?АЗА?СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
?ызылopдa ?aлaсы
?лия Молда??лова атында?ы №173
орта мектебіні? математика
п?ніні? м??aлімі
Бабашева Жанар М?рат?ызы
Баяндама
МАТЕМАТИКА САБА?ЫНДА ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУ (Мектепішілік математика, физика, информатика п?ндер бірлестігі. 2013ж., ?антар)
?азіргі к?н т?ртібіндегі ?зекті болып табылатын м?селелерді? негізгісі – о?ушыларды? ?р?айсысыны? ?зіндік ?абілетін, мінезін танып, жетілдіріп, сол ба?ытта жеке т?л?аларды т?рбиелеу.
Орта мектеп ба?дарламасында?ы п?ндерді? бірі – математика. Математика саба?ында о?ушыларды? осы п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру, алдына ?ойыл?ан есеп шешімін ?з бетінше табуын жетілдіру, ойлау де?гейін, ?абілетін шы?дау ?стазды? басты міндеті.
Математика саба?ын ж?ргізгенде ?р т?рлі т?сілдерді тиімді пайдалана білу керек. Білім беруді ізгілендіру, о?ыту ?дістерін жетілдіруді, дамыта о?ыту ?дістері мен т?сілдеріні? тиімді пайдалануын талап етеді.
Білімді ме?герту, біліктілікті ?алыптастыру ?рдісінде ба?ылауды? алатын орны ерекше. Ба?ылау - білім, біліктерін ай?ындау, есепке алу, ба?алау, тексеру.
Егер берілетін білім мен оны ме?гертуді? арасында ?йлесімділік болмаса, тиісті н?тижеге ?ол жету м?мкін емес. Білім берудегі шама?а лайы?тылы? тиісті кедергілер мен ?иынды?ты же?е отырып, ме?герілсе, ??ым – т?сінік тияна?ты болады. Ж?йелі т?рдегі ?рекет ма?сат еткен н?тижеге жеткізеді ж?не одан ш?кірт рухани ?уат алып, а?ыл - ой е?бегіні? да?дысын ?алыптастырады.
Берілетін білімні? беріктігі ш?кіртті? шамасына лайы?тылы?ы мен ж?йелілігіне байланысты, о?ушыны? к??ілін ?р н?рсеге ала?дата бермей, оларды? зейінін на?ты бір м?селеге тияна?ты ба?дарласа, математиканы игерту н?тижелі болма?.
О?ушыларды математиканы о?ыту?а ?ызы?тырып тарту ?шін ?олайлы жа?дайлар ту?ызу ?ажеттілігі, о?у?а ?ызы?тыруды? басты шараларыны? бірі – н?тижеге жетуге ынталандыру.
Математика саба?тарында дидактикалы? ойын элементтерін ?олданып саба? ?ткізу ?те пайдалы. Ойынсыз а?ыл ойды? ?алыпты дамуы да жо? ж?не болуы да м?мкін емес. Ойын д?ниеге ?арай ашыл?ан ?лкен жары? терезе іспеттес. Ол ар?ылы баланы? рухани сезімі жасампаз ?мірімен ?штасып, ?зін ?орша?ан д?ние туралы т?сінік алады.
Математикалы? ойын дегеніміз тынысы ке?, алыс?а ме?зейтін, ойдан ой?а жетелейтін, адам?а ?иял ?анат бітіретін ?ажайып н?рсе, а?ыл - ой жетекшісі. Саба?та ойын элементтерін пайдалану о?ушыларды? ой - ?рісін, танымды? белсенділігін арттырады. Теорияны практикамен ?штастыру?а жол ашады. Алайда ойынды ?немі о?у процесінде пайдалану?а, ?за? уа?ыт созу?а болмайды. Ойын белгілі бір уа?ыт аралы?ында ж?зеге асырылып, саба? кезе?деріне де н??сан келтірмейтіндей жымдасып жатуы тиіс.
