Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
Тема урока: Б.Со?па?баев «Мені? атым ?ожа» повесіндегі ?ожа бейнесі.
Просмотр содержимого документа
«Тема урока: Б.Со?па?баев «Мені? атым ?ожа» повесіндегі ?ожа бейнесі.»
Сабақтың тақырыбы: Сөз асылы.
Сабақтың мақсаты: а) Ойлы сөйлеуге (даналық сөздерге назар аударып), алғырлық, ептілік, шапшаңдық, тапқырлыққа төселдіру;
ә) Даналардың асыл сөздерін оқып-үйрену, алған білімдерін тиянақтап, шешен сөйлеуге машықтандыру;
б) Қарым - қатынас түрлеріне лайықты сөз әдебін үйрету, мақал-мәтелдер жинату.
Сабақтың жабдығы: Қанатты сөздер, буклеттер, кеспе қағаздары, билердің суреттері, тірек сызбалар.
Сабақтың түрі: Интеллектуалдық ойын сабағы.
Өнер алды - қызыл тіл. (баяндама)
Таза мінсіз асыл тас,
Су түбінде жатады
Таза мінсіз асыл тас,
Ой түбінде жатады.
Су түбінде жатқан тас,
Жел толқытса шығады.
Ой түбінде жатқан сөз,
Шер толқытса шығады.
Халық педагогикасының негізгі мақсаты - келер ұрпақты өнер-білім меңгеруге, еңбек етуге, ауыл-аймақтың, Отанның ар-намысын қорғауға, адамгершілік қасиеттерге баулу болып табылады.
Халқымыздың ұзақ жылдар бойы атадан балаға мұра ретінде қалдырып келе жатқан асыл қазынасының бірі - мақал мен мәтел.
Мақал-мәтел жай сөз емес, ол - сөз атасы, сөз көркі, терең сөздің тобықтай түйіні, қысқа да болса нұсқа сөз... «Ине көзінен сынады, шешен сөзінен сынады», «Шешеннің сөзі мерген, шебердің көзі мерген», «Ұстаздан шәкірт озар жарыстырса», «Күш – білімде, білім –кітапта», «Ұстазыңды ұлы әкеңдей сыйла», «Құс қонбаған көл жетім, ел қонбаған жер жетім» т.б.
Тәуелсіз еліміздің ендігі шығар биігі саяси- экономикалық факторлармен қатар, оның мемлекеттік тілі - қазақ тілінің де тағдыр талайына тікелей байланысты.
Соның дәлелі ретінде жалпы білім беретін мектептерде «Сөз өнері, сөз мәдениеті» курсы ашылған.
Ғасырлар шежіресі мақал-мәтелдерді, еліміз бен жерімізді сүйіп, ғылым мен мәдениетімізді әлемге әйгілі еткен бабаларымыз Әбу-Насыр Әл-Фараби, Жүсіп Баласағұни, Абай, Ыбырай, Ахмет т.б. тарихи ғұламаларымыз бен шешен ақылмандарымыздың асыл сөздерін оқытып – үйрету арнайы міндеттіміз.
Сыпайылықты, әдептілік қастерлеу, сөз қадірін бағалау, өнерді дәріптеу еліміздің ежелгі дәстүрі.
Өрен жастың өсу жолындағы ең құдіретті күш – оқу, білім теру, ғылым зерттеу. Мақал-мәтелдерді халық жиі қолданып, қатты қастерлеп келген, осыған орай, олар «Сөздің көркі – мақал» деп жоғары бағалаған.
Оқушылардың сөздік қорын дамытуда мақал - мәтелдерді қолданудың маңызы зор. Мақал – мәтелдер халықтың тұрмыс тіршілігі мен салт-санасына сәйкес туған ұшқыр, қуатты сөздер. Мақал-мәтелдердің кейбір озық үлгілерінен оқушы жастар идеялық тәрбие, эстетикалық ләззат алады.
Ендеше, қош келіпсіздер, «Балалар өсиеті аялдамасына»
1.оқушы: Жер астынан көз жіберіп,
Сонау алыс күндерге.
