Математика саба?ында о?ушыларды? логикалы? ойлау ?абілеттерін дамыту
Математика саба?ында о?ушыларды? логикалы? ойлау ?абілеттерін дамыту
МАТЕМАТИКА САБА?ЫНДА О?УШЫЛАРДЫ? ЛОГИКАЛЫ? ОЙЛАУ ?АБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУ.
?аза?стан Республикасыны? білім беру стандартында білім беруді? басты міндеті логикалы? ойлауды дамыту болып табылатынды?ы атап айтыл?ан.
Бастауыш сынып – о?ушыларды? логикалы? ойлауын дамытуды? негізгі кезе?і.Бастауыш сыныпта балаларды? ойлары на?ты-бейнеліден абстрактылы - логикалы? ойлау?а ?арай дамиды.Мектепті? ал?аш?ы сатысыны? міндеті – бала интеллектісін себеп – салдарлы байланыстарды т?сіну де?гейіне дейін дамыту.
Логикалы? ойлауды дамыту туралы с?з етпес б?рын логика туралы ?ыс?аша айтып кету керек.Логика - (грек тілінен алын?ан logic - с?з, ой,ойлау, а?ыл-ой) ойлауды? за?дылы?тары мен т?рлері туралы ?ылым. Объективті пікірлерге негізделген процесс логикалы? ойлау деп, ал д?рыс ойлауды? формалары мен за?дары туралы ?ылым логика деп аталады. Логикалы? ойлауды? ?исындылы?ы оларды? шынды??а сай келуінде. Логикалы? ойлау?а т?скен ??былысты? себептері мен салдары, ??ымдар арасында?ы байланыстар мен ?атынастар логикалы? ойлау жолымен ашылады. Пікір алмасу кезінде, ?сіресе математикалы? т?жырымдар кезінде пайымдау,ойлау за?дылы?тарын немесе былайша айт?анда сол за?дылы?тар мен формалары ж?ніндегі ?ылым- логиканы? к?мегі мен бір пікірден екінші пікірді шы?арамыз. Логикалы? т?жырым теориясыны? е? ал?аш грек философы Аристотель негізін ?ала?ан.
Ой ?рекеті барысында адам ?орша?ан д?ниені танып, білу ?шін ерекше а?ын ?ызметін орындайды. Б?л на?ты ?ызметіне талдау, біріктіру, салыстыру, дерексіздендіру на?тылау ж?не ?орытындылау ар?ылы ж?зеге асырылады.
Талдау – б?л оймен б?тінді жіктеу немесе б?тіннен оны? ?ырларын, ?рекет не ?атынас бірліктерін б?ліп алу, ?арапайым формада?ы талдау ?р?андай затты практикалы? ?ажеттілікке орай ??рама б?лшектерге ажырату.
Мысалы балаларды ?андай да бір ?сімдіктермен таныстыруда оны? ??рамын к?рсетуден бастаймыз. (тамыры,саба?ы,жапыра?ы). Талдау т?жірибелік ж?не теориялы? болып б?лінеді. Егер талдау жо?арыда айтыл?ан ой операцяларына ?штаспаса,онда ?ате, механикалы? сипат алады. М?ндай талдау элементтері жас балаларда к?птеп кездеседі.
Біріктіру –б?л ?р?илы б?лшектер, ?асиеттермен ?рекет ?имылдарды т?тас бірлікке топтастыру.Біріктіру операциясы талдау ?дістеріне ?арама-?арсы. Б?л ?ызмет барысында жеке заттар мен ??былыстар к?рделі,б?тін ??былыс?а ?атысы бар б?лшек,элементтер тобы ретінде ?арастырылады.
Ой процесіндегі талдау мен біріктіру ?рекеттері о?у ж?мысында аса ?лкен ма?ыз?а ие.Бала жекелеп талдау мен ?ріптерді тану?а ?ол жеткізеді,ал кейін сол игерген ?ріптерді? басын біріктіріп буын ??райды,буыннан с?з,с?зден-с?йлем,с?йлемдерді біріктіріп м?тін мазм?нын шы?арады.
Салыстыру - ?р?андай заттар мен ??былыстарды?, не ойларды? б?ліктері арасында?ы ??састы?тар мен айырмашылы?тарды білуге ба?ыштал?ан ой ?рекеті.К?нделікті т?рмысты? салыстырулар.
