?рбір к?н ?згеріске толы. Б?гінгі жауапты кезе?де к?н талабына сай о?ушылар?а жан-жа?ты білім беру ?р ?стазды? е? негізгі міндеті. Елді? ерте?і б?гінгі жас ?рпа? деп білеміз. Ал жас ?рпа?ты? білімді, саналы, б?секеге ?абілетті т?л?а болып ?суі, ол ?стаз?а байланысты. Сонды?тан да м??алім ?рбір саба?ты т?рлендіріп, оны о?ушылар жалы?пайтындай етіп ?ткізу керек. О?ушылар?а логикалы? ой ту?ызып, ?з бетімен ізденіп ж?мыс жасауына ба?ыт-ба?дар беруі керек.
Мектепте математика п?ні о?ушыларды? ойлау ?абілетін дамытуда, ?з бетінше ізденісін ?алыптастыруда ерекше роль ат?аратын п?ндерді? бірі. Алайда б?л п?нді кейбір о?ушылар тез игеріп кете алмайды. Сыныпта?ы о?ушыларды? ойлау ?абілеті де, ?ызы?ушылы?ы да ?р т?рлі. Сонды?тан о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырып, саба? бойы оларды белсенді ?алыпта ?стап, саба?ты ?з бетінше ме?геруге ??лшындырып, ынтасын арттыру ма?сатында о?ытуды? тиімді ?дістерін іс-т?жірибеде ?олдану міндеті м??алімдерге ж?ктеледі.
?азіргі та?да?ы білім беру ?рдісіне а?паратты? технологияларды? жетістіктеріні? енуі, заманауи педагогикалы? технологияларды? ?олданылуымен ?атар о?ушыларды? математика п?ніне деген ?ызы?ушылы?ын арттыруды? бір ?дісі математика саба?ында дидактикалы? ойындарды немесе оларды? элементтерін ?олдану болу табылады. Математика саба?тарында ойын элементтерін пайдалану, о?ушыларды? ой-?рісін дамытып, танымды? белсенділік ?асиеттерін арттырады. Теорияны практикамен ?штастыру?а жол ашады. Сол себепті б?л ?дістемелік ??ралм??алімдер ?ауымына к?мекші ретінде ?сынылды. М?нда т?жірибе негізінде жина?тал?ан математика саба?ында дидактикалы? ойындарды? ма?саттары, міндеттері, т?рлері, ??растыру ережелері, ?олдану ?дістері келтірілген, кейбір ойындар мен ойын элементтері ендірілген саба? ?лгілері келтірілген.
Дидактикалы? ойындарды ??ру принциптері
• Балаларды? іс-?рекетіндегі ойын т?рлері мен о?уды байланыстыру.
• Ойын тапсырмалары ар?ылы біртіндеп ?ызы?ты, же?іл ойындардан о?у-т?рбие міндеттеріне к?шу.
• Ойынны? шарты мен ойын міндеттеріні? біртіндеп к?рделенуі.
• Берілген тапсырмаларды шешуде о?ушыны? а?ыл-ой белсенділігіні? артуы.
• О?у мен т?рбие міндеттеріні? бірлігі.
Дидактикалы? ойындарды ??ру ережелері.
1. Ойын ережесі ?арапайым, на?ты т?жырымдал?ан болуы шарт.
2. ?сыныл?ан материалды? математикалы? мазм?ны о?ушыларды? т?сінуіне же?іл, ?ол жетімді болуы керек.
3. Ойын-ойлау ?рекеті ?шін ?ажеттілікті жеткілікті т?рде ?амтамасыз етуі керек.
4. Ойын кезінде ?олданылатын дидактикалы? материалдар, ??рал-жабды?тар ?олдану?а ?олайлы болуы тиіс, олай болмаса ойын тиісті н?тижесін бермейді.
5. ?р о?ушы ойынны? белсенді ?атысушысы болу керек. О?ушыны? ойын?а кірісу кезегін ?за? к?туі баланы? ойын?а деген ?ызы?ушылы?ын т?мендетеді.
6. Егер саба?та бірнеше ойын ж?ргізілсе математикалы? мазм?ны жа?ынан о?айы мен к?рделісікезектесе ж?ргізілуі тиіс.
7. Математика саба?ында ойналатын ойындарды? ойынды? сипатыны? белгілі бір шегі болу керек. Б?л шектен ас?ан ойынды о?ушы тек ?ана ойын деп ?абылдауы м?мкін.
8. О?ушы ойын процесі кезінде ?зіні? ой ?орытындысын математикалы? жа?ынан сауатты т?рде жеткізе алуы керек, ?ыс?а, д?рыс, на?ты тілде с?йлеу керек.
Дидактикалы? ойындарды? классификациясы.
