л?аш?ы б?лшек ??ымы ?те ерте ?асырлар б?рын ежелгі Египедте пайда бол?ан.Орыс тілінде б?л с?з тек VIII ?асырда ?ана пайда болды. “Б?лшек”с?зі “б?лшектеу,б?ліктерге б?лу,б?лік”с?зінен шы??ан.Ал?аш?ы о?улы?тарда б?лшек сандар “сыны? сандар”деп атал?ан. ?азіргі б?лшек санны? белгіленуін ?нді ?алымдары енгізген.Б?лшек санны? атауларын грек математигі Максим Пеануд енгізген.К?птеген уа?ыт бойы б?лшектер математиканы? е? ?иын б?лімі болып санал?ан.Неміс хал?ында “б?лшекке тап болу”деген ма?ал да са?тал?ан,я?ни ?иын жа?дай?а тап болу деген ма?ынаны білдіреді.
Арнайы жасал?ан кішкене санды?шаны к?рсетіп т?рып:
Атамызды? асылын
Жина?ан б?л сар санды?.
Киімні? ?ызыл – жасылын
Жина?ан б?л сар санды?.
?жемізді? ??рт – майын
Жина?ан б?л сар санды?.
Ботам кисін-жесін деп
?здері?е барлы?ын
Сыйла?ан б?л сар санды?!
Балалар,б?л санды?ты? ?здері?е арна?ан с?ра?тары бар екен,солар?а жауап берейік.
1.Онды? б?лшекті натурал сан?а ?алай к?бейтеміз?
2.Онды? б?лшекті онды? б?лшекке ?алай к?бейтеміз?
3. Онды? б?лшекті натурал сан?а ?алай б?леміз?
4. Онды? б?лшекті онды? б?лшекке ?алай б?леміз? С?ра?тар?а жауап беру.
.Математикалы? диктант
6.Білімді ж?йелеу кезе?
Балалар, біз ту?ан ?лкеміз Солт?стік ?аза?стан туралы не білеміз?
1.Ту?ан ?лкемізді? ?аза?стан территориясында?ы орны.
?аза?стан жер к?лемі 2 миллион 724 мы? км.Солт?стік ?аза?стан жер к?лемі 98 мы? км.Егер ?зынды?ы 600 км, ені 3,7 км тік т?ртб?рышты? ауданын тапса?дар ту?ан ?лкемізді? шекарасы ?анша километрге созылып жат?анды?ын білесі?дер.
Ту?ан жерімізді? топыра?ы негізінен ?ара топыра? бол?анды?тан негізгі шаруашылы?-егін егу.?лкемізді? барлы? жеріні? ?аншасы ауыл шаруашылы?ына б?лінгенін білгілері? келсе, ?абыр?асыны? ?зынды?ы 76,8 шаршыны? ауданын есепте.
4.?сімдіктері.
Солт?стік ??ірін а? ?айы?дар ?лкесі деп атайды.Биші,жылауы? сия?ты т?рлері бар.Орманда ?сетін а? ?айы? 400 жыл ?мір с?реді.?алада ?сетін а? ?айы? 2,5 есе кем ?мір с?реді.?алалы? а? ?айы?ны? ?мір жасы ?анша??алай ойлайсы?дар,?алалы? а?аштарды? ??мыры неге ?ыс?а? ?абыр?асыны? ?зынды?ы 3,75 м шаршыны? периметрін тапса?, а? ?айы?ны? бойыны? е? ?лкен ?зынды?ын табасы?.
5.Есіл ?зені.
Есіл-республикамызда ?зынды?ы бойынша Ертістен кейінгі екінші орында т?р?ан ?зен.Оны? ?зынды?ы-2500 км.Солт?стік ?аза?стан жерінде Есілді? ?андай б?лігі орналас?ан? Б?л с?ра??а жауап алу ?шін ?зынды?ы 184,85 км ені 175,15 км болатын тік т?ртб?рыш пішінді дуалды? ?зынды?ын табу ?ажет.
6.А?-??стары.
