М?мкіндігі шектеулі балаларды ?леуметтік т?рмыс?а бейімдеу
М?мкіндігі шектеулі балаларды ?леуметтік т?рмыс?а бейімдеу
М?мкіндігі шектеулі балаларды ?леуметтік т?рмыс?а бейімдеу
«Алматы облысыны? білім бас?армасы»
мемлекеттік мекемесіні? А?су ауданыны?
«№6 психолого-педагогикалы?
коррекциялы? кабинеті» коммуналды?
мемлекеттік мекемесіні? дефектологы
Аргынбаева Лаура Емберген?ызы.
?мірдегі барлы? ?згеріс сферасында к?мекші мектепті? о?ушыларын ?леуметтік т?рмысты? бейімдеу ?иын жа?дай?а ?шырайды, к?бісі б?л ?мірді? тіршілігіне с?рамсыз болып ?алады, ?ке-шешесіні? ?арауында ?алады. Сонды?тан да а?ыл ойы кем балаларды ?з бетінше ?мір с?руге т?рбиелеу жайында к?птеген с?ра?тар к?теріліп шешілуде.
Негізінен б?л с?ра?тар екі ба?ытта шешілуі тиіс:
?кімет басында отыр?ан билеушілер тарапынан к?мекші мектеп о?ушыларына ж?мыс орындары беріліп ж?не істеп жат?ан белгілі бір ж?мыс орында же?ілдік берілуі тиіс – б?л сырт?ы тараптан ?ара?ан кезде.
Ал ішкі тарапы – о?ыту т?рбиелік резервтерді? іске асуы, я?ни осы процесті? іске асуы ар?ылы. А?ыл ойы кем о?ушыларды сырт?ы орта?а енгізу, я?ни ?леуметтік бейімдеу ж?не к?сіптік реабилитация ж?ргізілуде к?мекші мектеп компентенциясында максималды бар резервтерді пайдалануда.
Ауылшаруашылы? ?ндірісінде немесе ?нерк?сіптік жа?дайда?ы ж?мысшыларды? орта? ?жымдарында дербес ?мірге ж?не е?бекке т?рбиеленушілерді дайындау – арнайы мектепті? негізгі міндеті болып табылады. Осы атал?ан талаптарды б?збауды? ар?асында к?пшілік балаларды? ?леуметтік о?алту т?пн?с?асыны? іске асуы м?мкіндігі туады. Б?л м?селеден арнайы мектепті? за?дылы??а сай,даму де?гейі б?зыл?ан балаларды е?бекке баулу мазм?нын та?дау ?а?идасыны? бірі – ?леуметтік ма?ыздылы? болып табылады. Бізді? ?о?амымыз?а ?ажетті балаларды е?бекке даярлау арнайы маманды?тар бойынша ж?ргізілуі тиіс. Сонымен ?атар, бізді? мектепті? т?лектері белсенді т?рде е?бек ?ндірісіне ?атысу м?мкіндігіні? болуы шарт.
Интеллектісі баяула?ан балалар?а к?сіптік ба?дар беру ж?мысы жалпы о?ыту ж?не коррекциялы? т?рбиелік ж?мыс арасында е? басты б?ла?ты? ?айнар к?зі болып табылады.
К?сіпке т?рбиелеу ж?йесінде бірінші орында ?ол е?бегі т?р. ?ол е?бегімен жа?ыныра? таныстыру жалпы ж?не негізгі м?селелерді шешеді. ?ол е?бегіне ?йрету процесі негізгі бейнеде фронтальды ?теді. Сонымен ?атар, б?л ж?мыс жекеше ж?не дифференциалды жа?ындауды талап етеді. Б?л жа?ындау ?немі болып т?руы ?ажет, себебі б?л мектептегі о?ушылар ??рылымы мінезі бойынша бір?алыпты емес.
Педагогикалы?-коррекциялы? практикада о?ушыны? типологиялы? б?ліміні? жалпы ж?не к?сіптік о?ыту, т?рлі ?арым-?атынастар жасау ар?ылы аны?тау?а болады. Аны?тау жолды? бірі В. В. Воронкова т?сілі бойынша.
