"Саба?ты? та?ырыбы: С?бит М??ановты? «Лашын» ??гімесін ?орытындылау 5 сынып"

Саба?ты? та?ырыбы:
С?бит М??ановты? «Лашын» ??гімесін ?орытындылау Саба?ты? ма?саты: а) Білімділік: О?ушыларды? ??гімеден ал?ан білімдерін ?р т?рлі ?дістерге негізделген тапсырмаларды орындау ар?ылы ?орытындылау.
?) Дамытушылы?: ?дебиет теориясынан ал?ан білімдерін арттыру, о?улы?пен ж?мыс, ??гімені композициялы? ??рылысына талдау.
б) Т?рбиелік: К?ркем с?йлеу шеберлігін ?алыптастыру, шы?армашылы? іздемпазды?ын арттыру.
К?рнекіліктер: С?бит М??анов портреті, о?улы?, интерактивтік та?таны пайдалану.
«?мір мектебі» трилогиясы – С?бит М??анов ?мір с?ріп, ?нер ?лемінде алып ?имылмен е?сере е?бек еткен б?кіл бір ?рпа??а т?н б?тін бір ??мырды? к?ркем шежіресі.
Д?уірлік айна деген осы болады.
?з д?уіріні? айнасына айнал?ан суреткер - шын м?ніндегі шыншыл суреткер.
З. ?АБДОЛОВ

Саба?ты? ?дісі: С?ра? – жауап, баяндау, талдау.

Саба?ты? т?рі: ?орытындылау
Саба?ты? ж?ру барысы:

I. ?йымдастыру: О?ушылармен с?лемдесу, т?гендеу, саба??а назарын аудару.

II. ?й ж?мысы: С. М??анов ?мір жолдары, шы?армашылы?ы, Лашын» ??гімесін ?йден т?гел о?ып келу.

Ми?а шабуыл.

а) М.?уезов кім? ?) ?уезовты? "Абай жолы" роман-эпопеясы неше томды? шы?арма ж?не ?ткен саба?та ?ай ?зіндісін о?ыды??
б) ??гіме ?алай басталып еді?
в) ??гіме кейіпкерлері кімдер?
г) Абайды? сырт келбеті ?алай суреттелген?
?) Абайды? сыр?атынан айы?уына не себеп болды?
д) Зере мен ?лжан ??гімелері
е) ??тты ?она? жырлары
ж) Барлас берген бата. Батаны? ?аза? т?рбиесіндегі м?ні
з) ?она?тар?а ризалы? и) С?бит М??анов кім, ?мір с?рген жылдары?
к) С?бит М??ановты? ?андай шы?армаларын білеміз?

С?бит М??ан?лы М??анов (1900 — 1973 жж.)

Д?ниеге келгені: 1900 ж. с?уірді? 26 (1900—04—26) (111 жыл)

Акмола губерниясы, Ресей империясы

?айтыс бол?аны: 1973 ж. с?уірді? 18

Алматы

?лты: ?аза?

С?бит М??ан?лы М??анов (1900–1973) – ?аза?ты? ?йгілі жазушысы, ?о?ам ?айраткері, ?аза? КСР ?ылым академиясыны? академигі. 1936—1937 ж?не 1943—1952 шы?армаларды жаз?ан.

Ту?ан жері ?азіргі Солт?стік ?аза?стан облысыны? Жамбыл ауданында?ы Жаманш?бар деген жер.

Жасынан ел аузында?ы жыр-тол?ауларды, ?исса-дастандарды жаттап, ма?амдап айтып ?йренген. 14–15 жасынан ?ле?-жырды ауызша да, жазып та шы?ара бастады.Ал?аш?ы кітабы «Совет ?кіметі ж?не ?аза? ?йелі» (?ле?дер, ма?алалар, аудармалар) 1924 жылы жары? к?рген. «Бай баласы» (1928), «М?лдір махаббат» (1931), «Теміртас» (1935) романдары ?аза?станда?ы тапты? к?рес м?селелеріне арнал?ан. «Ботаг?з» (1938), «Сырдария» (1947 – 48) романдарында ?аза? хал?ыны? тарихы суреттелген. «?мір мектебі» автобиогр. трилогиясына (1949 – 64) ?аза? КСР Абай атында?ы Мемлекеттік сыйлы?ы берілген. «А??ан ж?лдыз» шы?армасы (1967 – 70) ?аза?ты? а?артушы-?алымы Ш. У?лихановты? ?мірі мен шы?армашылы?ына арнал?ан.

