Саба?ты? та?ырыбы: Т?ркі тектес халы?тар?а орта? м?ра. «К?лтегін» жыры
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік - К?лтегін жырлары туралы тере? т?сіндіре отырып, к?ркемдік ерекшелігін ??ындыру. О?ушыларды? ізденімпазды??а, шы?армашылы??а деген ынталарын арттырып, білімдерін ке?ейту.
Дамытушылы? - Орхон ескерткіштерінен табыл?ан жырда айтылатын негізгі м?селелерді таныстыра отырып, жырда?ы т?л?алар?а жан-жа?ты сипаттама беру?зіндік ерекшелігі мен ??ндылы?ын ба?алау.
Т?рбиелік - о?ушыларды ізденуге жетелеу, отанды с?юге баулу, тарих та?ылымдары ар?ылы т?лімді т?рбие беру.
Саба?ты? т?рі: іздену саба?ы
Саба?ты? ?дісі: іздендіру, баяндау, жина?тау, салыстыру, талдау,пікірлесу, ой ?оз?ау.
Саба?ты? к?рнекілігі: ?осымша о?улы?тар,интерактивті та?тадан к?рсетілетін слайдтар.
Саба?ты? ж?ру барысы:
Саба?ты? ж?ру барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і
Амандасу.
Саба??а ?атысын тексеру.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру.
1. Ежелгі д?уір ?дебиеті туралы не білеміз?
2. Неліктен біз ежелгі д?уір ?дебиетін т?л ?дебиетімізді? тарихыны? басы деп есептейміз?
3. Ежелгі д?уір ?дебиетіне жататын?андай шы?армаларды білесі??
4. Б?ларды зерттеп, ?дебиетімізді? тарихына ?осу?а, елге таныту?а ?лес ?ос?ан ?аза? ?алымдарын ата?дар.
ІІІ. Жа?а саба?ты? мазм?ны.
1. Ой ша?ыру. Секен Т?рысбековты? «К?лтегін» к?йі ойнатылады. Интерактивті та?тадан к?не т?ркі алфавитіні?, тас ескерткіштерді? суреті к?рсетіледі.
«Т?ркі хал?ыны? ата?-да??ы ?шпесін. »(«К?лтегін»жырынан.) с?зіне о?ушыларды? назары аударылады.
Орта Азияны? т?ркі тайпалары руна жазуын ?олдан?ан, ал араб ?ліпбиін кейінірек, X ?асырда ислам дініні? енуіне байланысты пайдалан?ан.?лемге ?йгілі Орхон ескерткіштері тастарыны? бетіне осы руна жазуымен к?птеген жырлар жазыл?ан(VIII).Оларды ал?аш тап?андар: швед офицері Иоганн ж?не орыс ?алымы Н.М.Ядринцев (XVIII-XIX??.).??лпытастар?а ?ашалып жазылып, бізге жеткен осы бір ?ажайып жазуларды ?ылымда руналы? жазулар деп атайды.Ол жазуларда VII?. іргелі мемлекеті - Т?ркі ?а?анатыны? ??рамында?ы руларды? ?зара жауласуы, жоры?тары мен со?ыстары суреттеледі.Кейіннен Орхон - Енисей ескерткіштері атан?ан жырларды? негізгі ойы – елді? т?уелсіздігін, береке-бірлігін са?тау?а ша?ыру. Жырда айтылатын негізгі м?селе
1.Т?ркі ?а?анатыны? т?уелсіздігінен айырыл?ан 630-680 жылдар.
2.Т?ркілерді? тау?аштар?а ба?ыныштылы?ы;
Бірі - тау?ашты? алтын-к?місіне, жібек матасына алданып ?алуы;
Екінші – та??а отыр?ан ?рпа?тарыны? жігерсіздігі;
2. «К?лтегін» жырын м?нерлеп о?ып, т?сіндіру.О?ушылар?а м?нерлеп, ?зінді о?ыту.
