М?мкіндігі шектеулі балар?а тіл дамыту да?дыларын ?алыптастыру
М?мкіндігі шектеулі балар?а тіл дамыту да?дыларын ?алыптастыру
Тіл тек ойды бейнелеу ??ралы ?ана емес,сондай-а? тіл о?ыту ??ралы, тілсіз о?ыту ?рдісін ?йымдастыру м?мкін емес.
Дамуы д?рыс балалар?а ?ара?анда, м?мкіншілігі шектеулі балаларда тіл кемістігі к?п кездеседі. Т?зеу кабинетінде балаларды? б?л ерекшеліктерін ескере отырып,оларды? тілін ?алыптастыру ж?мысын т?зетіп-о?ытуды негізгі ма?саты деп есептейді. О?ушыларды? тіл кемістігі оларды? таным ?абілеттеріні? дамуына кері ?сер етеді, ойын ?алыптастыруда,?з ойын ??гімелеуде ?иынды? ту?ызады. Осыларды? б?рі ?орша?ан ортада?ы адамдармен ?арым-?атынас жасау?а кедергі келтіреді. О?ушы тіл кемістігінен ту?ан психологоиялы? уайымдаудан о?у ?рдісі ?иындайды,сондай-а? оны? б?кіл ?мірі ?иынды??а ?шырайды.
Тілді? б?зылуы,кемістіктері ?р ?алай. М?мкіншілігі шектеулі балалар о?итын т?зеу кабинеттерінде ½ о?ушыны? тіл кемістігі бар. ?орша?ан орта туралы д?ниетанымыны? тарлы?ы,с?йлеу ?атынасыны? ?лсіздігі,?ызы?ушылы?тары,с?йлеу тіліні? даму ?ар?ыны т?мен,т.б. м?мкіншілігі шектеулі балаларды? тіліні? баяу ж?не аномальды дамуын к?рсетуші факторлар.
Т?зету кабинетінде ?р т?рлі тіл кемістіктері бар балалар о?иды: дислалия,дизартрия,алалия,ринолалия,т?ты?у,?р т?рлі де?гейдегі тілді? дамыма?аны,дисграфия,дислексия. Саба?тар ?аза? тілінде ж?ргізіледі. Е? алдымен ?аза? тіліндегі дыбыстарды? айтылуын ескере отырып, алда?ы уа?ыт?а жоспар ??рылды,соны? негізінде логопедия бойынша дыбыстарды о?ытуда?ы ж?йені реттеу ?ажет.
Жеке-дара ж?не топты? саба?тарда к?рнекіліктер мен дидактикалы? материалдарды ке?інен пайдалану керек. Б?л материалдар м?мкіндігі шектеулі балаларды? материалды жа?сы ??ынуына к?мектеседі,сондай-а? д?рыс дем алу,есту зейіні мен к?рнекі есте са?тауын дамыту?а ?р т?рлі жатты?улар пайдалану ?ажет. ?са? сауса?- ?ол моторикасын ж?не артикуляциялы? моториканы дамыту?а,ортада ?зін ?стауын т?зетуге, сондай-а? барлы? психикалы? (зейін,есте са?тау,ойлау) ?рдістерді дамыту?а дидактикалы? жеке топтамалар,перфокарталар,?р т?рлі дидактикалы? материалдар ?олдану керек.
«Тілі зорды?-елі зор, асыл тілді абзал халы? еш уа?ытта болмас ?ор»,-деп ?лы адамдар айт?андай, ?лемдегі алды??ы елу елді? ?атарында болу, е? алдымен, жеткіншіктерді? ?олында екені белгілі. Ал оларды? білімді,?нерлі,с?зге шешен,ой?а ?ш?ыр болуы ?бден ?ажет. ?рбір адамны? ?з тіліні? б?ге-шігесіне, тере? иіріміне бойлай алуы, ойын жаты? тілмен ?демі жеткізе алу-сол адамны? м?дениеттілігіні? белгісі. Олай болса, жеткіншіктерімізді шебер,м?нерлі с?йлеуге ?йрету логопедті? міндетті. Б?л аса жауапкершілікті ?ажет ететін к?рделі ж?мыс. «Баланы жастан» демекші, ту?ан к?ннен бастап ?р ата-ана, ?р ?стаз, ?р логопед ?стаз бір-бірімен байланысты ж?мыла ж?мыс ж?ргізуде ?ана б?л істе жа?сы н?тижеге жетуге болады. Жо?арыда айт?анымыздай, баланы ?те кішкене кезден бастап ?р дыбыс,?р с?з, ?р с?йлемде д?рыс айт?ызу?а баулу керек. Сонда ?ана ол ?з ойын д?рыс жеткізуге ?йренеді.
Ата-аналармен мынандай ж?мыстар ж?ргізіледі: жеке-дара ?нгімелесу,жатты?улар к?рсету консультациялары, жалпы мектеп ж?не сынып жарыстарына, саба?тар?а ата-аналарды? ?атысуы.
