"Арифметикалы? т?бірді? ?асиеттері"

Адам ?рпа?ымен мы? жасайды» - дейді хал?ымыз. ?рпа? жал?асты?ымен адамзат баласы мы? емес миллионда?ан жылдар жасап келеді. Жа?сылы??а бастайтын жары? ж?лдыз-о?у. «Надан ж?ртты? к?ні –?ара?, келешегі т?ман»,-деп М.Дулатов айт?андай, егеменді елімізді? тірегі-білімді ?рпа?. Сусыз, ??р?а?, таса к?ле?ке жерге д?н ексе? ?нбейтіні сия?ты, жас ?рпа?тарымызды т?рбиелемесек ?спейді, ?нбейді. ?азіргі мектеп м??алімдеріні? алдында т?р?ан басты міндет- о?ушыларды? шы?армашылы? білім да?дыларын ?алыптастыру. Міне, ?з ?рпа?ыны? ?негелі, ?нерлі, е?бекс?йгіш, абзал азамат болып ?суі ?шін халы? педагогикасыны? негізгі ма?сатын шы?армашылы?пен о?у-т?рбие ?рдісіне тиімді пайдалану ?рбір ?стазды? міндеті болып табылады. Физика саба?ында о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетін дамыту т?р?ысынан тиімділігін арттыру б?гінгі жо?ары ж?не орта мектепте физиканы о?ыту теориясы мен ?дістемесіні? педагогикалы? м?селелеріні? бірі. О?ушы ?абілеті дегеніміз оны? педагогикалы? ы?пал аясында білім алу ?рекеті, жеке т?л?аны дамыта о?ыту ?дістері, оны? шы?армашылы? ?абілетіні? дамуына ?серін тигізеді. «?аза?стан-2030» атты елімізді? стратегиялы? ба?дарламасында е? негізділеріні? бірі- жо?ары интелектуальды жастарды жан-жа?тылы??а т?рбиелеу, оларды? потенциалды? де?гейіні? к?терілуіне ?лес ?осу. Сонды?тан, ?стаз-м??алімдер ?ауымыны? алдына ?те ?лкен міндет ж?ктелді. Б?гін гі та?да жас ?рпа??а п?нді тиімді ??ындыруды? бірі- жа?а технология негіздері болып табылады. Сонымен бірге ?скеле? ?рпа?ты? а?парат ??ралдарымен ж?мыстана білуіне назар аудар?ан ж?н. О?ушы ?ызметін активтендіру негізінде педагогикалы? технологияларыны? бірі-де?гейлік саралау технологиясыны? элементін ?олданамын. Де?гейлеп о?ыту технологиясыны? ма?саты: ?рбір о?ушы ?зіні? даму де?гейінде о?у материалын ме?гергенін ?амтамасыз етеді. 1) Де?гейлеп о?ыту ?р о?ушы?а ?з м?мкіндіктерін пайдалана отырып, білім алуына жа?дай жасау?а м?мкіндік береді. 2) Де?гейлеп о?ыту ?р т?рлі категорияда?ы балара?а, олармен саралай ж?мыс істеуге м?мкіндік береді. 3) Де?гейлеп-саралап о?ыту ??рылымында білімді игеруді? ?ш де?гейі ?арастырылады: е? т?менгі де?гей (базалы?), ба?дарламалы?, к?рделенген де?гей сонды?тан ?рбір о?ушы ме?геруі тиіс. Де?гейліп о?ыту технологиясы тиімді н?тижелі болу ?шін а) жеке т?л?а ерекшеліктеріне, б) психологиялы? даму ерекшеліктеріне, в) п?н бойынша білімді игеру де?гейіне к??іл б?ліп отырамын. Саба? ?ткізу формаларын ж?не т?сіндіру ?дістеріні? жа?а т?сілдерін к?нделікті саба??а ?олдану?а тырысамын. К?бінесе мына жа?дайлар?а к??іл б?лемін: 1) саба?ты? мазм?ны, 2) саба?ты ?ткізудегі т?сілдері мен ?дістерін та?