М?мкіндігі шектеулі балалар?а тіл дамыту да?дыларын ?алыптастыру...

Тілді дамыту да?дылары Баяндама. ?алмырзаева Ажар Муса?ызы

Дифектолог

Та?ырыбы: М?мкіндігі шектеулі балалар?а тіл дамыту да?дыларын ?алыптастыру.

М?мкіндігі шектеулі балаларды о?ыту ж?не т?рбиелеу білім беру ж?йесіні? б?лінбес бір б?лігі болып табылады. Б?л орайда ?Р ?кіметіні? 2011-2020 жылдар?а арнал?ан ба?дарламасы іске асырылуда. М?нда білім саласы мамандарына арнал?ан міндеттер барысында а?ыл-ойы ?алыпты дамитын балалармен ?атар м?мкіндігі шектеулі балаларды? да білім алуына барлы? жа?дайды жасау керектігі ж?ктелген.

?аза?стан Республикасында ?лемдік білім ке?істігіне кіру ?шін Мемлекет тарапынан к?птеген шаралар енгізіліп жатыр.
Б?гінгі к?ні білім саласында ?з шешімін таппай отыр?ан м?селелер жеткілікті. Инклюзивті білім беруді дамыту ба?ыттары 2011 - 2020 жылдар?а арнал?ан мемлекеттік дамыту ба?дарламасында шешімін тапты. [ 3.23]

«?аза?стан республикасыны? 2011-2020 жылдары білім беру ж?йесін дамыту ба?дарламасында» к?рсетілгендей ?Р білім беру саясатыны? ??зырлы міндеті – білім беру сапасын к?теру болып табылады. Басты міндеттерді? бірі халы?ты? барлы? сатыда?ылары ?шін сапалы білім алуды? ?олжетімдігін ?амтамасыз етуді ?арастырады. Осы т?жырымдарды? барлы?ы м?мкіндігі шектеулі балалар?а да ?атысты ж?не 2002 жылы жары? к?рген «Кемтар балаларды ?леуметтік ж?не медициналы?-педагогикалы? т?зету ар?ылы ?олдау туралы» за?ында бекітілген. Осы за?ды ж?зеге асыру ба?ытында республикада ана тілінде о?ытуды? психологиялы? ж?не педагогикалы? теориясы мен практикасын дамытуды? жа?ымды нышандары жасалуда [1, 2].

