?ызылорда облысы,Жа?а?ор?ан ауданы,
№164 орта мектебіні? математика п?ні м??алімі
Дулатова Орынкуль Оразбаевна
Жа?а технологияны? о?ушыны? математика?а ?ызы?ушылы?ын арттыруда?ы ролі
Елімізді? м?ртебесіні? биік болуы ?о?ам м?шелеріні?, келешек ел болаша?ы –жас ?рпа?ты? белсенділігі мен іскерлігіне тікелей байланысты.?азіргі заман?ы білім беруге ?ойылатын басты талап –оны? сапасын арттыру.
Орта білім беруді? ма?саты-жедел демеп келе жат?ан ?лем жа?ыдайында алын?ан тере? білімні? к?сіби да?дыларыны? негізінде,?з ба?ытын еркін аны?тайтын, ?зм?мкіндіктерін іске асыра алатын, ?зін-?зі дамыта алатын ж?не ?з еркімен д?рыс,адамгершілікті- жауапты дербес шешім ?абылдайтын жеке т?л?аны ?алыптастыру.
Жеке т?л?аны ?алыптастыруды дамыту мен о?ан жан-жа?ты тере? білім беру ма?сатында баланы о?ыта отырып, оны? еркіндігін, белсенділігін ?алыптастыра отырып,?з бетінше шешім ?абылдау?а да?дыландыру.Б?гінгі к?н талабы о?ытуды? жа?а технологияларын енгізу, білім беруді а?параттандыру,халы? аралы? ?ылымды?-коммуникациялы? желілерге шы?у екендігі ?аза?стан Республикасыны? «Білім туралы» за?ында белгіленген.
Жеке т?л?аны дайарлау ?шін ?азіргі дидактикалы? м?мкіндіктерді,жа?а идеяларды ж?не білім беру технологияларын пайдалану керек. М?ндай технологиялар ?атарына «О?ужазу ар?ылы Сын т?р?ысынан Ойлауды Дамыту»(СТО( ба?дарламасы, М.Жанпейісованы? «Модульдік о?ыту технологиясы» ж?не т.б. жат?ызу?а болады.
О?ыту аса к?рделі іс-?рекет,сонды?танда о?ан дайын рецепт болуы м?мкін емес.Дегенмен б?л технологияны к?пшілік мойындады
О?ушы ?зі білетін математикалы? ??ымдарды ойша ?орыта біліп, бір ?ара?анда к?рінбейтін т?сініксіз жа?ыдайларды ?арапаым математикалы? фактілермен салыстыра отырып ?орытынды жасай алса п?нді о?ыту ?зіні? е? басты ма?сатына жетті деп айту?а болады.О?ытуды? басты ма?саты-о?ушы ?зін-?зі жеке-т?л?а, ?немі іздемпаз на?ты с?ра? ?оя алатын сонымен бірге с?ра??а ?тымды жауап бере алатын т?л?а ретінде сезінуі керек.
Математикадан есеп шы?ара білсе негізгі м?селе шешіледі деп ойлайтынбыз.Барлы? та?ырыпта байланыста есеп шы?ара білуге да?дылан?ан о?ушыларымыз ?рт?рлі олимпиада,сайыстар?а барып н?тиже к?рсете алма?анда ол пікірді? ?ате екеніне к?зіміз жетіп отыр. Есеп шы?ару-ол математикалы? іс-?рекетті?басы ?ана екен.СТОба?дарламасы бойынша ж?мыс істей баста?аннан бастап п?нді о?ыту?а деген к?з?арасым м?лдем ?згерді.Саба? барысында бірлесіп топтарда ж?мыс жасау,?зі білгісі, зерттегісі келетін м?селелерге нар т?уекл ету,жазбаша ж?не ауызша ой алмасу,б?гінгі к?н о?ушыларыны? ?деттегі да?дысына айналды.
Мектепті? 7 –сыныбында «Геометрия» п?ні бастады. Осы п?нді о?ытуда мен СТО ?дістерін пайдалана бастадым.Ал?аш?ы ??ымдарды,негізгі аны?тамаларды ?ткеннен кейін «Сыбайлас б?рыштарды? ?осындысы»ж?не «Вертикаль б?рыштарды? те?дігі» теоремаларын о?ушыларды? ?здеріне д?лелдеттім,о?ушыларды? ?здерінде сенімділік пайда болды.Саба? барысында білгісі келу ?ажеттілігі туды,?з бетімен ?йренуге деген талпыныс артты,топтарда белгілі бір математикалы? орта пайда болды.
