Жоспар:
І.Кіріспе.
ІІ.Негізгі б?лім
2.1 Симметрия т?рлері.
2.2 Таби?атта?ы симметрия.
2.3 К?ркем ?нердегі симметрия.
2.4 Архитектурада кездесетін симметрия.
2.5 С?здерде кездесетін палиндромдар.
ІІІ. Практикалы? б?лім.
3.1 Оригами жасау.
ІV.?орытындs
І.Кіріспе
Математика- ?ылымдар патшасы деп бекер айтылма?ан болар.?ай саланы алып ?арастырмаса? та математиканы? кішкентай болса да бір б?лігі кездесетіні аны?.
Б?гін таныстыратын ?ылыми жобам да математиканы? бір б?лігі ?ана, біра? ?аншалы?ты ма?ызы зор екенін, ?орша?ан ортада я?ни, тірі ж?не ?лі таби?атта?ы, с?здер мен с?улет ?неріндегі симметрияны ?арастырып, математиканы? ?олданылу аясы туралы т?сінігімізді ке?ейтемін. Б?л мені? п?нге деген ?ызы?ушылы?ымызды арта т?сіп, болаша?та оны игеру м?мкіндігін ба?алау?а к?мектесетініне сенемін. Болаша?та б?л ал?ан білімді суретші, с?улетші, ?о?амды? ?ызмет саласында?ы маманды?тарда пайдалану м?мкіндігін к?рсетеді.
ІІ Негізгі б?лім
2.1 Симметрия т?рлері Адамзат тарихында е? ерте ?алыптас?ан ?ылымдарды? бірі – математика. Математиканы? ал?аш?ы бесіктеріні? бірі Мысыр елі болды. Таби?атта, техникада ж?не т?рмыста кейбір денелерді? ?зара ??сас, ?йлесімді орналасуын симметрия деп атайды. «Симметрия» грек с?зінен алын?ан «?йлесім» с?зі сия?ты бірдей ?лшемділікті, белгілі бір реттілікпен орналас?ан деген ??ымды білдіреді.Симметрия ??ымы адам шы?армашылы?ыны к?п?асырлы? тарихымен ты?ыз байланысты. Симметрия физика мен математикада, химия мен биологияда, техника ж?не архитектурада, поэзия мен музыкада ма?ызды роль ат?арады. Симметрияны? к?птеген т?рлері бар, соны? е? ?арапайым т?рі – т?зуге ?атысты ж?не н?ктеге ?атысты симметрия.
Т?зуге ?атысты симметрия -егер т?зу бойымен б?ктегенде жазы?ты?та?ы екі фигура бір-бірімен беттесетін болса, ондай фигуралар т?зуге ?атысты симметриялы фигуралар деп аталады. Симметриялы фигуралар ?зара те? болады. Егер т?зу фигураны симметриялы екі б?лікке б?лсе, онда ондай фигура осьтік симметриялы фигура деп аталады, ал т?зу сол фигураны? симметрия осі деп аталады.
Тік т?ртб?рыш, квадрат, ше?бер – осьтік симметриялы фигуралар. Тік т?ртб?рышты? екі симметрия осі бар, квадратты? т?рт симметрия осі бар. Ше?берді? кез келген диаметрі ар?ылы ?тетін т?зу оны? симметрия осі болады. Сонды?тан ше?берді? симметрия осьтері шексіз к?п. Б?рыш – осьтік симметриялы фигура. Б?рышты? симметрия осі бойында?ы б?рышты? т?бесінен басталатын с?улені биссектриса деп атайды. Б?рышты? биссектрисасы оны градусты? ?лшемтері те? екі б?рыш?а б?леді.
