Математика п?ніні? м??алімі ?аза?станны? 40 жылды?ы орта мектебі, Сарыкемер ауылы, Байза? ауданы, ?аза?стан Республикасы
Сыныпта?ы ба?ылау тек ?ана техникалы? т?сіл емес. М??алімдер жазбаша немесе ауызша т?рде ба?а ?ою жолымен ба?алайды. Олар ?олданатын кез келген нысанны? артында объективті немесе жеткілікті д?режеде объективті емес нормалар мен стандарттар ?ана емес, сондай-а? баланы? дамуы, о?уы мен ынтасы туралы т?сінік, сонымен ?атар ?зін-?зі ба?алау, ?абілеттілік ж?не к?ш-жігер сия?ты ??ымдар?а ?атысты ??ндылы?тар жатады. (2001)
Ба?алау-?те к?рделі процесс. Ба?алау-?тілген та?ырыпты? ?алай ме?герілгенін ж?не оны? о?ушы?а ?серін, ?алай есте са?та?анын ?орытындылайды. ?детте ба?алау ма?саты ?р м??алімні? ба?алауды (тестілеуді) ?андай ма?сатта ж?не кім ?шін (сыныпта тестілеу ж?ргізу сия?ты), ?алай ?ткізуі керек екендігі туралы т?сінігіне негізделеді (56 бет). Ба?алау о?ыту мен о?уды? ажырамас б?лігі. Білім сапасын к?теруде ба?алау ?лкен роль ата?арады. Осы орайда о?ушыны ба?алау, о?ушыны? ?зін-?зі ба?алауыны? м?ні ерекше.
Формативті ба?алауда-о?ушыны? ?з ба?асына шынайы к?з?араспен ?арауына м?мкіндік береді. Н?тижесінде ?з біліміні? ?ай де?гейде екеніне к?з жеткізеді. О?у?а деген талпынысы артады, сенімі ны?аяды.
Мен б?рын саба?тарымда о?ушыларды ба?алайтынмын, біра? оны? т?рлерін ажырата білмейтінмін. Ба?алау-ол ?те к?рделі модульге жатады, осы к?нге дейін оны? т?сініксіз жа?тары к?п кездесіп жатады. Мен нені білдім? Осы курстан мен ба?алауды? екі т?рі бар екенін білдім: жиынты? (суммативтік) ж?не формативтік. 1. Жиынты? ба?алау?а: ба?ылау ж?мыстары, тест, диктант. Де?гейлік тапсырмалар?а арнайы критерийлер ?ойып ба?алау жатады.
О?ушылар?а саба?та ж?мысты? ?рт?рлерін тапсырамын. Мысал?а: математикалы? диктант, тестті? т?рлерін: та?ырыпты?, ?орытынды, с?йкестік ж?не т.б. ба?ылау ж?мыстары, логикалы?, ?айталау с?ра?тары ж?не т.б. Б?лар жиынты? ба?алау т?рі болып табылады. Жиынты? ба?алауды сынып журналына, о?ушыны? ?лгерім табеліне ?ояды.
2.Формативтік ба?алау?а : ??ла?пен есту, к?збен к?ру, с?ра??а жауап беру, сын айту, пікір айту, ма?тау, мада?тау жатады. Формативтік ба?алауды? ?р т?рлі ?дістерін ?олданап, о?ушылардан кері байланыс алу?а болады. Ма?сатымыз ба?аны міндетті т?рде журнал?а ?ою емес, ?р м??алім о?ушыны ?зі ба?алайды.Себебі біз о?ушы?а мінездеме жаз?анда ?р о?ушыны формативті т?рде ба?алаймыз, оны цифрмен ба?аламаймыз. Мен мысалы саба?ымда ?й тапсырмасын тексергенде ?айталау?а арнал?ан зымыран с?ра?тар ?ойып, ба?алау критерийлерін ескертемін.Одан кейін ба?алау пара?тарын таратып беремін.?р д?рыс жауапты 1 ?пайдан ба?алап отырамын. Одан кейін формативтік ба?алау: жигсо ар?ылы жа?а та?ырыпты о?ушылар?а постермен ?ор?ау берілді. Ж?мыстарын ?ор?а?ан кезде алдын- ала дайында?ан критерий ар?ылы ба?алап отырды. Суреттері, та?ырыптарын толы? ашты ма, ?алай ?ор?алып жатыр, математикалы? тілде с?йлеу сауаттылы?ы ?андай де?гейде. Ба?алау критерийі – ?сыныл?ан талаптар?а с?йкес бір н?рсені ба?алау бойынша шешім ?абылдау ережесі, негіз?демесі.
