«Алматы облысыны? білім бас?армасы» мемлекеттік мекемесіні? А?су ауданыны? «№6 психологиялы?-педагогикалы? коррекциялы? кабинеті коммуналды? мемлекеттік мекемесіні? дефектологы Кыдырманова Бакытгуль Нурхановна
Т?ты?уы бар балалармен т?зету ж?мысын ж?ргізуде ертегі терапиясыны? ма?ызы.
?азіргі уа?ытта логопсихотерапия ж?не логотерапия термині жиі ?олданылады. Логопсихотерапия – б?л логопедия айма?ында?ы жеке ба?ыт.
Ю. Б. Некрасов логопсихотерапевтік ы??айда т?ты?уды ?сын?ан ж?не ол оны психологиялы? байланыс б?зылуымен байланысты ?арым-?атынасты? б?зылуы деп айтып ?тті.
?азіргі кезде (Е. Ю. Рау, Н. А. Карпов, Е. Н. Садовников) бір?атар авторларды? ?сын?ан ?дістері жо?ары н?тиже к?рсетті. Сонымен ?атар, Е. С. Казбанов, А. П. Канари, В. П. Мерзляковты? да ?ызы?ты тапсырмалары да белгілі. Осы атал?ан ?ылыми т?р?ыдан зерттеулер бір?атар ерекшеліктерді ?сынады, мысалы:
- Т?ты?уы бар адаммен барлы? ж?мысты логопедиялы? ж?не психологиялы? дайынды?ы бар бір маман ?ткізуі керек.
- Ол с?йлеу ерекшелігін, о?ушыны? т?ртібі мен т?л?алы? дамуын аны?тайтын ж?йелі логопсиходиагностика ж?ргізеді.
- Адамны? тек тілі ?ана емес сонымен ?атар т?л?алы? санасы да ?айта т?рбиеден ?теді.
- Осы ма?сатта бір?атар принциптер ?олданады.
?азіргі уа?ытта логопсихотерапевтік т?сіл дефектологияны? бас?а да айма?тарында ке?інен тарала бастады.
Педагогтар ?шін Франклды? ?дісі ?те тиімді. Мектепке дейінгі балалармен «Сократты? ??гіме» ж?ргізу барысында ерекше жетістікке жету о?ай емес. Біра? осы к?нге дейін ж?зден аса ?рпа?ты?, я?ни ата-бабамызды? ертегі ар?ылы ?сер теу т?сілі ?те тиімді екені аны?. Т?ты?уы бар балалармен ж?мыс – ?те к?рделі, ол ?діс т?сілдерді та?дауда ?немі ерекше зейін ?оюды ?ажет етеді ж?не б?л ?діс т?сілдер тек с?йлеу ?абілетіне ?ана ба?ытталып ?оймай бір?атар психикалы? жа?дайды ?алыптастыру?а ба?ытталады. Осыны? негізінде т?л?аны? жа?ымды ерекшелігі соны? ішінде ?зін ба?алау, стреске ?арсы т?ру сия?ты ?асиеттері ?алыптасады.
Бала ?шін е? ерекше ма?ызы бар орта – ол отбасы. Осы т?ста ертегіні? алар орны ерекше. Ертегіні ?абылдай отырып, бала жалпы адами ж?не отбасылы? ??ндылы?тарды сыйлау?а ?йренеді. Е? бастысы бала ?зіні? ойлау ?абілетіне орай ертегідегі жа?ымды кейіпкерлерге еліктей бастайды. Б?л ?зін ба?алауды т?ра?андыратын басты механизм.
5-6 жаста?ы бала?а ертегіні диагностикалы? ма?сатта ?олданса?, 6-7 жаста толы?ымен ?олдану?а болады. Баламен ертегі жайлы ??гіме барысында баланы? ?ор?ыныш, ?рей, ?ай?ысын, тілегін, арманын аны?тау?а болады. Біз олар?а к?біне ша?ын ?деби б?лімді ?олданамыз. Мысалы, Г. Х. Андерсонны? «Жабайы а??улар» ертегісі та?ы бас?а. Барлы? жа?ымды кейіпкерлер ертегі со?ында ?иыншылы?тарды же?іп ша?ады.
Е. Ю. Рау ?сын?ан ертегіні тілдік-ролдік образды ?олдану ж?мысы ма?ызды н?тиже береді. Ол ?сіресе бала ал?аш д?рыс с?йлей баста?анда бай?алады. Балада ?зіне деген сенімділік ж?не тілмен ж?мыс жасау жайлы талпыныс пайда болады.
Белсенді логопедиялы? ж?не психот?зету кезе?і барысында біз т?мендегі элементтерді ?олданамыз.
- Арнайы релаксация ж?йесі барысында
- Логопсихокоррекциялы? ойын барысында
- Кітаппен, суретпен ж?мыс барысында.