Логикалы? ойлауды? ерекшелігі - ?орытындыларды? ?исындылы?ы оларды? шынды??а сай келуінде. Логикалы? ойлау?а т?скен ??былыс т?сіндіріледі, себептері мен салдары ?атесіз аны?талады. ??ымдар арасында?ы байланыстар мен ?атынастар логикалы? ойлау жолымен ашылады.Б?л байланыстар мен ?атынастарды? д?рысты?ын теріске шы?ару?а болмайтыны пікірлерде к?рсетіледі. Пікір дегеніміз - ойлау формасы,м?нда бір н?рсе ма??лданады,не теріске шы?арылады.Бір немесе бірнеше пікірден жа?а пікір шы?аратын ойлау формасы – ой ?орытындылары деп аталады.
Математиканы о?ытуды? ?рбір кезе?інде о?ушыларды? ба?дарламалы? материалды о?ып ?йренгендей ?абылдау?а тере? де берік білімдеріне, іс-?рекеттеріне ж?не да?дыларына, сонымен бірге,математиканы о?ытуда?ы ?ызы?ушылы?ын дамыту?а да байланысты болады.Сынып о?ушылары бірдей емес.Оларды? ішінде математиканы с?йіп о?итын,о?ан деген ынтасы зор о?ушылар да бар. Оларды же?іл,бірі??ай жатты?улар орындау жалы?тырады.Сонды?тан белгілі бір ережені ме?геретін жатты?уларды орында?анда олар?а ?иыныра? тапсырмалар, міндетті емес тапсырмалар берілуі ?ажет.?азіргі кезе?дегі мектеп математикасында ?лі шешімдері табылма?ан проблемалар аз емес.Соны? бірі - о?ушыларды? логикалы? ойлау ?абілеттерін дамыту,кітап?а,о?у?а,білім алу?а деген ??марлы?тарын арттыру.Осындай проблемаларды шешу ма?сатында бастауыш сыныптан бастап логикалы? есептерді шы?ару керек.
О?у е?бегіні? ?аруы - ой. Логикалы? жеке пікір мен ?зіндік талдау бірт?тас.Б?л талаптар ой мен іс -?рекетті? негізгі ?зегі болып келеді.Ол ?шін ?р адам ?з орынында е?бек ?німділігін арттырып ?ана ?оймай,оны? сапасын ?лай ?сіру керектігін ойластыр?аны ж?н.
О?ушыларды? жеке ойлау ?абілетін дамыту ?шін оларды? ?зіндік к?ш ?уаты мен сенімін арттыру керек. ?олынан келетін к?п істерді? м?мкіндіктеріне ба?ыт берген абзал. О?ушыларды? білімді ме?геру ?рдісі негізінен мына компоненттерден т?рады.
1. ?абылдау
2. Т?сіну
3. Есте са?тау
4. ?орыту ж?не ж?йелеу.
Балаларды? ойлауын дамыту туралы М.Ж?мабаев былай деген:
«Ойлауды ?ркендету жолдары. Ойлау - жанны? ?те бір ?иын,тере? ісі. Жас бала?а ойлау тым ауыр.Сонды?тан т?рбиеші баланы? ойлауын ?ркендеткенде,са?ты?пен бас?ыштап іс істеу керек».
Логикалы? жатты?уларды орындау баланы? а?ыл-ойын, ?иялын, ой ?ш?ырлы?ын дамытады.Б?л о?ушыларды? т?рлі мазм?нды есептерді шы?аруда, есепті? шартын ??ра білуге ?алыптастырылады.Бір есепті? бірнеше шешімдерін табу?а жетелейді.?рбір саба? ?ызы?ты есептер мен ая?талып,логикалы? есептер о?ушыларды?жас ерекшелігіне ?арай к?рделене т?суі ?ажет.
Логикалы? зерттеу саласы – ойлау ?абілеті. Демек адамны? ойы – ?алымдарды? зерттеу объектісі болып табылады. Сонда логиканы? ?зіндік ерекшелігі неде?
Ойлау формалары немесе логикалы? формалар ?шеу: ??ым, ой пікір ж?не ой ?орыту.