?р критерийді? дескрипторлары (?рбір на?ты ж?мыс ?шін) болады, онда мектеп тапсырмасыны? орындалу н?тижесіні? д?рысты?ы туралы на?ты т?сінік беріледі. Дескриптор?а с?йкес ба?алау о?ушыны? ?ой?ан ма?сатына жетуін аны?тайды. (Глоссарий)
Постерін ?ор?ап бол?ан со? с?ра?тар берілді. Сол берілген с?ра?тар?а жауабы толы? па
Постерін ?ор?ап бол?ан со? с?ра?тар берілді. Сол берілген с?ра?тар?а жауабы толы? па?
?р топ осы ба?алау кестесімен бір-бірін ба?ылап о?ан дескриптор ??рды. (Критерийлерді белгілеуге, о?ан дескриптор ??ру?а ?зім к?мектесіп отырдым, кейінгі саба?тарда о?ушылар ?здері ??рып ?йренді.)Кейін о?ушылар ?з тобымен барлы?ын ?орытындылады.
Одан кейін профессор ?араевты? саралап-де?гейлеп о?ыту методикасы ар?ылы о?ушылар?а есептер бердім. Критерийлері: А де?гейін шы?ар?ан о?ушы?а 1 ?пай, В де?гейіне 2 ?пай, С де?гейіне 3 ?пай ?ою ар?ылы о?ушылар та?тада?ы жауап ар?ылы ?здерін ба?алады.Келесі кезе? ?лгерімі т?мен о?ушылар?а карточкамен ж?мыс бердім. Салу?а арнал?ан есептерге АКТ-ны ?олдану о?ушы ?шін ?те ?ызы?ты, ?рі н?тижелі болды. М?нда о?ушыларды? ауызекі с?йлеуіне,?з ойларын айта білуіне, м??алімні? уа?ыт ?немдеуіне ж?не ?осымша а?параттар алу?а м?мкіндік ашады. Мен саба? ?ткізгенде интерактивті та?таны пайдалана отырып, о?ушыларды? саба??а деген ?ызы?ушылы?тарын ж?не танымдылы? ?абілеттерін дамыту?а тырыстым.Саба?ты ?орыт?анда Сыни т?р?ыдан ойландыратын с?ра?тар ар?ылы рефлексия алдым: Б?гінгі саба? ?нады ма? Топпен ж?мыс істеу ?най ма? К?шбасшы болу?а ?мтылды? ба? Келесі саба?ты да осылай ?ткенін ?алайсы? ба? Жолдасы?ны? к?мегі болды ма? О?ушылар ба?алау пара?ын толтырып ?з-?здерін ба?алады.Осы сауалнаманы? ?орытындысын негізге ала отырып екінші саба?ымда ары ?арай т?рлендіріп,оларды ?ызы?тыратындай етіп ?ткізуге тырыстым.
Екінші саба?ымда ?й ж?мысы: Б?рыш. Б?рышты? градусты? ?лшемі. Одан кейін бірінші топтан бастап ?р о?ушы 1-ден бастап 6-?а дейін санады.?р о?ушы ?зіні? реттік номерін белгіледі. ?ал?ан топтар да осылай санап ?р о?ушыны? реттік номерлерін белгіледі.Одан кейін оларды? зейінін интерактивті та?та?а аударттым. Кітаптарын жауып ?ойды. Кейін тексергенде ашып ?арап тексересі?дер дедім. О?улы?та с?ра?тарды? жауаптары бар. Ол жерде мынадай с?ра?тар болды :
1.Б?рыш дегеніміз не?2. Б?рышты? ?абыр?алары, т?бесі деп нені айтады?
3. Б?рышты? ?лшем бірлігі ?алай аталады?4. Жазы??ы б?рыш неше градус?а те??5. Транспортир не ?шін ?ажет?6. Биссектриса дегеніміз не?
