Көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту

Пәні:

Математика

Сыныбы:

4

Сабақтың тақырыбы:

Көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту тәсілдері

Құзыреттілікке жеткізетін сабақтың мақсат-міндеттері:

А) ақпараттық құзыреттілік

Көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту туралы білімдеріне сүйене отырып, берілген есептерді шығаруды меңгерту.

Ә) коммуникативтік құзыреттілік

Ауызша, жазбаша сөйлесу арқылы, көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту тәсіліне берілген есептерді шығару және кері есептер құрастыруда өзіндік ойлау дағдыларын, есеп шығару нормаларын сақтауға, жауапкершілікке тәрбиелеу. Топ ішінде өзінің және өзгелер жауабының дұрыстығын дәлелдеу.

Б) проблеманы шешу құзыреттілігі

Өз әрекетін бақылау, салыстыру, шешім шығару біліктерін дамыту. Есептерді әдеттен тыс жағдайда қолдануға, мақсатқа сай шешімнің дұрыстығын дәлелдеуге үйрету, өзіндік бақылау мен бағалауға дайын болу.

Сабақтың типі:

Жаңа материалды меңгерту

Сабақта қолданылатын педагогикалық технологиялар:

білім беруді ізгілендіру, ынтымақтастық, дамыта оқыту.

Сабақтың әдісі:

көрнекілік, практикалық, түсіндірмелі-иллюстративті, ішінара зерттеу.

Пәнаралық байланыс:

ана тілі, бейнелеу өнері.

Оқыту құралдары:

оқулық, компьютер, проектор.

Сабақтың барысы:

Мұғалімнің қызметі

Оқушының қызметі

Күтілетін нәтиже

І. Ұйымдастыру бөлімі

Амандасу, түгендеу;

оқу-құралдарының дайындығын, кезекшінің жұмысын тексеру;

сабақтың мақсат-міндеттерін таныстыру; бүгінгі сабаққа оқушылардың қызығушылығын ояту, назарын сабаққа аудару.

Психологиялық дайындық:

1, 2, 3

Дем аламыз жинап күш.

«5»-тік баға аламыз,

Қуанып үйге барамыз.

Амандасады;

оқу-құралдарын дайындайды, кезекшілік міндеттерін атқарады;

сабақтың мақсат-міндеттерімен танысады;көңіл-күйі көтеріңкі болады, мұғаліммен бірге өлең жолдарын қайталайды.

Сынып сабаққа психологиялық тұрғыдан дайын, кезекшілік атқарылды, мұғалім мен оқушының арасында ынтымақтастық қарым-қатынасы орнайды.

Үй тапсырмасын тексеру

Дәптерлерін жинап алу

Дәптерлерін жинап алады

Үй тапсырмасын тексерілді

Өткен материалды қайталау арқылы жаңа материалға дайындық

1-тапсырма. Дөңгелектерде жазылған сандардың арасынан карточкадағы барлық сандарға бөлінетін санды тап. Тиісті теңдіктерді жаз.

640000

400000

720000

240000

1-тапсырма. Дөңгелектерде жазылған сандардың арасынан карточкадағы барлық сандарға бөлінетін санды табады.

640000/800 =800

400000/800 =500

720000/800 =900

240000/800 =300

Білетін білімдеріне сүйене отырып ұзындықтың өлшем бірліктерін айту арқылы шапшаң ойлау қабілеттері дамиды. Ойын ойнап сабаққа қызығушылықтары артады.

ІІ. Жаңа материалды меңгерту.

Оқулықпен жұмыс

• Оқушылар бүгінгі өтетін жаңа тақырыбымыз « Көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту тәсілдері». Барлығымыз оқулығымыздағы 62-бетті ашамыз.

1-мысал.

а) Көптаңбалы сандарды қосу кезінде бірліктерді бірліктердің, ондықтарды ондықтардың, жүздіктерді жүздіктердің, мыңдықтарды мыңдықтардың астына тағы сол сияқты жазады. Бірліктерді бірліктермен, ондықтарды ондықтармен, жүздіктерді жүздіктермен, мыңдықтарды мыңдықтармен, тағы сол сияқты қосады.

Бірліктерді бірліктердің, ондықтарды ондықтардың, жүздіктерді жүздіктердің астына жазамын.

Бірліктерді қосамын: 8 + 5=13. 3-ті бірліктердің астына жазамын, ал 1 ондықты есте сақтаймын және ондықтарға қосамын.

Ондықтарды қосамын: 3 + 4=7. 7 ондыққа 1 ондықты қосамын, 8 ондық шығады. Оны ондықтардың астына жазамын.