Б?л атал?ан ?діс-т?сілдерді ??руды? негізгі принципі- негізгі психокоррекциялы? ж?мыс мазм?нына с?йлеуді? функционалды? ы??айын енгізу болып табылады. Ж?мысты? б?л т?рінде логопедиялы? ж?ктеме ?р баланы? д?рыс с?йлеу де?гейіне байланысты болады. Кітаппен ж?мыс барысында с?йлеуді? функционалды жатты?уын диалогты? с?йлеу ар?ылы бастау ?ажет, я?ни, суретке с?йене отырып ж?ргізу керек. Ал, логопсихокоррекциялы? ойында с?йлеу на?ты к?рінуі тиіс. Ойын барысында ертегіні? барлы? сюжетін ?олдану шарт емес. Ж?мысты? бастап?ы кезе?інде сюжетті? тек б?лігін ?ана ?олдану?а болады.
«Тауы?ты? ая?ы бар ?йшік»
Иван-Царевичке арнал?ан н?с?ау:
?йшікті ша?ырып, оны ?зіне ?арап т?руын с?рау керек. Оны «?йшік, ?йшік ма?ан алды?мен, ал орман?а арты?мен ?арап т?ршы» деп айту?а болады. О?ан б?йыру?а не болмаса ?тініп с?рау?а болады. Біра?, ?йшікке тиісуге болмайды.
?йшікке арнал?ан н?с?ау:
?йшік ескі, кере?, ?ырсы? (?ор?а?, к??ілді, та?ы бас?а болуы м?мкін). Царевичтер ?те к?п, ал ?йшік біреу. Барлы?ы о?ан б?йры? береді. ?йшік ?айта с?рауы, ?ырсы?уы м?мкін. Со?ында егер, оны ренжітпесе, ол б?рылады. Ойын ?атысушыларды? с?йлеуі мен т?ртібін тал?ылаумен ая?талады. Ойын барысында ?атысушылар ?здеріні? коммуникативті ерекшеліктерін к?рсетеді ж?не осындай т?ртіпті? н?тижесін к?реді.
Ертегі терапиясыны? элементтерін ?олдан?ан аралас ойындар біртіндеп к?рделене т?седі. Жиі ?олданылатын ертегілерді моральды? ж?не этикалы? ??ндылы?тарына орай топ?а ж?йелеуге болады. Мысал ретінде т?мендегі топтамаларды ?сынайы?:
Арты?шылы?тары ай?ын к?рінетін ж?не кооперациялы? м??тажды?ын насихаттау ертегілері.
- «Шал?ан», «Теремок», «Иван- Царевич ж?не С?р ?ас?ыр», «?аздар-А??улар»
- «?ш торапай»
- «Бремендік музыканттар»
Бас?а адамдармен д?рыс араласу этикасына арнал?ан ертегілер
- «Алтын ?ораз», «Солтан хан туралы ертегі», «?й?ышыл Царевна ж?не жеті батыр туралы ертегі»
- «Карлик М?рын»
- «Нильсты? жабайы ?аздармен саяхаты »
?зіндік т?л?алы? ?ажеттілігін сипаттайтын ертегілер
- «А?ыма? тыш?ан туралы ертегі», «А?ылды тыш?ан туралы ертегі»,
- «Алтын балы?»
- «Маша мен аю», «?ш аю»
- «Федор а?ай, Ит ж?не Мысы? »
Отбасы ??ндылы?ын т?сінуге арнал?ан ертегілер
- «Ж?лдызды бала»
- «?аздар-А??улар», «Аленушка ж?не інісі Иванушка», «?ш торапай»
Т?л?алы? ?суге арнал?ан ертегілер
- «Піл»
- «Ж?лдызды бала»
- «Жабайы а??улар»
?зімшілдік т?ртіп ай?ын к?рінетін ертегілер
- «Федор а?ай, Ит ж?не Мысы? », «?аздар-А??улар»,
- «Телефон», «Д?рігер Айболит»
- «Со?ыр ат»
Жал?аулы? пен е?бекс?йгіштікті? пайдасы туралы ертегілер
- «Екі ?пке», «Жабайы А??улар», «Кішкентай Ханзада», «?ш торапай»
Шыдамдылы??а т?рбиелейтін ертегілер
- «Илья Муромцты? сауы?уы»
- «Аленушка ж?не інісі Иванушка туралы»
- «Ба?а ханым», «?ар ханшайымы», «Жабайы а??улар»
?ор?ыныш ж?не оны же?уге арнал?ан ертегілер
- «Изумрудты ?ала си?ыршысы»
- «Мысы? пен Т?лкі», «?ор?ынышты? к?зі ?лкен»
- «Мысы?, ешкі ж?не ?ой»
?з ба?ыты ?шін к?ресуге арнал?ан ертегілер
- «?аздар-А??улар», «Тас г?л» та?ы бас?а.
Баланы? жас ерекшелігі ж?не психикасыны? жа?дайына байланысты логопсихокоррекциялы? міндетке с?йкес келетін ертегілер ?олдан?ан ?те тиімді.
