Саба?ты? та?ырыбы: «С?лтанмахм?т Торай?ыровты? ?мірі мен а?артушылы? ?ле?дері»

Сабақтың тақырыбы:

«Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өмірі мен ағартушылық өлеңдері»


2.Сабақтың мақсаты: а) білімділік 
С.Торайғыровтың өлеңін мәнерлеп оқыту,өлеңнің идеялық мазмұнын ашу,талдау, оқушы ойын ортаға салу.
ә) тәрбиелік
Өлең арқылы оқу- білімнің маңыздылығын ұғындыру,адамгершілік қасиеттерге баулу, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу ..
б) дамытушылық
Оқушыны өз ойын еркін жеткізе білуге,түйінді пікір айтуға жетелеу,поэзиялық шығармаларды түсініп оқуға бағыттау,оқушының шығармашылық қасиеттерін арттыру, ақын шығармашылығынан өткенді саралау.

3.Сабақтың әдісі: сұрақ- жауап,талдау, салыстыру, ой қозғау, ой толғау,т.б.

4. Сабақтың түрі: жаңа сабақ

5. Сабақтың көрнекілігі: С.Торайғыровтың шығармаларынан көрме ұйымдастыру (әр жылда шыққан таңдамалы жинақтары, ақын туралы зерттеулер;), кеспе қағаздар,суретті кескіндемелер, Қазақстанның физикалық картасы, топ аттары жазылған жазбалар; интерактивті тақта, қалам, компакт- диск;

6. Сабақтың формасы: ұжымдық, топтық, жеке оқушымен жұмыс;

7.Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы, география, саз пәні.

8. Сабақтың барысы: а) ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушы назарын сабаққа аудару. (танысу)
2.Сыныпты топқа бөлу,аттарын түсіндіру.
(«Зерде», «Зерек», «Зергер»)
ә) үй тапсырмасын тексеру.
Топтарға жалпы сұрақтар қою.
а) Үйге қандай тапсырма берілді?
ә)Сұлтанмахмұт кім, қай кезеңде өмір сүрген тұлға?
б) Өлеңді жатқа сұрау.
в) Өлеңнің басты кейіпкері кім?
г) Өлең кейіпкеріне қандай мінездеме бересіздер?
д) Өлең қандай әдеби тәсілмен жазылған?
е)Оларға түсінік бер.
4. Үй тапсырмасын қорытынтылау. (Картаның көмегімен, «Торайғыр» көлі туралы айту)

б) жаңа сабақ
1. Қызығушылықты ояту.
Тақтаға назар аудару.Сөздер бір- бірлеп шығады.Оқушылар көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қояды. (2- слайд)
Мектеп___мұғалім___шәкірт деген тізбек бойынша мұғалім ой қорытып, жаңа тақырыпқа түседі.
- Міне, бір- біріммен ажырамас үш сөзден тізбек жасай отырып,мазмұны терең оймен біз бүгін сабағымызды бастамақпыз.Олай болса, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы:
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Шәкірт ойы» өлеңі.
Мағынаны тану. 
1. Өлеңді мәнерлеп жатқа айту, оқу. (мұғалім, оқушы) 
2.Өлеңнің символы не? – Күн.(күнмен байланыстыру, күнді ілу, толықтырып айту.) 
3..Қараңғы қазақ, мұздаған елдің жүрегін, надандық теңізі, қаһарман Рүстем, Әлі. (Түсініксіз сөздерге түсінік беру.)
9.Сабақты бекіту.
1.Теориялық талдау жасау. (Өлең мәтінінен метафораны табу, түсіндіру, электронды оқулықпен қорытып баяндау)
2.Өлең құрылысына талдау . (3 топтан шығу. Жеке оқушымен жұмыс)
Қараңғы қазақ көгіне,
Өрмелеп шығып, күн болам!
Қараңғылықтың кегіне,
Күн болмағанда, кім болам?
Мұздаған елдің жүрегін,
Жылытуға мен кірермін!

3. Топпен жұмыс.
Абайша асыл сөзден маржан терсем...
........туған, 
........буған.
...................,
...........қуған. 
........самғайсың, 
........жалғайсың.
...................,
...........арнайсың. 
........жинаймын, 
........қимаймын.
. ......................,
...........сыйлаймын. 
4. Ұл ғана ұлтын сүйген осылай дер.
(дискіден ақынның «Айтыс» поэмасынан үзінді тыңдау.Шығармадан Абай бейнесін табу.) 
5. Ұлылықты ұлылар ғана таниды.

Арттағығы сөзің мен ісің қалса,
Өлсең де өлмегенмен боласың тең.
Абай 

Асыл сөзді іздесең, 
Абайды оқы, ерінбе. 
Адамдықты көздесең, 
Жат, тоқып ал көңілге. 
Сұлтанмахмұт 
(Екі ақынның шығармашылығын байланыстыру.)
5. Көрмемен таныстыру.
6.Баянауылдай кең жазира, табиғаты әсем далада талай дарындар дүниеге келіп, талайлар оны әнмен, жырмен , асыл сөзбен сипаттап өтті. Сол киелі топырақта дүниеге келген дара ұлдың бірі Сұлтанмахмұт болса, енді бірі жұлдыздай жарқырап өткен ұлдары туралы ой толғаған- Ж.Аймауытов, Д.Әбілов, Б.Кенжебаев.

“Шернияз ” пьесасы 

“Ақын арманы”,”Арман жолында”,
“Баянауыл баурайында” романдары
Арманды ақын бейнесі

7.Баянауыл табиғатына тоқталу, Жаяу Мұсаның «Баянауыл» әні туралы. (Табиғат көрінісі 12- слайд.)
8. Бүгінгі ұрпақ сөйлесе (шығарманың тақырыбы мен идеясын саралай келе әр топқа ой толғау беру. қосымша)
Егер мен... (ХІХ ғасырдағы Сұлтанмахмұт болсаң,
ХХІ ғасырдағы ақын болсаң,
елбасы болсаң)

9. (Уақыт жетсе.) Жылдар сөйлесе... (14- слайд)
10. Сабақты қорытындылау.
а) Үйге тапсырма 
1. Сұлтанмахмұт шығармашылығынан қосымша материалдар жинақтау. (ғаламтор материалдарымен толықтыру) 
2. “Бүгінгі ұрпақ қолында болашақтың кілті бар” тақырыбында ой толғау жазу. 
ә) Жүректен шықса жылы сөз
1.Мен сенемін сендерге, бүгінгі ұрпақ,
Сенгендіктен арнаймын жырымды ұрпақ.
Асыл сөздің ұғар деп құнын шындап,
Шығарар деп ізгі ойдың мыңын сомдап.
2.Тіл қатпайды емес пе тас та бекер,
Жамандықты сендерсің жасқап өтер.
Жаһанданған заманда өздерің ғой,
Ұлттың рухын биік қып асқақ етер.
3.Күнге ұмтылсаң, дем берер бабаларың,
Жұлдызың да жарқырар дараланып.
Үлкен арман орнаса жүректерде,
Жарық болып жаһанға жанары анық.