дау, 3) саба?ты? н?тижелігі. Жалпы, мені? о?ытуда?ы ?з проблемам о?ушыларды ?з бетімен ж?мыс жасау?а т?рбиелеу, ?йрету, шы?армашылы? ?абілетін дамыту. Та?ырып бойынша де?гейлік тапсырма ж?йесі дамыта о?ыту ж?йесін іске асырады. ?йткені, ол о?ушыны? ойлауын, елестету мен есте са?тауын белсенділігін, да?дысын білім саласыны? дамуын ?амтамасыз етеді. Саба?ты? ерекшелігі ж?не оны? тиімділігін арттыруды? негізгі т?сілдеріні? бірі- о?ушылар?а де?гейлік тапсырма беру. Педагогика ?ылымдарыны? доктор профессоры Караев о?ушыларды? о?у де?гейін 4 т?рге б?лген. О?ушыларды? ойлау ?абілетін дамыту ?з бетінше ж?мыс жасау?а да?дыландыру барысында ?з іс т?жірибесінде жа?а технологияларды ?олданамын. Соны? ішінде Ж.?араевты? де?гейлеп, саралап о?ыту ?дісін пайдаланамын. Де?гейлеп о?ыту технологиясыны? ?зіндік ы?палы зор. О?ушылар?а ?здік ж?мысын ?йымдастырып ?ткізуге к?мегін тигізеді. О?ушылар ?здік ж?мыстарын орындап, білімдерін мониторингтік ж?йе ар?ылы ?здері ба?алап, диагностикалау?а ?ол жеткізеді. ?араевты? де?гейлеп, саралап о?ыту технологиясы мынандай 4 т?рге б?лінген: 1) репродуктивтік де?гей-жалпы?а бірдей стандартты білім негізінде тапсырма беріледі. М?ндай тапсырмалар о?ушыларды? алды??ы саба?тарда ал?ан білімдеріне ж?не о?ушы?а байланысты 2) алгоритмдік де?гей-м?нда о?ушы м??алімні? т?сіндіруімен ?абылда?ан а?паратты пайдалана отырып орындайды. 3) Эвристикалы? де?гей о?ушы ?зі ізденіп, ?осымша ?дебиеттерді ?олдана отырып жауап береді. 4) Шы?армашылы? де?гей-о?ушыны? таза ?зіндік шы?армашылы?ын бай?атады. Жа?а та?ырыпты о?ушылар шы?армашылы? ізденіс ?стінде ?здігінен ме?гереді. Де?гейлеп о?ыту ?р о?ушыны? белсенділігін оятады. 9 сыныпта Б?кіл ?лемдік тартылыс тарауын ?айталау ма?сатында ?ткізген саба?ымны? ??рылымы ?жымды? о?ыту, саралап, де?гейлеп о?ыту. Тарау бойынша топ?а б?ліп, ?р топ?а осы та?ырып бойынша де?гейлік тапсырмалар беремін. І-де?гей: мынадай с?ра? беремін: Б?кіл ?лемдік байланыс принципі, физика за?дылы?ыны? жалпыламалы?ы. Проблемалы? с?ра?тар беремін. 1. неге жер к?нге ??лап т?спейді? 2. жерді? ?з осінен айналуыны? пайдасы мен зияны 3. ?ай жерде салма? арты?, полюсте ме, экваторда ма? ІІ-де?гейде: есептер шы?арылады: ?те жа?сы о?итын о?ушылар А белгісімен белгілен. Жа?сы о?итындар?а В белгісі, нашар о?итындар?а С белгісіндегі есептер беріледі. ІІІ-де?гейде: жазу мен сызуды ой т?р?ысынан ойлауды? Венн диаграммасын ?олданамын. Жер мен К?н ??састы?ы. ІV-де?гей: шы?армашылы? есептер, м?нжазбаларын ?ор?ап шы?ады. 11 сыныпта ?ткізген «электромагниттік тербелістер» та?ырыбында де?гейлеп о?ыту ?дісін ?олдандым. І де?гей бойынша есептер кодоскоп ар?ылы т?сіндіріледі. ІІ де?гейде с?ра?