Саба?ты? та?ырыбы:
С?бит М??ановты? «Лашын» ??гімесін ?орытындылау Саба?ты? ма?саты: а) Білімділік: О?ушыларды? ??гімеден ал?ан білімдерін ?р т?рлі ?дістерге негізделген тапсырмаларды орындау ар?ылы ?орытындылау.
?) Дамытушылы?: ?дебиет теориясынан ал?ан білімдерін арттыру, о?улы?пен ж?мыс, ??гімені композициялы? ??рылысына талдау.
б) Т?рбиелік: К?ркем с?йлеу шеберлігін ?алыптастыру, шы?армашылы? іздемпазды?ын арттыру.
К?рнекіліктер: С?бит М??анов портреті, о?улы?, интерактивтік та?таны пайдалану.
«?мір мектебі» трилогиясы – С?бит М??анов ?мір с?ріп, ?нер ?лемінде алып ?имылмен е?сере е?бек еткен б?кіл бір ?рпа??а т?н б?тін бір ??мырды? к?ркем шежіресі.
Д?уірлік айна деген осы болады.
?з д?уіріні? айнасына айнал?ан суреткер - шын м?ніндегі шыншыл суреткер.
З. ?АБДОЛОВ
Саба?ты? ?дісі: С?ра? – жауап, баяндау, талдау.
Саба?ты? т?рі: ?орытындылау
Саба?ты? ж?ру барысы:
I. ?йымдастыру: О?ушылармен с?лемдесу, т?гендеу, саба??а назарын аудару.
II. ?й ж?мысы: С. М??анов ?мір жолдары, шы?армашылы?ы, Лашын» ??гімесін ?йден т?гел о?ып келу.
Ми?а шабуыл.
а) М.?уезов кім? ?) ?уезовты? "Абай жолы" роман-эпопеясы неше томды? шы?арма ж?не ?ткен саба?та ?ай ?зіндісін о?ыды??
б) ??гіме ?алай басталып еді?
в) ??гіме кейіпкерлері кімдер?
г) Абайды? сырт келбеті ?алай суреттелген?
?) Абайды? сыр?атынан айы?уына не себеп болды?
д) Зере мен ?лжан ??гімелері
е) ??тты ?она? жырлары
ж) Барлас берген бата. Батаны? ?аза? т?рбиесіндегі м?ні
з) ?она?тар?а ризалы? и) С?бит М??анов кім, ?мір с?рген жылдары?
к) С?бит М??ановты? ?андай шы?армаларын білеміз?
С?бит М??ан?лы М??анов (1900 — 1973 жж.)
Д?ниеге келгені: 1900 ж. с?уірді? 26 (1900—04—26) (111 жыл)
Акмола губерниясы, Ресей империясы
?айтыс бол?аны: 1973 ж. с?уірді? 18
Алматы
?лты: ?аза?
С?бит М??ан?лы М??анов (1900–1973) – ?аза?ты? ?йгілі жазушысы, ?о?ам ?айраткері, ?аза? КСР ?ылым академиясыны? академигі. 1936—1937 ж?не 1943—1952 шы?армаларды жаз?ан.
Ту?ан жері ?азіргі Солт?стік ?аза?стан облысыны? Жамбыл ауданында?ы Жаманш?бар деген жер.
Жасынан ел аузында?ы жыр-тол?ауларды, ?исса-дастандарды жаттап, ма?амдап айтып ?йренген. 14–15 жасынан ?ле?-жырды ауызша да, жазып та шы?ара бастады.Ал?аш?ы кітабы «Совет ?кіметі ж?не ?аза? ?йелі» (?ле?дер, ма?алалар, аудармалар) 1924 жылы жары? к?рген. «Бай баласы» (1928), «М?лдір махаббат» (1931), «Теміртас» (1935) романдары ?аза?станда?ы тапты? к?рес м?селелеріне арнал?ан. «Ботаг?з» (1938), «Сырдария» (1947 – 48) романдарында ?аза? хал?ыны? тарихы суреттелген. «?мір мектебі» автобиогр. трилогиясына (1949 – 64) ?аза? КСР Абай атында?ы Мемлекеттік сыйлы?ы берілген. «А??ан ж?лдыз» шы?армасы (1967 – 70) ?аза?ты? а?артушы-?алымы Ш. У?лихановты? ?мірі мен шы?армашылы?ына арнал?ан.