?р о?ушы реттік номерлері бойынша с?ра?тар?а жауап жазды. 1-ші номерлі о?ушы 1-ші с?ра??а, 2-ші номерлі о?ушы 2-ші с?ра??а ж?не т.б. о?ушылар ?з тапсырмаларын орындады. С?ра??а жауап жазып бол?ан со? 1-ші номердегі о?ушы келесі топта?ы 1-ші номердегі о?ушы?а тексертті.Я?ни 1-ші топ 2-шіге, 2-ші топ 3-шіге, 3-ші топ 4-шіге,4-ші топ 1-шіге.Сонда ?р топта?ы о?ушы ?зінікіндей тапсырманы тексерді. Ба?алау критерийлерін о?ушылыр?а айт?ан жо?пын. О?ушылар ?зінікіндей ж?мысты о?улы?тан тексере отырып.Б?л ретте, м??алімдер жал?ыз ба?алаушы т?л?а болмайтынды?ына назар аударылады. О?ушылар ?здеріні? сыныптастарын ж?не ?здерін ба?алау?а тартуы м?мкін ж?не м??алімдер ба?алауды белсенді ж?ргізген кезде, о?ушылар белсенді ?атысуы керек.(1,58 бет) Осы жерде ?зін-?зі ба?алау к?рініп т?р. О?ушылар жаз?ан ж?мыстарды тексеріп бол?ан со? оларды ба?аларымен таныстырды ж?не жіберген ?ателерін д?лелдеді. О?ушылар ?здеріне ?ой?ан ба?амен келісті. Б?ндай ба?алау жиынты? ба?алау т?ріне жатады. Келесі кезе? Ба?ыттал?ан о?у о?ушыларды о?у барысында с?ра?тар ар?ылы т?сінуге ба?ыттайтын стратегия. (2, 50 бет)
Одан кейін ба?алау критерийлерін о?ушылар?а таратып бердім:
Критерий
ба?а
?айталау с?ра?тары
1 ?пайдан
Де?гейлік тапсырма
А(1?),В(2?),С(3?)
Ауызша есептер
1 ?пайдан
Логикалы? тапсырма
1 ?пайдан
Синквейн
3 ?пай
21-27 ?пай «5», 14-20 ?пай «4», 8-13 ?пай «3»
1 ?адам. Та?ырыпты алдын-ала б?ліктерге б?ліп беремін. Содан кейін мен т?сінуге ба?ыттал?ан ?р б?лік бойынша, осы б?лікті о?ы?ан?а дейін, о?ып бол?аннан кейін ?ойылуы м?мкін с?ра?тарды ойластырамын.
Ол с?ра?тар мынадай:
1.Тік б?рышты? градусты? ?лшемі неге те??2.?андай б?рышты с?йір б?рыш деп атаймыз?3. ?андай б?рышты до?ал б?рыш деп атаймыз?
4.Толы? б?рышты? градусты? ?лшемі неге те??
Де?гейлеп тапсырма бердім, де?гейіне ?арап ба?аладым. Одан кейінгі формативті ба?алау логикалы? с?ра?тар болды. Осы тапсырмаларды? барлы?ы ба?алау критерийлері ар?ылы ба?аланды. Саба?ты бекіткенде Синквейн жазу?а бердім. Со?ында БББ кестесін таратып бердім, я?ни кері байланыс: Б?гін саба?та білдім (нені?), Б?гін саба?та ?йрендім(неге), Б?гін мен ?шін к?тпеген н?рсе болды? Б?ндай ба?алау т?рі м??алімдер мен о?ушылар ?шін білім, т?сіну, да?ды туралы хабарлама алу.
Формативті ба?алау ?дісін ?олдана отырып к?птеген жетістікке жеттім.
Мысалы, Джон Хэттиді? кері байланыс ?дісіні? о?ыту сапасына к?мегі зор. Осы жерде кері байланыста?ы ?сыныстарды ?шінші саба?ымда ескеруге тырыстым.
2.С?йлемді толы?тыры?дар: Толы? б?рыш. неге те??(« Тік б?рыш неге те??»)
3.Б?рышты белгілеуді ?олданып : А б?рышы 1600 (В б?рышы 1200) –?а те? екенін жазы?дар.
