Статика аксиомалары, байланыстар ж?не реакция байланыстары.
Статика аксиомалары, байланыстар ж?не реакция байланыстары.
Статика аксиомалары
Байланыстар ж?не байланыс реакциялары
1 .Статика б?ліміні? негізгі т?сініктеріні? ??рамын тепе -те?дік к?йі ?арастырылатын абсолюттік ?атты дене (келешекте ?атты дене дейміз) ж?не ?атты денені? тынышты? к?йін б?зу?а ?мтылатын к?штер ??райды.
?атты денені? тепе- те?дік к?йіне арнал?ан шарттар еркін ?атты денеге арнап аны?талады да, сонан со? еркін емес ?атты денеге ?олданылады. ?оз?алысына ешн?рсе ?арсыласпайтын дене-еркін?атты дене. Мысалы:ауа шарыны? ?оз?алысы,жерді? жасанды серігіні? ?оз?алысы т.б. ?оз?алысына бас?а денелерді? тарапынан ?арсылы?тар болатын дене еркін емес ?атты дене. Бізді? ?орша?ан ортада?ы денелерді? к?пшілігі еркін емес денелер.
К?ш латын алфавитіні? бас ?ріпімен т?бесіне сызы?ша ?ою ар?ылы ?рнектклкді:F,N,P,S, т.б К?шті? модулін ?рнектегенде сызы?ша алынып тасталады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Статика аксиомалары, байланыстар ж?не реакция байланыстары. »
Пән Техникалық механика
Арнайы пән оқытушысы Нургожанова Арай Серыкжановна
ҚМКҚ «Құрылыс колледжі»
Бөлім: Теориялық механика. Статика.
сабақ тақырыбы: Статика аксиомалары, байланыстар және реакция байланыстары.
Статика аксиомалары
Байланыстар және байланыс реакциялары
1 .Статика бөлімінің негізгі түсініктерінің құрамын тепе -теңдік күйі қарастырылатын абсолюттік қатты дене (келешекте қатты дене дейміз) және қатты дененің тыныштық күйін бұзуға ұмтылатын күштер құрайды.
Қатты дененің тепе- теңдік күйіне арналған шарттар еркін қатты денеге арнап анықталады да, сонан соң еркін емес қатты денеге қолданылады. Қозғалысына ешнәрсе қарсыласпайтын дене-еркінқатты дене. Мысалы:ауа шарының қозғалысы,жердің жасанды серігінің қозғалысы т.б. Қозғалысына басқа денелердің тарапынан қарсылықтар болатын дене еркін емес қатты дене. Біздің қоршаған ортадағы денелердің көпшілігі еркін емес денелер.
Күш латын алфавитінің бас әріпімен төбесіне сызықша қою арқылы өрнектклкді:F,N,P,S, т.б Күштің модулін өрнектегенде сызықша алынып тасталады.
Қатты денеге әсер ететін екі немесе одан көп күштердің жиынтығы күш жүйесі болады.Күш жүйесі мынадай символмен өрнектеледі{F1,F2,F3,...,Fn}.
Теңдік күші – қатты денеге әсер ететін күш жүйесін толық
алмастыратын яғни күш жүйесіне эквивалентті жеке күш. Теңдік күші, күш жүйесі өрнектелгендей, индексіз әріппен өрнелектеледі
{F1, F2, F3,..., Fn} ∞ F
Теңдеуші күш - теңдік күшімен бір түзудің бойымен қарсы бағытта әсер ететін,модулі теңдік кушінің модуліне тең күш.Теңеуші күш,индексінде "у " әріпі орналасқан, теңдік күші өрнектелген әріппен өрнектеледі.F=-Fу
Қатты денеге берілген күш жүйесі {F1,F2,F3,...,Fn} әсер еткен кезде дене қандай заңдылықпен қозғалатын болса, денеге берілген күш жүйесіне эквивалентті күш жүесі {P1,P2, ...,Pi} әсер еткенде, дене сондай заңдылықпен қозғалады {F1. F2,F3,...,Fn} ∞ {P1, P2,...,Pi} Теңдік күштері бірдей болатын екі күш жүйесі бір – біріне эквивалентті болады F=P.
Аксиома 1. Екі күштің тепе-теңдік шарты.
Қатты денеге әсер ететін екі күштің модульдері тең, бір түзудің бойымен қарма-қарсы бағытталған болса, тепе-теңдік күйде болады.
Схемада келтірілген {F1,F2} күш жүйесі денені созады немесе қысады. Дене абсолюттік қатты дене болғандықтан деформацияланбайды яғни дене тыныштық күйде {F1,F2} ∞ 0. Аксиома қарпайым күш жүйесінің тепе-теңдік күйін өрнектейді.
Аксиома 2. Тепе-теңдік күйдегі күш жүйесін алып тастауға немесе тіркеуге болатындығы туралы.
Қатты денеге тепе-теңдік күйдегі күш жүйесін тіркегеннен немесе алып тастағаннан қатты дененің тыныштық күйі немесе қозғалу заңдылығы өзгермейді.
Аксиома 3. Дененің бір нүктесіне әсер ететін екі күшті қосу ережесі.
Дененің бір нүктесіне әсер ететін екі күштің теңдік күші сол нүктеден басталады, бағыты мен модулі берілген күштер қабырғалары болатын параллелограмның диагоналымен анықталады.