Психолого-педагогикалы? ?ылымда логикалы? ойлауды бастауыш сыныптардан бастапкіргізу керек деген ??ым бар.
Балаларды логикалы? ойлауды? т?сілдеріне ?йрету керек:м?нысыз о?у материалын ?абылдау м?мкін емес. Сонды?тан да математикалы? дайынды? логикалы? ойлау ж?не к??іл б?лушілік дамыуымен байланысты болуы керек.
Б?л ойлауды? т?рі негізі жалпы ойлауды? ?ш формасын ме?геру шарты -мен ?ана дамиды: к?рнекі ?серлік, к?рнекі м?сіндік ж?не логикалы?.
Ал?аш?ыда 3-4 жаста к?рнекі ?серлік ойлау к?ш алады.Бала перамидка жина?ысы келеді,одан со? оны т?зетіп ?алау?а тырысады.
5-6 жаста к?рнекі-м?сіндік ойлау дамиды,б?л к?ріп т?р?ан заттардан керектісін та?дай білуді, б?л заттарды? бір-бірімен, б?лшектеріні? ?зара байланысын,?атынасын аны?тау?а к?мектеседі бала мектеп, д?кен ойындарын ойнайды, суреттерді ?лкен ?ызы?ушылы?пен ?арастырады.
Кейін ойлауды? дамуы балада логиканы? дами бастауына со?ады.Бала талдау?а, тал?ылау?а, ?арапайым за?дылы?тар?а, логика за?дылы?ына байланысты ой ?орытындыларын жасау?а ?йренеді.
О?ушыларды логикалы? ойлау?а ?алай ?йретуге болады? Бастауыш сынып о?ушыларын логикалы? ойлау?а ?йретуге бола ма? Балалар?а жас ерекшелігіне байланысты ?андай ?иынды?та?ы тапсырмалар беру керек?
Міне, осындай с?ра?тар к?птеген м??алімдері мазалайды.М??алімні? басшылы?ымен балалар т?рлі есептер мен тапсырмалар орындай отыра логикалы? т?сілдері ?олдануды ?йренеді.Саба?та ?р т?рлі ?діс-т?сілдерді пайдалану ар?ылы о?ушыны? ойлау ?абілеті дамып, білімдері бекіп,ізденуге, ?з ж?мыстарыны? ойларын орта?а салу?а да?дыланады да, с?з ?орлары молаяды.Олар бас?а п?нге ?ара?анда математика ойлау, есте са?тауын ?ажет етеді,?ызы?ушылы?ы оянып, ой-?рісі дамып, ал?ан білімдерін аны?тайды. О?ыту процесіні? басты компоненті – о?ытуды? ма?саты мен міндеті.
^ Мысалы.Логикалы? жатты?улар:
1. Айжан мен Маржанны? ?келеріні? аттарын ата. Айжан мен Маржан – Ас?ар мен М?ратты? ?ыздары. Айжан Ас?арды? ?ызынан ?ш жас кіші болса, б?ларды? ?р?айсысыны? ?келеріні? аты кім?
(Айжан-М?ратты?, Маржан-Ас?арды? ?ызы.)
2. ?ш а?айынды.
Арман, Аян, Абзал а?айынды ?шеуі ?рт?рлі класта о?иды.Абзал арманнан, ал Аян Абзалдан кіші емес. Б?л ?йді? ?лкені ортаншысы,кішісі кім?
(Е? ?лкені Аян,е? кішісі Арман, ортаншысы Абзал.)
3. ?ай ауылды? балалары?
?ділет, Еркін, Ерлік ?шеуі лагерьде кездесті. Б?ларды? біреуі –
?с??ды?тан, екіншісі -?шт?беден, ?шіншісі – К?кт?беден.
?ділет пен ?ос??ды?тан келген Еркін екеуі бір б?лмеге орналасты, Б?ларды? екеуі де ?шт?беде болып к?рмегенділігі белгілі болса, ?ай бала ?ай ауылдан келген?
(Еркін- ?ос??ды?тан, ?ділет- К?кт?беден, Ерлік -?шт?беден.)
?ызы?ты ?зіл-есептер.
1. Т?нгі са?ат 10-да жауын жауып т?рса, 24 са?аттан кейін к?нні? жар?ырап т?руы м?мкін бе?
