Саба?ты? атауы
Та?ырыбы: Нысанбай жырауды? «Кенесары – Наурызбай» дастаны
Сілтеме
9сынып о?улы?ы, авторы : Саба? жоспары ,слайдтар
Жалпы ма?саты
?лт-азатты? ?оз?алысыны? жыршысы Нысанбай Жаман??л?лыны? дастанымен таныстыра отырып, дастан мен Кенесары бейнесіне т?рлі к?з?араста ба?а беру ар?ылы саба? ма?сатына жету
Міндеттер
ізденіс ар?ылы логикалы? ойлау ?абілетін, танымды? белсенділігін арттыру, шешен с?йлеуін шы?дау, ?ылыми е?бектер мен дерек к?здерін салыстыра отырып ?з пікірлерін орта?а салу?а да?дыландыру
К?тілетін н?тиже
-Нысанбай жырау, Кенесары, Наурызбай батырлар, тарихи дастан туралы м?лімет алады.
-?з беттерімен білім алу?а талаптанады, тапсырмаларды ?зі орындау?а м?мкіндік алады.
Саба?ты? типі: талдау – жина?тау саба?ы
Саба?ты? ?дісі: хабарлама, ?ылыми, ?осымша материалдармен ?зіндік ж?мыс, пікір ?ор?ау, проблемалы? с?ра?тар ?оя отырып іздендіру, болжам жасау, оны д?лелдеу, жина?тау, салыстыру, талдау.
Саба? жабды?ы: интерактивті та?та, ?осымша материалдар, сызба, слайд, бейнефильм, технологиялы? карталар.
Алдын ала берілген тапсырмалар:
1 - топ: «тарихшылар»
Тапсырмасы: «Кенесары –Наурызбай к?терілісі, Кенесарыны? тарихи бейнесі
?абулдиевті? «?аза?стан тарихы» о?улы?ы, 8 – сынып (1837-1847 жыл?ы ?лт-азатты? к?теріліс)
2 – топ: «?дебиетшілер»
Тапсырмасы: Нысанбай кім? ?андай шы?армасы бар, зерттелуі, баспа бетінде жариялануы жайлы м?лімет дайындау.
Пазылбек Бейсенбаевты? «Кенесары – Наурызбайды» жырла?ан Нысанбай жырау жырда?ы о?и?аларды? ку?сі бол?ан» ма?аласы. «А?ыз адам» журналы, №21, ?араша, 2011 жыл
Б.С?рсенбинаны? «Кенесары – Наурызбай – тарихи жыр» ма?аласы
3 – топ: «?нер танушылар»
Тапсырмасы: Кенесары бейнесі ?дебиет пен ?нер туындыларында.
М.?уезовті? «Хан Кене» трагедиясын о?у. (т?ртінші, бесінші перде)
І.Есенберлинні? «?а?ар» романынан «Б?ліншілік эпилогі» б?лімін о?у.
Ι. ?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды? назарын саба??а аудару.
Саба?ты? негізгі мазм?ны, элементі
?діс-т?сілдер, о?у формалары
О?у жабды?ы, ?осымша материал
дар
Ι. Ой тастау: Кенесары – Наурызбай к?терілісі ж?нінде бейнефильмді тамашалау, Нысанбайды? жо?тауын ты?дау.
Саба?ты? та?ырыбын ашып, ма?сатымен таныстыру:
- Бейнефильмде 1837-1847 жылдар аралы?ында бол?ан Кенесары ханны? патшаны? отарлау саясатына ?арсы к?терілісі ж?нінде айтылды. Кенесары хан баста?ан ?лт-азатты? к?терілісіне бастан-ая? ?атысып, барлы? о?и?аларды ?зі к?рген Нысанбай жырауды? Кенесары мен Наурызбайды жо?тауын ты?дады?. Нысанбай жырау осы тарихи о?и?а ж?нінде «Кенесары – Наурызбай» дастанын жаз?ан. Б?гін осы дастанны? ерекшелігін, ??ндылы?ын тал?ылау ма?сатында ?ылыми ке?есте бас ?осып отырмыз. Ке?есте тарихшы, ?дебиетші, ?нер танушы ?алымдар ?з пікірлерін орта?а салма?, олай болса, ке?есімізді бастаймыз.
С?ра? – жауап, пікірлесу
«Кенесары к?терілісі ?ыр?ыз жерінде» Марат ?аниевты? бейне-
фильмі,
?нтаспада Нысанбай жырауды? Кенесары
мен Наурызбай
ды жо?тауы
ΙΙ. Проблемалы? сипатта?ы с?ра?