Хронологиялы? кесте

№ жылдар м?ліметтер

1. 1918-1919 Омбыда?ы о?ытушылар курсында о?иды.

2. 1919-1922 ?р т?рлі ?ызметтер ат?арды

3. 1922 Орынборда?ы рабфак?а т?сті

4. 1926 Орынборда?ы рабфакты (факультетті) бітірді

5. 1926 Баспас?з орындарында ?ызмет ат?арды

6. 1928 «Е?бекші ?аза?» газетіні? б?лім басты?ы болды

7. 1936-1937 «?аза? ?дебиеті» газетіні? редакторы,?аза?стан Жазушылар ода?ыны? председателі болды

8. 1937-1941 ?аза?ты? Абай атында?ы педагогикалы? институтында профессор

О?ушылар?а ?йрек, ?аз, дуада? ??старыны? суретін к?рсетіп, сол туралы білетіндерін толы?тыра т?сіп мынадай 3 топ?а б?лемін.

І топ: ?йрек тобы

ІІ топ: ?аз тобы

ІІІ топ: Дуада? тобы

I. ?ай топ к?п біледі?

?р топтан «Лашын» ??гімесіні? мазм?нын с?рау
??гімені б?лімдерге б?лу: “Лашын” ??гімесін бірнеше б?лімдерге б?лу
а) Балтабай аулында (кіріспе есебінде)
?) Балтабайды? А?меті, оны? портреті, атбегілікпен ж?не ??сбегілікпен айналысатынды?ы
б) А?мет лашыныны? сипаты
в) А?метті? лашынды ??с алу?а шы?аратын мезгілдері
г) Лашынны? ?йрек алу т?сілдері
?) Дабыл ?а?уды? м?нісі
д) Лашынны? ?азды ал?ан кездегі амалы
е) Лашын?а ?арсы дуада?ты? к?рсететін ?айраты
ж) ??с салуды? е? д?рыс мезгілі
з) ??старды? та? ата жайылу?а шы?уы
и) ??старды? ?ой?ан ?арауылына к?рінбей, естіртпей бару,
к) Дабылдау, ??старды? айналып ?шуы
?) Лашынды жіберу

II. Кім жылдам?

І топ - М?тіннен Ахметті? портретін тауып о?ы?дар.

ІІ топ - Лашын ??сты суреттеген жерін тауып о?ы?дар.

ІІІ топ - Дабыл аспабы жайлы деректі тауып о?ы?дар.

ÒД?птермен ж?мыс. С?здік ж?мыс

Дабыл-ше?берлеп иген а?аш?а сірестіре керген, кептірген тері

ÒТаным дерек: Дабыл аспабы жайлы
Этнография деп халы?ты? байыр?ы т?рмыс-салтын зерттейтін саланы айтады.
Этнографиялы? б?йым немесе ??рал деп байыр?ы т?рмыс-салтта ?олданыл?ан заттарды айтады. Мысалы: дабыл- этнографиялы? ??рал. ?йткені ертеде халы? оны а?шылы?та ?олдан?ан.

IІІ. Ізденіс І топ. ??гімені ??рылысына талдау

?І. О?и?аны? шешімі

?. О?и?аны? шары?тау шегі

І?. О?и?аны? шиеленісуі

ІІІ. О?и?аны? дамуы

ІІ. О?и?аны? байланысы

І. О?и?аны? басталуы

ÒІІ топ. Та?ырып?а с?йкес ма?ал - м?телдерді? м?нін ашу

1. Саятшылы? сабырлы?а жарасар
2. ??с жаманы - са??ы?ыш,
    Адам жаманы - ?а??ы?ыш
3. Атбегі - атты? т?я?ына ?арар
    ??сбегі - ??сты? ?ия?ына ?арар
4. Саятшыны? с???ары
    Сал?ан жерден іледі
5. ??сбегісі келіссе,
    К?йкентай ??с ?аз алар

ÒІІІ топ. С?зж?мба? шешу. ??СТАР

Ò1. Лашын?а алдырмайтын ?андай ??с? (дуада?)
2. Шы?арманы? авторы кім? (М??анов)
3. Шы?армада ?андай к?сіп т?рі к?рсетілген? (саят)
4. Шы?армада?ы ??сбегі кім? (Ахмет)
5. Лашын?а ?андай ??сты алу ?иын?а со?ады? (?аз)
6. ?андай ??сты алу ?те о?ай? (?йрек)