2. Дорбада?ы 10 асы?ты 10 бала бір-бірлеп алды. Сонда бір асы? дорбада ?алды. Б?л ?алай?
^ Керекті ??ралдар: Ойыншы? телефоны, картон ?а?аздан дайындал?ан телефон т?т?асы.
Мазм?ны: Б?л ойынды м??алім мен класс толы?ымен болып, екі о?ушы дара, немесе бір о?ушымен класс болып ойнайды. К?нделікті ?з ?йлеріндегі телефонмен с?йлескендері сия?ты екі бала бір-біріне математикалы? тапсырмалар беріп, жауабын алады. Ойын?а ?атыспа?ан балалар оларды? жауаптарыны? д?рыс не б?рысты?ын тексеріп отырады,Бір бала с?ра? ?ояды, ал екінші бала жауап береді. Жауап бере алмаса орнына отырады да, ойынды бас?а бала жал?астырады.Осылайша тездете отырып, б?кіл класты? балаларын толы? ?амту?а болады.
Тапсырмаларды т?рлендіріп, к?рделендіріп жал?астырып ойнай беруге болады.
Суреттегі шаршыларды? бос тор к?здеріне сандарды та?дап ?ою керек. М?нда кез келген ба?ытта орналас?ан ?ш санны? ?осындысы ?андай да бір алдын ала белгіленген сан болуы керек.
О?улы?та?ы шы?армашылы? жатты?улар о?ушылардан тек ?ана математикадан білім емес, к?делікті ?мірде кездесетін ?рт?рлі жа?дай?а байланысты білімді талап ететін тапсырмалар. Б?лар негізінен о?ушыларды? бай?а?ышты?ын, ойлауын, ?иялын дамыту?а негізделген. Б?л - ?те ?иын, аса жауапты, біра? игілігі мол арда?ты ж?мыс. Ендеше логикалы? ойлауды дамыта о?ытуды негіздеу ?шін логикалы? ойлау ??ымын тере? т?сіну керек. Біз б?л ??ым ж?не олармен байланысты м?селелер бойынша психолошиялы?, педагогикалы? о?у ?дістемелік ?дебиеттерді ж?не ?ылыми зерттеу ж?мыстарын ?арап шы?ып, логикалы? ойлауды дамыту ??ымы ойлауды дамыту ??ымын ?амтиды деген пікірге келдік. «Ойлау - логиканы? за?дылы?тарымен формаларына ба?ынады. К?птеген адамдар логикалы? ойлайды, біра? ?здеріні? ойлауы логика за?дылы?тары мен формалары ар?ылы болып жат?анын білмейді» дейді В.Кириллова.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:
Д. Рахымбек. О?ушыларды? логика методологиялы? білімдерін жетілдіру. Алматы. РКБ, 1998ж.
Б. Байж?манов. О?ушыларды? психикалы? даму ерекшеліктері. Бастаукыш мектеп, №12, 1998ж.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Математика саба?ында о?ушыларды? логикалы? ойлау ?абілеттерін дамыту»
МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУ.
Қазақстан Республикасының білім беру стандартында білім берудің басты міндеті логикалық ойлауды дамыту болып табылатындығы атап айтылған.
Бастауыш сынып – оқушылардың логикалық ойлауын дамытудың негізгі кезеңі.Бастауыш сыныпта балалардың ойлары нақты-бейнеліден абстрактылы - логикалық ойлауға қарай дамиды.Мектептің алғашқы сатысының міндеті – бала интеллектісін себеп – салдарлы байланыстарды түсіну деңгейіне дейін дамыту.
Логикалық ойлауды дамыту туралы сөз етпес бұрын логика туралы қысқаша айтып кету керек.Логика - (грек тілінен алынған logic - сөз, ой,ойлау, ақыл-ой) ойлаудың заңдылықтары мен түрлері туралы ғылым. Объективті пікірлерге негізделген процесс логикалық ойлау деп, ал дұрыс ойлаудың формалары мен заңдары туралы ғылым логика деп аталады. Логикалық ойлаудың қисындылығы олардың шындыққа сай келуінде. Логикалық ойлауға түскен құбылыстың себептері мен салдары, ұғымдар арасындағы байланыстар мен қатынастар логикалық ойлау жолымен ашылады. Пікір алмасу кезінде, әсіресе математикалық тұжырымдар кезінде пайымдау,ойлау заңдылықтарын немесе былайша айтқанда сол заңдылықтар мен формалары жөніндегі ғылым- логиканың көмегі мен бір пікірден екінші пікірді шығарамыз. Логикалық тұжырым теориясының ең алғаш грек философы Аристотель негізін қалаған.
