12 жылды? білім беруге к?шуде математика п?нін о?ытуды? ?дістемелік ж?йесіні? ерекшеліктері

12 жылдық білім беруге көшуде математика пәнін оқытудың әдістемелік

жүйесінің ерекшеліктері

Қызылорда облысы

Жаңақорған ауданы

Сүттіқұдық ауылы

№52.Б.Аралбаев атындағы орта мектебінің

математика пәні мұғалімі Нағима Өмірбек

12 жылдық білім жүйесіне көшу еліміздің әлеметтік –экономикалық даму деңгейінен және дүниежүзілік білім кеңістігімен ықпалдасу қажеттігінен туындап отыр. Әрине, бұл күрделі мәселенің оң шешімін табуы жан-жақты дайындықты және оқу-тәрбие процесін жетілдіруді , жаңартуды ғылыми және оқу-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуді талап етеді. Демек, әрбір пәнді оқытудың мақсаты мен міндеттерін , мазмұны мен әдіс-тәсілдерін,құралдары мен ұйымдастыру формаларын, оқыту барысында қол жеткізуге мүмкін болатын нәтижелерді қазіргі педагогика ғылымында белгілі болып отырған өміршең идеяларға және озат тәжірибенің нәтижелеріне орай анықтауға тура келеді. Бүгіннің өзінде осы бағыттағы ізденістердің нәтижелері , әр алуан жобалар мен ұсыныстардың белгілі болғандығы байқалады.

Оқушының математикалық қабілеттілігін зерттеу күрделі мәселе болғандықтан көп жағдайда ұстаздар оқушы қабілетін оның үлгерімімен шатастырады. Өйткені, кейбір оқушылар ешқандай қызығушылықсыз, ешқандай ықылассыз материалды жаттап алу арқылы белгілі бір мақсатқа жетеді, яғни жақсы баға алуға тырысады, ал кейбір қабілетті оқушылардың қабілеттері арнайы жүргізілген зерттеулер арқылы ғана ашылады Алайда , осы мәселенің оңтайлы шешілуі ұзақ жылдар бойы мектеп тәжірибесінде орныққан және тиімді нәтижелерді , сондай-ақ әр оқу пәнінің мазмұны мен өзіндік ерекшелігін ескере отырып, қазіргі жаңалықтарға бағдарлана жасалған пәнді оқытудың әдістемелік жүйесіне және оқу-әдістемелік кешендердің сапасына тәуелді.Пәнді оқытудың әдістемелік жүйесінің өзекті элементі оқытудың мақсаты мен міндеттері.Жалпы алғанда 12 жылдық білім беру жүйесіне көшудегі оқытудың мақсаты-құзіретті оқушы тұлғасын қалыптастыру. Осындай тұлғаның басты қасиеттері мен сапалық белгілері қатарына : бағдарлы құндылық, жалпымәдениеттілік , оқу-танымдық , коммуникативттік, ақпараттық, тұлғалық өзін-өзі жетілдіру сияқты құзіреттерді жатқызуға болады. Осыған сүйене отырып нақты пәнді оқытудағы мақсаттар анықталады.Мәселен,математиканы оқыту барысында оқушы тұлғасына тән төмендегідей құзірет түрлерін қалыптастыру көзделеді:

1. Пәндік құзірет,яғни математикалық ұғымдар мен әс-ірекет тәсілдерін оқыту барысында қалыптасады.Оқу пәнінің ерекшеліктеріне орай игерілетін білім және оны қолдануға машықтандыру барысында жинақталған тәжірибе , білім ,білік дағдысы деген жөн.

Интеллектуалдық құзірет- әр алуан ақыл-ой және логикалық амал-әрекеттерді (салыстыру ,жалпылау, талдау, жинақтау, жіктемелеу, болжам ұсыну,дәлелдеу)орындауға бейімдеу;

Алгоритмдік құзірет- қарастыралатын сандар жиынында арифметикалық амалдарды ауызша немесе жазбаша орындай алу;

Кеңістік графикалық құзірет- жазықтықта немесе кеңістікте әр түрлі объектілердің немес олардың құрамаларының орналасу қалпын, құрастырылуын, бөлшектелуін ойша елестету және практикалық іс-ірекетте көрсетіп беру;

Зерттеушілік құзірет-проблеманы тұжырымдау, жобалау, ұсыну, және оны шешу, әр түрлі нұсқалар мен жолдарды іздестіру;

2. Әлеуметтік құқықтық құзірет- оқу-танымдық процестегі өзінің мақсатын, міндеттерін,жауапкершілігін,құқығын оқушының сезінуі,оқу еңбегіне және өзіндік іс-әрекетке бейімделуі,өзін-өзі дамытуға және жетілдіруге талпынуы.

3.Коммуникативтік құзірет- математикалық терминдерді , белгілер мен таңбаларды, заңдылықтар мен ережелерді,формулаларды игеріп, оқу-танымдық порцесте мұғаліммен, сыныптастарымен қарым-қатынаста оларды еркін қолдануы.

4. Ақпараттық құзірет- әралуан ақпарат көздерінен ( мұалімнен, оқулықтан, теледидардан, радиодан,өзінің ортасынан, отбасынан және т.б) қажетті деректер мен мағлұмттар іздестіру, тауып алу, жинақтау, есте сақтау және орынды қолдануға машықтану.