Жергілікті ??с-тор?айлар.Оларды? 60-тан астам т?рі бар.Жылы жа?тан ?шып келетін ??старды? ?атарына ?аза?станны? ?ызыл кітабына енген а??уды? сыбырла? ж?не с???ыл т?рлері де бізді? ??ірімізде кездеседі.Бір ?оры?тан екінші ?оры??а а??уды тасымалдау ?шін ?зынды?ы 1,7 м,ені 7,5 м, биіктігі 2,1 м ?орап ?ажет.Б?л ?орапты? ??лемі ?андай? Жауабын бірлікке дейін д??гелекте.
О?ушылар ?здері дайында?ан м?ліметтері бойынша ту?ан ?лкелері туралы не біледі,сол туралы ?з ойларын айтады.
Дайындал?ан есептерді шы?ару ар?ылы ?з ?лкелері туралы ма?л?маттар алады
S=600*3,7=2220(км).
664,6*0,25=166,15(мы? ?аза? хал?ы)
S==5898,24
400:2,5=16
Р=3,75*4=15(м)
Р=(184,85+175,15)*2=720(км)
V=1,7*7,5*2,1=26,775=27 (м)
7Сергіту кезе?
Енді аздап дем алайы?.
“Те?і?ді тап” ойыны.
Екі команда?а арналып алдын ала онды? б?лшектер мен жай б?лшектер жазыл?ан таратпаларды бір-бірлеп алып,кеуделеріне ?адап, ?здеріне те? б?ліктерді іздеп табады.
Сол кезде Т.М?хамеджановты? “Балалы?”композициясы орындалып т?рады.
Барлы?ы? да,балалар,аты?а сай екенсі?.
??штар бол?ан білімге,заты?а сай екенсі?.
Д?рыс тапты? те?і?ді,к?реген де екенсі?.
?уаныш?а біздерді б?леген де екенсі?.
8. “О?айдан ?иын?а” де?гейлік тапсырмалар. Білімді жина?тау.
А де?гейі
Амалдарды орында:
1. 0,25*10-2,4*0,5
2. (13,37+35,43):8
3. 4,8*8*2,5+2,9*8*2,5
В де?гейі
4.Те?деуді шеш:
(11,8-у)*2,9=18,473
5.Адам ауыр ж?мыс істеген кезде дем алуы 5 есе жиілейді.?алыпты жа?дайда адам 1 минут уа?ытта 10,32 г ауа ж?тады. Адам 1 са?ат уа?ыт ауыр ж?мыспен айналыс?анда ?анша ауа ж?тады?
С де?гейі
6.Тік б?рышты параллелепипед пішінді хауызда 767,73 т су бар.Хауызды? ?зынды?ы 32м, ені 15,7 м. Хауызды? биіктігін тап.
1 м суды? массасы 1 т.
9. ?й тапсырмасын хабарлау кезе?.
Онды? б?лшектерді б?лу.246 бет. №1296 1). 4). №1339 1). 3).
- білімдерін тиімді пайдаланып,ойлау қабілеттерін дамыту:
- есептер шығару логикалық ойларын дамыта отыра интелектік ,шығармашылық
қабілеттерін ашу;
- өздігінен жұмыс істеу,іздену дағдыларын қалыптастыру;
Тәрбиелік:
пәнге деген қызығушылықты көтеру;
- ұйымшылдыққа , адамгершілікке тәрбиелеу;
- өздігінен жұмыс,топпен жұмыс жасауға және бір-біріне көмектесуге үйрету;
өз ойын толық жеткізуге ,өзгенің ойын құрметтеп,тыңдауға тәрбиелеу;
Сабақ көрнекілігі:
Жұмыс дәптері,тест,бағалау парағы, ребус,таратпа кеспелер,нақыл
сөздер, техникалық құрал жабдықтары.
Жоспар:
Ұйымдастыру кезең
Сабақтың тақырыбын хабарлау кезең
Бөлшектер тарихы
“Білгенге маржан”.Теориялық білімдерін тексеру кезең
Білімді жүйелеу кезең
Математикалық диктант. Жұппен жұмыс
Сергіту кезең
Оңайдан қиынға көшу.Білімді жинақтау кезең
Үй тапсырмасы
Қорытындылау кезең
1.Ұйымдастыру кезеңі.
