Оркестр гректі? oreh estra – сахна алдында?ы ала? деген с?зінен шы??ан. Оркестр – ?рт?рлі аспаптарды? ойнайтын музыкант-орындаушылардан т?ратын ?лкен коллектив. Ол осы к?ні негізінен профессионалды? ж?не к?ркем ?нерпазды? болып екіге б?лінеді. Профессионалды? оркестр – музыкалы? сауаты бар, ?з аспабын белгілі бір де?гейде жете ме?герген орындаушылардан ??рал?ан ?жым. Оркестр туралы с?з ?оз?а?анда, халы?ты? к?нделікті тыныс тіршілігімен астасып жат?ан, ?асырлар ?ойнауынан б?гінгі к?нге жеткен халы? аспаптарынан т?ратын оркестрлер туралы айтпай кету м?мкін емес. ?аза?станда оркестр ?нері 30-жылдары ?алыптасып, дами бастады. Дегенмен, ??рман?азы, Д?улеткерей сынды ата?ты халы? композиторларыны?, сол сия?ты ел ішінде бас?а да к?йшілерді? ш?кірттерімен бірігіп, 3 домбыраны? басын ?осып ойнауын ?аза? хал?ыны? аспапты? ансамбліні? ал?аш?ы ?лгісі деуге болады.
?ашанда жас ?рпа??а ?негелі т?рбие беру ісі ма?ызды м?селелерді? бірі болып табылады. Соны? ішінде эстетикалы? т?рбиені? алар орны бір б?лек. Эстетикалы? т?рбиені? жас?спірімдер санасында д?ниетаным ?алыпты дамуына, ?семдік атаулыны сезініп ?суіне ы?палы зор. О?ушыларды оркестрге тарту сол ?шін ?ажет.
Бізді? музыка мектебінде о?ушылар оркестрі бар. Жетекшісі – осында?ы т?жірибелі ?стаз М?хтар Саримов. О?ушылар оркестріні? м?шелері о?у барысында шеберліктерін шы?даумен ?атар, ауылда ?тетін м?дени шараларда ?з ?нерлерін к?рсетіп ж?р. ?ткен жылдары ?нер ба?ауларына ?атысып, ауданды? ?жымды? бай?ауда ж?лделі екінші орын?а ие болды.
Енді о?ушылар оркестрін ??ру м?селесіне келейік. Бізді? т?жірибемізде оркестрге о?ушыларды ?абылдау о?у жылыны? басында ж?ргізілгені д?рыс. ?рине, о?у жылы кезінде де талапты о?ушыларды ?абылдап, оркестр ??рамын толы?тырып отыру?а болады.
Б?л т?р?ыда, о?ушыларды? музыкалы? ?абілетін тексеріп, оларды? ыр?а?ты сезіне білетін ?асиетін аны?тау керек. Оркестр ж?мысын ?йымдастыруда ?ойылатын басты талап- репертуар та?дау. Сонды?тан, жетекші оркестр репертуарын жаса?анда, музыкалы? шы?армаларды? мазм?ндылы?, м?нерлілік жа?ына к?бірек к??іл б?лгені ж?н. Репертуар?а халы? арасында ке? тара?ан «Ке?ес», «Келіншек», «Айжан ?ыз», «Кісен аш?ан», «Тойбастар», «?ос-ал?а» к?йлерін, сол сия?ты, халы? ж?не балалар ?ндерін, орыс ж?не Батыс Европа композиторларыны? ойнау?а же?іл шы?армаларын алу?а болады.
Жетекші мынадай ба?ытта жоспар ??рып, ж?мысты сол бойынша ж?ргізеді. Алдымен ?ол ?имылдарыны? ?арапайым т?рлерін ?йрету. Екінші – ноталы? жазбаларды о?ытып ж?не же?іл музыкалы? шы?армаларды талдатып ?йрету. Сонан со?, же?іл музыкалы? шы?армаларды м?неріне келтіріп орындау. Балаларды? музыка?а деген ынтасын арттырып, есту ?абілетін дамыту.