Т?р?ындарды? тіршілік де?гейіні? ?рдайым т?мендеуі мен экономикалы? ж?не саясатты? т?ра?сызды?ты? салдарынан балаларды? ?леуметтік ж?не экономикалы? жа?дай?а бейімделу ?рдісі к?рделене т?суде. Осы?ан байланысты арнайы мектептерде е?бекке о?ыту ба?дарламасыны? мазм?нын ?айта ?згерту ?ажеттілігі туындап отыр.
Жа?а негіздік о?у жоспарына сай ?аза?станны? к?мекші мектептеріндегі е?бекке о?ыту ж?йелі т?рде іске асуда ж?не ол мынадай кезе?дерді ?амтиды:
0-3 сыныптарда?ы е?бекке о?ыту;
мектеп шеберханасыны? негізінде 4-6 сыныптарда жалпы е?бекке даярлы?;
10 сыныптарда?ы ?ндірістік о?ыту (б?л тек жа?сы ?зірленген шеберханасы бар мектептердегі жо?ар?ы маманды?ы бар о?ытушыларды? негізінде ж?ретін, к?сіпорындар мен ?нерк?сіптерде ?ндірістік практикалар ж?ргізілу м?мкіндігі бар болуы ?ажет);
?азіргі заманны? ?ндіріс пен экономиканы? ?ар?ынды даму жа?дайында, ж?мыс орындарыны? жетіспеушілігінен бізді? арнайы мектепті? т?лектері жо?ар?ы мамандандырыл?ан мамандармен е?бек нар?ында б?секелестікке т?се алмайды, сонды?тан оларды арнайы жеке маманды?тар?а даярлауда ?ажеттілік туып отыр.
Е?бек ба?дарыны? т?сілдерін іздеу барысында, жеке ж?не топты? аны?тамалау ?азіргі ?о?амда ж?не келешекте жо?ары д?режелі дайынды? ?ажеттіліктерін ?стемдеп, тіршілікке ?ажетті жа?а арнайы мамандан?ан даярлы?ты асырау?а, білім ба?дарламасы талап етуде.
Осылайша, ?рбір арнайы мектеп ?зіні? ?ндірістік ортасына сай е?бектік о?у ж?йесін та?дап, о?ушыларды? т?р?ылы?ты жерде ж?мыс істеу м?мкіндігін арттыру?а тырысу ?ажет.
?леуметтік т?р?ын ба?дарына (?ТБ) ба?ыттал?ан арнайы саба?тар, даму де?гейі б?зыл?ан балаларды? білім мен іскерлігін ?алыптастырып, орта даму де?гейін жо?арылату негізінде ?леуметтік бейімдеу ісін іске асырады. ?леуметтік т?р?ын ба?дар (?ТБ) бойынша ж?ргізілетін арнайы саба?тар т?жірибиелік ба?ытты ?станды.
?леуметтік-экономикалы? тіршілік жа?дайларды? ?згеруіне байланысты ?о?амда даму де?гейі шектелген балаларды ?леуметтік бейімдеу мен о?алту ісін асыру ?шін тіршілік жа?дайына ?ажетті келесі б?лімдер ??рылып, енгізілді, олар: «Денсаулы? ж?не ?орша?ан орта», «Мінез-??лы? м?дениеті», «Т?л?а аралы? ж?не облысты? ?арым - ?атынастар», «Бос уа?ыт ж?не елігу», «Мерекелер мен салтанатты жиындар», «Ж?мыс?а т?ру. Ж?мыс бойынша ?арым-?атынас», «Отбасылы? экономика». Дербес ?мір с?ру ?шін алын?ан м?ліметтерді жас?спірімдерді? ой-?рісін арттыру ?шін атал?ан б?лімдерге ?осымша «Та?ам», «Сауда», «Киім», «Т?р?ын ?й», «Байланыс ж?йесі», «Транспорт», «?йымдар ж?не мекемелер» енгізілген.