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
Оқушылардың сабақ басындағы көңіл-күйлерін анықтау.
1 2 3 4
Балалар,бүгінгі көктемнің шуақты күнінде мен сендерге қуаныш сыйлаймын
Сабақ басындағы көңіл-күйін білдіретін суретті кескіндейді.
Біз бір-бірімізге қуаныш сыйлаймыз,
Біз қонақтарға қуаныш сыйлаймыз,
Біз сізге қуаныш сыйлаймыз.
2.Сабақ тақырыбын хабарлау кезеңі.
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
Үй жұмысын тексеру:
Үйге берілген тапсырмаларды орындау барысында қандай сөзжұмбақты шештіңдер?
Ұлы математик Софья Ковалевская:“Математиканың өз тілі бар,ол-формула”деген сөзі бүгінгі сабағымыздың тақырыбына арқау болсын.
Ол қандай формулалар екен?
V=abc, S=ab, P=(a+b)*2, V=, S=,P=4a
Бұл формулаларды бүгінгі сабағымызда қандай сандарға қолданамыз?
1. 6,3*7-10,28=33,82 М
2.0,7*32+2,07=24,47 Р
3.4*4,38-9,72=7,8 О
4.11,56+2,36*2=16,28 Л
5.36*0,17-2,19=3,93 А
6.0,271*30+1,25=9,38 Е
7.(14,48+3,65)*20=362,6 Ф
8.(26,35-14,45)*13=154,7 У
9.3,18*26-7,32=75,36 Ы
10.0,548*22+0.15=12,206 Қ
11.0,27:0,3+1,25=2,15 __
12.28:0,28+0,15=100,15 Т
13.(16,84-12,37)*2,3=10,281 И
14.(4,8+2,6)*4-9,6=20 К
15.4,8*13-0,3*27=54,3 І
О
Ф
У
А
Р
Т
Л
7,8
362,6
154,7
3,93
24,47
100,15
16.28
М
Ы
Е
К
Қ
-
І
33,82
75,36
9,38
20
12,206
2.15
54,3
И
10,281
7
3
2
1
8
4
5
11
Ф
О
Р
М
У
Л
А
-
1
5
12
6
1
5
12
13
М
А
Т
Е
М
А
Т
И
14
5
4
9
10
12
15
4
К
А
Л
Ы
Қ
Т
І
Л
Сөзжұмбақтың шешімі:
Формула –математикалық тіл.
Оқушылар формулаларды математикалық тілде дұрыс айта білулері керек.
Формулалар жазылған қағаздардың екінші жағын алмастыру.
Б Ө Л Ш Е К
3. Математика тарихынан.
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
Бөлшек сандар туралы не білесіңдер?
Бүгінгі біздің сабағымыздың мақсаты бөлшек сандар бізді қиын жағдайға қоя алмайтындығын дәлелдеу.Бөлшектерді еш қиындықсыз қосып-азайтамыз,бөліп- көбейтеміз.
Ендеше менің қолымдағы сандыққа назар аударыңдар.
Алғашқы бөлшек ұғымы өте ерте ғасырлар бұрын ежелгі Египедте пайда болған.Орыс тілінде бұл сөз тек VIII ғасырда ғана пайда болды. “Бөлшек”сөзі “бөлшектеу,бөліктерге бөлу,бөлік”сөзінен шыққан.Алғашқы оқулықтарда бөлшек сандар “сынық сандар”деп аталған. Қазіргі бөлшек санның белгіленуін үнді ғалымдары енгізген.Бөлшек санның атауларын грек математигі Максим Пеануд енгізген.Көптеген уақыт бойы бөлшектер математиканың ең қиын бөлімі болып саналған.Неміс халқында “бөлшекке тап болу”деген мақал да сақталған,яғни қиын жағдайға тап болу деген мағынаны білдіреді.
4. “Білгенге маржан”.Теориялық білімдерін тексеру кезең
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
Арнайы жасалған кішкене сандықшаны көрсетіп тұрып:
Атамыздың асылын
Жинаған бұл сар сандық.