Хронологиялы? кесте
№ жылдар м?ліметтер
1. 1918-1919 Омбыда?ы о?ытушылар курсында о?иды.
2. 1919-1922 ?р т?рлі ?ызметтер ат?арды
3. 1922 Орынборда?ы рабфак?а т?сті
4. 1926 Орынборда?ы рабфакты (факультетті) бітірді
5. 1926 Баспас?з орындарында ?ызмет ат?арды
6. 1928 «Е?бекші ?аза?» газетіні? б?лім басты?ы болды
7. 1936-1937 «?аза? ?дебиеті» газетіні? редакторы,?аза?стан Жазушылар ода?ыны? председателі болды
8. 1937-1941 ?аза?ты? Абай атында?ы педагогикалы? институтында профессор
О?ушылар?а ?йрек, ?аз, дуада? ??старыны? суретін к?рсетіп, сол туралы білетіндерін толы?тыра т?сіп мынадай 3 топ?а б?лемін.
І топ: ?йрек тобы
ІІ топ: ?аз тобы
ІІІ топ: Дуада? тобы
I. ?ай топ к?п біледі?
?р топтан «Лашын» ??гімесіні? мазм?нын с?рау
??гімені б?лімдерге б?лу: “Лашын” ??гімесін бірнеше б?лімдерге б?лу
а) Балтабай аулында (кіріспе есебінде)
?) Балтабайды? А?меті, оны? портреті, атбегілікпен ж?не ??сбегілікпен айналысатынды?ы
б) А?мет лашыныны? сипаты
в) А?метті? лашынды ??с алу?а шы?аратын мезгілдері
г) Лашынны? ?йрек алу т?сілдері
?) Дабыл ?а?уды? м?нісі
д) Лашынны? ?азды ал?ан кездегі амалы
е) Лашын?а ?арсы дуада?ты? к?рсететін ?айраты
ж) ??с салуды? е? д?рыс мезгілі
з) ??старды? та? ата жайылу?а шы?уы
и) ??старды? ?ой?ан ?арауылына к?рінбей, естіртпей бару,
к) Дабылдау, ??старды? айналып ?шуы
?) Лашынды жіберу
II. Кім жылдам?
І топ - М?тіннен Ахметті? портретін тауып о?ы?дар.
ІІ топ - Лашын ??сты суреттеген жерін тауып о?ы?дар.
ІІІ топ - Дабыл аспабы жайлы деректі тауып о?ы?дар.
ÒД?птермен ж?мыс. С?здік ж?мыс
Дабыл-ше?берлеп иген а?аш?а сірестіре керген, кептірген тері
ÒТаным дерек: Дабыл аспабы жайлы
Этнография деп халы?ты? байыр?ы т?рмыс-салтын зерттейтін саланы айтады.
Этнографиялы? б?йым немесе ??рал деп байыр?ы т?рмыс-салтта ?олданыл?ан заттарды айтады. Мысалы: дабыл- этнографиялы? ??рал. ?йткені ертеде халы? оны а?шылы?та ?олдан?ан.