Оркестр м?шелеріні? эмоционалды? – интеллектуалды? сезімдеі оянып, ой –?рістері дамуы, шы?арма мазм?нын д?рыс т?сініп, техникалы? м?мкіндіктері ке?ейе т?суінде. Сондай – а?, б?л жетекшіні? балаларды? шамасына лайы?ты ж?не т?сінікті материалдарды іріктеу мен ?йымдастыра білуін ?ажет етеді
Балалар арасында жо?ары техникалы? д?режедегі «Сарыар?а», «Балбырауын» ойна?ысы келетіні болады. М?ндайда жетекші сабырлы? танытып, «Сені? ол к?йде орындау?а шама? жетпейді» деп тыйып тастамай, алдымен же?іл ?н-к?йлер, сосын ?ала?ан к?йлеріні? кейбір б?ліктерін бірлесе ойнап к?рсетіп, о?ушы ынтасын демей ?олда?аны ж?н. Я?ни, балаларды б?л салада баулуды? да ?зіндік ?дісі бар. М?ны «метод» - грек тілінде адамны? практикалы? ?рекеттерін ж?не ?мірді тани білу амалдарыны? жолдарын, т?сілдерін білдіреді. Оркестрде ойналатын музыкалы? шы?арманы? ерекшелігіне (к?й, пьеса, би, ?н т.б.), о?ушыларды? жасына, білім де?гейіне байланысты о?ыту, т?рбиелеу ?дістері ?рт?рлі болып келеді. М?селен, оркестрде ойнау?а ??рман?азыны? бір к?йі белгіленді делік. Жетекші оны еш?андай ?осымша ж?мыс т?рлерін ?олданбай, ?діс-т?сілсіз, сол ?алпында ?йрете салса, жо?арыда айтыл?ан ма?саттарды? біреуіне де жетпес еді. Ал о?ушылар еш?андай ??штарсыз, ынта-ы?ылассыз жалпылама д?режеде ?ана игерген болар еді.
Сайып келгенде, жетекші оркестр м?шелерімен о?у-т?рбие ж?мысын ж?ргізуді шы?армашылы?пен ат?ара білуі ?ажет. Ендеше оны? алдына ?ойылар міндет те зор. Атап айт?анда, ?жымны? шы?армашылы? ?абілеті да дамуына, к?ркемдік м?нері ?алыптасуына, оркестрді? ойнау м?мкіншілігіне ?арай, жетекші жылды? о?у-т?рбие ж?мысымен репертуар жоспарын жасайды. ?йірме активімен бірлесе отырып, оркестрге жа?а м?шелер іріктеу ж?мысын ?йымдастырады. Мектеп жастарына с?йкес концерт ба?дарламасыны? дайынды?ын ?амтамасыз етеді. ?жымны? т?рлі бай?аулар мен фествалдар?а, концерттерге ?атысуын ?йымдастырады. Сонымен бірге, оркестр жетекшісі т?рлі ?дістемелік ж?не оркестрге арнал?ан о?улы?тармен танысып, ?немі ?з білімін де жетілдіріп отыру?а тиіс.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама жоспары. "Оркестрді? ?з ерекшелігі бар". »
Оркестрдің өз ерекшелігі бар
Оркестр гректің oreh estra – сахна алдындағы алаң деген сөзінен шыққан. Оркестр – әртүрлі аспаптардың ойнайтын музыкант-орындаушылардан тұратын үлкен коллектив . Ол осы күні негізінен профессионалдық және көркем өнерпаздық болып екіге бөлінеді. Профессионалдық оркестр – музыкалық сауаты бар, өз аспабын белгілі бір деңгейде жете меңгерген орындаушылардан құралған ұжым. Оркестр туралы сөз қозғағанда , халықтың күнделікті тыныс тіршілігімен астасып жатқан , ғасырлар қойнауынан бүгінгі күнге жеткен халық аспаптарынан тұратын оркестрлер туралы айтпай кету мүмкін емес. Қазақстанда оркестр өнері 30-жылдары қалыптасып, дами бастады. Дегенмен, Құрманғазы, Дәулеткерей сынды атақты халық композиторларының , сол сияқты ел ішінде басқа да күйшілердің шәкірттерімен бірігіп, 3 домбыраның басын қосып ойнауын қазақ халқының аспаптық ансамблінің алғашқы үлгісі деуге болады.
Қашанда жас ұрпаққа өнегелі тәрбие беру ісі маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Соның ішінде эстетикалық тәрбиенің алар орны бір бөлек. Эстетикалық тәрбиенің жасөспірімдер санасында дүниетаным қалыпты дамуына, әсемдік атаулыны сезініп өсуіне ықпалы зор. Оқушыларды оркестрге тарту сол үшін қажет.
Біздің музыка мектебінде оқушылар оркестрі бар. Жетекшісі – осындағы тәжірибелі ұстаз Мұхтар Саримов. Оқушылар оркестрінің мүшелері оқу барысында шеберліктерін шыңдаумен қатар, ауылда өтетін мәдени шараларда өз өнерлерін көрсетіп жүр. Өткен жылдары өнер бақауларына қатысып, аудандық ұжымдық байқауда жүлделі екінші орынға ие болды.
