1. Білімділік: жазушы жайлы білетін м?ліметтерді ты?дай отырып жа?а ма?л?маттар алуына жа?дай жасау, «?араш-?араш о?и?асы» ??гімесіні? та?ырыбы мен идеясын ашу.
?зім шолу ретінде жазушыны? ?скен ортасы, балалы? ша?ы, білім алу жолы, ?деби ж?не ?о?амды? ?ызметіні? ал?аш?ы кезе?і т.б. Сондай ?су, іздену, кемелдену ша?ын ??гіме ?зегіне айналдырып баяндаймын. (Жазушы ?міріне арнал?ан хронологиялы? кестені пайдалану).
Н.Погодин: «?уезов ?аза?стан ?шін екінші Абай, біз ?шін Шы?ысты? Шолоховы еді».
М.?уезовті «Екінші Абай» деуде де белгілі ма?ына бар. Абай-?лы реалист а?ын. Ол ?з заманыны? ?мір шынды?ын суреттеп, хал?ыны? м??-м?ддесін жырла?ан биік поэзия жасады. М.?уезов болса, ол да сол заманны? ?мір шынды?ын т?тас ?амтып, халы? ?міріні? ойы мен ?ырын ?опара суреттеген к?ркем прозаны?, ке? ма?ынасында, на?ыз поэзияны? жа?а шы?ын жасады. Абай сыншылды? реализм т?р?ысынан ?з заманыны? ?леуметтік міндерін сынай, шеней суреттесе, М.?уезов те реализм т?р?ысынан сол міндерді ту?ыз?ан себептер мен за?дылы?тарды ж?не олардан арылу жолдарын ашып суреттеді. Абайды? эстетикалы? м?раты-ту?ан хал?ыны? алдан к?ткен арманына сайса, М.?уезовті? де эстетикалы? м?раты-ту?ан хал?ыны? алда?ы заманда орындал?ан арманына саяды. Абай геройлары – М.?уезовті? де геройлары – ал Абай ?з шы?армашылы?ыны? ол-эпикалы? геройы.
4-о?ушы: Араб еліні? ?йгілі а?ыны ?бу-Хамисиденні? «Жары? ж?лдыз» атты ?ле?і.
Б?л д?ниелерді? б?рі ??нды, к?пшілігін о?ушылар жат?а біледі.
О?ушыларды? ?р?айсысы ?зі пікір-т?жырым жасайды. Орта? пікірлер:
«М.?уезов м?раларыны? м??гілігін танып, к?ркем ой алыбын к?з алдымызда елестетеміз», ?арапайым а?аны? жан д?ниесін таныды?.
А?ындармен бірге біз де ересек талант иесіне с?йсінеміз. М?хтар деген атты? бізге соншама ысты?, ?аза? еліні? ма?танышына айнал?ан есімге ??рметпен ?араймыз.
«?аза? ?дебиетіні? д?ниеж?зілік арена?а шы?уы М.?уезов шы?армаларыны? ар?асы екенін толы? т?сініп білдік» т.б.
«?аза? тіліні? ??дыретті к?ші мен барша с?лулы?ын танытып берді» т.б.
Слайд ар?ылы интерактивті та?тадан жазушыны? ?скен ортасы, білім ал?ан жері, іздену, ?су жолына шолу жасалады.
1. ?кесі Омархан, атасы ?уез – бала т?рбиесіне сал?ырт ?арамайтын, сауатты, сарабдал адамдар бол?ан.
Абаймен ауылдары іргелес бол?ан. Осыны? ?зі М?хтарды? б?кіл ?мірінде шешуші р?л ат?ар?ан. Бала М?хтарды? ал?аш?ы сауаты ?уез атасы ?сын?ан М?рсейіт ?олжазбасында?ы Абай ?лендерімен ашыл?ан екен.
2. 11 жасында ?кесі ?айтыс болады да, М?хтар Семейдегі немере а?асы ?асымбекті? т?рбиесіне к?шеді. 5 жылды? орыс гимназиясына т?седі.
3. 1914 жылы м??алімдер даярлайтын семинария?а т?седі. Орыс тілінен саба? берген Василий Попов б?л туралы былай депті: «Алдын?ы партада отыратын 18 жасар сыпайы, с?лу жас ?аза?ты? денесі сыптай т?зу, киімі тап-таза, ?ою шашы ?ап-?ара, ?о?ыр?ай ж?зі байсалды, ма??аз, к?зінде а?ыл т?нып т?р. ?адір-?асиеті ?з ортасынан ?згеше б?лек осы жігіт орысша?а ?те – м?те жетік, ал эрудициясына б?ріміз та? ?алатынбыз. »
4. 1922 жылы Ташкент мемлекеттік университетіне т?седі.