Менің ата-бабаларым
Ұйықтап жатыр бұл жерде.
2 оқушы: Намысыңды алмаймын ба, жаралап,
Не дейді әкем, бабам қалай қарамақ.
Олар бұған берер ме екен кешірім.
3 оқушы: Олар мені пір тұтады,
Бабасындай сыйлайды.
Дастарханға мен келместен
Кесеге шай құймайды.
4 оқушы: Бабалардан қалған жалғыз байлығым,
Ана тілім - туған айбыным.
Мұғалім: Баба... Бабаларымыз... Бабалар өсиеті
Бүгінгі сабағымызда қазақтың сөз зергерлері Қорқыт, әл – Фараби, Махмут Қашқари, Жүсіп Баласағұни, ұлы ағартушы, философ Шоқанды, Ыбырайды, ұлы ақын – Абайды, заңғар жазушы Мұқтарды, Төле, Қазыбек, Әйтеке секілді билерді еске алмау мүмкін емес.
Аттары алтын әріппен жазылған асыл арыстарымыз жас ұрпақ жадында мәңгі жатталуы керек.
5 оқушы: Ердің артында көп алтын қалғанша, жақсы аты қалғаны игі.
Өсер ердің алтын болмай мақсаты,
Ізгілік қой – қалған болса жақсы аты.
( С. Сарайи)
6.оқушы: Атлас – қымбат, бөз арзан.
Көп сөйлеген сөз – арзан.
(А. Иүгінеки)
7 оқушы: Инабатты болса - әйел көрікті,
Ақ сақалы жарасса – шал көрікті.
Сүйікті болса – ағайын көрікті,
Үлкен шаңырақтың жанында отау көрікті,
Жібек шатырдың жібі көрікті,
Өнегелі болса – бала көрікті.
(Қорқыт)
8 оқушы: Жомарттық пен адамгершілік – ата мен ана, адалдық пен инабаттық солардың екі перзенті.
9 оқушы: Жақсы достан көп келеді жақсылық,
Жарасады екі жақсы қос қылық.
Жақындама бұзықтарға, жуысаң
Дереу бұзар бар адамға қас қылып.
(А. Иүгінеки)
10 оқушы: Анасы пысық жұқпаны жұқа жаяр,
Баласы мешкей қат – қаттап қосып асар.
(М. Қашқари)
11 оқушы: Тай өссе – ат тынығады,
Ұлы өссе - әке тынығады.
(М. Қашқари)
оқушы: Қатаң ұста – бос жүрмесін сандалып,
Болса тәртіп – бала өседі сомдалып.
(Ж. Баласағұни)
13 оқушы: Қыз ақылды ескермес –
Ана үлгісін көрмесе,
Ұл жарылқап ас бермес –
Әке үлгісін көрмесе.
(Қорқыт)
14 оқушы: Жақсы киім бойға жарасады,
Жақсы жолдас ойға жарасады.
(Ә. Науай)
15 оқушы: Достарың мың болса да «аз» деп біл,
Дұшпанның біреу болса да сақтан.
(Құтып)
16 оқушы: Шіріген мақтадан мата шықпайды,
Ескілікті жаудан дос шықпайды.
(Қорқыт)
Мұғалім: Бүгінгі мақсатымыз білімнің адам өміріндегі маңыздылығы мен пайдасы, білім, ғылым туралы білу. Халқымыз жан –жақты адамды сегіз қырлы, бір сырлы дейді. Адамның сегіз қырының бірі – оның білімі. Білімді адамның көкірегі ояу болады, жақсы мен жаманды айыра біледі. Міне, осы туралы қазақ халқында көптеген мақал – мәтелдер бар. Осы мақал –мәтелдер туралы өз ойларыңды, білетін мақал – мәтелдеріңді ортаға салайық.
Ойымыздың бірінші айналымы: Кеспе қағаздарға тақырыптар жазылған. Оқушылар үйде дайындалып келген мақал –мәтелдерін жатқа айтады.
Ойымыздың екінші айналымы: Берілген мақал – мәтелдерінің алғашқы сыңары айтылады, екінші сыңарын ойынға қатысушы айтады.
