Геометриялы? т?рлендірулерді ?ылыми т?рде зерттеуден б?рын-а? бізді? ата-бабаларымызды? т?рмыс тіршілігінде ?олдан?аны туралы деректер мен д?йектемелер келтіре отырып, салыстырмалы т?рде к?рсетілген.
Есть достоверные факты и доказательства в сопоставилельной форме, что наши предки в быту употребляли геометрическое преобразования намного раньше чем научные исследования.
There are credible facts and evidence in a comparative form, that our ancestors ate in the home geometric transformation much earlier than research.
Жазы?ты?та?ы т?рлендірулерді? т?рлерін(б?ру, параллель к?шіру, т.б.) біз мектеп ?абыр?асында танысты?. Я?ни о?улы?та?ы берілген аны?тамалар мен сызбаларды о?ып ?йренумен ?ана шектеліп ?аламыз. Геометриялы? т?рлендірулерді? ма?ызы ?андай? ?о?аммны? дамыуына ?аншалы?ты ?лес ?осып жатыр?-деген с?ра?тар аясында ойланды? па? Шын м?нінде б?л ??ымдар ата-бабаларымыздан бізді? ?анымыз?а сі?генін, к?нделікті ?мірде, т?рмыс-тіршілігімізде ?олданыста ж?ргенін біріміз білсек, біріміз білмей жатамамыз.
?аза?ты?ымызды бірден танытатын ?лтты? на?ышта?ы баспанамыз киіз ?й. Оны? ??рлымына к?з ж?гіртіп, зер салар болса?, осы т?рлендірулерді? барлы? т?рлерін кездестіруге болады. Мысалы, ша?ыра?ты алар болса?, оны? уы? ?адалар айналдырылып ойыл?ан тесіктері ?зара симметриялы, ?рі ??сыс, ?рі гомотетиялы себебі тепе-те?дікті са?тау р?лін ат?арады. Ал керегесіне келер болса?, онда т?рлендіруді? параллель к?шіру ж?не центрлік симметриялар сынды т?рлері ?олданыл?ан. Сонды?танда олар жазып ж?не ?айта жинау?а ?те ?олайлы бол?ан.
Киіз ?йді? ішін ?р?ашан шатты??а, ?уаныш?а к?лкіге толтыратын ол, ?рйне, с?би. Шыр етіп д?ние есігін аш?ан с?биді? де бесігіні? басы мен ая?ы бір-бірінен параллель к?шіру ар?ылы орналастыр?ан. Сонымен ?атар он сауса?ынан ?нер там?ан бізді? аналарымыз, женгелеріміз мы? ??былтып, ?араса? к?зді? жауын алатын к?рпешелер, сырма?тар, кілемшелер, откиіз тіпті ?здеріні? ?стеріне киетін камзол?а дейін салын?ан алуан т?рлі ою-?рнектерде де центірлік ж?не осьтік симметриялар, б?ру ж?не параллеь к?шіру т?рлерін жиі ?олдан?ан. Я?ни олар сырма?ты немесе матаны ы??айлы етіп, шаршы немесе ?шб?рыш т?різді б?ліктерге б?лып алады. Содан кейін біреуіне ?з ?иялында?ы оюды сызып, ?ал?андарына бір-бірлеп беттестіру ар?ылы ?айшымен ?и?ан немесе пыша?пен ой?ан, е? соында олрды симметриялы орналасты?ан ж?не шеберлікпен бояуларын ?йлестіруден, ас?ан т?зімділік танытудан тамаша туынды д?ниеге келген. Ж?не оны к?мектесу кезінде немесе ?ыдырып, аманды? с?расып келген жа?дайда ?на?ан ?лгілерін ??ып алып, ?зі отыр?ан аума??а тарат?ан.
Ол кезде б?гінгідей техника болма?ан, таби?атына сі?ген таланыттылы? пен к?регенділікті? ар?асында ??нды да бірегей туындылар д?ниеге келген. Сол туындыларды ?олмен ?стап, к?зімен к?ріп та?даныстарын тілмен жеткізе алмай жататын ?зге елді? азаматтары мен азаматшалары ?аншама! ?л-?ыздарыны? т?рмысына керекті жасау жабды?тарды да ?з ?олдарымен жасап, м??тажды? пен таршылы? к?рсетпеген. Соны? ар?асында ?рпа?тары ?рбір затты ба?алап, ?адіріне жете білген, тіпті «Анамны? к?зі»,- деп ?рпа?тан ?рпа??а м?ра?ып са?тап, б?гінге жеткізіп отыр?ан.
Халы?ымызды ?ай жа?ынан алып ?араса?та дана, а?ылды, ?те ?нерлі, шешен бол?ан. Кейде бар болымыстарын то?сан ауыз с?зді? тобы?тай т?йіні ма?ал- м?телмен жеткізіп отыр?ан. «Ана к?рген т?н пішер, Ата к?рген о? жонар»,-дегендей аталарымыз зергерлікпен, ?сталы?пен айналысып, аналарымыз тіккен камзол, шапандарды? с?ніне с?н ?осатын ?шекей б?йымдар жасады, ?демі к?ріну ?шін ?лтты? на?ышта салын?ан оюлар мен бедерлерге т?рлендірулерді? осьтік ж?не центрлік симметрия, б?ру ж?не параллель к?шіру сынды т?рлерін жиі ?олдан?ан.
Сонды?тан да т?рлендірулерді? б?л т?рлері кітап бетіне басылып шы?пас б?рын бізіді? ата-бабаларымыз танып білгенін, ?олдан?анын ?сте естен шы?армауымыз керек.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Геометриялыы? т?рлендірулерді? ?олданылуы»
Жазықтықты түрлендірудің тағы бір түрілері бұру түрлендіруі мен параллель түрлендірулер.
Геометриялық түрлендірулерді ғылыми түрде зерттеуден бұрын-ақ біздің ата-бабаларымыздың тұрмыс тіршілігінде қолданғаны туралы деректер мен дәйектемелер келтіре отырып, салыстырмалы түрде көрсетілген.
Есть достоверные факты и доказательства в сопоставилельной форме, что наши предки в быту употребляли геометрическое преобразования намного раньше чем научные исследования.
There are credible facts and evidence in a comparative form, that our ancestors ate in the home geometric transformation much earlier than research.
Жазықтықтағы түрлендірулердің түрлерін(бұру, параллель көшіру, т.б.) біз мектеп қабырғасында таныстық. Яғни оқулықтағы берілген анықтамалар мен сызбаларды оқып үйренумен ғана шектеліп қаламыз. Геометриялық түрлендірулердің маңызы қандай? Қоғаммның дамыуына қаншалықты үлес қосып жатыр?-деген сұрақтар аясында ойландық па? Шын мәнінде бұл ұғымдар ата-бабаларымыздан біздің қанымызға сіңгенін, күнделікті өмірде, тұрмыс-тіршілігімізде қолданыста жүргенін біріміз білсек, біріміз білмей жатамамыз.
Қазақтығымызды бірден танытатын ұлттық нақыштағы баспанамыз киіз үй. Оның құрлымына көз жүгіртіп, зер салар болсақ, осы түрлендірулердің барлық түрлерін кездестіруге болады. Мысалы, шаңырақты алар болсақ, оның уық қадалар айналдырылып ойылған тесіктері өзара симметриялы, әрі ұқсыс, әрі гомотетиялы себебі тепе-теңдікті сақтау рөлін атқарады. Ал керегесіне келер болсақ, онда түрлендірудің параллель көшіру және центрлік симметриялар сынды түрлері қолданылған. Сондықтанда олар жазып және қайта жинауға өте қолайлы болған.
Киіз үйдің ішін әрқашан шаттыққа, қуанышқа күлкіге толтыратын ол, әрйне, сәби. Шыр етіп дүние есігін ашқан сәбидің де бесігінің басы мен аяғы бір-бірінен параллель көшіру арқылы орналастырған. Сонымен қатар он саусағынан өнер тамған біздің аналарымыз, женгелеріміз мың құбылтып, қарасаң көздің жауын алатын көрпешелер, сырмақтар, кілемшелер, откиіз тіпті өздерінің үстеріне киетін камзолға дейін салынған алуан түрлі ою-өрнектерде де центірлік және осьтік симметриялар, бұру және параллеь көшіру түрлерін жиі қолданған. Яғни олар сырмақты немесе матаны ыңғайлы етіп, шаршы немесе үшбұрыш тәрізді бөліктерге бөлып алады. Содан кейін біреуіне өз қиялындағы оюды сызып, қалғандарына бір-бірлеп беттестіру арқылы қайшымен қиған немесе пышақпен ойған, ең соында олрды симметриялы орналастыған және шеберлікпен бояуларын үйлестіруден, асқан төзімділік танытудан тамаша туынды дүниеге келген. Және оны көмектесу кезінде немесе қыдырып, амандық сұрасып келген жағдайда ұнаған үлгілерін ұғып алып, өзі отырған аумаққа таратқан.
Ол кезде бүгінгідей техника болмаған, табиғатына сіңген таланыттылық пен көрегенділіктің арқасында құнды да бірегей туындылар дүниеге келген. Сол туындыларды қолмен ұстап, көзімен көріп таңданыстарын тілмен жеткізе алмай жататын өзге елдің азаматтары мен азаматшалары қаншама! Ұл-қыздарының тұрмысына керекті жасау жабдықтарды да өз қолдарымен жасап, мұқтаждық пен таршылық көрсетпеген. Соның арқасында ұрпақтары әрбір затты бағалап, қадіріне жете білген, тіпті «Анамның көзі»,- деп ұрпақтан ұрпаққа мұрағып сақтап, бүгінге жеткізіп отырған.
Халықымызды қай жағынан алып қарасақта дана, ақылды, өте өнерлі, шешен болған. Кейде бар болымыстарын тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні мақал- мәтелмен жеткізіп отырған. «Ана көрген төн пішер, Ата көрген оқ жонар»,-дегендей аталарымыз зергерлікпен, ұсталықпен айналысып, аналарымыз тіккен камзол, шапандардың сәніне сән қосатын әшекей бұйымдар жасады, әдемі көріну үшін ұлттық нақышта салынған оюлар мен бедерлерге түрлендірулердің осьтік және центрлік симметрия, бұру және параллель көшіру сынды түрлерін жиі қолданған.
Сондықтан да түрлендірулердің бұл түрлері кітап бетіне басылып шықпас бұрын бізідің ата-бабаларымыз танып білгенін, қолданғанын әсте естен шығармауымыз керек.
Тірек сөздер
Түрлендір- жазықтықтағы бір денені өзін өзіне бейнелейтін өзара бірмәнді сәйкестік.
Осьтік симметрия- жазықтықтағы түзу бойынан бірдей қашықтықта орналасқан нүктелердің осы түзу арқылы беттестіргенде бір бірімен сәйкес беттесуі.
Центрлік симметрия- жазықтықтағы ортаңғы нүктеден бірдей қашықтықта орналасқан нүктелердің осы нүкте арқылы беттестіргенде бір біріне сәйке беттесуі.
Параллель көшіру- жазықтықтағы кезкелген бір фигураны өлшедрері өзгеріссіз қандайда бір қашықтыққа параллель бейнелеу.
Бұру- жазықтықтағы фигураны блгілі бір бұрышқа бұру арқылы тең фигураға бейнелеу.
Откиіз- оттың айналасына дөңгелектенып киізден жасалған сырмақ.
Математика және физика факуль. МҚс 231 тобы Райымбек жаңагул. Жұмыс орны: Көксу ауд. Айнабұлақ бекеті №12 орта мектебі математика пәні мұғалімі
