Мектепке дейінгі балалардың сөйлеу тілін дамытуда логопед пен тәрбиешінің бірлестігі

Мектепке дейінгі балалардың сөйлеу тілін дамытуда логопед пен тәрбиешінің бірлестігі.

Баланың мектепке дайындығын қалыптастыру, зияткерлік, мотивациялық және эмоционалды – еріктік саланы дамытуға ықпал ететін оңтайлы орта құру, баланы мектепке бейімдеу - мектепке дейінгі білім берудің өзекті мәселелерінің бірі.

Қазіргі уақытта сөйлеу қиындықтары бар балалар санының өсуі байқалады. Бұл балалар мектепте әрі қарай оқыған кезде, есту қабілеті мен ақыл-парасатына қарамастан, негізгі "қауіп тобын" құрайды.

Логопед мектеп жасына дейінгі балалардағы сөйлеу қиындықтарын жоюмен айналысады. Оның міндеті-балалардың сөздік қорын үнемі толықтыру, нақтылау және жандандыру, дыбысты айтуды қалыптастыру, өз ойларын грамматикалық тұрғыдан дұрыс және дәл жеткізе білу, үйлесімді сөйлеуді дамыту. Бірақ сөйлеу бұзылыстарын жою және сөйлеу базасын қалыптастыру үшін жетекші және үйлестіруші рөл, әрине, логопедке тиесілі педагогикалық процестің барлық қатысушыларының тығыз өзара әрекеттесуі қажет. Балабақша тобындағы түзету-тәрбие жұмысының сәттілігі барлық мамандардың қатаң, ойластырылған жұмыс жүйесімен анықталады. Мұғалімдер мектеп жасына дейінгі балаларда өзіндік "жетістік негізін" жасайды, яғни.негізгі танымдық процестерді (ойлау, есте сақтау, қабылдау) барынша дамытады. Мұғалімдердің міндеті сонымен қатар балалар тобында достық ортаны құру, балалардың өз мүмкіндіктеріне деген сенімін нығайту, сөйлеу кемістігімен байланысты жағымсыз тәжірибелерді тегістеу, сабаққа деген қызығушылықты қалыптастыру болып табылады.

Бұл мамандардың өзара әрекеттесуінде тек білім беру, білім беру міндеттерін ғана емес, сонымен қатар сенсорлық, ерікті, сөйлеу салаларындағы кемшіліктерді жоюға бағытталған түзету міндеттерін шешу жүзеге асырылады.

Бірлескен жұмыстың ерекшеліктерін қарастырайық. Бастапқы кезеңде сөйлеуді дамыту мәселелері бойынша мұғалімдердің бірлескен әдістемелік жұмысының жоспарын нақты әзірлеу, Мектеп жасына дейінгі балалармен барлық сөйлеу жұмыстарының көлемі мен мазмұнын анықтау қажет.

Мұғалім логопедпен бірге қабылдауды, ішкі процестерді, мотивацияны, ауызша-логикалық ойлаудың қол жетімді түрлерін дамытуға назар аударады. Балалардың танымдық қызығушылықтарын дамытуға ерекше назар аударылады, өйткені сөйлеу кемістігі, басқалармен байланыстың тарылуы және т. б. әсерінен балаларда дамитын танымдық белсенділікті қалыптастырудағы өзіндік артта қалушылықты ескермеуге болмайды.

Бұл міндеттерді жүзеге асыру балалардың жеке психофизиологиялық ерекшеліктерін жақсы білу негізінде мүмкін болады, бұл мамандардың бір-бірімен жүйелі әңгімелерінсіз мүмкін емес. Тәрбиешінің міндеті сонымен қатар түзету процесінің әр кезеңіндегі балалардың сөйлеу әрекетінің жағдайын күнделікті бақылау, сөйлеу әрекетін бақылау, жеткізілген немесе түзетілген дыбыстарды, дамыған грамматикалық формаларды қолдану және т.б. логопедпен тығыз қарым-қатынастың арқасында әр мұғалім балалардың сөйлеуінің фонетикалық жағының даму деңгейін нақты елестетеді. Бұл кесте - "сөйлеу профилі" көмектеседі, ол осы топтағы балалардың дыбыстық айтылу жағдайын көрсетеді. Логопед құрастырған мұндай кесте үнемі тәрбиешілердің назарында ғана емес, сонымен бірге баламен айтылу динамикасын да көрсетеді. Сабақ барысында (және олардан тыс) мұғалімдер мектеп жасына дейінгі балалардың дұрыс айтылуын үнемі бақылайды.

Әр тақырыпты зерделеу кезінде тәрбиешілер (логопедпен бірге) балалар импрессивті және экспрессивті сөйлеуде үйренуі керек сөздік минимумын (тақырып, етістік, белгілер сөздігі) белгілейді.

