Малайсары батыр 1708-1754 жылдары ?мір с?рген. Руы Б?сентиін, оны? ішінде Сырым. Ата-мекені ?азіргі Павлодар облысы, Май ауданына ?арасты жерлер. Ол кісі ?білм?мбет хан мен Абылай с?лтан заманында Орта ж?зді? е? ы?палды, батыр биіні? бірі бол?ан. Ел аузында мынадай деректер бар:
- ?ш ж?зді? батырларыны? ішінен ?айсысын ерекше ??рметтейсіз? – деп с?ра?анда,
Абылай хан: «Мені? ?з батырларымны? ішінде Б?сентиін Малайсары мен Уа? Баян батыр б?рінен де жо?ары т?р. Малайсары байлы?ы, батырлы?ы, мінезі жа?ынан, ал Баян а?ылдылы?ы мен ерж?ректігі жа?ынан», – депті. І де?гейлік тапсырма
Малайсары биді? мінезін суретте.
Шешендік с?зді о?ып, мазм?нын ?з с?зі?мен айт.
ЖА?ЫНДЫ ЖАРАЛАМА, АЛЫСТЫ ?АРАЛАМА
Малайсарыны? аулы т?менгі Топайлы ?аласыны? аузында екен. Сырым аулына келгенде ?арт аз?антай ?ойыны? алдында ж?р екен.
- А?а кім болды?ыз? – деп с?рапты.
Малайсары:
- Шыра?ым, кім болайы?, осы жердегі аз ?й танамыз-да?ы, - депті. Сонда Сырым:
- Тананы? ?айсысы?? Жеті ?й – Жиенбекпісі?? Бес ?й Бессарымысы?? Тыш?ан ??ла? – Асанбысы?? Т?леуден ал?ан ??нанбысы?? – дегенде Малайсары:
- Шыра?ым, Тананы? п?ленімін деп не?ылайын. Таныса? танырсы?? Мен де сені танып т?рмын. Датты? аузына шайтан т?кірген, бір ?у ая? баласы ат?а мінді деп естіп едім. Сен сол бала боларсы?, - депті. Сонда Сырым: “П?лі а?а, сол бала боламын. Ауылдан шы??анда сізді с?зден ?тсам, Тананы? алжы?ан шалы деп к?лкі ?ылайын, с?зден ?тылсам, ат мінгізіп, шапан жауып бата?ызды алайын деп аттанып ем, ?тылдым, бата?ызды бері?із, аты?ыз – мына астымда?ы атым, шапаным мынау! – деп ?стіндегі шапанын шешіп беріпті.
Малайсары батыр 1708-1754 жылдары өмір сүрген. Руы Бәсентиін, оның ішінде Сырым. Ата-мекені қазіргі Павлодар облысы, Май ауданына қарасты жерлер. Ол кісі Әбілмәмбет хан мен Абылай сұлтан заманында Орта жүздің ең ықпалды, батыр биінің бірі болған. Ел аузында мынадай деректер бар: - Үш жүздің батырларының ішінен қайсысын ерекше құрметтейсіз? – деп сұрағанда, Абылай хан: «Менің өз батырларымның ішінде Бәсентиін Малайсары мен Уақ Баян батыр бәрінен де жоғары тұр. Малайсары байлығы, батырлығы, мінезі жағынан, ал Баян ақылдылығы мен ержүректігі жағынан», – депті. І деңгейлік тапсырма
Малайсары бидің мінезін суретте.
Шешендік сөзді оқып, мазмұнын өз сөзіңмен айт.
ЖАҚЫНДЫ ЖАРАЛАМА, АЛЫСТЫ ҚАРАЛАМА
Малайсарының аулы төменгі Топайлы қаласының аузында екен. Сырым аулына келгенде қарт азғантай қойының алдында жүр екен. - Аға кім болдыңыз? – деп сұрапты. Малайсары: - Шырағым, кім болайық, осы жердегі аз үй танамыз-дағы, - депті. Сонда Сырым: - Тананың қайсысың? Жеті үй – Жиенбекпісің? Бес Үй Бессарымысың? Тышқан құлақ – Асанбысың? Төлеуден алған Құнанбысың? – дегенде Малайсары: - Шырағым, Тананың пәленімін деп неғылайын. Танысаң танырсың? Мен де сені танып тұрмын. Даттың аузына шайтан түкірген, бір қу аяқ баласы атқа мінді деп естіп едім. Сен сол бала боларсың, - депті. Сонда Сырым: “Пәлі аға, сол бала боламын. Ауылдан шыққанда сізді сөзден ұтсам, Тананың алжыған шалы деп күлкі қылайын, сөзден ұтылсам, ат мінгізіп, шапан жауып батаңызды алайын деп аттанып ем, ұтылдым, батаңызды беріңіз, атыңыз – мына астымдағы атым, шапаным мынау! – деп үстіндегі шапанын шешіп беріпті.