Ой әрекеті барысында адам қоршаған дүниені танып, білу үшін ерекше ақын қызметін орындайды. Бұл нақты қызметіне талдау, біріктіру, салыстыру, дерексіздендіру нақтылау және қорытындылау арқылы жүзеге асырылады.
Талдау – бұл оймен бүтінді жіктеу немесе бүтіннен оның қырларын, әрекет не қатынас бірліктерін бөліп алу, қарапайым формадағы талдау әрқандай затты практикалық қажеттілікке орай құрама бөлшектерге ажырату.
Мысалы балаларды қандай да бір өсімдіктермен таныстыруда оның құрамын көрсетуден бастаймыз. (тамыры,сабағы,жапырағы). Талдау тәжірибелік және теориялық болып бөлінеді. Егер талдау жоғарыда айтылған ой операцяларына ұштаспаса,онда қате, механикалық сипат алады. Мұндай талдау элементтері жас балаларда көптеп кездеседі.
Біріктіру –бұл әрқилы бөлшектер, қасиеттермен әрекет қимылдарды тұтас бірлікке топтастыру.Біріктіру операциясы талдау әдістеріне қарама-қарсы. Бұл қызмет барысында жеке заттар мен құбылыстар күрделі,бүтін құбылысқа қатысы бар бөлшек,элементтер тобы ретінде қарастырылады.
Ой процесіндегі талдау мен біріктіру әрекеттері оқу жұмысында аса үлкен маңызға ие.Бала жекелеп талдау мен әріптерді тануға қол жеткізеді,ал кейін сол игерген әріптердің басын біріктіріп буын құрайды,буыннан сөз,сөзден-сөйлем,сөйлемдерді біріктіріп мәтін мазмұнын шығарады.
Салыстыру - әрқандай заттар мен құбылыстардың, не ойлардың бөліктері арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды білуге бағышталған ой әрекеті.Күнделікті тұрмыстық салыстырулар.
Логикалық ойлаудың ерекшелігі - қорытындылардың қисындылығы олардың шындыққа сай келуінде. Логикалық ойлауға түскен құбылыс түсіндіріледі, себептері мен салдары қатесіз анықталады. Ұғымдар арасындағы байланыстар мен қатынастар логикалық ойлау жолымен ашылады.Бұл байланыстар мен қатынастардың дұрыстығын теріске шығаруға болмайтыны пікірлерде көрсетіледі. Пікір дегеніміз - ойлау формасы,мұнда бір нәрсе мақұлданады,не теріске шығарылады.Бір немесе бірнеше пікірден жаңа пікір шығаратын ойлау формасы – ой қорытындылары деп аталады.
Математиканы оқытудың әрбір кезеңінде оқушылардың бағдарламалық материалды оқып үйренгендей қабылдауға терең де берік білімдеріне, іс-әрекеттеріне және дағдыларына, сонымен бірге,математиканы оқытудағы қызығушылығын дамытуға да байланысты болады.Сынып оқушылары бірдей емес.Олардың ішінде математиканы сүйіп оқитын,оған деген ынтасы зор оқушылар да бар. Оларды жеңіл,біріңғай жаттығулар орындау жалықтырады.Сондықтан белгілі бір ережені меңгеретін жаттығуларды орындағанда оларға қиынырақ тапсырмалар, міндетті емес тапсырмалар берілуі қажет.Қазіргі кезеңдегі мектеп математикасында әлі шешімдері табылмаған проблемалар аз емес.Соның бірі - оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту,кітапқа ,оқуға,білім алуға деген құмарлықтарын арттыру.Осындай проблемаларды шешу мақсатында бастауыш сыныптан бастап логикалық есептерді шығару керек.
Оқу еңбегінің қаруы - ой. Логикалық жеке пікір мен өзіндік талдау біртұтас.Бұл талаптар ой мен іс -әрекеттің негізгі өзегі болып келеді.Ол үшін әр адам өз орынында еңбек өнімділігін арттырып қана қоймай ,оның сапасын қлай өсіру керектігін ойластырғаны жөн.