3-аксиоманың салдары. Денеге әсер ететін жеке күшті F оған эквивалентті және сол нүктеден басталатын екі (жазықтықта) немесе үш (кеңістікте) күшпен алмастыруға болады. Жеке күшті оған эквивалентті күш жүйесімен алмастыру, күшті жіктеу ережесі деп аталады.
Аксиома 4. Екі дененің бір-біріне әсерінің теңдігі туралы.
Екі дене бір-біріне модульдері тең, бір түзудің бойымен қарма-қарсы бағытталған күштерімен әсер етеді.
Бірінші дене екінші денеге қандай күшпен әсер ететін болса F12, екінші дене бірінші денеге сондай күшпен әсер етеді және бір түзудің бойымен қарама-қарсы бағытталады.
F12 = -F21,[ F12 ] = [ F21 ]
Аксиома 5.Дененің қатаңдауы.
Абсолюттік қатты емес денеге немесе механикалық жүйеге әсер ететін күш жүйесі тепе-теңдік күйде болса, дене немесе механикалық жүйе абсолюттік қатты күйге ауысқанда күш жүйесінің тепе-теңдік күйі өзгермейді.
2.Тыныштық күйі қарастырылған дене еркін немесе еркін емес жағдайда болады.Еркін дене кеңістікте кез келген бағытта қозғала алады, екін емес денеің кейбір бағыттағы қозғалысына онымен түйісетін басқа денелер мүмкіндік бермейді. Қозғалысы қарастырылатын денеге басқа денеің немесе денелердік тарапынан болатын кеергі байланыс деп аталады.
Қозғалыстағы қарастырлған обьектпен (материалдық нүкте, қатты дене немесе механикалық жүйе) байланыстың арасында механикалық әрекет басталады. Қарастырылған обьект байланысқа әсер етеді, байланыс оған қарсыласады. Төртінші аксиомаға сәйкес, олардың бір-біріне әсерлерінің модульдері тең, бір түзудің бойымен қарама-қарсы бағытталған.
Қозғалысы қарастырылатын денеге немесе нүктеге байланыстың қарсыласу әсері (күш, кейде күш жүйесі) байланыстың реакциясы деп аталады. Байланыстың реакциясының бағыты, қозғалысы қарастырылатын дененің немесе нүктесінің мүмкін қозғалысының бағытына қарсы бағытталады, сондықтан қозғалысты болдырмайды. Қозғалысы қарастырылатын обьектінің байланысқа әсері байланысқа қысым деп аталады және байланысқа ғана тіркеледі.
Байланыстардың реакциялары кейде пассивтік күштер деп аталады, қозғалысы қарастырылатын обьектке әсер ететін басқа күштер активік күштер немесе берілген күштер деп аталады.
Тазаланған тіреу беті, тіреу қабырғасы, тіреу нүктесі
Тазаланған бет оның бетіне орналасқан денеің бетке перпендикуляр бағыттағы қозғалысына қарсыласады, беттің бойымен сырғанап қозғалуына қарсыласпайды.
Тазадланған тіреу бетінің реакциясы NA бетке жүргізілген жанамаға (Т-Т) перпендикуляр нормальдің бойымен бағытталған және А нүктесіне тіркелген. NA реакциясының екі параметрі белглі, модулі белгісіз. Тегістелген тіреу қабырғасы немесе тегістелген тіреу нүктесі В және Д нүктесі реакциялары бетке перпендикуляр бағытталған және сол нүктелерге тіркелген. Тазаланған тіреу бетіндегідей, модульдері белгісіз.
Салмақсыз созылмайтын серпінді жіп
Осындай байланысқа трос, канат,шынжыр, белдіктерді жатқызуға болады. Жіп басқа денеге өзінің бойымен қозғалуға мүмкіндік бермейді. Бұл байланыстың реакциясы жіптің бойымен мүмкін қозғалысқа қарсы бағытталған.
Цилиндрлік шарнир
Қозғалатын шарнир және қозғалмайтын шарнир болып екі түрге бөлінеді. Қозғалмайтын шарнир, денеге шарнирдің осін айналып қозғалуға мүмкіндік береді. Реакциясының бағыты және модулі белгісіз. Қозғалатын шарнир денеге беттің бойымен қозғалуына мүмкіндік береді. Реакциясы бетке перпендикуляр бағытталған.
Сфералық шарнир
Мұндай шарнир, денеге сфераның центрі арқылы өтетін үш осі айналып қозғалуға мүмкіндік береді. Реакциясы кеңістікте олрналасқан. Есепті шешу кезінде сфералық шарнирдің реакциясын, кеңістікті өрнектейтін үш осьтің бойымен бағытталған, үш күшке жіктеледі . RA=RAX+ RAY+RAZ
Соңында тазаланған шарнирі бар салмақсыз стержень
Стерженнің реакциясы өзінің бойымен бағытталған. Әдетте стержень созылуға немесе сығылуға жұмыс істейді.
Қатаң бекітпе
Қатаң бекітпе деп ешқандай қозғалысты болдырмайтын байланысты айтады. Балканың қабырғаға бекітілген бөлігінде байланыстың реакциясы бір күшпен өрнектелмейді, балканың бойымен таралғанкүштермен өрнектеледі яғни күш жүйесімен. Мұндай күш жүйесі бір күшпен RA және реактивтік күштер моментімен алмастырылады mA .