білімділік: өлеңнің авторы туралы мәлімет беріп, өлеңдегі айтайын деген ойын,батырлық тұлғаларын түсіндіру;
дамытушылық: батырлықты дәріптеу, оқушы бойында қызығушылық, ізденушілік қабілеттерін дамыту;
тәрбиелік: ұлтжандылыққа, болашақта өз отанын қорғай білетін азамат болуға тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: жаңа білімді дамыту сабағы
Сабақтың әдісі: шығармашылық жұмыс
Пәнаралық байланыс : қазақ тілі, тарих
Көрнекілігі : Шешендік шиырлары
Сабақтың барысы
1. Психологиялық дайындық.
Оқушының зейінін сабаққа аудару, түгендеу.
Үй тапсырмасын тексеру
1.А. Байтұрсынұлы кім?
2. Аллегория дегеніміз не?
3. Мысалдарына байланысты мақал- мәтел.
«Өгіз бен бақа» - «Әлін білмеген әлек»
«Егіннің бастары» - «Тәкаппарлық – жаман қасиет»
Жаңа сабақ.
а) Қызығушылықты ояту. («Соғыс» өлеңін электронды оқулықтан тыңдату)
-Балалар, бұл қай аұынның өлеңі?.
-Махамбет кім? (дәлелде)
ақын батыр
Күйші
ә) Жаңа сабақты түсіндіру.
Сабақтың тақырыбын айтып, оқушыларға мақсатын қойғызу.
Махамбет жаратылысында әрі батыр, әрі жырау-ақын, әрі күйші-домбырашы болыпты. Мінезі өте қызулы, бет алған жағынан қайтпайтын, қайсар ер адам болған.
М. Әуезов.
б) Оқулықпен жұмыс.
Алдымен өлеңдерін дауыстап мәнерлеп оқыту.
Өлеңнің тақырыбын анықтап, тіл көркемдігіне, өлең құрылысына талдау.
«Соғыс» өлеңі.
Тақырыбы:
Идеясы:
Шумақ: 4 шумақты
Тармақ: 35 тармақты
Бунақ: 2 бунақты
Буын: 7-8 буынды
Ұйқас: аралас ұйқас
Көркемдегіш құралдар:
Эпитет: қайсар батыр
Метафора: Исатай-басшы, мен-қосшы,
Метонимия: зығырданы қайнайды,
Теңеу: ақ бөкендей, маңыраған қойдай
Шығармашылық жұмыс.
Жүрегін оятты тіркесін пайдалана отырып 4 жолды өлең жазу.
Пікірталас.
-Бүгінгі өмірімізде Махамбеттер бар ма?
Қорытындылау.
«Махамбет-өмірдегі қасіреттің синонимі, өнердегі қасиеттің символы.» Өзін емес, өзге жайын, ел қамын ғана ойлаған. Отбасынан баз кешіп, өз рахатынан өзі безіп, ылға ғана елінің ертеңі, дәлірек айтқанда, біздің бүгінгі күніміз, азат қазақ мемлекетінің егемендігі.
З.Қабдолов.
Үй тапсырмасы.
Махамбет туралы деректерді оқу.
«Соғыс» өлеңін жаттау.
Афоризмдерді жазу
Пән: қазақ әдебиеті
Сынып: 5
Күні:
Сабақтың тақырыбы«Дүние қалай етсең табылады?» (Ы.Алтынсарин)
Мақсаты:
Білімділік: шығарманың мазмұнын меңгерту;
Дамытушылық: шығарманың негізгі ойын анықтату арқылы өзіндік тұжырымын қалыптастыру, ақыл-ойын дамыту;
Тәрбиелік: шығарманы талдау арқылы еңбексүйгіштікке баулу;
Түрі: Жаңа білімді меңгерту сабағы
Әдісі: Талдау, жинақтау
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушыларды түгендеу, кезекшілікті тапсыру;
Психологиялық дайындық.