?аза?стан Республиксында т?р?ан дамуы шектелген балалар ба?дарлама?а сай, ?здерін еліні? азаматы екенін сезінуі керек. Балалар ?з еліні? д?ст?рін, ?дет-??рпын, ?лтты? та?амын, киімін ж?не та?ы бас?аларды білулері керек. Ауылды?, ауданды? мектеп интернаттарына мынадай б?лімдер ?осу керек: «Бау ба?шалы жер», «Жер учаскесі», «Ба?ша».
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«М?мкіндігі шектеулі балаларды ?леуметтік т?рмыс?а бейімдеу »
Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік тұрмысқа бейімдеу
«Алматы облысының білім басқармасы»
мемлекеттік мекемесінің Ақсу ауданының
«№6 психолого-педагогикалық
коррекциялық кабинеті» коммуналдық
мемлекеттік мекемесінің дефектологы
Аргынбаева Лаура Ембергенқызы.
Өмірдегі барлық өзгеріс сферасында көмекші мектептің оқушыларын әлеуметтік тұрмыстық бейімдеу қиын жағдайға ұшырайды, көбісі бұл өмірдің тіршілігіне сұрамсыз болып қалады, әке-шешесінің қарауында қалады. Сондықтан да ақыл ойы кем балаларды өз бетінше өмір сүруге тәрбиелеу жайында көптеген сұрақтар көтеріліп шешілуде.
Негізінен бұл сұрақтар екі бағытта шешілуі тиіс:
Үкімет басында отырған билеушілер тарапынан көмекші мектеп оқушыларына жұмыс орындары беріліп және істеп жатқан белгілі бір жұмыс орында жеңілдік берілуі тиіс – бұл сыртқы тараптан қараған кезде.
Ал ішкі тарапы – оқыту тәрбиелік резервтердің іске асуы, яғни осы процестің іске асуы арқылы. Ақыл ойы кем оқушыларды сыртқы ортаға енгізу, яғни әлеуметтік бейімдеу және кәсіптік реабилитация жүргізілуде көмекші мектеп компентенциясында максималды бар резервтерді пайдалануда.
Ауылшаруашылық өндірісінде немесе өнеркәсіптік жағдайдағы жұмысшылардың ортақ ұжымдарында дербес өмірге және еңбекке тәрбиеленушілерді дайындау – арнайы мектептің негізгі міндеті болып табылады. Осы аталған талаптарды бұзбаудың арқасында көпшілік балалардың әлеуметтік оңалту түпнұсқасының іске асуы мүмкіндігі туады. Бұл мәселеден арнайы мектептің заңдылыққа сай,даму деңгейі бұзылған балаларды еңбекке баулу мазмұнын таңдау қағидасының бірі – әлеуметтік маңыздылық болып табылады. Біздің қоғамымызға қажетті балаларды еңбекке даярлау арнайы мамандықтар бойынша жүргізілуі тиіс. Сонымен қатар, біздің мектептің түлектері белсенді түрде еңбек өндірісіне қатысу мүмкіндігінің болуы шарт.
Интеллектісі баяулаған балаларға кәсіптік бағдар беру жұмысы жалпы оқыту және коррекциялық тәрбиелік жұмыс арасында ең басты бұлақтың қайнар көзі болып табылады.
Кәсіпке тәрбиелеу жүйесінде бірінші орында қол еңбегі тұр. Қол еңбегімен жақынырақ таныстыру жалпы және негізгі мәселелерді шешеді. Қол еңбегіне үйрету процесі негізгі бейнеде фронтальды өтеді. Сонымен қатар, бұл жұмыс жекеше және дифференциалды жақындауды талап етеді. Бұл жақындау үнемі болып тұруы қажет, себебі бұл мектептегі оқушылар құрылымы мінезі бойынша бірқалыпты емес.
Педагогикалық-коррекциялық практикада оқушының типологиялық бөлімінің жалпы және кәсіптік оқыту, түрлі қарым-қатынастар жасау арқылы анықтауға болады. Анықтау жолдың бірі В. В. Воронкова тәсілі бойынша.