1.Кітап оқығандікі, ....(білім тоқығандікі)
2.Қына тасқа бітеді, ....(білім басқа бітеді)
3.Жердің сәні – егін, .... (ердің сәні - білім)
4.Тұз астың дәмін келтірсе,.... (мақал сөздің дәмін келтірер)
5. Ана алдында құрмет,... (ата алдынды қызмет)
6. Жақсының аты өлмейді,.... (ғалымның хаты өлмейді)
7. Тіл тас жарады,.... (тас жармаса, бас жарады)
8. Әдептілік ар –ұят..... (адамдықтың белгісі)
9. Оқу –білім азығы,..... (білім –ырыс қазығы)
10. Наданмен дос болғанша,.... (кітаппен дос бол)
11. Әдепті бала –арлы бала,.... (әдепсіз бала –сорлы бала)
12. Білімі жоқ ұл,...... (жұпары жоқ гүл)
13. Әдепсіз өскен адамнан,.... (тәртіппен өскен тал жақсы)
14. Құсты қанат ұшырар,.... (ерді талап ұшырар)
15. Ұлы жол үйінің,.... (табалдырығынан басталады)
16. Білім арзан ..... (білу қымбат)
Ойынымыздың үшінші айналымы: Мақал –мәтелдің мағынасын бір сөзбен айту керек.
1. Түйе бойына сеніп, жылдан құр қалыпты.
(сенгіштік)
2. Көрмес – түйені де көрмес.
(аңғармаушылық)
Кімнің тарысы піссе – соның тауығы.
(жағымпаз)
4. Үріп ауызға салғандай, тал бойында бір мін жоқ.
(сұлу)
5. Қол қусырып қарап отыру. (жалқау)
6.Ана сүті аузынан кетпеген. (жас)
7. Аттың жалы, түйенің қомында. (асығу)
8. Жұбың жазылмасын, бағың ашылсын (тілек)
9. Шыбынның ызыңы білінбеу. (тыныштық)
10. Аузымен құс тістеген. (шешен)
11.Жағың түспей, жамандық көрме. (тілек)
12. Суығыңа тоңып, ыстығыңа көндім. (көмектесу)
Ойынымыздың төртінші айналымы: Көрермендер сайысы.
Ақырғы айналымы: Көрермендер бір сөз айтады, сол сөзді
қатыстырып мақал –мәтел айту керек.
Сиыр: Адам сөзінен жазады,
Сиыр мүйізінен жазады.
Қой: Мал өсірсең қой өсір,
Өнімі оның көл –көсір.
Достық: Саудада достық жоқ.
Ұят: Жоқтық ұят емес,
Тоқтық мұрат емес.
Тіл: Тіл қылыштан өткір.
Қол: Қол өнері –кілемде,
Сөз өнері - өлеңде.
Деңгейлік тапсырмалар:
«Ата – бабамыз аңсаған азаттық пен тәуелсіздікті алдық. Ендігі мәселе –соны ертеңге жеткізу, келесі ұрпаққа, болашаққа Қазақстанның осы тәуелсіздігін аманаттау». Н.Ә.Назарбаев.
Ғасырдан ғасырға жібек жолы болып жалғасып келе жатқан бабалар аманатын жалғастыру жас ұрпақтың еншісіне тиген ардақты іс.
Ту тігілді халқымның бүгін бағына,
Жас өрендер, желбіретіп, нық ұста!
Ғасырларға жалғастырып елдікті,
Дақ түсірме ата –баба арына!
Үлгі бізге аталардың ерлігі,
Ұлағаты, өнегесі, еңбегі,
Тәуелсіздік туын ұстап жоғары
Бүгінгі ұрпақ –болар елдің ертеңгі!
Халықтың асыл мұрасын келешек ұрпаққа жеткізуші сіздерсіздер.
Ендеше сөз асылын, халық даналығының мәртебесін жоғары көтеріп насихаттайық жас достар!
Үйге тапсырма: Қариялардан мақал –мәтелдер, аңыз әңгімелер жинау.
Полезное для учителя
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт