Мүмкіндігі шектеулі (мүгедек) балаларға әлеуметтік-педагогикалық қолдау көрсету және оңалту жолдары.

Мүмкіндігі шектеулі баланы түзете-дамыту бағыты бойынша

Ақаудың құрылымымен оның айқындылық дәрежесіне байланысты болатын түзету жұмысының мазмұны анықталады. Мүмкіндігі шектеулі баламен жүргізілген диагностиканың қорытындысы түзете-дамыту жұмысы бойынша мынадай бағыттарды айқындап берді: 
- сенсорлық және сенсомоторлық дамуын қалыптастыру; 
- кеңістік-уақыт түсініктерін қалыптастыру; 
- пішін мен көлем, түсті қабылдауын қалыптастыру; 
-салыстыру, талдау, жинақтау, қорытындылау, жалпы ойлау операцияларын қалыптастыру; 
- зейіннің тұрақтылығын, зейін шоғырлануын дамыту; 
- көру, есту арқылы есте сақтауын дамыту; 
- психомоторлық дамуды жүзеге асыру мен сөйлеу тілін, сөздік қорын арттыру болып табылады. Түзете – дамыту бағдарламасы баланың танымдық қабілеттерін дамытуға, баланың дамуындағы бос орынды толтыруға бағытталады. Яғни, бағдарламаны жүзеге асыру үшін баланың жеке жас ерекшеліктері, қабылдау деңгейі ескеріліп, әр тақырыпқа тапсырмалар тізбегі даярланады. Баламен жеке жұмыс сабақтан тыс уақыттарда өтеді.

Мүмкіндігі шектеулі баланы әлеуметтік-бейімдеу бағыты

баланың әлеуметтенуіне, қоршаған ортаға бейімделуіне жағдай жасау; 
- баланы шығармашылыққа тарту; 
- баланы мектепішілік, мектеп аралық мереке, ісшараларға қатыстыру; 
-баланы әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлауға үйрету; 
-мектепте өзін еркін сезінуге, өзін-өзі басқара білуге, өзі өмір сүретін ортаны толық бағдарлай білуге үйрету.

Сонымен қатар баланы психологиялық-педагогикалық қолдауда әлеуметтік-бейімдеу бағыты оқушылардың, қоғамның толеранттылығын қалыптастыруды жүзеге асырады.

Кеңес беру мен ағартушылық бағыт бойынша

ұстаздармен жеке жұмыс жүргізу; 
- баланың жас, жеке, типтік ерекшеліктерін ескере отырып ата-аналарға, ұстаздарға бірқатар ұсыныстарды даярлау; 
- оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке ала отырып мұғалімнің оқу жоспарына түзету жұмыстарын енгізу; 
- эксперименталды топта жұмыс істейтін педагогпен жеке кеңес жүргізу; 
- әлеуметтік қызметкерлермен жұмыс; 
- ата-аналармен жұмыс: 
- баламен жүргізілген жұмыстың жалпы қорытындысымен ата-аналарды таныстыру; 
- ата-аналарға баланың тәрбиесіндегі қиыншылықтары туралы нақты ұсыныстар даярлау; 
- ата-аналарға баланың психофизикалық мүмкіндіктеріне сай баланы оқыту мен оны дамытудың маңыздылығын түсіндіру; 
-ППҚ қызмет мамандарымен тығыз қарым-қатынаста болу.

В.А.Сухомлинский ата-анамен жұмыстың мазмұнын ашып көрсеткен ғалымдардың бірі. Яғни, ата-анамен жұмыс бұл басты бағытты міндетінің бірі деп айталамыз. Ол: «Тек ата-аналармен бірге жалпы күш жігерді біріктіру арқасында мұғалімдер балаларға үлкен адамдық бақытты беруі мүмкін», – дейді. Демек, ата-ана бала тәрбиесінде балаға ықпал етуші бірден- бір фактор. Психикалық дамуы тежелген баланы психологиялық- педагогикалық қолдау қызметінде ата-аналарға психологиялық кеңес беру, оларды бала дамуының мазмұнымен ақпаратттандырып отыру, жалпы ата-аналармен жұмыстың маңызы ерекше орын алады, екінші орында педагогикалық процестiң сапасын жоғарылатудың тиiмдi жолы ППҚ қызметі мамандарының өзара байланысы мен бiр-бiрiнiң сабағына қатысу мен баланың қалыптасуы туралы талқысы және зерттеу қорытындыларымен өзара алмасу болып табылады. Мұндай бағыт бiрнеше қызметтерді қоса атқарады, яғни тәжiрибемен алмасу, бақылау, өзiн-өзi бақылау, кеңес беру және т.б. жұмыстарды зерттеп зерделеп қарастырады.