Ке?есті ж?ргізуші:
- ??рметті ке?еске ?атысушылар, дастанны? тарихи негізі туралы ?андай д?лелді пікір айтар еді?іздер?
- «Тарихшылар» Кенесары – Наурызбай к?терілісі туралы м?лімет береді.
?ашан ?
?айда?
?андай о?и?а?
1837 ж. ?араша
А?тау?а
шабуыл
1838 ж. 26 мамыр
А?мола?а
шабуыл
1843 ж. 27 маусым
К?терілісті басу?а
Лебедев отряды жіберілді
1845 ж. с?уір
Кенесары аулына
елшілер кірді
1847ж.
?ыр?ыз жеріне
Кенесары ?скері басып кірді
К?терілісшілер ?ыр?ыз жерінде
… (сол жердегі к?терілісті? барысы бойынша т?сінік беру)
Б2 ба?ытын басшылы??а алу.
- «?дебиетшілер» Нысанбай жырау мен оны? дастаны ж?ніндегі деректермен таныстырады.
Нысанбай жырауды? ?мірі мен шы?армашылы?ы.
?мір с?рген кезе?і мен ортасы
Ат?ар?ан ?ызметі
шы?армалары
Дастанны? жанрлы? ерекшелігін, поэтикалы? тілін талдау.
Жырды? жанрлы? ерекшелігі, поэтикалы? тілі
Д?лелдеме
- Тарихи жыр
2. Тарихи-реалистік сипатта?ы жыр
3. Батырлы? эпос ?лгісінде жырлан?ан
4. Эпикалы? о?и?а?а лирикалы? сипат берген
5.Батырларды психологиялы? жа?ынан ай?ын айшы?та?ан
«Нысанбайды? б?л поэмасыны? бір зор ?асиеті – эпикалы? о?и?а?а а?ын лирика д?нін тамаша еге білген. Поэмада о?ушыны? жан ж?йесін босататын, ойын тербететін лирикалы? мотивтер к?п. Б?л поэмамен Нысанбай XIX ?асырда?ы ?аза? а?ындарыны? арасында т?рден орын алады.»
С?бит М??анов «Кенесары, Наурызбай туралы» ,1991 жыл
Б1, Б3, Б5 ба?ыттарын басшылы??а алу.
О?ушы хабарламасы
О?ушы хабарламасы
Слайд, кесте, карта, суреттер
Слайд, кесте
Тарихшылар мен ?дебиетшілерді? пікірін ты?да?аннан кейін, дастанны? тарихи негізділігі, к?терген басты м?селелерін ашу ма?сатында ке?ес бас?арушысы проблемалы? с?ра?тар ?ояды.
1.Дастан неге «Кенесары – Наурызбай» деп атал?ан? («?ыр?ызда?ы ?ыр?ын», «?аза?ты? со??ы ханы», «К?терілісті? к?йреуі» емес ...)
2.Осы дастанды жырлауда?ы а?ынны? басты ма?саты не деп ойлайсы??
3.Кенесарыны? ?ыр?ыз?а ?арсы со?ысына авторды? к?з?арасы ?андай?
Тарихи м?лімет
Орта? м?лімет
Дастанны? ?згешелігі
(ке?ес м?шелері тарихшылар мен ?дебиетшілерді? хабарламаларын ты?дай отырып, кестені толтырады, с?ра?тар ?ойыл?анда ?зіні? т?йінді шешімін айтады.)
Ке?есті ж?ргізушіні? ?орытынды с?зі: «Кенесары– Наурызбай» - тарихи жыр.
Алайда ?дебиет – тарих емес, тарихи к?ресті?, о?и?аларды? с?улесі ?ана. Сонды?тан тарихи м?ліметтерді алып, сонымен т?п-тура шы?уын талап етуге болмайды. Кейде д?л келсе, кейде тарихи шынды?тан ауыт?ып жатуы м?мкін. Олай болуы за?ды.
Т?йінді ой: «Нысанбай жырында о?ушыны? к?з алдында а?ып отыр?ан ?андай ?ызулы, жанды шынды? бар. Барлы? с?зінде сол жоры?ты? ?уанышы мен ?ай?ысы кеше ?ана к?з алдынан ?ткізген, к?зі к?ргенні? жа?алы?ы бар. К?п ?олмен бірге кешегі тары??ан ?ай?ы, м??, арманы бар. ?зі – сол о?и?аны? адамы.»
М?хтар ?уезов «?дебиет тарихы», 1927 жыл
а) проблема-
лы? сипатта?ы с?ра?
