Баяндама: Математика саба?тарында ?лтты? ойындарды пайдалану
Баяндама: Математика саба?тарында ?лтты? ойындарды пайдалану
?АЗА?СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
?ызылopдa ?aлaсы
?лия Молда??лова атында?ы №173
орта мектебіні? математика
п?ніні? м??aлімі
Бабашева Жанар М?рат?ызы
Математика саба?тарында ?лтты? ойындарды пайдалану
Халы? ойындарын математика саба?ында пайдалану о?ушыны? ал?ан білімін к?нделікті ?мірмен берік ?штастыра т?суге ?олайлы м?мкіндік жасайды. Математика саба?ында халы? ойындарын ?олдануды? т?рлі жолдары бар. Мысалы, ойын саба?ты? басында не ортасында, не со?ында ?олданылуы м?мкін. Ойынды саба?ты? басында ?олдану жа?а саба??а немесе с?ралатын ?й тапсырмасына о?ушыларды т?гел ?атыстыру ма?сатын к?здейді. Егер ойын саба?ты? ортасында ?олданылатын болса, онда м??алімні? ма?саты-о?ушыларды? к??іл-к?йлерін сергіту, шарша?анын ?мыттырып, ерік-жігерін дамыту. Ойын саба?ты? со?ында та?ырыпты бекіту не сол саба?тан ал?ан білімді жина?тау ма?сатында пайдаланылады. Математика саба?тарында «?ыз ?уу», «?ан талапай», «Те?ге алу», «Ар?ан тартыс» сия?ты ?аза?ты? ?лтты? ойындарын ?олдану?а болады. М?селен, «?ыз ?уу» ойыны. Алдымен с?ра?тар беріледі. Содан кейін есеп о?ылады. Ойын шарты т?сіндіріледі. Атам ?аза? ?ызды? жолы — жі?ішке демекші, алдымен ?ыз бала тапсырманы? бірінші мысалын орындайды, содан кейін екінші карточкамен ер бала орындайды. Егер ер бала д?рыс шы?арып, б?рын орындаса, онда ?ызды ?стап ал?ан болып есептеледі. ?ыз бірінші болса, онда ер бала?а жеткізбей же?іске жеткен болады.
«?ан талапай» — асы?пен ойналатын ойын. Б?л ойын?а н?мірленген асы? алынады. Н?мірге байланысты карточка алынады. Асы? жерге шашылады, ал балалар талапайлап асы? алады. Н?мірлері бойынша карточкада?ы есепті шы?арады. Кім тез ?рі д?рыс шы?арса, сол же?іске шы?ады.
«Те?ге алу». Б?л ойынды салыстыру, ерекшелігін табу, айырмашылы?ын табу?а байланысты есептерді ойнату?а болады. Алдымен с?ра? беріледі. Есепті? бірнешеуі о?ып талданады. ?лтты? те?гемізді? суреті ілулі т?рады. Екі о?ушыны? ?айсысы есепті д?рыс орындаса, сол т?л те?гемізді алады.
«Ар?ан тартыс» ойынында алдымен ойын?а байланысты с?ра?тар беріледі. Та?та?а ар?ан суреті ілінеді. К?бейту кестесі бойынша берілген тапсырмаларды кім к?п орындаса, сол топты? же?іске жететіндігі айтылады.