IV. Ойланайы?.

І топ: Шы?арма тіліне талдау жасау ( те?еу, портрет)

ІІ топ: ??гіме мазм?ны бойынша сурет салу

ІІІ топ: Саятшылы?-?мірді? бір ?ызы?ы (эссе жазу)

Портреттеу
К?к к?зді, шабдан м?ртты, а?с?р, ?ушы? бетті, т?рін байыр?ы орыстан айырып ала алмайтын

ТЕ?ЕУ
Денесіні? бар к?лемі ж?дыры?тай ?ана, біра? ?анат, ??йры?ымен т?тас ал?анда с??гуір ?айы?тай ?п - ?зын к?рінетін, ма?дайы жайпа?тау келген, т?мсы?ы жолбарысты? тырна?ындай иілген, сар?ыттау ?ия?ыны? ?ткірлігі ?старадай, м?лдіреген ?ара - ?аттай ?ап - ?ара к?здері томпайып, сыртына ?арай тепкен, б?тегесі ж?йрік аттай т?стектеу, сира?тары жі?ішке, сар?ылт сауса?тарыны? басына имие біткен с?р?ылт т?я?тарыны? ?штары егелген біздей ?ткір, жаз?ан ?анатыны? ойылы??ырап барып, ?ш жа?ы іп - істік боп кеткен, ??йры?тары сауыс?андай ?зынша, ?арабалармен сапырылысып, т?сін кейде с?рлау ?анатыны? т?сі ?о?ырлау та??арас?р, кейде ?ара ?о?ыр к?рсетіп, ??лпыртып т?ратын.

Бекіту кезе?і

- Біз лашын туралы б?рыннан білеміз бе?
- “Лашын”??гімесі ?алай бастал?ан еді?
- Бал?абайды? Ахметі кім?
-"Атбегі", "??сбегі" дегеніміз кімдер?
- Лашын келбеті ??гімеде ?алай сипатталады?
- Лашынды а??а ?ай мезгілде салады?
- ?йрек алу т?сілі
- Лашынны? т?рлері
- ?азды алу т?сілі
- Дуада? ?андай ??с?
- ??с салуды? ?ызы?ты кезе?і ?андай?
- Ахметті? айласы ?андай?
- Бізді та??алдыр?ан ?уаныш

?орытынды.
Мінеки, балалар, саятшылы?ты?, ?сіресе, ?аза? хал?ыны? тарихында м?дени дамытуда ма?ызы ?те зор болды. Оны біз халы? м?дениеті мен ?дебиетіні? к?рнекті ?айраткерлері Шо?ан, Абайды? жазбаларынан, Біржан сал, А?ан серіні? ке? сахараны шарла?ан ?ндерінен білеміз.
Сонды?тан да хал?ымыз ?ыран ??сы ?лсе, аза т?тып, жо?тау сал?ан. ?ол?а ?йреткен жа?сы ??старын еркелете, баласындай бапта?ан. Оны? ??нын ба?алай білген.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Саба?ты? та?ырыбы: С?бит М??ановты? «Лашын» ??гімесін ?орытындылау 5 сынып"»

Ақпанның он үші, жұма

Сабақтың тақырыбы:

Сәбит Мұқановтың «Лашын» әңгімесін қорытындылау

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Оқушылардың әңгімеден алған білімдерін әр түрлі әдістерге негізделген тапсырмаларды орындау арқылы қорытындылау. ә) Дамытушылық: Әдебиет теориясынан алған білімдерін арттыру, оқулықпен жұмыс, әңгімені композициялық құрылысына талдау. б) Тәрбиелік: Көркем сөйлеу шеберлігін қалыптастыру, шығармашылық іздемпаздығын арттыру. Көрнекіліктер: Сәбит Мұқанов портреті, оқулық, интерактивтік тақтаны пайдалану. «Өмір мектебі» трилогиясы – Сәбит Мұқанов өмір сүріп, өнер әлемінде алып қимылмен еңсере еңбек еткен бүкіл бір ұрпаққа тән бүтін бір ғұмырдың көркем шежіресі. Дәуірлік айна деген осы болады. Өз дәуірінің айнасына айналған суреткер - шын мәніндегі шыншыл суреткер. З. ҚАБДОЛОВ

Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, баяндау, талдау.