Жүздіктерді қосамын: 4+4=8. 8-ді жүздіктердің астына жазамын.

Мыңдықтарды қосамын: 6 + 5=11 мыңдық. 1-ді мыңдықтардың астына жазамын, ал 1 ондық мыңды есте сақтаймын және ондық мыңдарға қосамын.

Ондық мыңды қосамын: 2 + 4=6 ондық мың, оған 1 ондық мыңды қосамын, 7 ондық мың шығады.

Жауабын оқимын: 71 883

ә) Көптаңбалы сандарды азайту кезінде бірліктерді бірліктердің, ондықтарды ондықтардың, жүздіктерді жүздіктердің, мыңдықтарды мыңдықтардың астына тағы сол сияқты жазады. Бірліктерден бірліктерді, ондықтардан ондықтарды, жүздіктерден жүздіктерді, мыңдықтардан мыңдықтарды, тағы сол сияқты азайтады.

Бірліктерді бірліктердің, ондықтарды ондықтардың, жүздіктерді жүздіктердің астына жазамын.

Бірліктерді азайтамын: 3-2=1. 1-бірліктердің астына жазамын.

Ондықтарды азайтамын: Ондық, жүздік, мыңдық бірліктер жоқ, онда 4 ондық мыңның 1 ондық мыңын аламын. 1 онд. мың – бұл 9 мыңд., 9 жүзд., 10 онд. Сәйкес разрядтардың үстіне жазамын. 10-5=5. 5 ондықты ондықтардың астына жазамын.

Жүздіктерді азайтамын: 9-3=6. 6-ны жүздіктердің астына жазамын.

Мыңдықтарды азайтамын: 9-9=0. 0-ді мыңдықтардың астына жазамын.

Ондық мыңдарды азайтамын: 3 ондық мыңнан 1 ондық мыңды азайтамын, сонда 2 ондық мың қалады, 3-1=2. 2-ні ондық мыңдардың астына жазамын.

Жауабын оқимын: 20 651

Оқушылар мұғалімнің мысал арқылы түсіндірген жаңа сабағын назар салып тыңдайды.

Көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту тәсілдері туралы білімдерін дамытады.

IҮ. Жаңа материалды бекіту .

а) мұғалімнің басшылығымен бекіту

ә) өз бетімен бекіту.

Тақтамен жұмыс

2-мысал

Бәрекелді!

Баған түрінде жазып, есепте:

984 140 – 568

125 659 – 4 128

478 149 + 7 445

85 025 – 49 145

445 200 + 6 257

700 253 - 457 652

550 + 3 644

22 300 + 65 478

110 050 – 90 647

3-есеп.

Өте ақылды балалар! Жарайсыңдар!

а) Қысқаша жазылуы бойынша есеп құрастыр және оны шығар.

1-күні – 800 хат

2-күні – 1000 хат 2400 хат

3-күні – 100 хаттан ? бума

Есептің мазмұнымен таныстыру

• Есепте не туралы айтылған?

• Есепте не белгілі?

• Есепте не белгісіз?

• Есеп не сұрайды?

Есепті талдау:

• Есептің сұрағына бірден жауап беруге болады ма?

• Неге?

• Поштаға 3 күнде барлығы 2400 хат әкелінгенін және 1-күні 800 хат, ал 2-күні 1000 хат әкелінгенін білсек қандай амал қолданамыз?

• Нешеден нешені азайтамыз? Нешеге нешені қосамыз?

• Поштаға 3 күнде барлығы 2400 хат әкелінгенін және 1-күні 800 хат, ал 2-күні 1000 хат әкелінгенін білсек 3-күні 100 хаттан неше бума әкелінгенін табуға болады ма?

• Есептің қысқаша берілгенін жазу үшін негізгі сөздерді атайық?

ә) Сызба бойынша есеп құрастыр.

1000 теңге ?, 1500 теңге қымбат ?теңге

4500 теңге

Есептің мазмұнымен таныстыру

• Есепте не туралы айтылған?

• Есепте не белгілі?

• Есепте не белгісіз?

• Есеп не сұрайды?

Есепті талдау:

• Есептің сұрағына бірден жауап беруге болады ма?

• Неге?

• Әділдің қолында барлығы 4500теңге бар екенін, оның 1000 теңгесіне ойыншық алғаны және де одан 1500 теңгеге қымбаттау анасының туған күніне сыйлық алғанын білсек қандай амал қолданамыз?

• Нешеден нешені азайтамыз? Нешеге нешені қосамыз?