Енді оқушылар оркестрін құру мәселесіне келейік. Біздің тәжірибемізде оркестрге оқушыларды қабылдау оқу жылының басында жүргізілгені дұрыс. Әрине, оқу жылы кезінде де талапты оқушыларды қабылдап, оркестр құрамын толықтырып отыруға болады.
Бұл тұрғыда, оқушылардың музыкалық қабілетін тексеріп, олардың ырғақты сезіне білетін қасиетін анықтау керек. Оркестр жұмысын ұйымдастыруда қойылатын басты талап- репертуар таңдау. Сондықтан, жетекші оркестр репертуарын жасағанда, музыкалық шығармалардың мазмұндылық , мәнерлілік жағына көбірек көңіл бөлгені жөн. Репертуарға халық арасында кең тараған «Кеңес», «Келіншек», «Айжан қыз», «Кісен ашқан», «Тойбастар», «Қос-алқа» күйлерін, сол сияқты, халық және балалар әндерін, орыс және Батыс Европа композиторларының ойнауға жеңіл шығармаларын алуға болады.
Жетекші мынадай бағытта жоспар құрып, жұмысты сол бойынша жүргізеді. Алдымен қол қимылдарының қарапайым түрлерін үйрету. Екінші – ноталық жазбаларды оқытып және жеңіл музыкалық шығармаларды талдатып үйрету. Сонан соң, жеңіл музыкалық шығармаларды мәнеріне келтіріп орындау. Балалардың музыкаға деген ынтасын арттырып, есту қабілетін дамыту.
Оркестр мүшелерінің эмоционалдық – интеллектуалдық сезімдеі оянып, ой –өрістері дамуы , шығарма мазмұнын дұрыс түсініп, техникалық мүмкіндіктері кеңейе түсуінде. Сондай – ақ, бұл жетекшінің балалардың шамасына лайықты және түсінікті материалдарды іріктеу мен ұйымдастыра білуін қажет етеді
Балалар арасында жоғары техникалық дәрежедегі «Сарыарқа», «Балбырауын» ойнағысы келетіні болады. Мұндайда жетекші сабырлық танытып, «Сенің ол күйде орындауға шамаң жетпейді» деп тыйып тастамай, алдымен жеңіл ән-күйлер, сосын қалаған күйлерінің кейбір бөліктерін бірлесе ойнап көрсетіп, оқушы ынтасын демей қолдағаны жөн. Яғни, балаларды бұл салада баулудың да өзіндік әдісі бар. Мұны «метод» - грек тілінде адамның практикалық әрекеттерін және өмірді тани білу амалдарының жолдарын, тәсілдерін білдіреді. Оркестрде ойналатын музыкалық шығарманың ерекшелігіне (күй, пьеса, би, ән т.б.), оқушылардың жасына, білім деңгейіне байланысты оқыту, тәрбиелеу әдістері әртүрлі болып келеді. Мәселен, оркестрде ойнауға Құрманғазының бір күйі белгіленді делік. Жетекші оны ешқандай қосымша жұмыс түрлерін қолданбай, әдіс-тәсілсіз, сол қалпында үйрете салса, жоғарыда айтылған мақсаттардың біреуіне де жетпес еді. Ал оқушылар ешқандай құштарсыз, ынта-ықылассыз жалпылама дәрежеде ғана игерген болар еді.
Сайып келгенде, жетекші оркестр мүшелерімен оқу-тәрбие жұмысын жүргізуді шығармашылықпен атқара білуі қажет. Ендеше оның алдына қойылар міндет те зор. Атап айтқанда, ұжымның шығармашылық қабілеті да дамуына, көркемдік мәнері қалыптасуына, оркестрдің ойнау мүмкіншілігіне қарай, жетекші жылдық оқу-тәрбие жұмысымен репертуар жоспарын жасайды. Үйірме активімен бірлесе отырып, оркестрге жаңа мүшелер іріктеу жұмысын ұйымдастырады. Мектеп жастарына сәйкес концерт бағдарламасының дайындығын қамтамасыз етеді. Ұжымның түрлі байқаулар мен фествалдарға, концерттерге қатысуын ұйымдастырады. Сонымен бірге, оркестр жетекшісі түрлі әдістемелік және оркестрге арналған оқулықтармен танысып, үнемі өз білімін де жетілдіріп отыруға тиіс.