4.До?ал б?рышты сызы?дар. Оны белгілеп алы?дар, ?лше?дер, белгілеу ар?ылы жазы?дар. Математикалы? диктантты? жауабы та?тада жазулы т?рды. О?ушылар ?з-?здерін ба?алады. Берілген та?ырыпты о?ушылар терминдер ар?ылы болжады. ?з ж?птарында ??гіме ??ра білді. «Ба?алау» термині «жа?ын отыру» дегенді білдіретін латын с?зінен шы??ан,себебі ба?алауды? негізгі сипаты бас?а адамны? не айтып,не істегенін м??ият ба?ылау. Келесі кезе? де?гейлеп о?ыту бойынша есептер беріп, критерийлер бойынша де?гейіне ?арап о?ушылар ?з-?здерін ба?алайды. О?ушыны? негізгі мотивациясыны? де?гейін, оны? математикалы? есептеулерді ж?ргізу ?абілеттеріні? де?гейін, логикалы? ой-?рісін ба?амдау ?ажет. Б?л туралы Эйр де айтып кеткен болатын. Выготский бойынша «Жа?ын арада?ы даму айма?ы» теориясы негізінде балаларды? ?зекті ?абілеттеріні? де?гейлерін ба?алауды? тиімді екендігін баса айтады. Эйр тым к?рделі ж?мыс балалар?а ?иын орындалатын ж?не оларды? ынтасын жоятын ж?мыс болып к?рінетіндігін д?лелдеген (2001). Шынымен де м?ндай тапсырмалар о?ушыларды? ?здеріне деген сенімсіздігін арттырып, п?нге ?ызы?ушылы?ын кемітеді. Сол себептен, ?р о?ушыны? жеке ?абілеттерін зерттей отырып, оларды? білім алуына ?олайлы жа?дайлар ту?ыз?анда ?ана ж?йелі н?тижеге ?ол жеткізуге болады. Сергіту с?тіне «Кім жылдам?» ойынын ойнаттым. Б?л жерде ?р д?рыс жауап?а 1 ?пай беріледі. Бекітуге ысты? орынды? ?ойылды. О?ушылар та?ырып бойынша бір-біріне с?ра?тар ?ояды.Б?л жерде ?лгерімі т?мен о?ушылар да с?йлеп, ?здерін ба?алап жатты.
Рефлексияда табыс а?ашын отыр?ызды?. Та?тада т?р?ан а?аш?а о?ушылар аттарын жазып ?здері та?да?ан алманы жапсырады : жасыл алма-ме?гердім, сары алма-т?сіндім, біра? есеп шы?аруда ?иналамын, ?ызыл алма –саба? т?сініксіз. О?ушылар ?з-?здерін ба?алады : 19- жасыл алма,4-сары алма, 2- ?ызыл алма. Сары алма ж?не ?ызыл алма та?да?ан о?ушыларды ?осымша саба??а ша?ырамын.
Математика пәнінің мұғалімі Қазақстанның 40 жылдығы орта мектебі, Сарыкемер ауылы, Байзақ ауданы, Қазақстан Республикасы
Сыныптағы бақылау тек қана техникалық тәсіл емес. Мұғалімдер жазбаша немесе ауызша түрде баға қою жолымен бағалайды. Олар қолданатын кез келген нысанның артында объективті немесе жеткілікті дәрежеде объективті емес нормалар мен стандарттар ғана емес, сондай-ақ баланың дамуы, оқуы мен ынтасы туралы түсінік, сонымен қатар өзін-өзі бағалау, қабілеттілік және күш-жігер сияқты ұғымдарға қатысты құндылықтар жатады. (2001)
Бағалау-өте күрделі процесс. Бағалау-өтілген тақырыптың қалай меңгерілгенін және оның оқушыға әсерін, қалай есте сақтағанын қорытындылайды. Әдетте бағалау мақсаты әр мұғалімнің бағалауды (тестілеуді) қандай мақсатта және кім үшін (сыныпта тестілеу жүргізу сияқты), қалай өткізуі керек екендігі туралы түсінігіне негізделеді (56 бет). Бағалау оқыту мен оқудың ажырамас бөлігі. Білім сапасын көтеруде бағалау үлкен роль атақарады. Осы орайда оқушыны бағалау, оқушының өзін-өзі бағалауының мәні ерекше.
Формативті бағалауда-оқушының өз бағасына шынайы көзқараспен қарауына мүмкіндік береді. Нәтижесінде өз білімінің қай деңгейде екеніне көз жеткізеді. Оқуға деген талпынысы артады, сенімі нығаяды.
Мен бұрын сабақтарымда оқушыларды бағалайтынмын, бірақ оның түрлерін ажырата білмейтінмін. Бағалау-ол өте күрделі модульге жатады, осы күнге дейін оның түсініксіз жақтары көп кездесіп жатады. Мен нені білдім? Осы курстан мен бағалаудың екі түрі бар екенін білдім: жиынтық (суммативтік) және формативтік. 1. Жиынтық бағалауға: бақылау жұмыстары, тест, диктант. Деңгейлік тапсырмаларға арнайы критерийлер қойып бағалау жатады.