• Әділдің қолында барлығы 4500теңге бар екенін, оның 1000 теңгесіне ойыншық алғаны және де одан 1500 теңгеге қымбаттау анасының туған күніне сыйлық алғанын білсек қалғанын табуға болады ма?

• Есептің қысқаша берілгенін жазу үшін негізгі сөздерді атайық?

4-мысал. Қалдықпен бөлуді орында.

99:31 64:17

32:20 78:19

73:16 97:18

48:15 39:12

55:13 24:11

4-есеп. 8 бен 7 сандарының көбейтіндісінен 40 пен 4 сандарының бөліндісін азайт. Осы өрнекті тап. Қалған өрнектерді оқы. Олардың мәнін тап.

а) 40 : 4 + 8 х 7

ә) 8 х 7 – 40 : 4

б) 40 х 4 + 8 х 7

в)8 х 7 – (40 - 4)

Тамаша, білімді оқушылар!

6-есеп.

Өрнектерді дәптеріңе баған түрінде жаз. 7, 6, 2, 1, 0 цифрларынан ең үлкен және ең кіші көптаңбалы сандар құрастыр.Олардың айырмасын тап. Айырманың мәнінен ең үлкен және ең кіші бестаңбалы сандарды құрастыр. Тағы да айырмасын тап. Жоғарыдағы әрекеттерді ретін сақтай отырып, 3рет қайтала.

1-тапсырма. «Үндемес» ойыны.

Ауызша есептеу арқылы мәнін тауып, қолданылған амалдарды үш тілде атап айту.

42800 + 600

125605-14000

595+205

85972-5472

305451-25621

-Қандай амалдар қолданылды?Оқушылардың білмегендерін мұғалім өзі айтып өтеді.

-Дұрыс айтасыңдар, балалар!

2-тапсырма. Теңдеулерді шеш.

1. Х-23=125*4

2. У*3=1000-730

3-тапсырма. «Торғай» тапсырмасы.

• Оқушылар бізге торғайдың тапсырмасы келді. Орындауға дайынсыңдар ма? Олай болса, берілген сандарды қосып, азайту арқылы салыстыруға берілген тапсырманы орындайық!

1. 5677-1222+24398*33487+67899-63512

2. 101476+45880+43632*700619-99545-450321

3. 7754-1008+73466*40212-9485+49485

Оқушылар берілген мысалдың шешімін тауып, баған түрінде жазады.

984140 125659 478149

- - -

568 4128 7445

────── ────── ─────

983572 121531 470704

85025 445200 700253

- + -

49145 6257 457652

───── ────── ───────

35880 451457 242601

550 22300 110050

+ + -

3644 65478 90647

───── ────── ──────

4194 87778 19403

Қысқаша берілген есепті жазылуы бойынша жазып, оны шығарады.

а) Поштаға 3 күнде барлығы 2400 хат әкелінеді. 1-күні 800 хат, ал 2-күні 1000 хат әкелінді. 3-күні 100 хаттан неше бума әкелінді?

• Есепте поштаға әкелінген хаттар туралы айтылған.

• Поштаға 3 күнде барлығы 2400 хат әкелінгені. 1-күні 800 хат, ал 2-күні 1000 хат әкелінгені белгілі.

• Поштаға 3-күні 100 хаттан неше бума әкелінгені белгісіз.

• 3-күні 100 хаттан неше бума әкелінді?

• Жоқ.

• Өйткені біз поштаға 3-күні 100 хаттан неше бума әкелінгені білмейміз.

• Қосу және азайту.

Берілгені:

Барлығы - 2400 хат

1-күні – 800 хат

2-күні – 1000 хат

т/к: 3-күні – 100 хаттан ? бума

Шешуі:

800 + 1000 + (х : 100) = 2400

1800 + (х : 100) = 2400

х : 100 = 2400 – 1800

х : 100 = 600

х = 600 : 100

х = 6

Жауабы: 3-күні – 100 хаттан 6 бума

ә) Әділдің қолында барлығы 4500 теңге бар. Ол 1000 теңгеге ойыншық алды. Ал одан 1500 теңгеге қымбаттау анасының туған күніне сыйлық алды. Сонда Әділдің қолында қанша теңгесі қалды?

• Есепте Әділдің қолындағы ақшалары туралы айтылған.

• Есепте Әділдің қолында барлығы 4500теңге, оның 1000 теңгесіне ойыншық алғаны және де одан 1500 теңгеге қымбаттау анасының туған күніне сыйлық алғаны белгілі.