Сонымен ?атар 7-сыныпта?ы «Алгебра» саба?ынан ?ыс?аша к?бейту формулалары та?ырыптарын ?ткенде о?ушыларды? ?здеріне, «Екі ?рнекті? ?осындысыны? квадраттарын», «Екі ?рнекті? квадраттарыны? айырмасын», «Екі ?рнекті? айырмасыны? кубтарын» ?ортып шы?аруды тапсырдым.Алдын?ы саба?тарда к?п м?шені к?п м?шеге к?бейту ережесін пайдалана отырып жо?арыда атал?ан формулаларды о?ушыларды? ?здері ?орытып шы?арды.
Математика саба?ында о?ушыларды? материалды д?рыс ??ынуы, п?нге деген танымды? ?ызы?ушылы?ыны? артуы білімні? берік ?олдануы м??алімні? саба? ?ткізудегі ?р т?рлі ?діс -т?сі–дерді орнымен ?олдана біліуі жолында?ы іздемпазды?ына байланысты.
Жалпы м??алім ?зін ?йретуші немесе о?ытушы ?ана емес о?ушымен сырлас, дос д?режесінде сезінетін болса я?ни к?птеген ?алымдар айтып ж?ргендей,о?ушы мен м??алім арасында «субьект-субьект» ?атынасы орна?ан жа?ыдайда о?ушыларды? іздеп ж?рген ?діс-т?сілі табыл?андай болды.О?ушыны «обьект» деп ?арамай оларды? ?зіндік іс-?рекетіне еркіндік беру ?ажет.
СТО технологиясын саба?та ?олдан?анда уа?ытты тиімді ж?не стратегияларды орынды пайдалана алмайтын болса, о?ушыны жалы?тырып жібереді.Сонды?тан саба?ты? жоспарын ??р?анда ?р стратегияны уа?ыты бойынша б?ліп на?ты жерлерін б?ліп к?рсетіп ?ою керек,сол бойынша пайдалану керек.Сондай бір саба?ты ?лгі ретінде ?сынамын.
Саба?ты? та?ырыбы:Виет теоремасы
Саба?ты? ма?саты:Квадрат те?деуі Виеттеоремасын пайдалана отырып те?деуді тез шешуді ме?геру. О?ушыларды? біліме деген ?ызы?ушылы?ын арттырып, ?йымшылды??а,жекеж?не топпен ж?мыс жасау?а т?рбиелеу.
Саба?ты? типі:Жа?а та?ырыпты игеру саба?ы
Саба?ты? ?дісі:сыни т?р?ыдан ойлауСаба?ты? к?некілігі:Интерактиптіта?тада?р т?рлі тірек схемалары
Саба?ты? барысы:1.?йымдастыру. Сыныпты 3топ?а б?ліп отыр?ызу.
2.Ой ша?ыру.
3.Ма?ынаны тану.
4.Ойтол?аныс стратегиасы.
5.?ортындылау
ІІ.ой ша?ыру.
1.Квадырат те?деу,те?деутарихынан жаз?ан рефераттарынталдау.
2.Кесіндіні толтыру (формулалар жазу)
ах2 + bх+с=0 а≠0
D= x1,2=
3. Кроссворд шешу
1. ах2 + bх+с=0 (а≠0) те?деуі ?алай аталады? 2.Квадрат те?деуді? т?рлеріні? формуласында?ы т?бір астында?ы ?рнек.
3. Квадрат те?деудегі а,b?
4.Квадрат те?деуді? дербес т?рі?
ІІІ. Ма?ынаны тану.
Интративті та?тада Ф.Виет туралы м?лімет айтылады. ?р топ?ао?улы?тан м?тін б?лініп беріледі. ?р топ талдап,та?та?а жазып ?ор?айды.
ІV. Ой тол?аныс стратегияасы.
А)о?улы?тан есептер шы?ару.
№148
5)х1=0,5 х2=0,75 7)х1=2,5 х2=1,51 0)х1=5 х2=0
х1*х2=0,375 х1*х1=2,5*1,5=3,75 х1*х2=5*0=0
х1+х2=1,25 х1+х2=2,5+1,5=4х1+х2=5+0=5
х2-1,25х+0,375=0 х2-4х+3,75=0 х2-5х=0
2)Интеративті та?тада ауызша есептер беріледі. (Берілген те?деулердішешпей-а? т?бірлерін аны?та)
х2+ 5х+4=0 -1ж?не -4
х2+ 5х+4=0-1ж?не -4
х2+ 3х-4=01ж?не -4
х2+ 3х-4=01ж?не -4
б) «Араласып кеткен о?и?алар» (?р топты? алдына квадрат те?деулер беріледі,біра? ?иып тастал?ан.Соларды ??растыру керек)
Те?деу,те?деу те?деулер,
Т?рлері к?п те?деулер.