Оқушыларға сабақта жұмыстың әртүрлерін тапсырамын. Мысалға: математикалық диктант, тесттің түрлерін: тақырыптық, қорытынды, сәйкестік және т.б. бақылау жұмыстары, логикалық, қайталау сұрақтары және т.б. Бұлар жиынтық бағалау түрі болып табылады. Жиынтық бағалауды сынып журналына, оқушының үлгерім табеліне қояды.
2.Формативтік бағалауға : құлақпен есту, көзбен көру, сұраққа жауап беру, сын айту, пікір айту, мақтау, мадақтау жатады. Формативтік бағалаудың әр түрлі әдістерін қолданап, оқушылардан кері байланыс алуға болады. Мақсатымыз бағаны міндетті түрде журналға қою емес, әр мұғалім оқушыны өзі бағалайды.Себебі біз оқушыға мінездеме жазғанда әр оқушыны формативті түрде бағалаймыз, оны цифрмен бағаламаймыз. Мен мысалы сабағымда үй тапсырмасын тексергенде қайталауға арналған зымыран сұрақтар қойып, бағалау критерийлерін ескертемін.Одан кейін бағалау парақтарын таратып беремін.Әр дұрыс жауапты 1 ұпайдан бағалап отырамын. Одан кейін формативтік бағалау: жигсо арқылы жаңа тақырыпты оқушыларға постермен қорғау берілді. Жұмыстарын қорғаған кезде алдын- ала дайындаған критерий арқылы бағалап отырды. Суреттері, тақырыптарын толық ашты ма, қалай қорғалып жатыр, математикалық тілде сқйлеу сауаттылығы қандай деңгейде . Бағалау критерийі – ұсынылған талаптарға сәйкес бір нәрсені бағалау бойынша шешім қабылдау ережесі, негізқдемесі.
Әр критерийдің дескрипторлары (әрбір нақты жұмыс үшін) болады, онда мектеп тапсырмасының орындалу нәтижесінің дұрыстығы туралы нақты түсінік беріледі. Дескрипторға сәйкес бағалау оқушының қойған мақсатына жетуін анықтайды. (Глоссарий)
Постерін қорғап болған соң сұрақтар берілді. Сол берілген сұрақтарға жауабы толық па
Постерін қорғап болған соң сұрақтар берілді. Сол берілген сұрақтарға жауабы толық па?
Әр топ осы бағалау кестесімен бір-бірін бақылап оған дескриптор құрды. (Критерийлерді белгілеуге, оған дескриптор құруға өзім көмектесіп отырдым, кейінгі сабақтарда оқушылар өздері құрып үйренді.)Кейін оқушылар өз тобымен барлығын қорытындылады.
Одан кейін профессор Қараевтың саралап-деңгейлеп оқыту методикасы арқылы оқушыларға есептер бердім. Критерийлері: А деңгейін шығарған оқушыға 1 ұпай, В деңгейіне 2 ұпай, С деңгейіне 3 ұпай қою арқылы оқушылар тақтадағы жауап арқылы өздерін бағалады .Келесі кезең үлгерімі төмен оқушыларға карточкамен жұмыс бердім . Салуға арналған есептерге АКТ-ны қолдану оқушы үшін өте қызықты, әрі нәтижелі болды. Мұнда оқушылардың ауызекі сөйлеуіне,өз ойларын айта білуіне, мұғалімнің уақыт үнемдеуіне және қосымша ақпараттар алуға мүмкіндік ашады. Мен сабақ өткізгенде интерактивті тақтаны пайдалана отырып, оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын және танымдылық қабілеттерін дамытуға тырыстым..Сабақты қорытқанда Сыни тұрғыдан ойландыратын сұрақтар арқылы рефлексия алдым: Бүгінгі сабақ ұнады ма? Топпен жұмыс істеу ұнай ма? Көшбасшы болуға ұмтылдың ба? Келесі сабақты да осылай өткенін қалайсың ба? Жолдасыңның көмегі болды ма? Оқушылар бағалау парағын толтырып өз-өздерін бағалады.Осы сауалнаманың қорытындысын негізге ала отырып екінші сабағымда ары қарай түрлендіріп,оларды қызықтыратындай етіп өткізуге тырыстым.