• Есепте Әділдің неше теңге қалғаны белгісіз.

• Әділдің қолында қанша теңгесі қалды?

• Жоқ

• Өйткені біз Әділдің қолында қанша теңге қалғанын білмейміз.

• Қосу және Азайту.

• 4500-((1500+1000)+1000)

• Ия. Әділдің қолында барлығы 4500 теңге бар. Ол 1000 теңгеге ойыншық алды. Ал одан 1500 теңгеге қымбаттау анасының туған күніне сыйлық алды. Сонда Әділдің қолында 1000 теңге қалды.

Берілгені:

Барлығы – 4500 теңге

Ойыншық – 1000 теңге

Сыйлық –?,1500 теңге қымбат

т/к: Қалғаны – ? теңге

Шешуі: 4500-((1500+1000)+1000)=1000

Жауабы: Әділдің қолында 1000 теңге қалды.

Қалдыққа берілген мысалдарды шығарады.

99:31=3(6қалд) 64:17=3 (13қалд)

32:20=1(12қалд) 78:19=4(2қалд)

73:16=4(9қалд) 97:18=5(7қалд)

48:15=3(3қалд) 39:12=3(3қалд)

55:13=4(3қалд) 24:11=2(2қалд)

Оқулықтағы жазбаша жазылып берілген есепті цифрмен таңбалап мәндерін табады.

8 х 7 – 40 : 4 = 46

а) 40 : 4 + 8 х 7 = 66

40 пен 4 сандарының бөліндісіне 8 бен 7 сандарының көбейтіндісін қос.

ә) 8 х 7 – 40 : 4 = 46

8 бен 7 сандарының көбейтіндісінен 40 пен 4 сандарының бөліндісін азайт.

б) 40 х 4 + 8 х 7 = 216

40 пен 4 сандарының көбейтіндісіне 8 бен 7 сандарының көбейтіндісін қос.

в)8 х 7 – (40 - 4) = 20

8 бен 7 сандарының көбейтіндісінен 40 пен 4 сандарының айырымын азайт.

Оқулықтағы берілгені бойынша мұқият ойналып, дәптерлеріне орындайды.

7

6

2

1

0

-76210 -10267

76210 – 10267 = 65943

-96543 -34569

96543 – 34569 = 61974

-97641 -14679

97641 – 14679 = 82962

Оқушылар қызығушылықпен берілген тапсырмаларды орындайды.

1-тапсырма. «Үндемес» ойыны бойынша ауызша есептеу арқылы мәнін тауып, үш тілде айтады.

• 43400

• 111605

• 800

• 80500

• 279830

-Қосу-прибавлять-to add

Азайту-уменьшать-to diminish

2-тапсырма. Теңдеулерді шеш.

Х-23=125*4

Х-23=500

Х=500+23

Х=523

523-23=125*4

У*3=1000-730

У*3=270

У=270/3

У=90

90*3=1000-73

Салыстыруға берілген тапсырманы түгелімен, қатесіз орындайды.

1. 5677-1222+24398

2. 101476+45880+43632 700619-99545-450321

3. 7754-1008+73466 = 40212-9485+49485

Білетін білімдеріне сүйене отырып көптаңбалы сандарды жазбаша қосуды және азайтуды орындайды.

Тапсырманы берілген нұсқаулыққа сәйкес орындайды. Берілген жазбаша есепті шығару арқылы көптаңбалы сандарды қосу және азайту тәсілдерін одан әрі меңгереді.

Қысқаша жазылуы бойынша есептер құрастырып, оны шығару арқылы білімдерін тереңдете түседі.

Мұғалім алға қойған проблеманы бұрыннан білетін білімдерін қолдана отырып шешеді.

Мысалды шығару арқылы ойлана отырып қосу мен азайтуға арналған есептерді шығару барысында жылдамдықтары арта түседі.

Бекітуге арналған тапсырмаларды орындай отырып, бүгінгі тақырыпты тереңірек меңгереді.

Мысалдарды шығара отырып, жылдамдықтары артады.

Салыстыруға берілген тапсырманы амалдар қолдана отырып шығарады.

Ү. Үйге тапсырма.

Қорытындылау. Бағалау.

• Балалар, үйге тапсырма ретінде №7-есепті аламыз?!

Оқушылардың іс-әрекетін бағалайды. Қойылған бағаларға түсінік береді.

Үй тапсырмасын жазып алады.

Ұсынылған ақпараттан қойылған міндеттерді шешуге қажетін бөліп алады, өз бетімен жұмыстанады.

Өз іс-әрекетінің нәтижесін көреді.