, 26 мартта қайтыс болады.

  Л. Бетховен « Лунная соната » тыңдау.

Сөзжұмбақ

1.Мазмұны әр түрлі бірнеше бөлімді,аспапты шығарма.

2.Бірнеше дыбыстың бір уақытта,бірдей дыбыс қатарын естілуі

3.Еркін жазылатын шығарма

4.Дыбысты қалауыңша созып тұру белгісі

5.Ойнақы,жеңіл,әзіл-қалжың музыкасы

6.Ерекше сазды әуен

7.Дауыс пен аспаптың белгілі дыбыс ауқымы

8.Дыбысқа жылылық беретің тербеліс