Ko'p xonali sonlarni raqamlash

Matematik amallar.

Sonlarni o‘qing: 756, 980, 302, 444, 271, 900,

1 000. Bu sonlarning har birida nechta birlik,

nechta o‘nlik va nechta yuzlik bor?

Bu sonlardan qaysi biri eng kichik? Eng katta?

Bu sonlarning yozilishida har bir raqam nimani

anglatadi?

3. 1 ta yuzlikda nechta birlik bor? 1 ta yuzlikda

nechta o‘nlik bor? 1 ta minglikda nechta o‘nlik

bor? 1 ta minglikda nechta yuzlik bor?

4. Tikuvchilik firmasida 7 ta kastum tikish uchun

28 m mato sarflandi. 39 ta shunday kastum tikish uchun necha metr mato kerak bo‘ladi?

Sonlar yozuvida ayni bir raqam, u qaysi xonada turganiga qarab, har xil qiymatga ega

bo‘ladi. Masalan, 273 sonidagi 3 raqami birlar xonasida turibdi, shu sababli u 3 birlikni

anglatadi.

431 sonida 3 raqami o‘nlar xonasida turibdi,

shu sababli u 3 o‘nlikni anglatadi. Bunda

uning bu xonadagi qiymati birlar xonasidagi

qiymatidan 10 marta ortiq.

394 sonida 3 raqami yuzlar xonasida turibdi,

shu sababli u 3 yuzlikni anglatadi. Bunda

uning bu xonadagi qiymati o‘nlar xonasidagi

qiymatidan 10 marta ortiq. Shuning uchun

sonlarning biz foydalanadigan yozilish sistemasi o‘nlik sanoq sistemasi deb ataladi.

Uch xonali 328 sonining yozuvida uchta xonani — birlar, o‘nlar, yuzlar xonasini tashkil

etuvchi uchta raqam bor. Bu xonalar birlashtiriladi va sinf deb ataladi.

Istalgan miqdordagi turli raqamlardan tashkil topgan sonlarni — to‘rt xonali, besh xonali, olti xonali, yetti

xonali va h.k. sonlarni yozish mumkin.

625 347 soni — olti xonali son.

O‘ngdagi dastlabki uchta raqam birlar sinfini

tashkil etadi. Birlar sinfidan keyin minglar

sinfi keladi. Minglar sinfida uchta xona bor,

bular: bir minglar, o‘n minglar, yuz minglar. 5

To‘rt arifmetik amal va ularning bajarilish

tartibi

118. 17 ta kastum. 119. 34 m. 142. 60 kg. 146. 160 kg.

148. 282 kg.

Qo‘shish va ayirish

181. 81 g. 182. 990 m. 188. 18 ta. 198. 960 kg. 201.

40 so‘m. 202. 1095 kg. 204. 40 ta. 213. 48 sr. 218. 6 soat.

226. 3 marta. 232. 1) 17 ta; 2) 26 ta. 239. 763

xonadon. 245. 140 t. 253. Ikkinchisi, 2 hafta oldin. 259.

70 l. 262. 88 kg. 269. 1) 6 ta tugma; 2) 30 ta va

24 ta tugma. 272. 337 t. 276. 40 kg va 20 kg. 277.

370 ta palto. 279. 180 kg.

Tezlik. Vaqt. Masofa

283. 2 975 l. 286. 20 km/soat ortiq. 293. 1 260 km;

340 km. 295. 42 km. 300. 70 bet. 303. 194 ta kitob.

Bir xonali songa ko‘paytirish

313. 22 varaq. 324. 100 km, 200 km. 325. 272 km. 331.

264 m 60 sm. 333. 9 kg 610 g. 341. Yengil mashina,

24 km/soat ortiq.

3

Nollar bilan tugaydigan sonlarga ko‘paytirish

471. 6300 so‘m. 476. 300 g. 481. 4 kg. 486. 3 soat.

489. 215 ta kitob. 493. 54 m. 497. 72 sm2

. 507. 74 km.

510. 966 ta ko‘ylak. 516. 140 ta o‘rindiq. 517. 62 ta

televizor. 519. 1) 16 kg, 20 kg; 2) 8 ta banka, 10 ta

banka. 520. 135 kg, 180 kg. 522. 12 km/soat. 527.

960 so‘m, 3840 so‘m, 5760 so‘m. 531. 144 kg, 120 kg.

532. 119 km.

Nollar bilan tugaydigan sonlarga bo‘lish

540. 30 km. 541. 10 bet. 546. 657 m. 547. 6 m. 551.

3 kanistr, 2 kanistr. 554. 4 ta qo‘ydan. 556. 12 ta. 557.

1) 10 kg; 2) 675 kg. 558. 60 qop, 40 qop. 565. 32 l.

566. 3 savat, 5 savat. 570. 6 qatnov, 10 qatnov. 571.

30 km. 572. 10 l. 576. 300 m2

. 577. 72 sm. 580. 5 kanistr.

590. 700 m2

, 1 050 m2

. 597. 500 so‘m. 598. 6 km/soat.

Ikki va uch xonali songa ko‘paytirish

603. 314 kg. 609. 10 000 kg. 610. 12 soat. 615. 288 m,

384 m. 616. 900 t. 617. 50 so‘m. 622. 26 km. 630. 32 l;

48 l. 635. 1) 100 so‘m; 2) 900 so‘m, 500 so‘m.

636. 1) 220 845 ta. 641. 38 o‘quvchi. 642. 3 016 sm2

.

650.29 kg. 658. 11 soat. 660. 48 102 varaq. 665. 22 ta

ko‘ylak, 27 ta ko‘ylak. 666. 512 m2

. 670. 45 bet, 54 bet.

671. 1 400 km, 3 500 km. 675. 1) 25 t, 15 t; 2) 5 qatnov,

3 qatnov. 676. 1) 400 kg; 2) 300 so‘m. 677. 16 m va 5 m,

8 m va 10 m, 4 m va 20 m, 2 m va 40 m, 1 m va 80 m

Manba: MATEMATIKA

Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining

4- sinfi uchun darslikdan olindi.