Ш?кэрім ??дайберді?лы 1858 жылы ?азіргі Шы?ыс ?аза?стан облысы Абай ауданында?ы Шы??ыс тауыны? б?ктерінде д?ниеге келген. Оны? экесі ??дайберді -Абайды? ту?ан а?асы. ?кесінен жастай айырыл?ан Шэкэрім немере а?асы Абайды? тікелей тэрбиесін к?ріп ?седі. Тумысынан талантты бала ?лы а?ынны? ?лкен ж?регін жіті а??арып, т?рбиесіне табына бас ?ой?ан. О?ан Абай?а арна?ан ?ле?дері дэлел. Оны? бір ?лгісін ?здері?е ?сынылып отыр?ан ?ле?нен де байкарсы?дар.
Арнайы о?у тауыспа?анмен, Ш?кэрім Абайды? жол басшылы?ымен т?рік, араб, парсы, орыс тілдерін жетік ме?геріп, ?з заманыны? білімпаз, озы? ойлы адамы болып ?алыптасады. Екі рет ?ажы?а барып, ол сапарларын ?зіні? ?ылым-білімін толы?тыру?а да пайдаланады.
Орыс эдебиетіні? ?лы классигі Л. Н. Толстоймен пікірлес болып, хат жазысып т?рады. Бір сэт Толстой идеясына беріліп, елден аула?танып, таза эдеби ж?мыспен айналысады. ¥лы а?ын 1931 жылы нака?тан ?аза?а ?шырап, шы?армалары ?апаста ?сталып келді.
Адамшылы?ты? а? жолын жыр еткен а?ын шы?армалары еліміз тэуелсіздік ал?аннан бері ?ана халык игілігіне айналып келеді. «Жолама ?улар ма?ай?а», «Адамды? .борышы?» сия?ты ?ле?дерден а?ынны? а?, адал к??іліні? аманат, ?сиетін танисы?дар.
Жолама?уларма?ай?а
Жолама ?улар ма?ай?а,
Не ?ылмады? талай?а? Кім жа?ады сендерге
Тарт?ыз?ан азап Абай?а? Соны? да тілін алмады?,
Сабады?, с?кті?, ?ар?ады?, К?ріне ?ашан кіргенше,
Арсылдап иттей ?алмады?. Сендерден белгі не? ?алар? -
Жемтігі? жеген жем ?алар. А?ылы дария Абайдан
Таусылмас ?оры кен ?алар. Жа?сыдан ?азына п?л ?алар,
Солмайтын жасыл г?л ?алар. Сендердей арсыз ?улардан
Жел?е ?шатын к?л ?алар. Мені арбайтын сен емес,
К?нетін са?ан мен емес. А?ылы? сені? - ма?ан т?л,
Дертімді жазар ем емес. Адамды? борыш ар ?шін,
Барта адамзат ?амы ?шін. Серт бергем е?бек етем деп,
Жамбыл атындағы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті
пәнінің мұғалімі Сейтқазиева Ғалия Самалиховна
Сыныбы: 6 қазақ
Сабақтың тақырыбы:
Шәкәрім Құдайбердіұлы «Жолама қулар маңайға»
Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға Шэкәрім Қүдайбердіүлының өмірі, «Жолама қулар маңайға»өлеңі жайлы толық түрде мэлімет бере отырып олардың ой-пікірін қалыптастыру.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мэдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, шығармашылық ізденіске баулу.
Қосымша сүрақтар қойып, өткен тақырыпты қорытындылаймын
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
б) Жаңа сабакты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға Шэкэрім Қүдайбердіүлының өмірі, «Жолама қулар маңайға» өлеңі жайлы түсіндіремін.
Шәкэрім Құдайбердіүлы 1858 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданындағы Шыңғыс тауының бөктерінде дүниеге келген. Оның экесі Қүдайберді -Абайдың туған ағасы. Әкесінен жастай айырылған Шэкэрім немере ағасы Абайдың тікелей тэрбиесін көріп өседі. Тумысынан талантты бала үлы ақынның үлкен жүрегін жіті аңғарып, тәрбиесіне табына бас қойған. Оған Абайға арнаған өлеңдері дэлел. Оның бір үлгісін өздеріңе үсынылып отырған өлеңнен де байкарсыңдар.
Арнайы оқу тауыспағанмен, Шәкэрім Абайдың жол басшылығымен түрік, араб, парсы, орыс тілдерін жетік меңгеріп, өз заманының білімпаз, озық ойлы адамы болып қалыптасады. Екі рет қажыға барып, ол сапарларын өзінің ғылым-білімін толықтыруға да пайдаланады.
Орыс эдебиетінің үлы классигі Л. Н. Толстоймен пікірлес болып, хат жазысып түрады. Бір сэт Толстой идеясына беріліп, елден аулақтанып, таза эдеби жүмыспен айналысады. ¥лы ақын 1931 жылы накақтан қазаға ұшырап, шығармалары қапаста үсталып келді.
Адамшылықтың ақ жолын жыр еткен ақын шығармалары еліміз тэуелсіздік алғаннан бері ғана халык игілігіне айналып келеді. «Жолама қулар маңайға», «Адамдық .борышың» сияқты өлеңдерден ақынның ақ, адал көңілінің аманат, өсиетін танисыңдар.
Жоламақулармаңайға
Жолама қулар маңайға,
Не қылмадың талайға? Кім жағады сендерге
Тартқызған азап Абайға? Соның да тілін алмадың,
Сабадың, сөктің, қарғадың, Көріне қашан кіргенше,
Арсылдап иттей қалмадың. Сендерден белгі нең қалар? -
Жемтігің жеген жем қалар. Ақылы дария Абайдан
Таусылмас қоры кен қалар. Жақсыдан қазына пүл қалар,
Солмайтын жасыл гүл қалар. Сендердей арсыз қулардан
Желғе үшатын күл қалар. Мені арбайтын сен емес,
Көнетін саған мен емес. Ақылың сенің - маған түл,
Дертімді жазар ем емес. Адамдық борыш ар үшін,
Барта адамзат қамы үшін. Серт бергем еңбек етем деп,
Алдағы атар таң үшін. Сендермен де жүргемін,
Өр тесікке кіргемін. Жэдігөй, арам сайтаным,
Сырыңды түгел білгемін.
Сертіме жету - арманым,
Көтерем тағдыр салғанын. Өлгенімше ізденем,
Толтырар кемін, қалғанын.
Адам үшін - еңбегім,
Өмірден барлық тергенім.
Қалағанын қарап ал,
Мүрам сол, жастар, бергенім!
Сабақтың қорытындысы:
І.Сабақ соңында сұрақ кою арқылы жаңа такырыпты қорытындылаймын.
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.