?о?амда?ы м?гедектерді? жа?дайы, олар бастан ?ткеруге м?жб?р ?иынды?тар туралы пікірталастар жиі орын алып келеді. Алайда ересек м?гедектерді? ?з ???ы?тарын іске асыруына байланысты м?гедектік проблемалары жиі іске алынып жатады, ал кемтар балаларды? жа?дайына тиісті к??іл б?лінбейді. Б?л кемтар балаларды психологиялы? бейімдеу ж?не ?о?ам?а кіріктіру м?селелерінен бастап, оларды? т?л?а ретінде ?ажетсіздігіне дейінгі салада?ы проблемалар саныны? к?птігіне ?арамастан орын алуда. Б?л баланы? адамзатты? ар - ожданын кемсітетін, оны? даму?а ж?не тіпті ?мір с?руге ???ы?ын іске асыруына кедергі келтіретін ?р т?рлі кемсітуші к?ріністер болып табылады.
Осы ма?сатты ж?зеге асыруда біз о?ушыны? де?гейіне м?н бермейміз, н?тижесінде к?птеген о?ушылар осы де?гейге жетпей ?алу салдарынан ?лгермеушілер ?атарына жатады.
Мектептегі ?лгермеушілікті? негізгі себебі мектептегі білім беру ж?йесіні? баланы? интеллектуалды? ж?йесіне с?йкес келмеуі. Ал біз болса?, білім беру ба?дарламаларын к?рделендіру ?стіндеміз. Баланы? ме?геру де?гейін, оны? жас ерекшелігін назар?а алмай, бір жа?ынан баланы? жа?а ба?дарламамен о?уы ?иын?а со?атынын т?сіне отырып, оны беделді мектепке, мы?ты м??алімге беруге тырысамыз. ?азіргі уа?ытта арнаулы білім берудегі на?ты прогресске бірнеше факторлар : м?гедек о?ушылар?а ?атысты ?мітті? азды?ы, жо?ты?ы, инклюзивті білім беруге мектептерді? дайын еместігі кедергі келтіруде.
Арнаулы білім беруді кез келген білім беру реформаларыны? ба?дарламаларына енгізу, жоспарлау кезінде м?гедек балаларды? на?ты м?мкіндіктерін ескеру, білім сапасын жа?сарту ж?не оны алу?а ?ол жеткізуді ?амтамасыз ету, арнаулы за?дарды ?зірлеу, ерекше білім алу ?ажеттіліктері бар адамдарды? санаттарыны? ???ы?тарын ?амтамасыз ету осыны? барлы?ы жа?дайды ед?уір ?згертіп, барлы? адамдарды? білім идеяларын іске асыру ?шін ал?ышарттар жасап, ?йден о?ыту м?селесін ?ата? ?ада?алау ?ол?а алынып отыр.
Елімізді? Білім за?ында барлы? бала жалпы орта біліммен ?амтылуы жазылса да, ?кінішке орай м?мкіндігі шектеулі балаларды о?ыту ?зекті м?селе болып отыр.
[1. 27]
М?мкіндіктері шектеулі балалар?а білім мен т?рбие берудегі ?ылымны? н?тижеге ?ол жеткізуді? бірі жа?а технологияны игеріп, компьютерді пайдалану.
Компьютерді пайдалануда мынадай дидактикалы? м?мкіндіктерді к?руге болады ; логикалы? ойлау ж?йесін ?алыптастыру?а, шы?армашылы? е?бек етуіне жа?дай жасайды. Электронды? о?улы?тарда теориялы? та?ырыптар ке?інен беріліп т?сіндіріледі.
«Б?ріне бірдей м?мкіндік » принципін ?станатын инклюзивтік білім беруді? енгізіле баста?анына к?п бола ?ой?ан жо?.
Б?л термин к?біне « Сапалы білім барлы?ы ?шін » т?сінігімен бірге ?олданылады. Я?ни, жалпы білім беретін мектептерде м?мкіндіктері шектеулі бала мен бас?а да ?леуметтік ?ор?алатын топтар?а жататын о?ушылар?а ?згелермен те?дей білім беру, со?ан жа?дай жасау. ?азіргі кезде ?аза?станда м?мкіндігі шектеулі балалар к?бінде арнайы мектеп - интернаттарда білім алады. Жалпы мектептердегі м??алімдер кемтар бала сынып?а келген кезде оны ?андай о?улы?тармен о?ытап,?андай ?дістемелік ??ралдарды пайдаланады соны білмейді. Б?л м?селені? артынан туындайтын м?селе - кадр жеткіліксіздігі. Шынды?ында олар о?шаулан?ан ?о?амды? ?мірге аса бейім емес. М?селені? б?лай ?алыптасуына б?гінгі ?о?амны? да кін?сі бар. ?йткені біз м?мкіндігі шектеулі жандар?а м?сіркей ?араудан арыла алмай келеміз. Жалпы білім беретін орта мектептерде оларды? о?ып, білім алуына жа?дай жасау енді - енді ?ол?а алына бастады.
Инклюзивті білім беруді? негізі мектептегі барлы? бала?а оларды? ерекшелітерінен тыс сапалы білім беру болып табылады. [3. 23].

Баланы? шынды?ты тану?а а?ыл - ой сезімі е? алдымен та?данудан басталады. Та?дану баланы? ?рбір н?рсені?, ??былысты?, о?и?аны? м?н -

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«М?мкіндігі шектеулі балалар?а тіл дамыту да?дыларын ?алыптастыру...»

Тіл тек ойды бейнелеу құралы ғана емес,сондай-ақ тіл оқыту құралы, тілсіз оқыту үрдісін ұйымдастыру мүмкін емес.