Құзірет- адамның белгілі бір құбылыс немесе күрделі бір мәселе жөнінде ой жүгіртіп, өзінше пайымдай білу қасиеті. Құзіреттілік- оның белгілі бір білім жүйесін тәжірибеде пайдалана алу қабілеті. Құзіреттілікке үнемі іздену, өзін-өзі жетілдіру арқылы жетуге болады.

Жоғарыда аталып өткен құзірет түрлеріне қарай математиканы оқытудың нақты нәтижелері анықталады және тексеріледі.Сонда әр сыныптың соңына қарай, оқушылардың математикалық дайындық деңгеиіне қойылатын нақты талаптар айқындалады,демек, оқытудың міндеттері тұжырымдалады.

Құзірет түрлеріне орай математиканы оқыту барысында қол жеткізілетін мақсатты және нақты нәтижеге қарсы қойылатын нақты талаптардың анықталуы оқытудың білімдік, тәрбиелік және дамытушылық қызмет атқаратынын теріске шығармайды, керісінше біртұтас педагогикалық процесс нәтижелерін нақтылай түсуге ,саралауға ықпал етеді.

Математикалық білім мазмұнын игеру оқыту әдістері арқылы жүзеге асырылады.Олай болса педагогика ғылымы мен тәжірибеде белгілі оқыту әдістері алма-кезек және қандайда бір ара қатынасты сақтай отырып қолданылуы тиіс.Демек, оқытудың әдіс-тәсілдерін таңдай және іріктей алуда төмендегілердің ескерілуі тиіс:

• әмбебап оқыту әдісі болмайды,сондықтан әрбір нақты жағдайды ескере отырып,ең тиімді әдіс-тәсілді анықтай алу керектігі;

• оқытудың әдістерінің ішінен оқушының өзіндік іс-әрекетінің басымдылығын айқындайтын әдіс-тәсілді қолдануға талпыныс жасау;

• оқытудың әдістері құрамына ойын элементтерінің міндетті түрде енгізілуін,оның оқытудың әдісі деңгейіне көтерілуін .

Оқытуды ұйымдастыру формаларын да жетілдіре түсу көзделетінін ескеруге тура келеді.Оны мына бағыттарда жүзеге асыруға болады деп есептейміз :

• оқулықтың әр тапсырмасы бойынша ұжымдық-үлестірімді іс-әрекет ұйымдастыру,

• тапсырманы орындау барысында мұғалім мен оқушының «субъект-субъект» қарым-қатынасын қамтамасыз ету;

• тапсырманы оқушының өздігімен орындауын ұйымдастыду,әр алуан болжам айтуға мүмкіндік беру,оны талдау, көз жеткізу;

• білім ,білік дағдыларды оқушылардың өздігінен игеруін қамтамасыз ету барысында топтық,жеке-дара, ұжымдық іс-әрекеттерді тиімді ұйымдастыру.

«Қазақстан Республикасының 12 жылдық орта жалпы білім берудің жалпыға міндетті стандарты» жобасында «Құзіреттілік-оқушылардың іс-ірекетінің әмбебап тәсілдерді меңгеруінен көрінетін білім нәтижесі» деп көрсетілген. Бүгінгі таңда тұлға құзіреттілігін арттыруда білім сапасына қатаң талаптар қойылып, оқу үрдісін ұйымдастырудың жаңа формалары мен әдістері, оқытудың жаңа технологиялары кең көлемде практикалық қолданысқа ие болуда.

Әлемдік білім беру жүйесін дамытудың артықшылықтарының арасында бірінші кезектегі міндет: жаратылыстану-математика және техникалық тәртіпте сабақ беруді және зерделеуді жақсарту болып отыр. Өз тәжірибемде математика пәнін оқытуда тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың жіберетін қателіктеріне талдау жасап, қателіктер себептерін анықтауға тырыстым:

• есептерді шығаруға теориялық материалдың жеткіліксіздігі ;

• қандайда бір ережені заңдылықты ұмыту;

• теориялық материалды біле отырып, оларды нақты жағдайларда дұрыс қолдана алмау;

• есепті тез шығару жолдарының тиімді тәсілдерін білмеуі;

• дұрыс табылған нәтижені жауаптар тізбегіне көре алмауы;

• математика таруларының арасында байланыс болмауы,яғни бір бөлімнен алған білімді екіншісіне қолдана алмауы;

• есептің шартын дұрыс оқымауы;

Жоғарыда айтылған олқылықтарды жою мақсатында, сондай-ақ тұлға құзіреттілігін дамыту үшін жаңа инновациялық әдіс-тәсілдердің тиімдісін қолдану жоғары нәтиже беретіндігі анық..

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. «12 жылдық білім» Республикалық ғылыми-әдістемелік және ақпараттық-сараптамалық журнал. №2 2006ж [ 14-16]

2 . «Хабаршы» № 4(9) 2005ж[43-44]

3. «Математика және логика» №2 2010ж [3-4]

4 . «Информатика негіздері» № 1. 2009ж

Аңдатпа

Мақалада 12 жылдық білім беру жүйесіне көшудегі оқытудың мақсаты, құзіретті оқушы тұлғасын қалыптастыру жайлы айтылған.