та?ырыбы бойынша ?тетін Абай ауданы білім ?ызметкерлеріні? тамыз ке?есінде математика п?н бірлестігі секциясында «Дарынды о?ушылармен ж?мысты жандандыру»
та?ырыбында насихаттал?ан баяндама
Баяндамашы: математика п?н м??алімі
Жактаева Динара Омиртаевна
2015 жыл.
М??алімні? дарынды ж?не талантты о?ушыларды аны?тау?а к?мектесетін бес тапсырма
Талантты о?ушыларды? ?абілетін аны?тап алу.
Барлы? о?ушы?а бірдей м?мкіндіктерді ?амтамасыз ету.
О?ушыны? ?леуетін (потенциал) ашу.
Ерекше ?абілетті о?ушы?а ба?алауды? т?рлі ж?йелерін пайдалану.
Ынталандыруды эмоционалды т?р?ыдан ба?алау.
Дарынды о?ушыларды аны?тауда назар
аударатын басты ерекшеліктер
1. Дарынды бала шапша? ж?не ?згеше ойлайды. К?п к?лемде білім ме?гереді, ал?ан білімін ?олдана біледі. Таным, т?сінігі жо?ары.
2. Дарынды о?ушыны? ішкі сезімі жа?ынан ?згешелігі: сезімтал, толы??анды болуы.
Бірлескен ж?мыс аса к?рделі тапсырмаларды орындау ар?ылы, ?сіресе тал?ылау ?шін м?мкіндік болса, ?леуетті аны?тауда ?те тиімді бола алады.
К?рделі тапсырмаларды? болмауы ж?не ?ызы?сыз тапсырмалар б?рінен б?рын ?абілетті о?ушыларды? о?уда шамалы н?тижеге ?ана ?ол жеткізуіне ?келіп со?тыратынын т?сіне отырып, Кэролин дарынды ж?не талантты о?ушыларды ынталандыратын ж?не оларды? ?ызы?ушылы?тарын тудыратын стратегиялар мен тапсырмаларды? алуан т?рін зерттеді. Ол дарынды ж?не талантты о?ушыларды? пікірі бойынша бірлескен ж?мыс, аса к?рделі тапсырмалардан т?ратын ашы? тапсырмалар (а?паратты талдау мен ?олдануды білдіреді) аса к?рделі болып табылатынды?ын аны?тады. Олар сондай-а? м??аліммен ж?не сыныптастармен жа?сы ?арым-?атынаста болу ма?ызды екенін атап ?тті. О?ушылар?а ?ысым жасалма?ан жа?дайда, олар эксперименттер мен жа?а идеялар?а ашы? болды.
Неліктен о?ушылар ашы? тапсырмаларды аса к?рделі деп санайды?
О?ушылар ашы? тапсырмаларды к?рделі (мысалы, гуманитарлы? ?ылым саласында шешім ?абылдауды талап ететін жатты?улар, ?ылыми эксперименттер ж?не математика саласында?ы проблемаларды шешуге ба?ыттал?ан тапсырмалар) деп санады, себебі м?ндай тапсырмалар олар?а ?з идеяларын зерттеуде ж?не дамытуда к?бірек еркіндік береді. Мысалы, география п?нінен «Сауда» та?ырыбында?ы ойында о?ушылар ?р елді білдіретін топтар?а б?лінді. ?р елге оларды? экономикалы? дамуына ?арай ?р т?рлі ресурстар б?лінген болатын. ?ажетті ?німді шы?ару ?шін бас?а елдермен сауда-сатты? ж?ргізу ?ажет болды. Б?л ойын кезінде м??алім на?ты ?лемдік сауда-сатты??а еліктеу ?шін квоталар мен же?ілдіктер енгізе отырып, Д?ниеж?зілік банк р?лін орындады.
Жо?ары д?режелі ойлау да?дылары ашы? тапсырмаларды ?алайша к?рделі етеді?