?) о?ушыны? салыстыру ж?мысы мен хабарламасы
б) ??гіме – лекция
Кесте
ΙΙΙ. Ке?есті бас?арушыны? проблемалы баяндауы: дастанда Кенесары бейнесі, к?бінесе тіке, тура суреттелмей, ?асында?ы батырлар ерлігін, тап?ырлы?ын к?рсете отырып сомдалады. А?ын дастанда со?ыс барысын баяндай отырып, Наурызбайды? батырлы?ын, ?айратын айры?ша сипаттайды.
- Сонда дастанны? басты кейіпкері кім?
«?дебиетшілер» дастаннан д?лелді мысалдар келтіреді.
Дастанда?ы кейіпкерлер
Лирикалы? кейіпкер Нысанбай
Кенесары
Наурызбай
Тарихшылар: «Кенесары ?асым?лы – аса к?рнекті мемлекет ?айраткері, ?лт-азатты? ?оз?алысыны? ?олбасшысы» деген та?ырыпта ой ?осады.
Б2 ба?ытын басшылы??а алу.
?нер танушылар: «Кенесары бейнесі ?дебиет пен ?нер туындыларында» та?ырыбында зерттеулеріні? н?тижесімен таныстырады.
№
Кенесары мен Наурызбай ?дебиет пен ?нер туындыларында
Шы?армаларда?ы Кенесары бейнесі
?лылар ?ндестігі.
Нысанбай жыры мен ?уезов пьесасы бір та?ырып?а жазыл?ан шы?арма …
Б6, Б7 ба?ыттарын басшылы??а алу.
Осы ж?мыстарды? ?орытындысы ретінде ке?еске ?атысушылар интервью – с?хбат?а жауап береді.
Б8 ба?ытты басшылы??а алу.
№
с?ра?тары
О?ушыны? жауабы
1.
2.
3.
4.
Бір о?и?аны суреттеген ?ш шы?армада?ы Кенесарыны? бейнесі ?андай?
Дастан мен трагедияда?ы Наурызбай бейнесін сомдауда?ы айырмашылы? неде?
Дастанны? басты кейіпкерлері кімдер?
?лт-азатты? к?терілісін жырла?ан жырау мен жаз?ан жазушылар неге Кенесары мен Наурызбайды басты кейіпкер ретінде ал?ан?
Б?л шы?арма бізге несімен ??нды?
Т?йінді ой: «Кенесарыны? ?ай?ы - ?кінішімен біткен жоры?ы ?аза? баласыны? барлы?ына да ?адірлі, ?асиетті ??гімедей болып к?п жайыл?ан. Б?л жырды? к?п жайылуына екінші бір себеп бол?ан н?рсе – Кенесары ісіні? ?зге батырларды? ісінен ?лде?айда ірі, ?лде?айда к?лемді о?и?а бол?анды?тан туады.»
М?хтар ?уезов «?дебиет тарихы», 1927 жыл
а)Проблемалы баяндау
?) проблема
лы? сипатта?ы с?ра?
б) о?ушы хабарламасы
в) интервью – с?хбат
г) салыстыру
Кесте, слайд,
суреттер
Саба?ты ?орытындылау.
Ке?есті ж?ргізуші: ?р топ жоба-болжам бойынша ж?мыс жасады, ?ор?ады. ?ылыми ке?ес алдына ?ойыл?ан проблемалы с?ра?тарды? жауабын іздеу барысында ма?сатына жетті. ?орытындылай келсек, М.?уезов «Кенесары – Наурызбай» жоры?ы туралы кейінгі талай а?ын талай т?рлі ?ле? шы?арса да, д?л Нысанбай жеткен ?ріске жеткен емес» деген еді.
Хан Кенені? ?алдыр?ан іздері – шай?ас бол?ан жерлер, жер атаулары, жырлар. Сондай жырды? біреуі - Нысанбай жырауды? «Кенесары – Наурызбай» тарихи дастаны. Б?л – тарихи таным т?р?ысынан да, к?ркемдік т?р?ыдан да ??нды туынды.
Т?йінді пікірді шы?ару
Жоба – болжам кестесі
Ба?алау. Топ басшыларыны? ба?асына м??алім сыни к?збен ?арай отырып ?орытынды ба?асын шы?арады.
№
аты- ж?
ні
с?ра?тар
О?ушыны? ойын жеткізуі
1
2
3
Ой ж?йе.
На?ты.
Ай?ын, таза.
Ба?алау пара?ы
?йге тапсырма. «Жырау с?зі – тарих шежіресі» та?ырыбында ойтол?ау жазу.