Симметрияны? екінші т?рі – н?ктеге ?атысты симметрия.О н?ктесіне ?атысты симметриялы н?ктелер фигураны? ?зінде жатса, ол фигура центрлік симметриялы фигура деп аталады. О н?ктесі фигураны? симметрия центрі деп аталады. Тік т?ртб?рыш, ше?бер, кесінді – центрлік симметриялы фигуралар. Тік т?ртб?рышты? ?арама-?арсы т?белерін ?осатын кесінді диагональ деп аталады. Тік т?ртб?рышты? диагональдарыны? ?иылысу н?ктесі – оны? симметрия центрі. Ше?берді? симметрия центрі – ше?берді? центрі болатын О н?ктесі. Кесіндіні те? екі б?лікке б?летін О н?ктесі – оны? симметрия центрі. Координаталы? жазы?ты?та?ы координаталар басы О н?ктесіне катысты симметриялы н?ктелерді? координаталары ?арама-?арсы сандар болады
2.2 Таби?атта?ы симметрия.
Симметрияны? ?олданысы барлы? саланы ?амтиды десек арты? айтпа?ан болар едім. Симметрия ??ымы адамзатты? к?п ?асырлы? тарихынан таныс деуге болады. Математиканы?, физиканы?, тіпті таби?атты? за?дары да симметрия принциптеріне ба?ынады. Мысалы к?белекті,еменні? жапыра?ын, автомобилдер мен ?ша?ты? ??рылысы, атом молекулаларыны? ж?не кристалдарыны? ??рылыстарын алайы?.
Егер оларды ойша ортасынан сызып б?ктесек, екі жартысы бір - бірімен д?л беттеседі. Ал егер ол сызы??а айна ?ойса?, суретті? жартысы мен айнада?ы кескін толы? фигураны береді. Сонды?тан м?ндай симметрия айналы деп аталады. Айна ?ойыл?ан т?зу симметрия осі деп аталар еді.
К?н сайын ?р?айысымыз айнадан ?зімізді? кескінімізді к?реміз. М?ны? ?йреншікті боп кеткені соншалы?, біз та? ?алмаймыз, с?ра?тар ?оймаймыз, жа?алы? ашпаймыз.2.3 К?ркем ?нердегі симметрия
?аза?ты? ?лты? ою-?рнектері ?зіні? ?семдігімен к?з тартады. Ою-?рнектеді?
т?рлері ?те к?п. Оларды? ?р?айсысы ?рт?рлі симметриялы. Сонымен ?атар
?аза? ?ыздарыны? ?шекей б?йымдары да бас?алар?а ?ара?анда симметрия
жа?ынан ай?ын к?рінеді. о?ан мысал ретінде шаш?а та?атын шолпы, білезік,
белдік пен белбау сондай-а? киіз ?йді? жабды?тары, санды?ты? бетіндегі
оюларды? барлы?ы симметриялы.
2.4Архитектурада кездесетін симметрия.
С?улет ?нері – ??рылысты жобалау, салу, о?ан к?ркемдік бейне беру ?нері. Архитектура латынша archіtectura, ал грекше аrchіtekton, я?ни ??рылысшы деген ма?ынаны білдіреді. Архитектура туындылары адамны? к?нбе-к?нгі тіршілік ортасын ?алыптастырады. Олар: ?р т?рлі ?ажеттіліктерді ат?ару?а арнал?ан ж?не адамны? эстетикалы? тал?амына жауап бере алатындай болып салын?ан т?р?ын ?йлер, ?о?амды? ?имараттар, ?нерк?сіптік кешендер. С?улет ?нері – техниканы?, ?ылымны? ж?не ?нерді? то?ыс?ан жері.
Адамзат баласы к?не заманнан бастап ??рылыспен айналыс?ан. Адамдар неолит кезінде ?йді а?аштан, ?амыстан, талдан ж?не балшы?тан салды. Су айдынында, ?а?ыл?ан ?азы?ты? ?стіне т?р?ызыл?ан ?йлер де бол?ан.
С?улет ?неріні? осы к?нге дейін дамып к?ркейіп келе жат?анын к?птеген ?алалардан, ауылдар мен селолы? округтардан, тіпті ту?ан ?лкеміз Талшы? селосынан к?зді? жауын алып т?р?ан ?имараттар мен ?йлерден ай?ын к?руге болады.