Екінші сабағымда үй жұмысы: Бұрыш. Бұрыштың градустық өлшемі . Одан кейін бірінші топтан бастап әр оқушы 1-ден бастап 6-ға дейін санады.Әр оқушы өзінің реттік номерін белгіледі. Қалған топтар да осылай санап әр оқушының реттік номерлерін белгіледі.Одан кейін олардың зейінін интерактивті тақтаға аударттым. Кітаптарын жауып қойды. Кейін тексергенде ашып қарап тексересіңдер дедім. Оқулықта сұрақтардың жауаптары бар. Ол жерде мынадай сұрақтар болды :
1.Бұрыш дегеніміз не?2. Бұрыштың қабырғалары, төбесі деп нені айтады?
3. Бұрыштың өлшем бірлігі қалай аталады?4. Жазыңқы бұрыш неше градусқа тең?5. Транспортир не үшін қажет?6. Биссектриса дегеніміз не?
Әр оқушы реттік номерлері бойынша сұрақтарға жауап жазды. 1-ші номерлі оқушы 1-ші сұраққа , 2-ші номерлі оқушы 2-ші сұраққа және т.б. оқушылар өз тапсырмаларын орындады. Сұраққа жауап жазып болған соң 1-ші номердегі оқушы келесі топтағы 1-ші номердегі оқушыға тексертті.Яғни 1-ші топ 2-шіге, 2-ші топ 3-шіге, 3-ші топ 4-шіге ,4-ші топ 1-шіге .Сонда әр топтағы оқушы өзінікіндей тапсырманы тексерді. Бағалау критерийлерін оқушылырға айтқан жоқпын. Оқушылар өзінікіндей жұмысты оқулықтан тексере отырып.Бұл ретте, мұғалімдер жалғыз бағалаушы тұлға болмайтындығына назар аударылады. Оқушылар өздерінің сыныптастарын және өздерін бағалауға тартуы мүмкін және мұғалімдер бағалауды белсенді жүргізген кезде, оқушылар белсенді қатысуы керек.(1,58 бет) Осы жерде өзін-өзі бағалау көрініп тұр. Оқушылар жазған жұмыстарды тексеріп болған соң оларды бағаларымен таныстырды және жіберген қателерін дәлелдеді. Оқушылар өздеріне қойған бағамен келісті. Бұндай бағалау жиынтық бағалау түріне жатады. Келесі кезең Бағытталған оқу оқушыларды оқу барысында сұрақтар арқылы түсінуге бағыттайтын стратегия. (2, 50 бет)
Одан кейін бағалау критерийлерін оқушыларға таратып бердім:
Критерий
баға
Қайталау сұрақтары
1 ұпайдан
Деңгейлік тапсырма
А(1ұ),В(2ұ),С(3ұ)
Ауызша есептер
1 ұпайдан
Логикалық тапсырма
1 ұпайдан
Синквейн
3 ұпай
21-27 ұпай «5», 14-20 ұпай «4», 8-13 ұпай «3»
1 қадам. Тақырыпты алдын-ала бөліктерге бөліп беремін. Содан кейін мен түсінуге бағытталған әр бөлік бойынша, осы бөлікті оқығанға дейін, оқып болғаннан кейін қойылуы мүмкін сұрақтарды ойластырамын.
Ол сұрақтар мынадай:
1.Тік бұрыштың градустық өлшемі неге тең?2.Қандай бұрышты сүйір бұрыш деп атаймыз?3. Қандай бұрышты доғал бұрыш деп атаймыз?
4.Толық бұрыштың градустық өлшемі неге тең?
Деңгейлеп тапсырма бердім, деңгейіне қарап бағаладым. Одан кейінгі формативті бағалау логикалық сұрақтар болды. Осы тапсырмалардың барлығы бағалау критерийлері арқылы бағаланды. Сабақты бекіткенде Синквейн жазуға бердім. Соңында БББ кестесін таратып бердім, яғни кері байланыс: Бүгін сабақта білдім (нені?), Бүгін сабақта үйрендім(неге), Бүгін мен үшін күтпеген нәрсе болды? Бұндай бағалау түрі мұғалімдер мен оқушылар үшін білім, түсіну, дағды туралы хабарлама алу.
Формативті бағалау әдісін қолдана отырып көптеген жетістікке жеттім.