Мүмкіндігі шектеулі балалармен әдістемелік-ұйымдастырушылық бағыттағы жұмыстар

Бұл бағыттағы жұмыс консилиумға дайындық, ісшараларға дайындық, баланың жеке құжаттарын толтыруды қамтамасыз етеді. Мындай міндеттерді жүзеге асырады: 
-ұстаздар мен ата-аналарға арналған әдістемелік құралдарды жасау; 
-оқушыға портфолио құрастыру;

Әдіснамалық құралдар мүмкіндігі шектеулі балалардың білім деңгейіне сай құрастычрылып жасалады.

Портфолио дегеніміз-бала жеткен жетістіктердің, баланың білім- білік дағдыларының, баланың жеке өсуін қадағалайтын, бала дамуының көрсеткіші. Бүгінгі күні мүмкіндігі шектеулі баланы ортаға кіріктіру, жалпы білім беру процесіне қосу, мүмкіндігі шектеулі балалардың құқығын қамтамасыз ету маңызды мәселенің бірі болып отыр. Осы мәселеде баланы психологиялық- педагогикалық қолдау күрделі де маңызды процесс.

Баланы психологиялық -педагогикалық қолдау – инклюзивті білім беру жүйесінде баланың тәрбиесіне, оқу процесіне, жақтын дамуына, әлеуметтенуіне, бейімделуіне жағдай жасауға бағытталған кәсіби белсенді жүйе болып табылады. ППҚ қызметіндегі мұғалім-дефектолог баланы психологиялық-педагогикалық қолдауда тек білім мазмұнына ғана өзгерістер енгізіп қоймай, мүмкіндігі шектеулі баланың танымдық қабілеттерін дамыту мен жалпы баланың өмірін ұйымдастыруды көздейді. ПДТ мүмкіндігі шектеулі баланың танымдық мүмкiндiктерін қалыптастыруда басты маңызды шарт – мұғалім-дефектологтың психологиялық құзырлығы болып табылады.

Яғни, ол сыпайылық, педагогикалық әдеп, оқу процесінде балаға көмек қолын созу, сәтсiздiктердiң себептерi мен жетістіктерді ұғыну мен өз мамандығын сүю. Мұның бәрі баланың танымдық қабілетінің дамуына мүмкіндік жасау мен баланың өзіне деген сенімінің артуына, жетістіктерге бірқадам жақындауға жағдай жасайды.

Қорытынды

Ойымды түйіндей келе Жүсіпбек Аймауытов «Мұғалім істеген ісі өнімді, берекелі болуын тілесе, әуелі өз қызметін шын көңілмен жақсы көрсін» деген екен. Олай болса, өз мамандығын шексіз сүйе білген маман иесі ғана үздіксіз ізденіс пен асқан шыдамдылық, қажырлы еңбектің арқасында баланың біліміне, оның болашағына үлкен сәулесін түсіріп, бала өмірін дұрыс бағытқа бағыттары сөзсіз. Мүмкіндігі шектеулі баланы психологиялық-педагогикалық қолдаудың негізгі қағидаларына тоқтала кетсек
-ППҚ қолдауының мақсаттылығы 
-ППҚ қолдаудың үздіксіздігі 
- ППҚ қолдаудың бірізділігі 
-ППҚ қызметінің кешенділігі (біртұтас тәсілдік жүйені меңгерген, біртұтас ұйымдасқан ППҚ қызметі мамандарының біріккен жұмысы) 
- ППҚ қызмет мамандарының гумандылығы (адамгершілік, ізгілік) – баланың мүмкіндігіне сенетін мамандар құзыреттілігін жүзеге асыруымыз қажет.

Қазіргі таңда жалпы әлеуметтік мәселелер мемлекет үшін басымдықтар қатарында болып келді және болып қала береді. Елімізде әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру мақсатында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі басқа да құзырлы мекемелермен біріге отырып, нақты іс-шараларды қарастыруда, 3 сәуірде 2016 жылы Үкімет мәжілісінде «Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» заң жобасы кеңейтілген комитет отырысында талқыланды. Оның жұмысына қос палатаның депутаттары мен еліміздің мүгедектер ұйымдарының өкілдері, жобаны жасаушылар қатысып, мүмкіндігі шектеулі балаларға әлеуметтік-экономикалық көмек түрлері көрсетілу керек, соның ішінде мүмкіндігі шектеулі балаларға педагогикалық психологиялық көмек түрлері көрсетілу қажет деп қарастырылған. Қорыты келе Мүмкіндігі шектеулі балаларға болақша инклюзивті білім беру бағдарламалары толықтай іске асады деген үміттеміз.