Саба?ты? та?ырыбы: ?ос с?здер. ?айталама ?ос с?здер

Саба?ты? ма?саты:
Білімділік:о?ушылар?а ?айталама ?ос с?здер туралы т?сінік беру,о?ушыларды ?осарлама ?ос с?здерді? жасалу жолдарын ажырата білуге ?йрету,
Дамытушылы?:жатты?уларды ?з беттерінше орындау?а ой ?рістерін,таным ?абілеттерін арттыру.
Т?рбиелік:шы?армашылы? ж?мыс?а баулу, тілді ??рметтеуге, таби?атты аялау?а, ?ор?ау?а т?рбиелеу.
?й тапсырмасы:                               "С?леметсіз бе?"ойыны
1.Т?бір дегеніміз не?
2.К?рделі с?здер дегеніміз не?
3.?осымша ?анша т?рге б?лінеді?
4.Біріккен с?здер дегеніміз не?
5.Кіріккен с?здер дегеніміз не?
1. Жылай-жылай ары? ?азса?,
    К?ле-к?ле су ішерсі?.

2. К?ре-к?ре к?сем болады,
   С?йлей-с?йлей шешен болады.

?ос с?з – ?осарлану немесе ?айталану ар?ылы бір ??ым ретінде жасал?ан с?здер. Жасалу т?сіліне ?арай ?ос с?з

?осарлама ?айталама

?осарлама ?ос с?з ?зара м?ндес немесе ?айшы м?ндес с?здерді? ?осарлануынан жасалады. Мысалы, ата-ана, салт-сана, ??рт-??мырс?а, ер-то?ым (м?ндес ?ос с?з); к?ні-т?ні, азды-к?пті, ?лкенді-кішілі, ертелі-кеш (?айшы м?ндес ?ос с?з). ?ос с?з дефис ар?ылы жазылады.

?айталама ?ос с?здер
Бір т?бірді? екі рет ?айталануынан жасал?ан ?ос с?здер ?айталама ?ос с?здер деп аталады. Оларды? жасалу жолдары мынадай:
1) ?осымшасыз ж?не ?осымшалы т?бірді? т?гелдей кайталануы. Мысалы: тау-тау асты?, к?ре-к?ре к?сем болады, с?йлей-с?йлей шешен болады, ?йдей-?йдей боп жатыр, алпамсадай-алпамсадай жігіттер т. б.
2) бір сы?ары ?осымшалы, бір сы?ары ?осымшасыз бір т?бірді? ?айталануы. Мысалы: к?збе-к?з айтты, ауыл-ауылды аралады, ?з-?зінен кысылды, ж?збе-ж?з к?рісті т. б.
3) бір т?бірді? ?р т?рлі ?осымшада т?рып кайталануы. Мысалы: ?зді-?зіне айтты, ?олды-?олмен кетті, ерні-ерніне ж??пады, айтып-айтпай не керек, орынды-орынсыз к?лме, барар-бармасымды ??рт?а біледі т. б.

4) екінші сы?ары бірінші сы?арына еліктеу м?нінде келіп, дауыссыз дыбыстан басталатын с?зді? бірінші дауыссыз дыбысыны? орнына ж?не дауысты дыбыстан басталатын с?зді? алдына -м, -п дыбыстары ?осылып жасалады. Мысалы: ет-мет, шай-пай, т?йе-м?йе, ат-мат т. б.

5) еліктеуіш с?зді? екінші сы?арында кейбір дыбысты? ?згерістерге ?шырап ?айталануы. Мысалы: тарс-т?рс дыбыс шыкты, жалт-ж?лт етті, найза?ай жар?-ж?р? етті.
О?улы?пен ж?мыс.51-жатты?у.
?айталама ?ос с?здерді орфоэпиялы? норма?а сай о?ып, оларды? ?алай жасал?анын айты?дар. ?ала?ан ?ш с?зді ?атыстырып с?йлем ??ра?дар.
1-топ
Д?ркін-д?ркін, ?олма-?ол, жік-жік, ?олды-?олына, жалт-жалт, ?зінен-?зі, ?ара?-?ара?

2-топ
Жымы?-жымы?, к?збе-к?з, имек-имек, м?лт-м?лт, ?араптан-?арап, тарс-тарс.
52-жатты?у
Суретке ?арап, м?тін ??ра?дар. Заттар?а сипаттама бергенде ?ос с?здерді пайдаланы?дар. Сол ?ос с?здерді? ?алай жасалып т?р?анын т?сіндірі?дер.

53-жатты?у.
Т?мендегі ?айталама ?ос с?здермен ма?ыналы? жа?ынан байланысатын с?здерді тауып, с?з тіркесі етіп жазы?дар.
?лгі: жа?ын-жа?ын ауылдар,.

1-топ
Алуан-алуан, ауызба-ауыз, ?ре?-?ре?, ?п-?демі, ?йді-?йіне, орынды-орынсыз

2-топ
?ора-?ора, мая-мая, сыбыр-сыбыр, бас-басына, т?с-т?сына, бума-бума

Саба?ты бекіту.
1 - тапсырмасы: С?з ??рамына ?арай нешеге б?лінеді?
2 - тапсырмасы: К?рделі с?здерді? т?рлерін ата
3 - тапсырма: ?ос с?з дегеніміз не?
4 - тапсырма: ?ос с?здер нешеге б?лінеді, оларды ата?
5 - тапсырма: ?айталама ?ос с?з дегеніміз не?
6 - тапсырма: ?айталама ?ос с?здер ?алай жасалады?