Сабақтың түрі: Қорытындылау Сабақтың жүру барысы:

I. Ұйымдастыру: Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу, сабаққа назарын аудару.

II. Үй жұмысы : С. Мұқанов өмір жолдары, шығармашылығы, Лашын» әңгімесін үйден түгел оқып келу.

Миға шабуыл.

а) М.Әуезов кім? ә) Әуезовтың "Абай жолы" роман-эпопеясы неше томдық шығарма және өткен сабақта қай үзіндісін оқыдық? б) Әңгіме қалай басталып еді? в) Әңгіме кейіпкерлері кімдер? г) Абайдың сырт келбеті қалай суреттелген? ғ) Абайдың сырқатынан айығуына не себеп болды? д) Зере мен Ұлжан әңгімелері е) Құтты қонақ жырлары ж) Барлас берген бата. Батаның қазақ тәрбиесіндегі мәні з) Қонақтарға ризалық и) Сәбит Мұқанов кім, өмір сүрген жылдары? к) Сәбит Мұқановтың қандай шығармаларын білеміз?

Хронологиялық кесте

№

жылдар

мәліметтер

1918-1919

Омбыдағы оқытушылар курсында оқиды.

1919-1922

Ә р түрлі қызметтер атқарды

1922

1926

Орынбордағы рабфакқа түсті

Орынбордағы рабфакты (факультетті) бітірді

1926

Баспасөз орындарында қызмет атқарды

1928

«Еңбекші қазақ» газетінің бөлім бастығы болды

1936-1937

«Қазақ әдебиеті» газетінің редакторы,Қазақстан Жазушылар одағының председателі болды

1937-1941

Қазақтың Абай атындағы

педагогикалық институтында

профессор

І топ: Үйрек тобы

ІІ топ: Қаз тобы

ІІІ топ: Дуадақ тобы

I. Қай топ көп біледі?

Әр топтан «Лашын» әңгімесінің мазмұнын сұрау Әңгімені бөлімдерге бөлу: “Лашын” әңгімесін бірнеше бөлімдерге бөлу а) Балтабай аулында (кіріспе есебінде) ә) Балтабайдың Ақметі, оның портреті, атбегілікпен және құсбегілікпен айналысатындығы б) Ақмет лашынының сипаты в) Ақметтің лашынды құс алуға шығаратын мезгілдері г) Лашынның үйрек алу тәсілдері ғ) Дабыл қағудың мәнісі д) Лашынның қазды алған кездегі амалы е) Лашынға қарсы дуадақтың көрсететін қайраты ж) Құс салудың ең дұрыс мезгілі з) Құстардың таң ата жайылуға шығуы и) Құстардың қойған қарауылына көрінбей, естіртпей бару, к) Дабылдау, құстардың айналып ұшуы қ) Лашынды жіберу

II. Кім жылдам?

І топ - Мәтіннен Ахметтің портретін тауып оқыңдар.

ІІ топ - Лашын құсты суреттеген жерін тауып оқыңдар.

ІІІ топ - Дабыл аспабы жайлы деректі тауып оқыңдар.

Дәптермен жұмыс. Сөздік жұмыс

Дабыл -шеңберлеп иген ағашқа сірестіре керген, кептірген тері

Таным дерек: Дабыл аспабы жайлы Этнография деп халықтың байырғы тұрмыс-салтын зерттейтін саланы айтады. Этнографиялық бұйым немесе құрал деп байырғы тұрмыс-салтта қолданылған заттарды айтады. Мысалы: дабыл- этнографиялық құрал. Өйткені ертеде халық оны аңшылықта қолданған.

IІІ. Ізденіс І топ. Әңгімені құрылысына талдау

Әңгіменің сюжеттік-композициялық

құрылысы

ҮІ. Оқиғаның шешімі

Ү. Оқиғаның шарықтау шегі

ІҮ. Оқиғаның шиеленісуі

ІІІ. Оқиғаның дамуы

ІІ. Оқиғаның байланысы

І. Оқиғаның басталуы

Әңгіменің сюжеттік-композициялық

құрылысы

ҮІ. Оқиғаның шешімі

Есте қалған сол бір ерекше күн

Ү. Оқиғаның шарықтау шегі

Сәбит пен Ахметтің

саятшылыққа шығуы

Ахмет лашынының өнері

ІҮ. Оқиғаның шиеленісуі

ІІІ. Оқиғаның дамуы

Ахмет лашынының мүсіні

Құсбегі, Ахмет

ІІ. Оқиғаның байланысы

І. Оқиғаның басталуы

Балтабай аулы

ІІ топ. Тақырыпқа сәйкес мақал - мәтелдердің мәнін ашу 1. Саятшылық сабырлыға жарасар 2. Құс жаманы - саңғығыш, Адам жаманы - қаңғығыш 3. Атбегі - аттың тұяғына қарар Құсбегі - құстың қияғына қарар 4. Саятшының сұңқары Салған жерден іледі 5. Құсбегісі келіссе, Күйкентай құс қаз алар

ІІ топ. Тақырыпқа сәйкес мақал - мәтелдердің мәнін ашу
1. Саятшылық сабырлыға жарасар 2. Құс жаманы - саңғығыш, Адам жаманы - қаңғығыш 3. Атбегі - аттың тұяғына қарар Құсбегі - құстың қияғына қарар 4. Саятшының сұңқары Салған жерден іледі 5. Құсбегісі келіссе, Күйкентай құс қаз алар

ІІІ топ. Сөзжұмбақ шешу.

1. Лашынға алдырмайтын қандай құс? 2. Шығарманың авторы кім? 3. Шығармада қандай кәсіп түрі көрсетілген? 4. Шығармадағы құсбегі кім? 5. Лашынға қандай құсты алу қиынға соғады? 6. Қандай құсты алу өте оңай?

ІІІ топ. Сөзжұмбақ шешу. ҚҰСТАР
1. Лашынға алдырмайтын қандай құс? (дуадақ) 2. Шығарманың авторы кім? (Мұқанов) 3. Шығармада қандай кәсіп түрі көрсетілген? (саят) 4. Шығармадағы құсбегі кім? (Ахмет) 5. Лашынға қандай құсты алу қиынға соғады? (қаз) 6. Қандай құсты алу өте оңай? (үйрек)

IV. Ойланайық.

І топ: Шығарма тіліне талдау жасау ( теңеу, портрет)
ІІ топ: Әңгіме мазмұны бойынша сурет салу
ІІІ топ: Саятшылық-өмірдің бір қызығы (эссе жазу)

Портреттеу Көк көзді, шабдан мұртты, ақсұр, қушық бетті, түрін байырғы орыстан айырып ала алмайтын
ТЕҢЕУ Денесінің бар көлемі жұдырықтай ғана, бірақ қанат, құйрығымен тұтас алғанда сүңгуір қайықтай ұп - ұзын көрінетін, маңдайы жайпақтау келген, тұмсығы жолбарыстың тырнағындай иілген, сарғыттау қияғының өткірлігі ұстарадай, мөлдіреген қара - қаттай қап - қара көздері томпайып, сыртына қарай тепкен, бөтегесі жүйрік аттай төстектеу, сирақтары жіңішке, сарғылт саусақтарының басына имие біткен сұрғылт тұяқтарының ұштары егелген біздей өткір, жазған қанатының ойылыңқырап барып, ұш жағы іп - істік боп кеткен, құйрықтары сауысқандай ұзынша, қарабалармен сапырылысып, түсін кейде сұрлау қанатының түсі қоңырлау таңқарасұр, кейде қара қоңыр көрсетіп, құлпыртып тұратын...

Бекіту кезеңі

- Біз лашын туралы бұрыннан білеміз бе? - “Лашын”әңгімесі қалай басталған еді? - Балғабайдың Ахметі кім? -"Атбегі", "Құсбегі" дегеніміз кімдер? - Лашын келбеті әңгімеде қалай сипатталады? - Лашынды аңға қай мезгілде салады? - Үйрек алу тәсілі - Лашынның түрлері - Қазды алу тәсілі - Дуадақ қандай құс? - Құс салудың қызықты кезеңі қандай? - Ахметтің айласы қандай? - Бізді таңқалдырған қуаныш

Қорытынды. Мінеки, балалар, саятшылықтың, әсіресе, қазақ халқының тарихында мәдени дамытуда маңызы өте зор болды. Оны біз халық мәдениеті мен әдебиетінің көрнекті қайраткерлері Шоқан, Абайдың жазбаларынан, Біржан сал, Ақан серінің кең сахараны шарлаған әндерінен білеміз. Сондықтан да халқымыз қыран құсы өлсе, аза тұтып, жоқтау салған. Қолға үйреткен жақсы құстарын еркелете, баласындай баптаған. Оның құнын бағалай білген.

Үйге тапсырма:

1. Мәтінді оқып, толықтай мазмұндау. 2. Құстар жөнінде мақал – мәтел, тыйым сөздер жазып келу. 3. Құстар суретін салу.

Бағалау.

Сабақ аяқталды

«Өмір мектебі» трилогиясы – Сәбит Мұқанов өмір сүріп, өнер әлемінде алып қимылмен еңсере еңбек еткен бүкіл бір ұрпаққа тән бүтін бір ғұмырдың көркем шежіресі. Дәуірлік айна деген осы болады. Өз дәуірінің айнасына айналған суреткер - шын мәніндегі шыншыл суреткер.

З. ҚАБДОЛОВ

Сәбит Мұқанов (1900-1973)

Хронологиялық кесте

№

жылдар

мәліметтер

1918-1919

1919-1922

Омбыдағы оқытушылар курсында оқиды.

Ә р түрлі қызметтер атқарды

1922

1926

Орынбордағы рабфакқа түсті

Орынбордағы рабфакты бітірді

1926

1928

Баспасөз орындарында қызмет атқарды

«Еңбекші қазақ» газетінің бөлім бастығы болды

1936-1937

1937-1941

«Қазақ әдебиеті» газетінің редакторы,Қазақстан Жазушылар одағының председателі болды

Қазақтың Абай атындағы

педагогикалық институтында

профессор

“ Сұлушаш”

шығармалары

“ Балуан Шолақ”

“ Адасқандар”

Лашын ( лат. Falco peregrinus ) – сұңқар тұқымдасына жататын жыртқыш құс. Қазақстанда Іле алабының төменгі ағысында, Ертіс – Есіл өзендері алабында, Алакөл , Қызылтұз , Зайсан көлдері маңындағы адырларда, Алтай , Алатау , Тарбағатай тауларының бөктерлерінде кездеседі. Қанаты ұзын, үшкір, үстіңгі беті сұр, астыңғы жағы ақшылдау келген, көлденең қара жолақты. Көзінің астында ұзынша қос қара «мұртшасы» (қауырсыны) болады. Денесінің ұзындығы 40 – 50 см, қанаттары жайылғанда 90 – 110 см. Шәулісі ұябасарынан кішірек. Шәулісінің салм. 500 – 800 г, ал ұябасарынікі – 540 – 1090 г. Аяқтары қысқа, тырнақтары майысқан, өткір. Сағатына 300 км жылдамдықпен ұшады. Лашын жартас, құздағы қолайлы қуысқа , қияда өскен ағаш басына ұя салады. Кейде өзге құстардың ұясын да иемденеді. Ұясына 2 – 4 (көбінесе 3) жұмыртқа (секпілді, қызғыш) салады. Оны ұябасары 28 – 32 күндей басады. Балапандар бір жарым айда ұядан ұшады. Негізгі қорегін ( торғай , қарға , кептер , шіл , кекілік , үйрек, т.б.) ұшып жүріп аулайды. Лашын Қазақстанның «Қызыл кітабына »

Лашын ( лат. Falco peregrinus ) – сұңқар тұқымдасына жататын жыртқыш құс. Қазақстанда Іле алабының төменгі ағысында, Ертіс – Есіл өзендері алабында, Алакөл , Қызылтұз , Зайсан көлдері маңындағы адырларда, Алтай , Алатау , Тарбағатай тауларының бөктерлерінде кездеседі. Қанаты ұзын, үшкір, үстіңгі беті сұр, астыңғы жағы ақшылдау келген, көлденең қара жолақты. Көзінің астында ұзынша қос қара «мұртшасы» (қауырсыны) болады. Денесінің ұзындығы 40 – 50 см, қанаттары жайылғанда 90 – 110 см. Шәулісі ұябасарынан кішірек. Шәулісінің салм. 500 – 800 г, ал ұябасарынікі – 540 – 1090 г. Аяқтары қысқа, тырнақтары майысқан, өткір. Сағатына 300 км жылдамдықпен ұшады. Лашын жартас, құздағы қолайлы қуысқа , қияда өскен ағаш басына ұя салады. Кейде өзге құстардың ұясын да иемденеді. Ұясына 2 – 4 (көбінесе 3) жұмыртқа (секпілді, қызғыш) салады. Оны ұябасары 28 – 32 күндей басады. Балапандар бір жарым айда ұядан ұшады. Негізгі қорегін ( торғай , қарға , кептер , шіл , кекілік , үйрек, т.б.) ұшып жүріп аулайды. Лашын Қазақстанның «Қызыл кітабына » енгізілген.