Оқушылардың жеке ойлау қабілетін дамыту үшін олардың өзіндік күш қуаты мен сенімін арттыру керек. Қолынан келетін көп істердің мүмкіндіктеріне бағыт берген абзал. Оқушылардың білімді меңгеру үрдісі негізінен мына компоненттерден тұрады.
1. Қабылдау
2. Түсіну
3. Есте сақтау
4. Қорыту және жүйелеу.
Балалардың ойлауын дамыту туралы М.Жұмабаев былай деген:
«Ойлауды өркендету жолдары. Ойлау - жанның өте бір қиын,терең ісі. Жас балаға ойлау тым ауыр.Сондықтан тәрбиеші баланың ойлауын өркендеткенде ,сақтықпен басқыштап іс істеу керек».
Логикалық жаттығуларды орындау баланың ақыл-ойын, қиялын, ой ұшқырлығын дамытады.Бұл оқушылардың түрлі мазмұнды есептерді шығаруда, есептің шартын құра білуге қалыптастырылады.Бір есептің бірнеше шешімдерін табуға жетелейді.Әрбір сабақ қызықты есептер мен аяқталып,логикалық есептер оқушылардыңжас ерекшелігіне қарай күрделене түсуі қажет.
Логикалық зерттеу саласы – ойлау қабілеті. Демек адамның ойы – ғалымдардың зерттеу объектісі болып табылады. Сонда логиканың өзіндік ерекшелігі неде?
Ойлау формалары немесе логикалық формалар үшеу: ұғым, ой пікір және ой қорыту.
Психолого-педагогикалық ғылымда логикалық ойлауды бастауыш сыныптардан бастапкіргізу керек деген ұғым бар.
Балаларды логикалық ойлаудың тәсілдеріне үйрету керек:мұнысыз оқу материалын қабылдау мүмкін емес. Сондықтан да математикалық дайындық логикалық ойлау және көңіл бөлушілік дамыуымен байланысты болуы керек.
Бұл ойлаудың түрі негізі жалпы ойлаудың үш формасын меңгеру шарты -мен ғана дамиды: көрнекі әсерлік, көрнекі мүсіндік және логикалық.
Алғашқыда 3-4 жаста көрнекі әсерлік ойлау күш алады.Бала перамидка жинағысы келеді,одан соң оны түзетіп қалауға тырысады.
5-6 жаста көрнекі-мүсіндік ойлау дамиды,бұл көріп тұрған заттардан керектісін таңдай білуді, бұл заттардың бір-бірімен, бөлшектерінің өзара байланысын,қатынасын анықтауға көмектеседі бала мектеп, дүкен ойындарын ойнайды, суреттерді үлкен қызығушылықпен қарастырады.
Кейін ойлаудың дамуы балада логиканың дами бастауына соғады.Бала талдауға, талқылауға, қарапайым заңдылықтарға, логика заңдылығына байланысты ой қорытындыларын жасауға үйренеді.
Оқушыларды логикалық ойлауға қалай үйретуге болады? Бастауыш сынып оқушыларын логикалық ойлауға үйретуге бола ма? Балаларға жас ерекшелігіне байланысты қандай қиындықтағы тапсырмалар беру керек?
Міне, осындай сұрақтар көптеген мұғалімдері мазалайды.Мұғалімнің басшылығымен балалар түрлі есептер мен тапсырмалар орындай отыра логикалық тәсілдері қолдануды үйренеді.Сабақта әр түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалану арқылы оқушының ойлау қабілеті дамып, білімдері бекіп,ізденуге, өз жұмыстарының ойларын ортаға салуға дағдыланады да, сөз қорлары молаяды.Олар басқа пәнге қарағанда математика ойлау, есте сақтауын қажет етеді,қызығушылығы оянып, ой-өрісі дамып, алған білімдерін анықтайды. Оқыту процесінің басты компоненті – оқытудың мақсаты мен міндеті.
^ Мысалы.Логикалық жаттығулар:
1. Айжан мен Маржанның әкелерінің аттарын ата. Айжан мен Маржан – Асқар мен Мұраттың қыздары. Айжан Асқардың қызынан үш жас кіші болса, бұлардың әрқайсысының әкелерінің аты кім?