Киімнің қызыл – жасылын
Жинаған бұл сар сандық.
Әжеміздің құрт – майын
Жинаған бұл сар сандық.
Ботам кисін-жесін деп
Өздеріңе барлығын
Сыйлаған бұл сар сандық!
Балалар,бұл сандықтың өздеріңе арнаған сұрақтары бар екен,соларға жауап берейік.
1.Ондық бөлшекті натурал санға қалай көбейтеміз?
2.Ондық бөлшекті ондық бөлшекке қалай көбейтеміз?
3. Ондық бөлшекті натурал санға қалай бөлеміз?
4. Ондық бөлшекті ондық бөлшекке қалай бөлеміз?
Сұрақтарға жауап беру.
5.Математикалық диктант
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
1.Салыстыр: 0,75 және 0,715
2,18 және 2,180
2.Амалдарды орында: 1,8+1,01
3,7-2,15
3,5*3
2,4:0,03
3. 850 кг қанша тонна?
4. 4,2 –тың үштен екі бөлігі қанша?
5.Қатесін тауып,түзе:123,2*20=2,4640
6.Жоғалып кеткен үтірді тап:3,1*12=372
0,75 0,715
2,18 = 2,180
1,8+1,01=2,81
3,7-2,15=1,55
3,5*3=10,5
2,4:0,03=80
850 кг = 0,85 тонна
4,2 *====2,8
123,2*20=2464,0=2464
3,1*12=37,2
6.Білімді жүйелеу кезең
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
Балалар, біз туған өлкеміз Солтүстік Қазақстан туралы не білеміз?
Табиғаты қандай,қандай аң-құстары бар?Жері қандай,қандай шаруашылықпен айналысады,қандай халықтар тұрады?
Осы туралы әңгімелесейік.
1.Туған өлкеміздің Қазақстан
территориясындағы орны.
Қазақстан жер көлемі 2 миллион 724 мың км.Солтүстік Қазақстан жер көлемі 98 мың км.Егер ұзындығы 600 км, ені 3,7 км тік төртбұрыштың ауданын тапсаңдар туған өлкеміздің шекарасы қанша километрге созылып жатқандығын білесіңдер.
2.Солтүстік Қазақстан халқы.
Солтүстік Қазақстанда барлығы 664,6 мың халық тұрады.Соның 0,25-і қазақ ұлты.
Солтүстік Қазақстанда қанша қазақ ұлты тұрады?
3.Шаруашылығы.
Туған жеріміздің топырағы негізінен қара топырақ болғандықтан негізгі шаруашылық-егін егу.Өлкеміздің барлық жерінің қаншасы ауыл шаруашылығына бөлінгенін білгілерің келсе, қабырғасының ұзындығы 76,8 шаршының ауданын есепте.
4.Өсімдіктері.
Солтүстік өңірін ақ қайыңдар өлкесі деп атайды.Биші,жылауық сияқты түрлері бар.Орманда өсетін ақ қайың 400 жыл өмір сүреді.Қалада өсетін ақ қайың 2,5 есе кем өмір сүреді.Қалалық ақ қайыңның өмір жасы қанша?Қалай ойлайсыңдар,қалалық ағаштардың ғұмыры неге қысқа? Қабырғасының ұзындығы 3,75 м шаршының периметрін тапсаң, ақ қайыңның бойының ең үлкен ұзындығын табасың.
5.Есіл өзені.
Есіл-республикамызда ұзындығы бойынша Ертістен кейінгі екінші орында тұрған өзен.Оның ұзындығы-2500 км.Солтүстік Қазақстан жерінде Есілдің қандай бөлігі орналасқан? Бұл сұраққа жауап алу үшін ұзындығы 184,85 км ені 175,15 км болатын тік төртбұрыш пішінді дуалдың ұзындығын табу қажет.
6.Аң-құстары.