Мысалы, Джон Хэттидің кері байланыс әдісінің оқыту сапасына көмегі зор . Осы жерде кері байланыстағы ұсыныстарды үшінші сабағымда ескеруге тырыстым.
Үшінші сабағымда үй тапсырмасын математикалық диктант арқылы тексердім:
1.Бұрышты белгілеуді қолданып жазыңдар :MNK бұрышының градустық өлшемі 450 (PHK бұрышының градустық өлшемі 300)
2.Сөйлемді толықтырыңдар: Толық бұрыш.... неге тең?(« Тік бұрыш неге тең?»)
3.Бұрышты белгілеуді қолданып : А бұрышы 1600 (В бұрышы 1200) –қа тең екенін жазыңдар.
4.Доғал бұрышты сызыңдар. Оны белгілеп алыңдар, өлшеңдер, белгілеу арқылы жазыңдар. Математикалық диктанттың жауабы тақтада жазулы тұрды. Оқушылар өз-өздерін бағалады. Берілген тақырыпты оқушылар терминдер арқылы болжады. Өз жұптарында әңгіме құра білді. «Бағалау» термині «жақын отыру» дегенді білдіретін латын сөзінен шыққан,себебі бағалаудың негізгі сипаты басқа адамның не айтып,не істегенін мұқият бақылау. Келесі кезең деңгейлеп оқыту бойынша есептер беріп, критерийлер бойынша деңгейіне қарап оқушылар өз-өздерін бағалайды . Оқушының негізгі мотивациясының деңгейін, оның математикалық есептеулерді жүргізу қабілеттерінің деңгейін, логикалық ой-өрісін бағамдау қажет. Бұл туралы Эйр де айтып кеткен болатын. Выготский бойынша «Жақын арадағы даму аймағы» теориясы негізінде балалардың өзекті қабілеттерінің деңгейлерін бағалаудың тиімді екендігін баса айтады. Эйр тым күрделі жұмыс балаларға қиын орындалатын және олардың ынтасын жоятын жұмыс болып көрінетіндігін дәлелдеген (2001). Шынымен де мұндай тапсырмалар оқушылардың өздеріне деген сенімсіздігін арттырып, пәнге қызығушылығын кемітеді. Сол себептен, әр оқушының жеке қабілеттерін зерттей отырып, олардың білім алуына қолайлы жағдайлар туғызғанда ғана жүйелі нәтижеге қол жеткізуге болады. Сергіту сәтіне «Кім жылдам?» ойынын ойнаттым. Бұл жерде әр дұрыс жауапқа 1 ұпай беріледі. Бекітуге ыстық орындық қойылды. Оқушылар тақырып бойынша бір-біріне сұрақтар қояды.Бұл жерде үлгерімі төмен оқушылар да сөйлеп, өздерін бағалап жатты.
Рефлексияда табыс ағашын отырғыздық. Тақтада тұрған ағашқа оқушылар аттарын жазып өздері таңдаған алманы жапсырады : жасыл алма-меңгердім, сары алма-түсіндім, бірақ есеп шығаруда қиналамын, қызыл алма –сабақ түсініксіз. Оқушылар өз-өздерін бағалады : 19- жасыл алма,4-сары алма, 2- қызыл алма . Сары алма және қызыл алма таңдаған оқушыларды қосымша сабаққа шақырамын.
Бұл формативті бағалау арқылы оқушылардың белсенділігі арта түсті.
Мен әр сабағымда оқушыларды бағалауда формативті және суммативті бағалаудың әр түрлі әдіс-тәсілдерін қолдануға тырыстым. Осының барлығын мен өз ой елегімнен өткізіп көрдім. Оқушыларды сабаққа қалай қызықтырсам екен дедім. Сол қызықтыру мақсатында оларға бір жағынан өздерін қалай бағалау керектігін үйретіп, сыни тұрғыдан ойлауға дағдыландырып, пікір айтып, ойын дәлелдеуге үйреттім. Ең маңыздысы олар өз-өздерін бағалай білуінде. Мен оқушыларға формативтік бағалау арқылы өз-өздерін бағалап дағдылануға үйретуді жөн деп санадым. Болашақта бағалауды өткізу үшін оқушылардың нені білетіндігін және нені істей алатындығын, сонымен қатар олар қандай қиындықтармен кездесу мүмкін екендігін анықтау қажет .(1,57)
Пайдаланған әдебиеттер:
1.Мұғалімге арналған нұсқаулық
2.Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыту ретінде С.Мирсейтова