Мектеп жасына дейінгі балалармен сөйлеу жұмыстарын сәтті жүзеге асыру үшін балалар іс-әрекетінің әртүрлі түрлерін қолдану керек: экскурсиялар, серуендер, әңгімелер. Қарапайым математикалық түсініктерді дамыту сабақтарында, әртүрлі ойындарда, балалардың еркін іс-әрекетінде, өлеңдерді, әңгімелерді қайталауда, зейінді, есте сақтауды, логикалық ойлауды дамытуға арналған жаттығуларда сөйлеу дағдыларын бекіту маңызды.

Мұғалімнің сөйлеуді дамытудағы жұмысы көптеген жағдайларда сөйлеу дағдыларын қалыптастыру үшін қажетті танымдық және мотивациялық базаны қамтамасыз ететін сөйлеу терапиясы сабақтарынан бұрын болады.

Түзету жұмыстарының сәттілігі топтағы табиғи сөйлеу ортасына да байланысты. Бұл топтағы сөйлеу терапиясының сипаттамасы-дұрыс ұйымдастырылған оқу-сөйлеу әрекеті сөйлеу бойынша жұмыс мотивациясын қалыптастыру жолдарының бірі. Мұғалім мен логопед балаларға ойын сәттерін енгізу, көрнекі құралдарды қолдану, сонымен қатар объектілермен практикалық іс-әрекеттер арқылы сабаққа қызығушылық тудырады. Ойындарда, сабақтарда, табиғатта логопед пен тәрбиешілер балаларды қоршаған шындықты бақылауға итермелейді, балалардың жеке тәжірибесі мен сөйлеу материалы арасында байланыс орнатуға тырысады, балаларды өз әсерлерін жеткізуге ынталандырады.

Ойын-бұл балалардың негізгі қызметі. Осылайша, дидактикалық ойынның екі мақсаты бар: біреуі ересек адам ұстанатын жаттығу, ал екіншісі бала әрекет ететін ойын. Бұл екі мақсат бір-бірін толықтырады және бағдарламалық материалды игеруді қамтамасыз етеді. Мәселен, мысалы, есту қабілетін дамыту үшін осындай ойындарды қолдануға болады: "кім айқайлайды?", "Тап болып, немен ойнайды?", "Тап, бұл жасайды?", "Жұпты тап", " менің үйім қайда?", "IV қосымша "ойыны," сипаттамадан біліңіз"," Телефон","ертегіні үзіндіден тап".

Тәрбиешінің жұмысында сөйлеу қабілеті бұзылған балаларға арналған ашық ойындарды ұйымдастыру ерекше орын алады, өйткені бұл санаттағы балалар көбінесе соматикалық әлсірейді, физикалық төзбейді және тез шаршайды. Ойын іс-әрекетін ұйымдастыру бойынша жұмысты жоспарлау кезінде мұғалім әр баланың физикалық мүмкіндіктерінің шындығын нақты көрсетіп, ашық ойындарды сараланған түрде таңдауы керек. Әдетте дене шынықтыру, музыка сабақтарының бір бөлігін құрайтын ашық ойындар серуенде, мерекелік ертеңгіліктерде, ойын-сауық сағаттарында өткізілуі мүмкін.

Қозғалыс ойындары балалардың басқа әрекеттерімен біріктірілуі керек. Ашық ойындар бір уақытта сөйлеуді сәтті қалыптастыруға көмектеседі. Оларда жиі кездесетін сөздер, кватрайндар бар, олар жүргізушіні таңдау үшін алдын-ала оқылады. Мұндай ойындар ырғақ сезімін дамытуға, қозғалыстардың үйлесімділігі мен үйлестірілуіне ықпал етеді, балалардың психологиялық жағдайына оң әсер етеді.

Балаларды рөлдік ойынға үйрету бойынша тәрбиешінің жұмысы сонымен қатар сөйлеу терапиясы тобындағы педагогикалық іс-әрекеттің қажетті элементі болып табылады. Рөлдік ойындарда мұғалім сөздікті белсендіреді және байытады, үйлесімді сөйлеуді дамытады. Рөлдік ойындар коммуникативті және сөйлеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді, балалардың қарым-қатынасын ынталандырады, әлеуметтік дағдылар мен дағдыларды тәрбиелейді.

Түзету жұмыстары барысында мұғалім ұсақ моториканы дамытуға көп көңіл бөледі. Мұғалім балаларға Мозаика, сіріңке фигурасын бүктеуді, түймені бекітуді, шілтерді байлауды, шашыраңқы түймелерді немесе кішкентай шарларды, әртүрлі мөлшердегі қарындаштарды және т. б. жинауды ұсынады.

Логопедтің жұмысы белгілі бір лексикалық тақырыптарға негізделгендіктен, әр тақырып бірлесіп жасалады. Лексиканы таңдау, оны бекіту керек материал, осы тақырыпқа табиғи түрде сәйкес келетін грамматикалық категориялар, дидактикалық және рөлдік ойындар, көркем әдебиетті қолдануға болатын режимдік сәттерге лексиканы енгізу қарастырылады.

Мұндай өзара әрекеттесуді ұйымдастыру қазіргі уақытта педагогикалық теория мен практиканың өзекті міндеті болып табылады.