М?мкіншілігі шектеулі баланы? тіл кемістігі ж?йелік ?згешелікке т?н,ке?істік механизмі,де?гейі,к?рінуі бойынша ?р т?рлі,сонды?тан оларды талдауда дифференциалды ба?ытты талап етіп, ?лкен ?иынды?тармен т?зетіледі.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«М?мкіндігі шектеулі балар?а тіл дамыту да?дыларын ?алыптастыру»
Тіл тек ойды бейнелеу құралы ғана емес,сондай-ақ тіл оқыту құралы, тілсіз оқыту үрдісін ұйымдастыру мүмкін емес.
Дамуы дұрыс балаларға қарағанда, мүмкіншілігі шектеулі балаларда тіл кемістігі көп кездеседі. Түзеу кабинетінде балалардың бұл ерекшеліктерін ескере отырып,олардың тілін қалыптастыру жұмысын түзетіп-оқытуды негізгі мақсаты деп есептейді. Оқушылардың тіл кемістігі олардың таным қабілеттерінің дамуына кері әсер етеді, ойын қалыптастыруда,өз ойын әңгімелеуде қиындық туғызады. Осылардың бәрі қоршаған ортадағы адамдармен қарым-қатынас жасауға кедергі келтіреді. Оқушы тіл кемістігінен туған психологоиялық уайымдаудан оқу үрдісі қиындайды,сондай-ақ оның бүкіл өмірі қиындыққа ұшырайды.
Тілдің бұзылуы,кемістіктері әр қалай. Мүмкіншілігі шектеулі балалар оқитын түзеу кабинеттерінде ½ оқушының тіл кемістігі бар. Қоршаған орта туралы дүниетанымының тарлығы,сөйлеу қатынасының әлсіздігі,қызығушылықтары,сөйлеу тілінің даму қарқыны төмен,т.б. мүмкіншілігі шектеулі балалардың тілінің баяу және аномальды дамуын көрсетуші факторлар.
Түзету кабинетінде әр түрлі тіл кемістіктері бар балалар оқиды: дислалия,дизартрия,алалия,ринолалия,тұтығу,әр түрлі деңгейдегі тілдің дамымағаны,дисграфия,дислексия. Сабақтар қазақ тілінде жүргізіледі. Ең алдымен қазақ тіліндегі дыбыстардың айтылуын ескере отырып, алдағы уақытқа жоспар құрылды,соның негізінде логопедия бойынша дыбыстарды оқытудағы жүйені реттеу қажет.
Жеке-дара және топтық сабақтарда көрнекіліктер мен дидактикалық материалдарды кеңінен пайдалану керек. Бұл материалдар мүмкіндігі шектеулі балалардың материалды жақсы ұғынуына көмектеседі,сондай-ақ дұрыс дем алу,есту зейіні мен көрнекі есте сақтауын дамытуға әр түрлі жаттығулар пайдалану қажет. Ұсақ саусақ- қол моторикасын және артикуляциялық моториканы дамытуға,ортада өзін ұстауын түзетуге, сондай-ақ барлық психикалық (зейін,есте сақтау,ойлау) үрдістерді дамытуға дидактикалық жеке топтамалар,перфокарталар,әр түрлі дидактикалық материалдар қолдану керек.
«Тілі зордың-елі зор, асыл тілді абзал халық еш уақытта болмас қор»,-деп ұлы адамдар айтқандай, әлемдегі алдыңғы елу елдің қатарында болу, ең алдымен, жеткіншіктердің қолында екені белгілі. Ал олардың білімді,өнерлі,сөзге шешен,ойға ұшқыр болуы әбден қажет. Әрбір адамның өз тілінің бүге-шігесіне, терең иіріміне бойлай алуы, ойын жатық тілмен әдемі жеткізе алу-сол адамның мәдениеттілігінің белгісі. Олай болса, жеткіншіктерімізді шебер,мәнерлі сөйлеуге үйрету логопедтің міндетті. Бұл аса жауапкершілікті қажет ететін күрделі жұмыс. «Баланы жастан» демекші, туған күннен бастап әр ата-ана, әр ұстаз, әр логопед ұстаз бір-бірімен байланысты жұмыла жұмыс жүргізуде ғана бұл істе жақсы нәтижеге жетуге болады. Жоғарыда айтқанымыздай, баланы өте кішкене кезден бастап әр дыбыс,әр сөз, әр сөйлемде дұрыс айтқызуға баулу керек. Сонда ғана ол өз ойын дұрыс жеткізуге үйренеді.
Ата-аналармен мынандай жұмыстар жүргізіледі: жеке-дара әнгімелесу,жаттығулар көрсету консультациялары, жалпы мектеп және сынып жарыстарына, сабақтарға ата-аналардың қатысуы.
Мүмкіншілігі шектеулі баланың тіл кемістігі жүйелік өзгешелікке тән ,кеңістік механизмі,деңгейі,көрінуі бойынша әр түрлі,сондықтан оларды талдауда дифференциалды бағытты талап етіп, үлкен қиындықтармен түзетіледі.