?лтты? ойындарды ?ткен саба?тарды ?айталау кезінде де ?олдану?а болады. Ол жа?дайда ойын элементтері саба?ты т?рлендіріп, мазм?нын байыта т?седі, о?ушыларды? бойында?ы білуге деген талпыныс пен ??штарлы?ты оятады, балалы? ?иялдарын ?оз?ап, зейіндерін ке?ёйте т?седі, ?мір т?жірибелерін молы?тырады. ?лтты? ойынны? б?л ?асиеттерін халы? ерте танып, ?мірлік м?ні зор ойындарды? алуан т?рлерін ойлап шы?ар?ан. ?аза? хал?ы халы? ойындарына ?те бай ж?не оны? т?рлері де алуан салалы болып келеді. Соларды? бір парасы логикалы? ойлау мен математикалы? сызбалар?а негізделсе, енді бір тобы тез ойлап, жедел шешуді талап ететін ауызша есептер, сондай-а? философиялы? ой т?йіндерін жасау?а арнал?ан ойындар болып келеді. Бізді? пікірімізше, б?л ойындар к?ні б?гінге дейін ?з ма?ызын жой?ан жо?. ?айта ж?йелі, тиімді пайдалана білсе, о?ушыларды? ой-?рісін дамытып, д?ниені танып, білу ?абілеттерін ке?ейте берері с?зсіз. Мектепке келмей т?рып-а? бала санды? ??ым туралы ма?л?мат ала бастайды. Біра? оны саналы т?сінбейді. Осы ??былысты сезген халы? — балалар?а сан ??ымы туралы ма?л?мат беруді? алуан жолдарын ойлап тауып, оларды? а?ыл-ойын ар?ылы ?те шеберлікпен жетілдіре білген. Сан ??ымын есептер ар?ылы, ауыз-екі ??гіме ар?ылы немесе на?ыл с?здер, ма?ал-м?телдер ар?ылы да жеткізген. Сан ??ымын затты? негізде, сол затты? бейнелі суреті ар?ылы беру — бала зердесінде ?шпес із ?алдырып, санасынан мы?тап орын тебері с?зсіз. «Аз»,»к?п» деген ??ымдарды баланы? зердесіне ?ялату о?ай н?рсе емес. Ал, оны карапайым халы? ойыныны? негізінде т?сіндіре бастаса?, ол онша ?иынды? келтірмейді. Халы? ойындары ар?ылы сандарды? жиынты? ??ымын да о?ай т?сіндіруге болады. Осыны? б?рі ?аза? хал?ыны? бір ?ана ойыныны? бойынан табу?а болады десек, арты? емес. Мысал ретінде он бірге дейін санайтын санама? ойынын алайы?. Осы ?асырды? 30-40 жылдарында б?л ойын баланы мектепке ?зірлеу ??ралы ретінде есептелетін. Б?гінде ол ?зіні? ?уелгі ма?ызынан айырылып отыр. Б?л оны? к?ні ?тіп, т?рбие ??ралы болудан ?ал?анды?ынан емес, керісінше ?мыт бол?анды?ынан, елеусіз ?ал?анды?ынан. Бірінші сыныпта математиканы о?ып ?йрене баста?анда (я?ни ал?аш?ы онды?ты ?ткенде) о?ушыларды? т?сінігін же?ілдету ?шін санама? ойынын ойнату орынды. М??алім п?наралы? байланыс ма?сатында санаумен ?атар тіл жатты?тыру?а арнал?ан «?уыр-?уыр ?уырмаш» ойынын естеріне салып, ?айталатып отыруы ж?н. Бірінші сыныпта ал?аш?ы онды?ты ?йреткен кезде «Сен т?р, сен шы?» ойынын ойнату?а тиімді. Б?л сандарды тез айту?а жатты?тырады. Б?л ойындар мектепке дейінгі отбасы т?рбиесінде де ?олданылады. Б?л ойындарды? тиімділігі ?арапайымдылы?ы мен санны? затты? ??ым?а негізделген ерекшеліктерінде. Сонды?тан да ол балаларды? санасына тез жетіп, есінде ?за? са?талады. Ойын ?олдан?ан саба? табысты болу ?шін, м??алім бірінші к?ннен бастап сынып о?ушыларын эерттейді. Ата-анасымен бірлесе отырып,оларды мінез-??л?ына ?арай бірнеше топ?а б?леді. Мысалы, біз бірінші сынып о?ушыларын ?ш топ?а б?лдік. Бірінші топ?а жа?сы ?лгіретін, екінші топ?а орташа ?лгеретін, ал ?шінші топ?а нашар ?лгіретін о?ушылар енді. Ма?сат: осы о?ушыларды? арасында?ы айырмашылы?тарды м?мкіндігінше жойып, оларды? ?алыпты ?лгірулерін, ба?дарламалы? материалдарды саналылы?пен игерулерін ?амтамасыз ету. Бізді? бай?ауымызша, ойын аралас?ан саба?та орташа о?итын о?ушылар мен нашар ?лгіретін о?ушылар белсенді ?атынасып, жа?сы н?тижеге ие болады. Олай болса, бастауыш сыныптарда математика саба?ын затты? негізде, деректі ??ымдар ар?ылы о?ытуды? пайдасы жо?ары. Санама? ойыны ал?аш?ы онды?ты о?ып ?йрену кезе?інде математиканы? бастап?ы негіздерін ме?геруіне толы? м?мкіншілік береді де, келесі онды??а к?шуді о?айлатады. Оны, ?сіресе, ойына са?тау ?абілеті т?мен балалар ?шін /санны? рет ?атарынан жа?ыл?анда/ ?олдан?ан ж?н.