О?улы?пен ж?мыс. Жырды? к?ркемдік ерекшелігін білдіретін с?з айшы?тарын теріп жазу.Мысалы:
«от-су ?ылмадым»,
«т?нде ?йы?тамадым, к?ндіз отырмадым»,
«тізеліні б?ктірді, бастыны е?кейтті»;
3.Жырда?ы т?л?аларды топтастырып, сипаттама беру.
К?лтегін
То?????
Білге ?а?ан
Елтеріс
?апа?ан
Елбілге ана,Тау?аш хал?ы
?май ана
??лтегін- жырда?ы о?и?аны ?йымдастырушы негізгі т?л?а.Оны т?ркі халы?тарыны? ерлік туралы ??ымыны? жиынты? бейнесі деуге болады.К?лтегінде т?ркілерге т?н ерж?рек, ?ршіл,?айсар, ?айтпас мінез бар.Елді? «Сондай батырым болса» деген арманына сай на?ыз батыр.
47жас жаса?ан ?скербасы,Бумын,?апа?ан, Істемі ?а?андарды? ?рпа?ы, Білге ?а?анны? ту?ан інісі, жырда?ы е? ?зекті т?л?а, эпосты? образ. 3. ??лтегін бейнесіне жан-жа?ты талдау жасау.
К?лтегін - ат?а мы?ты,бекем бекзада деген с?з.
К?лтегін т?лпарлары - Алып шалшы а? ай?ыр, Азмана?, ?арагер, Баш?ы боз ат
К?лтегін ?міріні? жырда ?рт?рлі жас белесімен ай?ын сипатталуын теріп жазып к?ру.
.інім К?лтегін жеті жаста ?алды.-7жас;
.Он жаста.інім К?лтегін ер атанды.-10 жас;
.Он алты жас?а келгенде..ел-ж?ртын сонша молайтты.-16 жас;
Жиырма бір жасында Чача Се??нмен ай?асты?.-21 жас;
К?лтегін жиырма алты жас?а келгенде.-26 жас;
К?лтегінні? жиырма жеті жасында..-27 жас;
К?лтегін сол со?ыста отыз жаста еді.-30жас;
К?лтегін отыз бір жаста еді.-31жас;
К?лтегін ?лгенде ?ыры? жеті жаста еді.-47 жас;
4. Жырды батырлар жырымен салыстыру.
«К?лтегін» жыры
?ой?а шап?ан б?рідей,
Тал?андап ?уып береді.
?кем ?а?анны?
?осыны б?рідей,
Тал?андап ?уып
береді.
Айдарлысын ??л ?ылды,
Т?лымдысын т?л ?ылды.
Бек ?лдары ??л болды,
П?к ?ыздары к?? болды.
«?обыланды» жыры...
«Алпамыс» жыры..
5.ВЕНН диаграммасы.
6.С?здік ж?мысы.
?а?ан-хан.
Білге-а?ылды, данышпан,білікті.
Шад, ата бектер-?скер басшылары
То?ыз о?ыз- тайпаны? аты.
IV.?орытынды.
Батырлар жыры – елдікті,
«К?лтегін»жыры- елдікті,
Исатай-Махамбет-еркіндікті,
Желто?сан к?терілісі-т?уелсіздікті ту етті, сол ?шін к?ресті.
« Б?кіл т?ркі хал?ы ?шін
Т?н ?й?ымды т?рт б?лдім,
Жанып к?йдім, ?рт болдым» («К?лтегін»жырынан.) деген жыр жолдарын б?гінгі к?нмен байланыстыр.(?зіндік пікірін саба?тан ал?ан ?серімен байланыстыру).
V.?йге тапсырма.
Жырды т?сініп о?ып, ?зінді жаттау.
«Жыршы тастар –?лемні? керемет та??ажайыбы » (ойтол?ау жазу.)