Дамуы дұрыс балаларға қарағанда, мүмкіншілігі шектеулі балаларда тіл кемістігі көп кездеседі. Түзеу кабинетінде балалардың бұл ерекшеліктерін ескере отырып,олардың тілін қалыптастыру жұмысын түзетіп-оқытуды негізгі мақсаты деп есептейді. Оқушылардың тіл кемістігі олардың таным қабілеттерінің дамуына кері әсер етеді, ойын қалыптастыруда,өз ойын әңгімелеуде қиындық туғызады. Осылардың бәрі қоршаған ортадағы адамдармен қарым-қатынас жасауға кедергі келтіреді. Оқушы тіл кемістігінен туған психологоиялық уайымдаудан оқу үрдісі қиындайды,сондай-ақ оның бүкіл өмірі қиындыққа ұшырайды.

Тілдің бұзылуы,кемістіктері әр қалай. Мүмкіншілігі шектеулі балалар оқитын түзеу кабинеттерінде ½ оқушының тіл кемістігі бар. Қоршаған орта туралы дүниетанымының тарлығы,сөйлеу қатынасының әлсіздігі,қызығушылықтары,сөйлеу тілінің даму қарқыны төмен,т.б. мүмкіншілігі шектеулі балалардың тілінің баяу және аномальды дамуын көрсетуші факторлар.

Түзету кабинетінде әр түрлі тіл кемістіктері бар балалар оқиды: дислалия,дизартрия,алалия,ринолалия,тұтығу,әр түрлі деңгейдегі тілдің дамымағаны,дисграфия,дислексия. Сабақтар қазақ тілінде жүргізіледі. Ең алдымен қазақ тіліндегі дыбыстардың айтылуын ескере отырып, алдағы уақытқа жоспар құрылды,соның негізінде логопедия бойынша дыбыстарды оқытудағы жүйені реттеу қажет.

Жеке-дара және топтық сабақтарда көрнекіліктер мен дидактикалық материалдарды кеңінен пайдалану керек. Бұл материалдар мүмкіндігі шектеулі балалардың материалды жақсы ұғынуына көмектеседі,сондай-ақ дұрыс дем алу,есту зейіні мен көрнекі есте сақтауын дамытуға әр түрлі жаттығулар пайдалану қажет. Ұсақ саусақ- қол моторикасын және артикуляциялық моториканы дамытуға,ортада өзін ұстауын түзетуге, сондай-ақ барлық психикалық (зейін,есте сақтау,ойлау) үрдістерді дамытуға дидактикалық жеке топтамалар,перфокарталар,әр түрлі дидактикалық материалдар қолдану керек.

«Тілі зордың-елі зор, асыл тілді абзал халық еш уақытта болмас қор»,-деп ұлы адамдар айтқандай, әлемдегі алдыңғы елу елдің қатарында болу, ең алдымен, жеткіншіктердің қолында екені белгілі. Ал олардың білімді,өнерлі,сөзге шешен,ойға ұшқыр болуы әбден қажет. Әрбір адамның өз тілінің бүге-шігесіне, терең иіріміне бойлай алуы, ойын жатық тілмен әдемі жеткізе алу-сол адамның мәдениеттілігінің белгісі. Олай болса, жеткіншіктерімізді шебер,мәнерлі сөйлеуге үйрету логопедтің міндетті. Бұл аса жауапкершілікті қажет ететін күрделі жұмыс. «Баланы жастан» демекші, туған күннен бастап әр ата-ана, әр ұстаз, әр логопед ұстаз бір-бірімен байланысты жұмыла жұмыс жүргізуде ғана бұл істе жақсы нәтижеге жетуге болады. Жоғарыда айтқанымыздай, баланы өте кішкене кезден бастап әр дыбыс,әр сөз, әр сөйлемде дұрыс айтқызуға баулу керек. Сонда ғана ол өз ойын дұрыс жеткізуге үйренеді.

Ата-аналармен мынандай жұмыстар жүргізіледі: жеке-дара әнгімелесу,жаттығулар көрсету консультациялары, жалпы мектеп және сынып жарыстарына, сабақтарға ата-аналардың қатысуы.

Мүмкіншілігі шектеулі баланың тіл кемістігі жүйелік өзгешелікке тән ,кеңістік механизмі,деңгейі,көрінуі бойынша әр түрлі,сондықтан оларды талдауда дифференциалды бағытты талап етіп, үлкен қиындықтармен түзетіледі.