жеті дегенім желке
сегіз дегенім серке
то?ыз дегенім тор?а
он дегенім ойма?
он бір ?ара ж?мба?
(Мысалы, бір дегенім білеу, екі дегенім егеу, ?ш дегенім ?скі,т?рт дегенім т?сек, бес дегенім бесік,алты дегенім асы?)
Б?л ойынны? о?ушы?а ?серлілігі,біріншіден, оны? ?арапайым, ??ым?а же?ілдігі болса, екіншіден, ?й?асымды, ыр?а?ты айтылуы, ?шіншіден, білеу, ?скі, т.б. с?здер жай ма?ынасыз айтыла сал?ан с?з тіркестері емес, санны? негізін к?рсететін ?асиеттері бар заттар та?дап, іріктеліп алын?ан, сонды?тан да балаларды? ??ымына жа?ын, т?сінікті. Б?л о?ушыларды шапша? ойлау?а да?дыландырады.Математика саба?тарында ?лтты? ойындарды ?немі пайдалана отырып, оларды? ауызша есепке жатты?уына, логикалы? ой ж?йелерін жетілдіре т?суіне толы? м?мкіншіліктер бар. Оларды? ?атарына халы?ты? байыр?ы ауызша есептерін, халы? ойындарын жат?ызу?а болады. Соларды? ішінде «Сен т?р, сен шы?» ойынын. «?ай ?олымда?», «?зім де ??р ?алмадым», «?ш ?діл», «С?з м?нісін бай?айы?», «?алымбек ?андай ?діс жасады?», «?ш аманат», «М??алім келді», «Тор?ай мен б?та?», «Т?рт жиырма», «?ке ?сиеті», «Мектеп ауласында неше тор?ай отыр», «Неше ?аз ?шып келді», «Мы? ?ойда неше ба?айша? бар», т. б. ойындарды 5-6 сыныптарда ?олдану?а болады. ?лтты? ойындарды? атын ?эгертіп, к?рделендіріп, не о?ушыларды? ??ымына лайы?тап, же?ілдетіп те пайдалану?а болады.
5-6 сынып о?ушылары ?шін есеп к?рделендіріліп алынады. «?зім де ??р ?алмадым» ойыны саба? ортасында баланы? саба??а ынтасын арттыру, ?рі тез ойлап табу ?абілетін жетілдіру ?шін, ?рі саба?ты? сапасын к?теру ?шін ?олданылады. Жексенбі к?ні еді. Атасыны? ?йіне немерелері келді. Атасы оларды? алдына бір таба? алма ?ойды. Немерелері атасына алманы б?ліп беруді ?тінді. Алманы бір-бірден берсе, біреуі артылып ?алады, екі-екіден берсе жетпейді. Сонда атасыны? ?йіне келген немересі нешеу, атасыны? таба??а салып ?келген алмасы неше бол?аны? О?ушылар есепті шешуге ?ызу кірісті. К?п кешікпей жауабы да табылды. 3 бала, 4 алма. — ?ш алманы ?ш немересі алды да, біреуін атасына берді,- деді ?анат деген о?ушы. Есепте санны? ?згеріп ?суі де м?мкін, дегенмен о?ушыларды? ойлау ?абілетін жетілдіре т?су м?мкіндігі с?зсіз екені бай?алады. «С?з м?нісін бай?айы?» деген ойын есепті алса?, мысалы, «Бір ?йде ?кесі баласымен ж?не атасы немересімен отыр. Осы ?йде неше адам отыр?»- ?ш адам отыр, — деп жауап берді орташа о?итын М?рат.
Барлы? о?ушылар да белсенді ?ол к?тереді. Ойынды саба?ты?
ая?ында пайдалан?ан орынды. Ойынды математика саба?ында ?олдану м?мкіншілігі ?те мол. Оны ?олдану ретіне ?арай т?рлендіріп отыру?а болады. Мысалы, «Математикалы? жарыс», «Математикалы? шытырман», «Математикалы? жоры?тар», «Математикалы? пойыз», «Математикалы? кедергілер», «Математикалы? жылжымалы ойындар», «Математикалы? кросс», т. б.
Дидактикалы? ойындарды математика саба?тарында пайдалану о?ушыны? ал?ан білімін к?нделікті ?мірмен берік ?штастыра т?суге ?олайлы м?мкіндік жасайды. Математика саба?тарында ойындарды пайдалануды? т?рлі жолдары бар. Мысалы, ойын саба?ты? басында, не ортасында, не со?ында ?олданылуы м?мкін. Ойынды саба?ты? басында пайдалану жа?а саба??а немесе с?ралатын ?й тапсырмасына, ?ткенді ?айталау?а о?ушыларды т??ел ?атыстыру ма?сатын к?здейді. Егер ойын саба?ты? ортасында пайдаланылатын болса, онда м??алімні? ма?саты – о?ушыларды? к??іл–к?йлерін сергіту, шарша?анын ?мыттыру, ерік–жігерін дамыту. Ойын саба?ты? со?ында та?ырыпты бекіту не сол саба?тан ал?ан білімді жина?тау, пысы?тау ма?сатында пайдаланылады.
О?ушылар?а ойындар ар?ылы берілетін білім балаларды? санасына тез жетіп, есінде ?за? са?талады. ?рине, белгілі бір білімді ме?гертіге ба?ыттал?ан дидактикалы? ойындарды пайдалануды? да ?зіндік ерекшелігі бар. Е? бастысы, математика саба?тарында дидактикалы? ойындарды пайдалану о?ушыларды? білім, іскерлік, да?ды сапасына тиімді ?сер етеді.
Математика саба?тарында дидактикалы? ойындарды? жіктемесі (Кесте 1) берілген.
Математикалы? жарыс — екі команданы? немесе сынып о?ушыларыны? бір-бірімен ?зара жарысы т?рінде ?теді. Ол ойын?а ?атынасушылардан тап?ырлы?ты, жылдамды?ты талап етеді. «Математикалы? тос?ауыл», «Математикалы? от», «Математикалы? турнир», «Математикалы? салма?», т. б. ойындарды? б?рі де бір-бірімен іштей ?абысып, математикалы? ілімні? негіздерін о?ушыны? санасына жеткізуде ?лкен ма?ыз ат?арады. Соларды? ішінде «Математикалы? салма?» ойыныны? ?зі ішінара бірнеше та?ырып?а б?лінеді. Мысалы, «?лемдегі жануарлар мен ??стар», «?лемдегі техника», «Арифметика есептері мен мысалдары», «Арифметика ж?мба?тары», т.б. Б?л ойындарды саба?ты? барысында ретті пайдалануды? н?тижесінде о?ушыларды? осы п?нге деген ынтасы артып, ойлау ж?йелері дамып, ?алыптасады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама: Математика саба?тарында ?лтты? ойындарды пайдалану »
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
Қызылopдa қaлaсы
Әлия Молдағұлова атындағы №173
орта мектебінің математика
пәнінің мұғaлімі
Бабашева Жанар Мұратқызы
Математика сабақтарында ұлттық ойындарды пайдалану
Халық ойындарын математика сабағында пайдалану оқушының алған білімін күнделікті өмірмен берік ұштастыра түсуге қолайлы мүмкіндік жасайды. Математика сабағында халық ойындарын қолданудың түрлі жолдары бар. Мысалы, ойын сабақтың басында не ортасында, не соңында қолданылуы мүмкін. Ойынды сабақтың басында қолдану жаңа сабаққа немесе сұралатын үй тапсырмасына оқушыларды түгел қатыстыру мақсатын көздейді. Егер ойын сабақтың ортасында қолданылатын болса, онда мұғалімнің мақсаты-оқушылардың көңіл-күйлерін сергіту, шаршағанын ұмыттырып, ерік-жігерін дамыту. Ойын сабақтың соңында тақырыпты бекіту не сол сабақтан алған білімді жинақтау мақсатында пайдаланылады. Математика сабақтарында «Қыз қуу», «Қан талапай», «Теңге алу», «Арқан тартыс» сияқты қазақтың ұлттық ойындарын қолдануға болады. Мәселен, «Қыз қуу» ойыны. Алдымен сұрақтар беріледі. Содан кейін есеп оқылады. Ойын шарты түсіндіріледі. Атам қазақ қыздың жолы — жіңішке демекші, алдымен қыз бала тапсырманың бірінші мысалын орындайды, содан кейін екінші карточкамен ер бала орындайды. Егер ер бала дұрыс шығарып, бұрын орындаса, онда қызды ұстап алған болып есептеледі. Қыз бірінші болса, онда ер балаға жеткізбей жеңіске жеткен болады.
«Қан талапай» — асықпен ойналатын ойын. Бұл ойынға нөмірленген асық алынады. Нөмірге байланысты карточка алынады. Асық жерге шашылады, ал балалар талапайлап асық алады. Нөмірлері бойынша карточкадағы есепті шығарады. Кім тез әрі дұрыс шығарса, сол жеңіске шығады.
«Теңге алу». Бұл ойынды салыстыру, ерекшелігін табу, айырмашылығын табуға байланысты есептерді ойнатуға болады. Алдымен сұрақ беріледі. Есептің бірнешеуі оқып талданады. Ұлттық теңгеміздің суреті ілулі тұрады. Екі оқушының қайсысы есепті дұрыс орындаса, сол төл теңгемізді алады.
«Арқан тартыс»ойынында алдымен ойынға байланысты сұрақтар беріледі. Тақтаға арқан суреті ілінеді. Көбейту кестесі бойынша берілген тапсырмаларды кім көп орындаса, сол топтық жеңіске жететіндігі айтылады.
Ұлттық ойындарды өткен сабақтарды қайталау кезінде де қолдануға болады. Ол жағдайда ойын элементтері сабақты түрлендіріп, мазмұнын байыта түседі, оқушылардың бойындағы білуге деген талпыныс пен құштарлықты оятады, балалық қиялдарын қозғап, зейіндерін кеңёйте түседі, өмір тәжірибелерін молықтырады. Ұлттық ойынның бұл қасиеттерін халық ерте танып, өмірлік мәні зор ойындардың алуан түрлерін ойлап шығарған. Қазақ халқы халық ойындарына өте бай және оның түрлері де алуан салалы болып келеді. Солардың бір парасы логикалық ойлау мен математикалық сызбаларға негізделсе, енді бір тобы тез ойлап, жедел шешуді талап ететін ауызша есептер, сондай-ақ философиялық ой түйіндерін жасауға арналған ойындар болып келеді. Біздің пікірімізше, бұл ойындар күні бүгінге дейін өз маңызын жойған жоқ. Қайта жүйелі, тиімді пайдалана білсе, оқушылардың ой-өрісін дамытып, дүниені танып, білу қабілеттерін кеңейте берері сөзсіз. Мектепке келмей тұрып-ақ бала сандық ұғым туралы мағлұмат ала бастайды. Бірақ оны саналы түсінбейді. Осы құбылысты сезген халық — балаларға сан ұғымы туралы мағлұмат берудің алуан жолдарын ойлап тауып, олардың ақыл-ойын арқылы өте шеберлікпен жетілдіре білген. Сан ұғымын есептер арқылы, ауыз-екі әңгіме арқылы немесе нақыл сөздер, мақал-мәтелдер арқылы да жеткізген. Сан ұғымын заттық негізде, сол заттың бейнелі суреті арқылы беру — бала зердесінде өшпес із қалдырып, санасынан мықтап орын тебері сөзсіз. «Аз»,»көп» деген ұғымдарды баланың зердесіне ұялату оңай нәрсе емес. Ал, оны карапайым халық ойынының негізінде түсіндіре бастасақ, ол онша қиындық келтірмейді. Халық ойындары арқылы сандардың жиынтық ұғымын да оңай түсіндіруге болады. Осының бәрі қазақ халқының бір ғана ойынының бойынан табуға болады десек, артық емес. Мысал ретінде он бірге дейін санайтын санамақ ойынын алайық. Осы ғасырдың 30-40 жылдарында бұл ойын баланы мектепке әзірлеу құралы ретінде есептелетін. Бүгінде ол өзінің әуелгі маңызынан айырылып отыр. Бұл оның күні өтіп, тәрбие құралы болудан қалғандығынан емес, керісінше ұмыт болғандығынан, елеусіз қалғандығынан. Бірінші сыныпта математиканы оқып үйрене бастағанда (яғни алғашқы ондықты өткенде) оқушылардың түсінігін