Саба?та ж?ргізілген ба?ылау к?рсеткендей, ашы? тапсырмалар шынымен де к?рделі болуы ?шін олар жо?ары д?режелі ойлау да?дыларын ?амтуы тиіс – о?ушылар ?олданар алдында а?паратты талдап, м?лімдемені немесе ?рекетті негіздеп, немесе а?паратты ба?алау?а тиіс. Мысалы, неміс тілі саба?ында о?ушылар ?р т?рлі тіркестер жазыл?ан домино алды, олардан о?ушылар ?з с?йлемдерін ??растыруы тиіс. Олар?а кім е? ?зын с?йлем ??растыра алатынын к?ру ?шін бірнеше с?йлемдерді бірге топтастыру?а немесе саба?тастыру?а ?сыныс жасалды.
К?рделілік де?гейі т?мендеу саба?ты? мысалы ретінде о?ушылар?а кітаптар мен ?аламторда?ы а?паратты ?олдана отырып, Антрактида?а экспедицияны жоспарлап, содан кейін ол бойынша есеп жазу?а ?сынылды. Егер олар?а б?л а?паратты экспедиция неліктен с?тсіз ая?тал?анын шешу ?шін ?олдану?а тура келген болса, о?ушылар жобаны ана??рлым к?рделірек деп санар еді.
Сондай-а? м??алімдерді? о?ушыларды? ойлау ?дерісіне ?арама-?айшылы?тарды енгізу жолымен тапсырмаларды? к?рделілік де?гейін арттыруы ма?ызды. М??алімдер б??ан с?ра? ?ою ж?не проблема?а жан жа?ты ?арау?а ?сыныс бере отырып ?ол жеткізді. Б?л т?сіл о?ушылар бірлесе ж?мыс істеген жа?дайда аса табысты болды. Оны? барысында олар ?з идеяларын тал?ылай отырып, бас?алар?а ?р т?рлі к?з?арастар мен пікірлерді негіздей алды. Мысалы, а?ылшын тіліні? м??алімі Макбет пьесасы туралы саба?ты мынадай с?ра?тан бастады:
«Пьесада кісі ?лімі ?ай уа?ытта болады? Бірінші актіде ме немесе екінші актіде ме? Б?ны біз білеміз бе?»
О?ушылар кісі ?ліміні? актілер арасында бол?анын т?сіндірді. Сонды?тан м??алімде ?осымша с?ра?тар пайда болды:
«Б?л пьесаны? шиеленісуіне ?алайша ?сер етеді?»
«Неліктен Шекспир м?ны осылай жасау?а шешім ?абылдады?»
«Сіз осындай тактика ?олданыл?ан ?азіргі заман?ы фильмді атай аласыз ба?»
Неліктен бірлескен ж?мыс ма?ызды?
Барлы? тапсырмаларды? ішінен о?ушылар бірлесе ж?мыс істеуді (м?мкіндігінше ?абілеттілік де?гейі бірдей ?атарластарымен) талап ететін тапсырмаларды е? к?рделі деп санады. Олар?а жай ?ана «д?рыс жауап» бергеннен г?рі, ойын дауыстап айту?а ж?не идеялар?а эксперимент ж?ргізуге тура келгенде ?иын тиді. Жо?арыда атал?ан а?ылшын тілі саба?ында о?ушылар неліктен Макбет кісі ?лтіргіш бол?анын д?лелдейтін аргументті табу ?шін топтарда ж?мыс істеді. Тапсырманы орындау барысында м??алім ?р топ?а барып, мынадай с?ра?тар ?ойды: «Егер …., ?алай болар еді?» ж?не «И?, біра? сіз … туралы ойлады?ыз ба?». О?ушылар б?л тапсырманы аса к?рделі ?рі тиімді деп санады, себебі топты? ж?мыс ?рт?рлі идеялармен алмасу?а негіз болды.