Оны? бірін атаса?,
Квадрат те?деулер.
Шешсек оны т?бірі,
Болады екен ?р т?рлі.
Ажыратар дискриминант,
Бар жо?ты?ын т?бірді.
Есептер к?п ?мірде,
Физика мен техника.
Пайдаланып шы?арар,
Квадрат те?деуді
- х2-24х+23=0 1)х2-2х-35=0 1)х2+11х+10=0
х1=23 х2=1х1=7 х2=-5 х1=-10 х2=-1
2) х2-5х-14=0 2)х2-5х-36=0 2)х2+4х-21=0
х1=7 х2=-2х1=9 х2=-4 х1=-7 х2=3
V.?орытындылау,ба?алау (?р топ ?з ба?алау пара?тарын ба?алайды)
?йге тапсырма:Франсуа Виет ?мірінен реферат жазу.№148,149(1-4)есеп
Сто ба?дарламасында?ы басты ?згеріс ол саба? ??рылысын ?згертуде деп ойлаймын. Бір ?ара?анда к?п к??іл аудара ?оятындай м?селе емес сия?ты,дегенмен саба? ?ызы?ушылы?ты оятудан басталуы сыныпта?ы барлы? о?ушыны бір ??ымны?,бір м?селені? айналасында жина?тау?а ж?мылдыру?а,жа?алы? ашу?а,к?руге ?ызы?тырады.
Б.Б.? таблицасын толтыру,т?ртіп алу стратегиялары барлы? п?де ?олданамыз,осы жерде о?ушыны? жа?а фактіге б??ан дейінгі ?зі білетін фактілерді? керектері ?ана жина?талып, оларды ?олдану?а м?мкіндігі туады,со?ан ?йренеді.Жекелеп,ж?птасып,топтасып ж?мыс істеу ?дістері де о?ушыны? білгенімен б?лісу,білмегенін ?зіні? сынытастарынан алу?а м?мкіндік береді. Жалпы ба?дарламаны? ма?ынаны ашу барысында ?олданылатын стратегиялары о?ушыны? білімді ?з бетімен алу?а,жа?а білімге ?зіне белгілі фактілерді барлы?ын баспалда? ретінде ?олдана отырып жетуіне м?мкіндік береді.
Математикада ??састы? к?п р?л ат?арады. Фигураларды? ??састы?ын ?рт?рлі формулаларды? ??састы?ын есте са?тау?а Венн диаграммасыны? пайдасы ?те к?п.
Мысалы.8-сынып «Геометрияда» т?рб?рыштарды? т?рлерін ?ткенен кейін Венн диограммасын сызу ар?ылы оларды? ?асиеттерін тез есте са?тау?а болады. «Ромб», «параллелограм», «Тік т?рб?рыш» «Квадрат» осыларды екеуара салыстыра отырып жетістіктерге жетуге болады.
СТОба?дарламасы
- О?ушыларды? бір – бірімен ?атынысы жа?сарады,ізденуге, ?р т?рлі шешімдерді тез ?абылдау?а ?йретеді,о?ушыны? білім сапасын арттырады.
- Ойлау принциптерін ме?гертеді.(ты?дау,салыстыру,жина?тау,абстракциялау)
- Ойларын ж?йелеуге,ашы? айту?а,есеп шы?ару барысында жолдастарына к?мектесуге ?жымды? ортаны ?алыптастыру?а т?рбиелейді.
О?ытуда к?тілген н?тиже:
- ?з бетінше ж?мыс жасай алатын о?ушыны т?рбиелеу;
2. Мы?тылар ?здеріні? ?абілет пен икем – да?дысын одан ?рі бекіте т?седі,?лсіздер ?зіне-?зі сенімсіздіктен арылады.
3. П?нге деген ?ызы?ушылы? артып,шы?армашылы? топтар пайда болады.
4. Ж?птасып о?у,ж?птасып тал?ылау ?алыптасады,ба?алау пара?ынан ?рбір о?ушыны? м?мкіндігі к?рінеді.
Халы?та керемет даналы? с?з бар:
«Естідім-?мыттым,
К?рдім – есімде ?алды
Жасадым – ?йреніп алдым»
Ал СТО ба?дарламасыны? ??рылымы ?йрету,?йрену бірлігінен,?йренуді? ?ызы?ушылы?ынан т?рады. Сонды?тан ?ріптестерімді сыни т?р?ыдан ойлау ар?ылы о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырып,шы?армашылы?пен ж?мыс істеуге ша?ырамын.