Ойын?а педагогикалы? басшылы? жасау дегеніміз о?ушыларды ?йымшылды??а, шы?армашылы? дербес ?ызметтерін алмастыратын, балаларды? ?жыммен ?арым - ?атынасын жетілдіре т?суі болып табылады. Ойын барысында?ы ?арым - ?атынаста педагог басты назарды досты??а, жолдасты? ?арым - ?атынас, ?зара т?сіністікке к??іл аударады. ?жымды? ойында?ы о?ушыны? алар орны к?нделікті ?мірден айтарлы?тай ?згеше. Ол ойында?ы ат?аратын р?лінен туындайтын мазм?нмен сипатталады.
Ойын о?ушыларды? ?арым - ?атынасын орны?тырады, бір - біріне сенімін, т?сінігін арттырады. Ойын мектеп о?ушыларын т?рбиелеуді? тиімді жолы, саба?ты? барысын ?згертіп жа?алы?тар енгізіп отырса?, о?ушыларды? білімге деген ??штарлы?ы артары с?зсіз.
К?рнекті педагог В. Ф. Сухомлинскийді? «егер мен саба? беруші ?ана болсам, педагогтік де?гейде к?теріле алмас едім, ш?кіртімні? ж?регі мен ?шін ?а?пасын м??гі ашпас тас ?амалдай болып ?ала берер еді» деген с?зін ?з санамыз?а сі?іріп, б?л т?жырым?а к?п м?н беруге болады. Мысалы, мектеп о?ушыларыны? к?пшілігі математика п?нін ме?геруде к?птеген ?иыншылы?тар?а ?шырайды.
?айсыбір о?ушы болмасын одан осы п?н туралы с?з ?оз?аса?, оны д?рыс т?сіне алмай ж?ргенін, о?ан деген ??штарлы?ыны? жо?ты?ына к?з жеткізуге болады. ?рине, бас?а п?ндерге ?ара?анда б?л п?нні? ?иыншылы?ы да бар. Біра? кез келген п?нді жа?сы ме?геру ?шін о?ушыларды? сол п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру м??алімні? шеберлігіне келіп тіреледі.
Математикалы? ойындар сыныпта ж?ргізілетін ж?мыстарды? е? ?ызы?тысы. Ойынны? ?андай т?рі болмасын, балаларды ?зіне тартады. М?ны? ?зі м??алім ?шін ?те ?ажетті жа?дай. М??алімде ?рбір ойын элементтерін ?олдану о?ушылар арасында саналы жарыс ту?ыз?ан жа?дайда ж?ргізілуі тиіс. М??алім де ?рбір ойын ж?нінде тере? тол?анып, оны? о?у ж?не т?рбиелік ма?ызын т?сіне білуі керек. О?ушылар?а ?ойыл?ан с?ра? ?ыс?а, т?сінікті болуы шарт. Ойын процесінде м?мкіндігінше ойынны? бірнеше т?рін кезектестіріп отыруы керек, ?йтседе бізде к?біне ба?дарлама?а байланысты бір сарынды о?ыту ?детке айнал?ан.
Мысалы; ?лестірме екі б?лініп, біреуінде с?ра?, екіншісінде бас?а с?ра?ты? жауабы жазылады. О?ушыларды? міндетті с?ра??а жауапты д?рыс тауып, ?лестірме ?а?азын д?рыс ??растыру. Егер тапсырма орындалса, ?лестірме ?а?азды? екінші жа?ынан белгілі бір сурет немесе ма?ал - м?тел шы?уы керек. ?орыта айт?анда, дидактикалы? ойындарды? математика саба?тарында ат?аратын р?лі ерекше. Ол о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ымен ?атар, о?ушыларды белсенділікке, тез ойлау?а, ауызша есептеулерге, логикалы? ойлау ?абілетін арттыруда ерекше ма?ызы зор. Сонды?тан математика саба?тарында ойын элементтерін не??рлым жиірек пайдаланса?, со??рлым саба?ымыз ?ызы?ты тартымды ?тер еді.