жеңілдету үшін санамақ ойынын ойнату орынды. Мұғалім пәнаралық байланыс мақсатында санаумен қатар тіл жаттықтыруға арналған «Қуыр-қуыр қуырмаш» ойынын естеріне салып, қайталатып отыруы жөн. Бірінші сыныпта алғашқы ондықты үйреткен кезде «Сен тұр, сен шық» ойынын ойнатуға тиімді. Бұл сандарды тез айтуға жаттықтырады. Бұл ойындар мектепке дейінгі отбасы тәрбиесінде де қолданылады. Бұл ойындардың тиімділігі қарапайымдылығы мен санның заттық ұғымға негізделген ерекшеліктерінде. Сондықтан да ол балалардың санасына тез жетіп, есінде ұзақ сақталады. Ойын қолданған сабақ табысты болу үшін, мұғалім бірінші күннен бастап сынып оқушыларын эерттейді. Ата-анасымен бірлесе отырып,оларды мінез-құлқына қарай бірнеше топқа бөледі. Мысалы, біз бірінші сынып оқушыларын үш топқа бөлдік. Бірінші топқа жақсы үлгіретін, екінші топқа орташа үлгеретін, ал үшінші топқа нашар үлгіретін оқушылар енді. Мақсат: осы оқушылардың арасындағы айырмашылықтарды мүмкіндігінше жойып, олардың қалыпты үлгірулерін, бағдарламалық материалдарды саналылықпен игерулерін қамтамасыз ету. Біздің байқауымызша, ойын араласқан сабақта орташа оқитын оқушылар мен нашар үлгіретін оқушылар белсенді қатынасып, жақсы нәтижеге ие болады. Олай болса, бастауыш сыныптарда математика сабағын заттық негізде, деректі ұғымдар арқылы оқытудың пайдасы жоғары. Санамақ ойыны алғашқы ондықты оқып үйрену кезеңінде математиканың бастапқы негіздерін меңгеруіне толық мүмкіншілік береді де, келесі ондыққа көшуді оңайлатады. Оны, әсіресе, ойына сақтау қабілеті төмен балалар үшін /санның рет қатарынан жаңылғанда/ қолданған жөн.
жеті дегенім желке
сегіз дегенім серке
тоғыз дегенім торқа
он дегенім оймақ
он бір қара жұмбақ
(Мысалы, бір дегенім білеу, екі дегенім егеу, үш дегенім үскі,төрт дегенім төсек, бес дегенім бесік,алты дегенім асық)
Бұл ойынның оқушыға әсерлілігі,біріншіден, оның қарапайым, ұғымға жеңілдігі болса, екіншіден, ұйқасымды, ырғақты айтылуы, үшіншіден, білеу, үскі, т.б. сөздер жай мағынасыз айтыла салған сөз тіркестері емес, санның негізін көрсететін қасиеттері бар заттар таңдап, іріктеліп алынған, сондықтан да балалардың ұғымына жақын, түсінікті. Бұл оқушыларды шапшаң ойлауға дағдыландырады.Математика сабақтарында ұлттық ойындарды үнемі пайдалана отырып, олардың ауызша есепке жаттығуына, логикалық ой жүйелерін жетілдіре түсуіне толық мүмкіншіліктер бар. Олардың қатарына халықтың байырғы ауызша есептерін, халық ойындарын жатқызуға болады. Солардың ішінде «Сен тұр, сен шық» ойынын . «Қай қолымда?», «Өзім де құр қалмадым», «Үш әділ», «Сөз мәнісін байқайық», «Ғалымбек қандай әдіс жасады?», «Үш аманат», «Мұғалім келді», «Торғай мен бұтақ», «Төрт жиырма», «Әке өсиеті», «Мектеп ауласында неше торғай отыр», «Неше қаз ұшып келді», «Мың қойда неше бақайшақ бар», т. б. ойындарды 5-6 сыныптарда қолдануға болады. Ұлттық ойындардың атын өэгертіп, күрделендіріп, не оқушылардың ұғымына лайықтап, жеңілдетіп те пайдалануға болады.