Просмотр содержимого документа
«Дарынды о?ушылармен ж?мысты жандандыру »
«Ш.Тоқжігітов атындағы орта мектебі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесі
«Жаңа білім бағдарламалары,
инновациялар және құзіреттілік тәсілдер –
табысты мектеп кепілі»
тақырыбы бойынша өтетін Абай ауданы білім қызметкерлерінің тамыз кеңесінде математика пән бірлестігі секциясында «Дарынды оқушылармен жұмысты жандандыру»
тақырыбында насихатталған баяндама
Баяндамашы: математика пән мұғалімі
Жактаева Динара Омиртаевна
2015 жыл.
Мұғалімнің дарынды және талантты оқушыларды анықтауға көмектесетін бес тапсырма
Талантты оқушылардың қабілетін анықтап алу.
Барлық оқушыға бірдей мүмкіндіктерді қамтамасыз ету.
Оқушының әлеуетін (потенциал) ашу.
Ерекше қабілетті оқушыға бағалаудың түрлі жүйелерін пайдалану.
Ынталандыруды эмоционалды тұрғыдан бағалау.
Дарынды оқушыларды анықтауда назар
аударатын басты ерекшеліктер
Дарынды бала шапшаң және өзгеше ойлайды. Көп көлемде білім меңгереді, алған білімін қолдана біледі. Таным, түсінігі жоғары.
Дарынды оқушының ішкі сезімі жағынан өзгешелігі: сезімтал, толыққанды болуы.
Дарынды оқушының физикалық тұрғыдан ерекшелігі: дамудағы шапшаңдылық, қиял-күшінің басымдығы.
Дарынды оқушының әлеуметтік тұрғыдан ерекшелігі: жоғары моральдық қасиеттерге ие болуы, алдына қойған мақсатқа ұмтылу белсенділігі.
Міндеттер:
Дарынды оқшылардың интелектуалды даму деңгейлерін арттырға жағдай жасау.
Жеке тұлға ретіндегі гармониялық дамуын қадағалау:
а) даму картасын жүйелі жүргізу;
б) ата-анасымен тұрақты байланыс жасау.
Білім мазмұнының теориялық деңгейін көтеру, дамыта оқыту:
Жеке адамның қабілеті, іс-әрекетінің мүмкіншілігі.
Бұл зерттеу қалайша әзірленді?
Кэролин мұғалімдер оқушылардың толық әлеуетін анықтау үшін қандай стратегияны қолданатынын білу үшін бұл жылы MIDYIS және SAT тестілеу нәтижесі бойынша топтың аса қабілетті оқушылары деп анықталған 9-сыныптың тоғыз оқушысынан сұхбат алды және төрт сабақта (математика, шет тілі, ағылшын және АКТ) бақылау жүргізді.
Бұл зерттеулердің сізге және сіздің оқушыларыңызға қандай пайдасы бар?
Кэролин зерттеуі оқытудың өнімділігін арттыру үшін ашық тапсырмаларды қолдану қажеттігін қарастыруды еске түсіреді. Сонымен қатар зерттеу көрсетіп отырғандай, бірлесіп жұмыс істеуге мүмкіндік беріліп, қарама-қайшы идеяларға эксперимент жасау үшін қолайлы жағдай тудыруда көмек көрсету арқылы тапсырманың күрделілік деңгейін арттыруға болады.
Сіз оқушыларға ұсынған ашық тапсырмалар күрделі ақпаратты өңдеуге және талдауға бағытталған жоғары дәрежелі ойлау дағдыларын қамтитындығына көз жеткізу үшін тағы не істей аласыз? Сіз әріптестеріңізбен өзіңіздің осы мақсатқа қол жеткізуге мүмкіндік беретін әр түрлі тәсілдер туралы идеяларыңызбен бөлісе аласыз ба?
Топтарда олардың әлеуетін және қатысуға қызығушылығын анықтауға себеп болатын жұмыс істеу үшін жоспар әзірлей аласыз ба? Қабілеттері ұқсас және әртүрлі құрдастарымен топта жұмыс істейтін дарынды және талантты оқушылардың нәтижелеріне мониторинг жүргізу пайдалы деп санайсыз ба?
Сіз оқушыларға олармен жұмыс істеген ұнайтындығын және олардың пікірлерін бағалайтындығыңызды көрсете отырып, эксперименттер үшін өздерін ашық сезінуге көмектесу үшін не істей аласыз?
Оқушыларға кеңес беру сіздің және олардың оқуларының алға басуы үшін пайдалы болады ма?
ДАРЫНДЫ ЖӘНЕ ТАЛАНТТЫ БАЛАЛАРДЫҢ ӘЛЕУЕТІН ҚАЛАЙ АНЫҚТАЙ АЛАМЫЗ?
Кэролин Уильямс
Бірлескен жұмыс аса күрделі тапсырмаларды орындау арқылы, әсіресе талқылау үшін мүмкіндік болса, әлеуетті анықтауда өте тиімді бола алады.
Күрделі тапсырмалардың болмауы және қызықсыз тапсырмалар бәрінен бұрын қабілетті оқушылардың оқуда шамалы нәтижеге ғана қол жеткізуіне әкеліп соқтыратынын түсіне отырып, Кэролин дарынды және талантты оқушыларды ынталандыратын және олардың қызығушылықтарын тудыратын стратегиялар мен тапсырмалардың алуан түрін зерттеді. Ол дарынды және талантты оқушылардың пікірі бойынша бірлескен жұмыс, аса күрделі тапсырмалардан тұратын ашық тапсырмалар (ақпаратты талдау мен қолдануды білдіреді) аса күрделі болып табылатындығын анықтады. Олар сондай-ақ мұғаліммен және сыныптастармен жақсы қарым-қатынаста болу маңызды екенін атап өтті. Оқушыларға қысым жасалмаған жағдайда, олар эксперименттер мен жаңа идеяларға ашық болды.
Неліктен оқушылар ашық тапсырмаларды аса күрделі деп санайды?
Оқушылар ашық тапсырмаларды күрделі (мысалы, гуманитарлық ғылым саласында шешім қабылдауды талап ететін жаттығулар, ғылыми эксперименттер және математика саласындағы проблемаларды шешуге бағытталған тапсырмалар) деп санады, себебі мұндай тапсырмалар оларға өз идеяларын зерттеуде және дамытуда көбірек еркіндік береді. Мысалы, география пәнінен «Сауда» тақырыбындағы ойында оқушылар әр елді білдіретін топтарға бөлінді. Әр елге олардың экономикалық дамуына қарай әр түрлі ресурстар бөлінген болатын. Қажетті өнімді шығару үшін басқа елдермен сауда-саттық жүргізу қажет болды. Бұл ойын кезінде мұғалім нақты әлемдік сауда-саттыққа еліктеу үшін квоталар мен жеңілдіктер енгізе отырып, Дүниежүзілік банк рөлін орындады.
Жоғары дәрежелі ойлау дағдылары ашық тапсырмаларды қалайша күрделі етеді?
Сабақта жүргізілген бақылау көрсеткендей, ашық тапсырмалар шынымен де күрделі болуы үшін олар жоғары дәрежелі ойлау дағдыларын қамтуы тиіс – оқушылар қолданар алдында ақпаратты талдап, мәлімдемені немесе әрекетті негіздеп, немесе ақпаратты бағалауға тиіс. Мысалы, неміс тілі сабағында оқушылар әр түрлі тіркестер жазылған домино алды, олардан оқушылар өз сөйлемдерін құрастыруы тиіс. Оларға кім ең ұзын сөйлем құрастыра алатынын көру үшін бірнеше сөйлемдерді бірге топтастыруға немесе сабақтастыруға ұсыныс жасалды.
Күрделілік деңгейі төмендеу сабақтың мысалы ретінде оқушыларға кітаптар мен Ғаламтордағы ақпаратты қолдана отырып, Антрактидаға экспедицияны жоспарлап, содан кейін ол бойынша есеп жазуға ұсынылды. Егер оларға бұл ақпаратты экспедиция неліктен сәтсіз аяқталғанын шешу үшін қолдануға тура келген болса, оқушылар жобаны анағұрлым күрделірек деп санар еді.
Сондай-ақ мұғалімдердің оқушылардың ойлау үдерісіне қарама-қайшылықтарды енгізу жолымен тапсырмалардың күрделілік деңгейін арттыруы маңызды. Мұғалімдер бұған сұрақ қою және проблемаға жан жақты қарауға ұсыныс бере отырып қол жеткізді. Бұл тәсіл оқушылар бірлесе жұмыс істеген жағдайда аса табысты болды. Оның барысында олар өз идеяларын талқылай отырып, басқаларға әр түрлі көзқарастар мен пікірлерді негіздей алды. Мысалы, ағылшын тілінің мұғалімі Макбет пьесасы туралы сабақты мынадай сұрақтан бастады:
«Пьесада кісі өлімі қай уақытта болады? Бірінші актіде ме немесе екінші актіде ме? Бұны біз білеміз бе?»
Оқушылар кісі өлімінің актілер арасында болғанын түсіндірді. Сондықтан мұғалімде қосымша сұрақтар пайда болды:
«Бұл пьесаның шиеленісуіне қалайша әсер етеді?»
«Неліктен Шекспир мұны осылай жасауға шешім қабылдады?»
«Сіз осындай тактика қолданылған қазіргі заманғы фильмді атай аласыз ба?»
Неліктен бірлескен жұмыс маңызды?
Барлық тапсырмалардың ішінен оқушылар бірлесе жұмыс істеуді (мүмкіндігінше қабілеттілік деңгейі бірдей қатарластарымен) талап ететін тапсырмаларды ең күрделі деп санады. Оларға жай ғана «дұрыс жауап» бергеннен гөрі, ойын дауыстап айтуға және идеяларға эксперимент жүргізуге тура келгенде қиын тиді. Жоғарыда аталған ағылшын тілі сабағында оқушылар неліктен Макбет кісі өлтіргіш болғанын дәлелдейтін аргументті табу үшін топтарда жұмыс істеді. Тапсырманы орындау барысында мұғалім әр топқа барып, мынадай сұрақтар қойды: «Егер ….., қалай болар еді?» және «Иә, бірақ сіз … туралы ойладыңыз ба?». Оқушылар бұл тапсырманы аса күрделі әрі тиімді деп санады, себебі топтық жұмыс әртүрлі идеялармен алмасуға негіз болды.
Мұғалімдер оқушылармен қалайша жақсы қарым-қатынас орнатты?
Оқушылар күрделі тапсырмаларды орындаған кезде олардың мұғалімдері:
• оқушыларды сыйлаған және олармен әңгімелесуден рақат алған жағдайда ;
• өз пәнін жақсы көрген жағдайда;
• тәртіпті және пән бойынша жақсы білімі болған жағдайда;
• жақсы жоспарланған және мақсатқа бағытталған сабақтар өткізген жағдайда;
• өзін еркін және ашық ұстаған жағдайда;
• шекараларды нақты белгілеп, анықтаған жағдайда өздерін сенімді сезінді.
Күрделі тапсырмаларды әр сабақта қолдану қажет пе?
Оқушылар өз мүмкіндіктерін әр сабақта көбірек қолданғысы келмейтінін айтты. Күрделі тапсырмаларды орындау олардың білімдерін және сабаққа қанағаттану деңгейін арттырғанына қарамастан, егер әр сабақ күрделі жүктемелерге бағытталған болса, олар өздерін қатты шаршағандай және оларды толығымен орындай алмайтындай сезінер еді.