?йге тапсырма:
1. Ереже жаттау.
2. 54-жатты?у.

Саба? ая?талды, сау болы?ыздар!

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Саба?ты? та?ырыбы: ?ос с?здер. ?айталама ?ос с?здер»

Қазанның жетісі, сәрсенбі Сабақтың тақырыбы: Қос сөздер. Қосарлама қос сөздер

Сабақтың мақсаты: Білімділік: оқушыларға қосарлама қос сөздер туралы түсінік беру,оқушыларды қосарлама қос сөздердің жасалу жолдарын ажырата білуге үйрету, Дамытушылық: жаттығуларды өз беттерінше орындауға ой өрістерін,таным қабілеттерін арттыру. Тәрбиелік: шығармашылық жұмысқа баулу, тілді құрметтеуге, табиғатты аялауға, қорғауға тәрбиелеу.

Үй тапсырмасы: "Сәлеметсіз бе?"ойыны 1.Түбір дегеніміз не? 2.Күрделі сөздер дегеніміз не? 3.Қосымша қанша түрге бөлінеді? 4.Біріккен сөздер дегеніміз не? 5.Кіріккен сөздер дегеніміз не?

1. Жылай-жылай арық қазсаң, Күле-күле су ішерсің. 2. Көре-көре көсем болады, Сөйлей-сөйлей шешен болады.

Қос сөз – қосарлану немесе қайталану арқылы бір ұғым ретінде жасалған сөздер. Жасалу тәсіліне қарай қос сөз қосарлама қайталама Қосарлама қос сөз өзара мәндес немесе қайшы мәндес сөздердің қосарлануынан жасалады. Мысалы, ата-ана, салт-сана, құрт-құмырсқа, ер-тоқым (мәндес қос сөз); күні-түні, азды-көпті, үлкенді-кішілі, ертелі-кеш (қайшы мәндес қос сөз). Қос сөз дефис арқылы жазылады.

Қайталама қос сөздер Бір түбірдің екі рет қайталануынан жасалған қос сөздер қайталама қос сөздер деп аталады. Олардың жасалу жолдары мынадай: 1) Қосымшасыз және қосымшалы түбірдің түгелдей кайталануы. Мысалы: тау-тау астық, көре-көре көсем болады, сөйлей-сөйлей шешен болады, үйдей-үйдей боп жатыр, алпамсадай-алпамсадай жігіттер т. б. 2) бір сыңары қосымшалы, бір сыңары қосымшасыз бір түбірдің қайталануы. Мысалы: көзбе-көз айтты, ауыл-ауылды аралады, өз-өзінен кысылды, жүзбе-жүз көрісті т. б.

3) бір түбірдің әр түрлі қосымшада тұрып кайталануы. Мысалы: өзді-өзіне айтты, қолды-қолмен кетті, ерні-ерніне жұқпады, айтып-айтпай не керек, орынды-орынсыз күлме, барар-бармасымды Құртқа біледі т. б. 4) екінші сыңары бірінші сыңарына еліктеу мәнінде келіп, дауыссыз дыбыстан басталатын сөздің бірінші дауыссыз дыбысының орнына және дауысты дыбыстан басталатын сөздің алдына -м, -п дыбыстары қосылып жасалады. Мысалы: ет-мет, шай-пай, түйе-мүйе, ат-мат т. б. 5) еліктеуіш сөздің екінші сыңарында кейбір дыбыстық өзгерістерге ұшырап қайталануы. Мысалы: тарс-тұрс дыбыс шыкты, жалт-жұлт етті, найзағай жарқ-жұрқ етті.

Оқулықпен жұмыс .51-жаттығу. Қайталама қос сөздерді орфоэпиялық нормаға сай оқып, олардың қалай жасалғанын айтыңдар. Қалаған үш сөзді қатыстырып сөйлем құраңдар. 1-топ Дүркін-дүркін, қолма-қол, жік-жік, қолды-қолына, жалт-жалт, өзінен-өзі, қараң-қараң 2-топ Жымың-жымың, көзбе-көз, имек-имек, мөлт-мөлт, қараптан-қарап, тарс-тарс.

52-жаттығу Суретке қарап, мәтін құраңдар. Заттарға сипаттама бергенде қос сөздерді пайдаланыңдар. Сол қос сөздердің қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңдер.

53-жаттығу. Төмендегі қайталама қос сөздермен мағыналық жағынан байланысатын сөздерді тауып, сөз тіркесі етіп жазыңдар. Үлгі: жақын-жақын ауылдар, ... 1-топ Алуан-алуан, ауызба-ауыз, әрең-әрең, әп-әдемі, үйді-үйіне, орынды-орынсыз 2-топ Қора-қора, мая-мая, сыбыр-сыбыр, бас-басына, тұс-тұсына, бума-бума

Сабақты бекіту. 1 - тапсырмасы: Сөз құрамына қарай нешеге бөлінеді? 2 - тапсырмасы: Күрделі сөздердің түрлерін ата 3 - тапсырма: Қос сөз дегеніміз не? 4 - тапсырма: Қос сөздер нешеге бөлінеді, оларды ата? 5 - тапсырма: Қайталама қос сөз дегеніміз не? 6 - тапсырма: Қайталама қос сөздер қалай жасалады?