5-6 сынып оқушылары үшін есеп күрделендіріліп алынады. «Өзім де құр қалмадым» ойыны сабақ ортасында баланың сабаққа ынтасын арттыру, әрі тез ойлап табу қабілетін жетілдіру үшін, әрі сабақтың сапасын көтеру үшін қолданылады. Жексенбі күні еді. Атасының үйіне немерелері келді. Атасы олардың алдына бір табақ алма қойды. Немерелері атасына алманы бөліп беруді өтінді. Алманы бір-бірден берсе, біреуі артылып қалады, екі-екіден берсе жетпейді. Сонда атасының үйіне келген немересі нешеу, атасының табаққа салып әкелген алмасы неше болғаны? Оқушылар есепті шешуге қызу кірісті. Көп кешікпей жауабы да табылды. 3 бала, 4 алма. — Үш алманы үш немересі алды да, біреуін атасына берді,- деді Қанат деген оқушы. Есепте санның өзгеріп өсуі де мүмкін, дегенмен оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіре түсу мүмкіндігі сөзсіз екені байқалады. «Сөз мәнісін байқайық» деген ойын есепті алсақ, мысалы, «Бір үйде әкесі баласымен және атасы немересімен отыр. Осы үйде неше адам отыр?»- Үш адам отыр, — деп жауап берді орташа оқитын Мұрат. Барлық оқушылар да белсенді қол көтереді. Ойынды сабақтың аяғында пайдаланған орынды. Ойынды математика сабағында қолдану мүмкіншілігі өте мол. Оны қолдану ретіне қарай түрлендіріп отыруға болады. Мысалы, «Математикалық жарыс», «Математикалық шытырман», «Математикалық жорықтар», «Математикалық пойыз», «Математикалық кедергілер», «Математикалық жылжымалы ойындар», «Математикалық кросс», т. б.
Дидактикалық ойындарды математика сабақтарында пайдалану оқушының алған білімін күнделікті өмірмен берік ұштастыра түсуге қолайлы мүмкіндік жасайды. Математика сабақтарында ойындарды пайдаланудың түрлі жолдары бар. Мысалы, ойын сабақтың басында, не ортасында, не соңында қолданылуы мүмкін. Ойынды сабақтың басында пайдалану жаңа сабаққа немесе сұралатын үй тапсырмасына, өткенді қайталауға оқушыларды түғел қатыстыру мақсатын көздейді. Егер ойын сабақтың ортасында пайдаланылатын болса, онда мұғалімнің мақсаты – оқушылардың көңіл–күйлерін сергіту, шаршағанын ұмыттыру, ерік–жігерін дамыту. Ойын сабақтың соңында тақырыпты бекіту не сол сабақтан алған білімді жинақтау, пысықтау мақсатында пайдаланылады.
Оқушыларға ойындар арқылы берілетін білім балалардың санасына тез жетіп, есінде ұзақ сақталады. Әрине, белгілі бір білімді меңгертіге бағытталған дидактикалық ойындарды пайдаланудың да өзіндік ерекшелігі бар. Ең бастысы, математика сабақтарында дидактикалық ойындарды пайдалану оқушылардың білім, іскерлік, дағды сапасына тиімді әсер етеді.
Математика сабақтарында дидактикалық ойындардың жіктемесі (Кесте 1) берілген.
Кесте 1. Математикада қолданылатын дидактикалық ойындардың топтастырылуы
Жүз көлеміндегі сандардың атауын, ретін меңгертуге бағытталған
Жүз көлеміндегі сандардың құрамы туралы білімді бекітуге бағытталған
Жүз көлеміндегі сандарды қосу мен азайту дағдыларын қалыптастыруға бағытталған
Қарапайым геометриялық материалды меңгертуге бағытталған
Математикалық жарыс — екі команданың немесе сынып оқушыларының бір-бірімен өзара жарысы түрінде өтеді. Ол ойынға қатынасушылардан тапқырлықты, жылдамдықты талап етеді. «Математикалық тосқауыл», «Математикалық от», «Математикалық турнир», «Математикалық салмақ», т. б. ойындардың бәрі де бір-бірімен іштей қабысып, математикалық ілімнің негіздерін оқушының санасына жеткізуде үлкен маңыз атқарады. Солардың ішінде «Математикалық салмақ» ойынының өзі ішінара бірнеше тақырыпқа бөлінеді. Мысалы, «Әлемдегі жануарлар мен құстар», «Әлемдегі техника», «Арифметика есептері мен мысалдары», «Арифметика жұмбақтары», т.б. Бұл ойындарды сабақтың барысында ретті пайдаланудың нәтижесінде оқушылардың осы пәнге деген ынтасы артып, ойлау жүйелері дамып, қалыптасады.