тар беріліп, тест тапсырмалары беріледі ІІІ-де?гей бойынша ?мірден техникадан мысалдар келтіру. ІV де?гей бойынша шы?армашылы? де?гей ?здері ??растыр?ан с?зж?мба?тарын шешеді. 9 сыныпта «Реактивті ?оз?алыс» та?ырыбын ?ткізгенде к?рнекі мысалдармен т?сіндіремін. Т?жірибелік т?р?ыдан о?ушыларды? назарын зымыран жасау тарихында туында?ан проблемалар?а аударамын. Б?л жерде ?арышты игерудегі Циолковскийді? С.П. Королевті? е?бектеріне то?талып, ?арыш?а сапар шегіп, ?ылыми-зерттеу ж?мыстарына ?атыс?ан ?арышкерлер Ю.Гагарин,То?тар ?уб?кіров, Т. Мусабаев е?бектерін баяндаймын. 8 сыныпта «Электр ??былыстары» тарауын ?орытындылау саба?ымда да де?гейлік тапсырмалар. І –де?гей бойынша с?ра?тар 13 с?ра? ?ойылады. 13 с?ра??а 5 балл беріледі. ІІ де?гей бойынша семантикалы? карта толтыру. О?ушы ?зі ізденіп картаны толтырып береді. 10 балл ІІІ де?гейде денелерді? электрленуіне мысал келтіру. Денелерді электрлендіруді? зиянды жа?тары 15 балл IV де?гей бойынша шы?армашылы? де?гей ?здері дайында?ан м?нжазбаларды ?ор?ап шы?ады. 20 балл. Физиканы? даму тарихына ??ілсек, ірі жа?алы?тарды? к?бі эксперимент н?тижесінде ашыл?анын к?рер едік. Есептер шы?ару барысында о?ушы физикалы? шаманы есептейді ж?не за?дар мен за?дылы?тарды та?айындайды. О?ушыларды олимпиада?а дайындау?а эксперименттік есеп беріп отырамын. О?у ?дісін ?айталау, пысы?тау саба?тарында с?зж?мба?ты о?ушыларды? білімін ба?алау ?шін пайдаланамын. ?лкен та?ырыптар мен тарауларды ?айтала?анда о?ушылар?а ?йде осы та?ырып пен тарау бойынша с?зж?мба? ??растырып ?келуді тапсырамын. М?ндай тапсырманы о?ушылар бар ынтасымен орындайды. М?нда?ы е? басты ма?сатым мынау: 1) о?ушылар с?зж?мба?ты ??растыруда ?з бетінше ізденеді. 2) ?р т?рлі ?ылыми-техникалы? басылым мен аны?тамаларды ?арайды, олармен ?здігінен ж?мыс істеуді ?йренеді. О?ушыны? п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыруды? бір саласы де?гейлеп, саралап о?ытуда бай?а?аным, оны? тиімді жа?тары. 1) сыныпта?ы барлы? о?ушы ж?мыспен ?амтамасыз етіледі. О?ушы белсендігін оятады. 2) О?ушы ?з біліміні? де?гейіне ж?мыстанады. 3) О?ушыны? ?з бетімен ж?мыс істеу тияна?тылы??а, ?стамдылы??а т?рбиелеп, жауапкершілігі артады. Осы т?р?ыда физика п?ні бойынша диагностикалы? ?діспен о?ушыны? ойлау-логикалы? ?абілетін зерттедім. ?р тарау бойынша берілген де?гейлік тапсырмаларды? тиімділігі сол то?сан ая?ында жа?сы к?рсеткішке жетті. ?рине тиімді де орынды пайдаланыл?ан педагогикалы? технология сапалы білім негізі бола алады. Б?гінгі ш?кірт ерте?гі к?нгі ?р т?рлі саланы? маман иесі. М?ндай саба?тарда о?ушыларды? тапсырыл?ан ж?мыстар?а іскерлігі ?алыптасады. Болаша? ?мірінде белгілі бір к?сіби маманды?ты та?дап алу?а септігін тигізеді.