Жергілікті құс-торғайлар.Олардың 60-тан астам түрі бар.Жылы жақтан ұшып келетін құстардың қатарына Қазақстанның Қызыл кітабына енген аққудың сыбырлақ және сұңқыл түрлері де біздің өңірімізде кездеседі.Бір қорықтан екінші қорыққа аққуды тасымалдау үшін ұзындығы 1,7 м,ені 7,5 м, биіктігі 2,1 м қорап қажет.Бұл қораптың қөлемі қандай? Жауабын бірлікке дейін дөңгелекте.
Оқушылар өздері дайындаған мәліметтері бойынша туған өлкелері туралы не біледі,сол туралы өз ойларын айтады.
Дайындалған есептерді шығару арқылы өз өлкелері туралы мағлұматтар алады
S=600*3,7=2220(км).
664,6*0,25=166,15(мың қазақ халқы)
S==5898,24
400:2,5=16
Р=3,75*4=15(м)
Р=(184,85+175,15)*2=720(км)
V=1,7*7,5*2,1=26,775=27 (м)
7.Сергіту кезең
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
Енді аздап дем алайық..
“Теңіңді тап” ойыны.
Екі командаға арналып алдын ала ондық бөлшектер мен жай бөлшектер жазылған таратпаларды бір-бірлеп алып,кеуделеріне қадап, өздеріне тең бөліктерді іздеп табады.
Сол кезде Т.Мұхамеджановтың “Балалық”композициясы орындалып тұрады.
Барлығың да ,балалар,атыңа сай екенсің.
Құштар болған білімге ,затыңа сай екенсің.
Дұрыс таптың теңіңді,көреген де екенсің.
Қуанышқа біздерді бөлеген де екенсің.
Сергіту кезеңі денемізді қимылдатты,енді білімімізді жинақтайық..
Өзара тең ондық бөлшектер мен жай бөлшектер өз теңдерін іздеп табады.
0,1= 0,7=
0,2= 0,8=
0,3= 0,9=
0,4= 1,1=
0,5= 1,2=
0,6= 1,4=
8. “Оңайдан қиынға” деңгейлік тапсырмалар. Білімді жинақтау.
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
А деңгейі
Амалдарды орында:
1. 0,25*10-2,4*0,5
2. (13,37+35,43):8
3. 4,8*8*2,5+2,9*8*2,5
В деңгейі
4.Теңдеуді шеш:
(11,8-у)*2,9=18,473
5.Адам ауыр жұмыс істеген кезде дем алуы 5 есе жиілейді.Қалыпты жағдайда адам 1 минут уақытта 10,32 г ауа жұтады. Адам 1 сағат уақыт ауыр жұмыспен айналысқанда қанша ауа жұтады?
С деңгейі
6.Тік бұрышты параллелепипед пішінді хауызда 767,73 т су бар.Хауыздың ұзындығы 32м, ені 15,7 м. Хауыздың биіктігін тап.
1 м судың массасы 1 т.
Кестеге есептің жауаптарымен бір бағанға оның тұсындағы әріпті қойыңдар.Сонда Еуропа елдерінде ондық бөлшекпен есептеуді насихаттаған нидерландық инженер және математиктің кім екенін білесіңдер.
Деғгейлік тапсырмаларды орындайды.
Жасырылған сөзді табады.
С.1.3. М.13.
Т.6,1. А.0,61.
К.1,54. Е.15,4.
В.5,43. Л.54,3.
И.3 кг 96 г. Е.39 кг 600г.
Р.0,15. Н.1,5.
1
2
3
4
5
6
С
Т
Е
В
И
Н
9. Үй тапсырмасын хабарлау кезең.
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
Ондық бөлшектерді бөлу.246 бет. №1296 1). 4). №1339 1). 3).
Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазу.
10.Қорытындылау
Ұстаз әрекеті
Оқушылар іс-әрекеті
Оқушылардың сабақ соңындағы көңіл-күйлерін анықтау.
Сендер маған үлкен қуаныш сыйладыңдар.Келесі сабақта кездескенше сау болыңдар.
Сабақ соңындағы көңіл-күйін білдіретін суретті кескіндейді.
, S=
,P=4a
=
=
=
=2,8 
.Солтүстік Қазақстан жер көлемі 98 мың км
=5898,24
)
0,7=
0,8=
0,9=
1,1=
1,2=
1,4=