IІІ. Ізденіс І топ. ??гімені ??рылысына талдау
?І. О?и?аны? шешімі
?. О?и?аны? шары?тау шегі
І?. О?и?аны? шиеленісуі
ІІІ. О?и?аны? дамуы
ІІ. О?и?аны? байланысы
І. О?и?аны? басталуы
ÒІІ топ. Та?ырып?а с?йкес ма?ал - м?телдерді? м?нін ашу
1. Саятшылы? сабырлы?а жарасар
2. ??с жаманы - са??ы?ыш,
Адам жаманы - ?а??ы?ыш
3. Атбегі - атты? т?я?ына ?арар
??сбегі - ??сты? ?ия?ына ?арар
4. Саятшыны? с???ары
Сал?ан жерден іледі
5. ??сбегісі келіссе,
К?йкентай ??с ?аз алар
ÒІІІ топ. С?зж?мба? шешу. ??СТАР
Ò1. Лашын?а алдырмайтын ?андай ??с? (дуада?)
2. Шы?арманы? авторы кім? (М??анов)
3. Шы?армада ?андай к?сіп т?рі к?рсетілген? (саят)
4. Шы?армада?ы ??сбегі кім? (Ахмет)
5. Лашын?а ?андай ??сты алу ?иын?а со?ады? (?аз)
6. ?андай ??сты алу ?те о?ай? (?йрек)
IV. Ойланайы?.
І топ: Шы?арма тіліне талдау жасау ( те?еу, портрет)
ІІ топ: ??гіме мазм?ны бойынша сурет салу
ІІІ топ: Саятшылы?-?мірді? бір ?ызы?ы (эссе жазу)
Портреттеу
К?к к?зді, шабдан м?ртты, а?с?р, ?ушы? бетті, т?рін байыр?ы орыстан айырып ала алмайтын
ТЕ?ЕУ
Денесіні? бар к?лемі ж?дыры?тай ?ана, біра? ?анат, ??йры?ымен т?тас ал?анда с??гуір ?айы?тай ?п - ?зын к?рінетін, ма?дайы жайпа?тау келген, т?мсы?ы жолбарысты? тырна?ындай иілген, сар?ыттау ?ия?ыны? ?ткірлігі ?старадай, м?лдіреген ?ара - ?аттай ?ап - ?ара к?здері томпайып, сыртына ?арай тепкен, б?тегесі ж?йрік аттай т?стектеу, сира?тары жі?ішке, сар?ылт сауса?тарыны? басына имие біткен с?р?ылт т?я?тарыны? ?штары егелген біздей ?ткір, жаз?ан ?анатыны? ойылы??ырап барып, ?ш жа?ы іп - істік боп кеткен, ??йры?тары сауыс?андай ?зынша, ?арабалармен сапырылысып, т?сін кейде с?рлау ?анатыны? т?сі ?о?ырлау та??арас?р, кейде ?ара ?о?ыр к?рсетіп, ??лпыртып т?ратын.
Бекіту кезе?і
- Біз лашын туралы б?рыннан білеміз бе?
- “Лашын”??гімесі ?алай бастал?ан еді?
- Бал?абайды? Ахметі кім?
-"Атбегі", "??сбегі" дегеніміз кімдер?
- Лашын келбеті ??гімеде ?алай сипатталады?
- Лашынды а??а ?ай мезгілде салады?
- ?йрек алу т?сілі
- Лашынны? т?рлері
- ?азды алу т?сілі
- Дуада? ?андай ??с?
- ??с салуды? ?ызы?ты кезе?і ?андай?
- Ахметті? айласы ?андай?
- Бізді та??алдыр?ан ?уаныш
?орытынды.
Мінеки, балалар, саятшылы?ты?, ?сіресе, ?аза? хал?ыны? тарихында м?дени дамытуда ма?ызы ?те зор болды. Оны біз халы? м?дениеті мен ?дебиетіні? к?рнекті ?айраткерлері Шо?ан, Абайды? жазбаларынан, Біржан сал, А?ан серіні? ке? сахараны шарла?ан ?ндерінен білеміз.
Сонды?тан да хал?ымыз ?ыран ??сы ?лсе, аза т?тып, жо?тау сал?ан. ?ол?а ?йреткен жа?сы ??старын еркелете, баласындай бапта?ан. Оны? ??нын ба?алай білген.