2.Үй тапсырмасын тексеру.
М. Өтемісұлы кім?
Салыстыру.
Махамбет
Исатай
Махамбеттің шығармалырының тақырыбы неде?
«Қызғыш құс» өлеңі қай кезде жазылған, кімге арналды?
Жаңа сабақ.
Оқушылар, өткен сабақта балалар әдебиетінің қалаушысы қандай ақынның өмірімен таныстық?
Ыбырай Алтынсариннің қандай әңгімелерін білесіңдер?
Қызығушылықты ояту
«Бақыт деген немене?» (эссе)
Мағынаны тану. Оқулықпен жұмыс.
«Дүние қалай етсең табылады?» (әңгіме)
Мазмұнымен жұмыс. Топпен ұйымдастыру.
Кубизм
І топ
Жоспарлау
(Әнгімеге мазмұндық жоспар құру)
ІІ топ
Мінездеу
(Кейіпкерлерге мінездеме)
ІІІ топ
Салыстыру
(Ы.Алтынсариннің өзге әңгімесімен салыстыру)
Ой толғаныс.
5 жолды тұжырым
1 зат есім
2 сын есім
3 етістік
4 сөзді сөйлем
5 синоним
Қорытындылау.
Ойтүйін.
«Бақыт көзі - еңбекте» өзара пікіралмасу. Оқушылардың өзіндік пікірін анықтау.
Бағалау.
Топтық бағалау жүйесін жүргізу. Күнделіктеріне бағаларын қою.
Үй тапсырмасы.
Ыбырай алтынсарин әңгімелері бойынша семантикалық кестені толтыру.
Семантикалық карта
Әңгімелері
Тәрбие
Еңбек
Ізгілік
Талапкерлік
Пән: қазақ әдебиеті
Сынып: 5
Күні:
Сабақтың тақырыбыС.Торайғыров «Шілде»
Мақсаты:
Білімділік: ақынның өмір жолынан мағлұмат беру, шығарманың мазмұнын толықтай меңгерту, өлеңге талдау жасай білу, білімдерін кеңейту;
Дамытушылық: көркем оқу шеберлігін, тілін, ой - өрісін,шығарманың негізгі ойын анықтату арқылы өзіндік тұжырымын қалыптастыру, ақыл-ойын дамыту;
Тәрбиелік: шығарманы талдау арқылы еңбексүйгіштікке баулу;
Түрі: Жаңа білімді меңгерту сабағы
Әдісі: Талдау, жинақтау
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушыларды түгендеу, кезекшілікті тапсыру;
Психологиялық дайындық.
2.Үй тапсырмасын тексеру.
1. Абай құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы.
2. «Қыс» өлеңіндегі кейіптеу.
Кестемен жұмыс.
«Қыc» өленіндегі кейіптеу берілген жолдар
Мысалы
Жаңа сабақ.
Инсерт әдісі. С. Торайғыров жайлы не білесіңдер? Кестемен жұмыс.
Не білемін?
Не білгім келеді?
Не білдім?
Оқулықпен жұмыс.
Мағлұмат алу.
Абзац бойынша бөліп оқыту, түсінгендерін айту.
Поэзия минуты.
«Шілде» өлеңін мәнерлеп оқу.
Суреттеу
Оқығандарын көз алдарына елестетіп, суреттеу.
Талдау жқмысы.
Бейнелі сөздерді теріп жазу. Мағынасын ашу.
Шығармашылық жұмыс.
«Туған жер» тақырыбында өлең не шығарма жазу.
Ой толғаныс.
5 жолды тұжырым
1 зат есім
2 сын есім
3 етістік
4 сөзді сөйлем
5 синоним
Қорытындылау.
Ойтүйін.
Өлеңге байланысты оқушылардың өзіндік пікірін анықтау.
Бағалау.
Топтық бағалау жүйесін жүргізу. Күнделіктеріне бағаларын қою.
Үй тапсырмасы. Абайдың «Шілде» өлеңімен салыстыру. Өлеңді жаттау.
Ыбырай алтынсарин әңгімелері бойынша семантикалық кестені толтыру.
қын батыр