Ойын ма?сатыны? басты ерекше белгілеріне ?арап оларды шартты т?рде классификациялау?а болады.
• Ауызша есептеу да?дыларын ?алыптастыру мен жетілдіруге ба?ыттал?ан ойындар.
• Теориялы? білімдерін ?зектендіруге ба?ыттал?ан ойындар.
• Есептеу да?дылары мен шеберліктерін шы?дау?а ба?ыттал?ан ойындар.
• Ба?ылау, зерттеу, ?орытындылау ойындары.
• Сурет, кесте, сиволды? жазулар ар?ылы есептер ??растыру?а ба?ыттал?ан ойындар.
• Есепті? шарты мен талаптары жасырыл?ан схема бойынша ?з бетінше т?жырымдамалар жасау?а ба?ыттал?ан ойындар.
Сонымен бірге к?бінесе сыныпта?ы ?жымды? ойындар дидактикалы? міндеттеріне ?арай т?рлерге б?лінеді. Олар: о?ыту ойындары, ба?ылау ойындары, ?орытындылау ойындары.
• Егер о?ушы ойын?а ?атыса отырып немесе ойын?а дайынды? кезінде жа?а білімді ме?герсе, да?дылар мен іскерліктерді ?алыптастырса б?л тек ойын?а ?ана емес математикалы? материалды? мазм?нында да ай?ын к?рсетілсе, жа?а білімді ме?геру н?тижесі со??рлым жа?сы болады.
• Дидактикалы? ма?саты ?айталау, бекіту, алын?ан білімді тексеру болып келетін ойын-ба?ылау ойыны болып табылады. Б?л ойын?а ?атысу ?шін ?рбір о?ушы?а арнайы математикалы? дайынды? керек.
• ?орытындылау ойыны- білімдерді интеграциялауды талап етеді. Ондай ойындар п?наралы? байланыстарды таба алу?а, ?рт?рлі о?у жа?дайларында ?рекет ету шеберліктерін ме?геруге ?алыптастырады.
Дидактикалы? ойындар материалды? мазм?нына, ?йымдастыру ?дісіне, о?ушыларды? дайынды? де?гейіне, саба?ты? ма?сатына ?арай ?р т?рлі сипат алуы м?мкін. Олар: продуктивті,репродуктивті, шы?армашылы?, конструктивтік, т?жірибелік, т?рбиелік сипаттар.
?рбір к?н ?згеріске толы. Б?гінгі жауапты кезе?де к?н талабына сай о?ушылар?а жан-жа?ты білім беру ?р ?стазды? е? негізгі міндеті. Елді? ерте?і б?гінгі жас ?рпа? деп білеміз. Ал жас ?рпа?ты? білімді, саналы, б?секеге ?абілетті т?л?а болып ?суі, ол ?стаз?а байланысты. Сонды?тан да м??алім ?рбір саба?ты т?рлендіріп, оны о?ушылар жалы?пайтындай етіп ?ткізу керек. О?ушылар?а логикалы? ой ту?ызып, ?з бетімен ізденіп ж?мыс жасауына ба?ыт-ба?дар беруі керек.
Мектепте математика п?ні о?ушыларды? ойлау ?абілетін дамытуда, ?з бетінше ізденісін ?алыптастыруда ерекше роль ат?аратын п?ндерді? бірі. Алайда б?л п?нді кейбір о?ушылар тез игеріп кете алмайды. Сыныпта?ы о?ушыларды? ойлау ?абілеті де, ?ызы?ушылы?ы да ?р т?рлі. Сонды?тан о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырып, саба? бойы оларды белсенді ?алыпта ?стап, саба?ты ?з бетінше ме?геруге ??лшындырып, ынтасын арттыру ма?сатында о?ытуды? тиімді ?дістерін іс-т?жірибеде ?олдану міндеті м??алімдерге ж?ктеледі.
?азіргі та?да?ы білім беру ?рдісіне а?паратты? технологияларды? жетістіктеріні? енуі, заманауи педагогикалы? технологияларды? ?олданылуымен ?атар о?ушыларды? математика п?ніне деген ?ызы?ушылы?ын арттыруды? бір ?дісі математика саба?ында дидактикалы? ойындарды немесе оларды? элементтерін ?олдану болу табылады. Математика саба?тарында ойын элементтерін пайдалану, о?ушыларды? ой-?рісін дамытып, танымды? белсенділік ?асиеттерін арттырады. Теорияны практикамен ?штастыру?а жол ашады. Сол себепті б?л ?дістемелік ??ралм??алімдер ?ауымына к?мекші ретінде ?сынылды. М?нда т?жірибе негізінде жина?тал?ан математика саба?ында дидактикалы? ойындарды? ма?саттары, міндеттері, т?рлері, ??растыру ережелері, ?олдану ?дістері келтірілген, кейбір ойындар мен ойын элементтері ендірілген саба? ?лгілері келтірілген.
Дидактикалы? ойындарды ??ру принциптері
• Балаларды? іс-?рекетіндегі ойын т?рлері мен о?уды байланыстыру.
• Ойын тапсырмалары ар?ылы біртіндеп ?ызы?ты, же?іл ойындардан о?у-т?рбие міндеттеріне к?шу.
• Ойынны? шарты мен ойын міндеттеріні? біртіндеп к?рделенуі.
• Берілген тапсырмаларды шешуде о?ушыны? а?ыл-ой белсенділігіні? артуы.
• О?у мен т?рбие міндеттеріні? бірлігі.
Дидактикалы? ойындарды ??ру ережелері.
1. Ойын ережесі ?арапайым, на?ты т?жырымдал?ан болуы шарт.
2. ?сыныл?ан материалды? математикалы? мазм?ны о?ушыларды? т?сінуіне же?іл, ?ол жетімді болуы керек.
3. Ойын-ойлау ?рекеті ?шін ?ажеттілікті жеткілікті т?рде ?амтамасыз етуі керек.
4. Ойын кезінде ?олданылатын дидактикалы? материалдар, ??рал-жабды?тар ?олдану?а ?олайлы болуы тиіс, олай болмаса ойын тиісті н?тижесін бермейді.
5. ?р о?ушы ойынны? белсенді ?атысушысы болу керек. О?ушыны? ойын?а кірісу кезегін ?за? к?туі баланы? ойын?а деген ?ызы?ушылы?ын т?мендетеді.
6. Егер саба?та бірнеше ойын ж?ргізілсе математикалы? мазм?ны жа?ынан о?айы мен к?рделісікезектесе ж?ргізілуі тиіс.
7. Математика саба?ында ойналатын ойындарды? ойынды? сипатыны? белгілі бір шегі болу керек. Б?л шектен ас?ан ойынды о?ушы тек ?ана ойын деп ?абылдауы м?мкін.
8. О?ушы ойын процесі кезінде ?зіні? ой ?орытындысын математикалы? жа?ынан сауатты т?рде жеткізе алуы керек, ?ыс?а, д?рыс, на?ты тілде с?йлеу керек.
Дидактикалы? ойындарды? классификациясы.
Ойын ма?сатыны? басты ерекше белгілеріне ?арап оларды шартты т?рде классификациялау?а болады.
• Ауызша есептеу да?дыларын ?алыптастыру мен жетілдіруге ба?ыттал?ан ойындар.
• Теориялы? білімдерін ?зектендіруге ба?ыттал?ан ойындар.
• Есептеу да?дылары мен шеберліктерін шы?дау?а ба?ыттал?ан ойындар.
• Ба?ылау, зерттеу, ?орытындылау ойындары.
• Сурет, кесте, сиволды? жазулар ар?ылы есептер ??растыру?а ба?ыттал?ан ойындар.
• Есепті? шарты мен талаптары жасырыл?ан схема бойынша ?з бетінше т?жырымдамалар жасау?а ба?ыттал?ан ойындар.
Сонымен бірге к?бінесе сыныпта?ы ?жымды? ойындар дидактикалы? міндеттеріне ?арай т?рлерге б?лінеді. Олар: о?ыту ойындары, ба?ылау ойындары, ?орытындылау ойындары.
• Егер о?ушы ойын?а ?атыса отырып немесе ойын?а дайынды? кезінде жа?а білімді ме?герсе, да?дылар мен іскерліктерді ?алыптастырса б?л тек ойын?а ?ана емес математикалы? материалды? мазм?нында да ай?ын к?рсетілсе, жа?а білімді ме?геру н?тижесі со??рлым жа?сы болады.
• Дидактикалы? ма?саты ?айталау, бекіту, алын?ан білімді тексеру болып келетін ойын-ба?ылау ойыны болып табылады. Б?л ойын?а ?атысу ?шін ?рбір о?ушы?а арнайы математикалы? дайынды? керек.
• ?орытындылау ойыны- білімдерді интеграциялауды талап етеді. Ондай ойындар п?наралы? байланыстарды таба алу?а, ?рт?рлі о?у жа?дайларында ?рекет ету шеберліктерін ме?геруге ?алыптастырады.
Дидактикалы? ойындар материалды? мазм?нына, ?йымдастыру ?дісіне, о?ушыларды? дайынды? де?гейіне, саба?ты? ма?сатына ?арай ?р т?рлі сипат алуы м?мкін. Олар: продуктивті,репродуктивті, шы?армашылы?, конструктивтік, т?жірибелік, т?рбиелік сипаттар.