(Айжан-Мұраттың, Маржан-Асқардың қызы.)
2. Үш ағайынды.
Арман, Аян, Абзал ағайынды үшеуі әртүрлі класта оқиды.Абзал арманнан, ал Аян Абзалдан кіші емес. Бұл үйдің үлкені ортаншысы,кішісі кім?
(Ең үлкені Аян,ең кішісі Арман, ортаншысы Абзал.)
3. Қай ауылдың балалары?
Әділет, Еркін, Ерлік үшеуі лагерьде кездесті. Бұлардың біреуі –
Қсқұдықтан, екіншісі -Үштөбеден, үшіншісі – Көктөбеден.
Әділет пен Қосқұдықтан келген Еркін екеуі бір бөлмеге орналасты, Бұлардың екеуі де Үштөбеде болып көрмегенділігі белгілі болса, қай бала қай ауылдан келген?
(Еркін- Қосқұдықтан, Әділет- Көктөбеден, Ерлік -үштөбеден.)
Қызықты әзіл-есептер.
1. Түнгі сағат 10-да жауын жауып тұрса, 24 сағаттан кейін күннің жарқырап тұруы мүмкін бе?
2. Дорбадағы 10 асықты 10 бала бір-бірлеп алды. Сонда бір асық дорбада қалды. Бұл қалай?
3.7 таяқша арқылы 3 үшбұрышты және 2 шаршыны қалай құрастыруға болады?
^ Дидактикалық ойындар.
Математикалық телефон
Дидактикалық мақсаты: 20 көлеміндегі сандарды ауызша қосуға және азайтуға жаттықтыру.
^ Керекті құралдар: Ойыншық телефоны, картон қағаздан дайындалған телефон тұтқасы.
Мазмұны: Бұл ойынды мұғалім мен класс толығымен болып, екі оқушы дара, немесе бір оқушымен класс болып ойнайды. Күнделікті өз үйлеріндегі телефонмен сөйлескендері сияқты екі бала бір-біріне математикалық тапсырмалар беріп, жауабын алады. Ойынға қатыспаған балалар олардың жауаптарының дұрыс не бұрыстығын тексеріп отырады,Бір бала сұрақ қояды, ал екінші бала жауап береді. Жауап бере алмаса орнына отырады да, ойынды басқа бала жалғастырады.Осылайша тездете отырып, бүкіл кластың балаларын толық қамтуға болады.
Тапсырмаларды түрлендіріп, күрделендіріп жалғастырып ойнай беруге болады.
Суреттегі шаршылардың бос тор көздеріне сандарды таңдап қою керек. Мұнда кез келген бағытта орналасқан үш санның қосындысы қандай да бір алдын ала белгіленген сан болуы керек.
Оқулықтағы шығармашылық жаттығулар оқушылардан тек қана математикадан білім емес, күделікті өмірде кездесетін әртүрлі жағдайға байланысты білімді талап ететін тапсырмалар. Бұлар негізінен оқушылардың байқағыштығын, ойлауын, қиялын дамытуға негізделген. Бұл - өте қиын, аса жауапты, бірақ игілігі мол ардақты жұмыс. Ендеше логикалық ойлауды дамыта оқытуды негіздеу үшін логикалық ойлау ұғымын терең түсіну керек. Біз бұл ұғым және олармен байланысты мәселелер бойынша психолошиялық, педагогикалық оқу әдістемелік әдебиеттерді және ғылыми зерттеу жұмыстарын қарап шығып, логикалық ойлауды дамыту ұғымы ойлауды дамыту ұғымын қамтиды деген пікірге келдік. «Ойлау - логиканың заңдылықтарымен формаларына бағынады. Көптеген адамдар логикалық ойлайды, бірақ өздерінің ойлауы логика заңдылықтары мен формалары арқылы болып жатқанын білмейді» дейді В.Кириллова.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Д. Рахымбек. Оқушылардың логика методологиялық білімдерін жетілдіру. Алматы. РКБ, 1998ж.
Б. Байжұманов. Оқушылардың психикалық даму ерекшеліктері. Бастаукыш мектеп, №12, 1998ж.