Тұрғындардың тіршілік деңгейінің әрдайым төмендеуі мен экономикалық және саясаттық тұрақсыздықтың салдарынан балалардың әлеуметтік және экономикалық жағдайға бейімделу үрдісі күрделене түсуде. Осыған байланысты арнайы мектептерде еңбекке оқыту бағдарламасының мазмұнын қайта өзгерту қажеттілігі туындап отыр.
Жаңа негіздік оқу жоспарына сай Қазақстанның көмекші мектептеріндегі еңбекке оқыту жүйелі түрде іске асуда және ол мынадай кезеңдерді қамтиды:
0-3 сыныптардағы еңбекке оқыту;
мектеп шеберханасының негізінде 4-6 сыныптарда жалпы еңбекке даярлық;
10 сыныптардағы өндірістік оқыту (бұл тек жақсы әзірленген шеберханасы бар мектептердегі жоғарғы мамандығы бар оқытушылардың негізінде жүретін, кәсіпорындар мен өнеркәсіптерде өндірістік практикалар жүргізілу мүмкіндігі бар болуы қажет);
Қазіргі заманның өндіріс пен экономиканың қарқынды даму жағдайында, жұмыс орындарының жетіспеушілігінен біздің арнайы мектептің түлектері жоғарғы мамандандырылған мамандармен еңбек нарқында бәсекелестікке түсе алмайды, сондықтан оларды арнайы жеке мамандықтарға даярлауда қажеттілік туып отыр.
Еңбек бағдарының тәсілдерін іздеу барысында, жеке және топтық анықтамалау қазіргі қоғамда және келешекте жоғары дәрежелі дайындық қажеттіліктерін үстемдеп, тіршілікке қажетті жаңа арнайы маманданған даярлықты асырауға, білім бағдарламасы талап етуде.
Осылайша, әрбір арнайы мектеп өзінің өндірістік ортасына сай еңбектік оқу жүйесін таңдап, оқушылардың тұрғылықты жерде жұмыс істеу мүмкіндігін арттыруға тырысу қажет.
Әлеуметтік тұрғын бағдарына (ӘТБ) бағытталған арнайы сабақтар, даму деңгейі бұзылған балалардың білім мен іскерлігін қалыптастырып, орта даму деңгейін жоғарылату негізінде әлеуметтік бейімдеу ісін іске асырады. Әлеуметтік тұрғын бағдар (ӘТБ) бойынша жүргізілетін арнайы сабақтар тәжірибиелік бағытты ұстанды.
Әлеуметтік-экономикалық тіршілік жағдайлардың өзгеруіне байланысты қоғамда даму деңгейі шектелген балаларды әлеуметтік бейімдеу мен оңалту ісін асыру үшін тіршілік жағдайына қажетті келесі бөлімдер құрылып, енгізілді, олар: «Денсаулық және қоршаған орта», «Мінез-құлық мәдениеті», «Тұлға аралық және облыстық қарым - қатынастар», «Бос уақыт және елігу», «Мерекелер мен салтанатты жиындар», «Жұмысқа тұру. Жұмыс бойынша қарым-қатынас», «Отбасылық экономика». Дербес өмір сүру үшін алынған мәліметтерді жасөспірімдердің ой-өрісін арттыру үшін аталған бөлімдерге қосымша «Тағам», «Сауда», «Киім», «Тұрғын үй», «Байланыс жүйесі», «Транспорт», «Ұйымдар және мекемелер» енгізілген.
Қазақстан Республиксында тұрған дамуы шектелген балалар бағдарламаға сай, өздерін елінің азаматы екенін сезінуі керек. Балалар өз елінің дәстүрін, әдет-ғұрпын, ұлттық тағамын, киімін және тағы басқаларды білулері керек. Ауылдық, аудандық мектеп интернаттарына мынадай бөлімдер қосу керек: «Бау бақшалы жер», «Жер учаскесі», «Бақша».