5. Бір жылдан со? Ленинград?а ауысып, 1928 жылы сонда?ы университетті? филология факультетін бітіреді.
6. 1930 жылы Ташкенттегі Орта Азия университетіні? аспирантурасын бітіріп шы?ады.
?уезовті? ?те талантты болуы да осы мол біліміні? н?тижесі екенінде с?з жо?. М?хтар ?уезов ?деби-шы?армашылы? е?бекпен ерте айналыс?ан. О?ан ?рине, тума ?абілеті, ?мірлік т?жірибесі, мол білімі ?сер еткен.
М. ?уезовті? шы?армалары: (интерактивті та?тадан слайд ар?ылы)
1. «Абай жолы» роман-эпопеясы
2. «Адамды? негізі - ?йел» публицистикалы? шы?армасы
3. «К?ксерек» ??гімесі
4. «Жетім» ??гімесі
5. «?ыр суреттері» ??гімесі
6. «?араш-?араш о?и?асы» повесі
7. «?ор?ансызды? к?ні» ??гімесі
М. ?уезов ?з с?зінде: «Абай – ?аза? хал?ыны? к?зі, к?з ?арашы?ы», - деген.
?р топ?а тапсырма: осы с?зді? астарында не жатыр деп ойлайсы?дар? (о?ушыларды? пікірлерін ты?дау)
М.?уезов ?з хал?ыны? ж?регіне ??іліп, ?лы Абай шеше алма?ан т?йіндерді шешуді ма?сат еткен. Оны? шы?армаларыны? бір саласы – драматургия.
С. М??анов: «Драматургия – ?аза? ?дебиетіндегі негізінен ?уезов тудыр?ан жанр», - деген екен.
1926 жылы ?аза? театрыны? т???ыш шымылды?ы «Е?лік-Кебек» спектаклімен ашылды.
Пьесалары: (Слайд)
«Е?лік – Кебек»
«Айман-Шолпан»
«?ара?ыпша? ?обыланды»
«?арак?з»
«Т?нгі сарын»
Ой ?орыту: «Естеліктер сыр шертеді» айдарымен тапсырма беріледі. («Екі жа?ты к?нделік» стратегиясы )
І топ
?. М?хамед?анов
Бізді? пікіріміз
«М??а? - б?кіл ?аза? елі ?шін м??гілік зор ма?таныш. ?аза? елі Абай мен ?уезов ар?ылы б?кіл адамзатты? парасат салтанатына ?з ?лесін ?осты ж?не соны ма?тан т?тады»
ІІ топ
З. ?абдолов
Бізді? пікіріміз
«М??а? - ?рі жазушы, ?рі ?алым, ?рі ?стаз, ?рі ?о?ам ж?не мемлекет ?айраткері. Ол осыны? бір де бірінде осалды? к?рсетпеген, б?рінде де орасан к?шті, б?рінде ?атар ж?не те? ?ста?ан адам.» Абайша айт?анда, «?ас б?ла?ты? суындай сылдыра?ан ??кей келісімні? ?лгісі болатын.»
?орытынды: М. О. ?уезов жайлы бір саба?та о?у, білу – м?мкін емес. Оны? ?р д?ниесі, ?р с?зі ??нды. Бізде М?хтар есімді азаматтар, балалар ?те к?п. Соларды? бірі – ?аза? хал?ыны? ата?ты а?ындарыны?, патриоттарыны? бірі – М?хтар Шаханов. «Мені? есімімді неге М?хтар ?ой?ан?» ?ле?інен ?зінді:
Мы?тыларды? к?йін шертіп ?тер к?н, Заман – терек, адам оны? б?та?ы.
Мен ту?анда, досым, сені? ?ке?ні? Жазылыпты Абай жайлы кітабы.
Мені? ?кем соны о?ып – ?за? т?ндер отырыпты о?аша
Бір биікпен таныстым деп тамаша, Шаттаныпты балаша.
Ай?ара ашып аспанын, Жинап барлы? достарын,
Б?л есімде ерекше бір ??т бар деп, Мына мендей перзентіне сол к?ні
Ат ?ойыпты М?хтар деп.
VІІ. Жа?а саба?ты бекіту:
1.Ба?алау
2.?й тапсырмасын беру.
М. ?уезов ?мірі мен шы?армашылы туралы м?лімет жинау
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«М.?уезовті? шы?армашылы? жолы»
Сабақтың тақырыбы: М.Әуезовтің шығармашылық жолы
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: жазушы жайлы білетін мәліметтерді тыңдай отырып жаңа мағлұматтар алуына жағдай жасау, «Қараш-қараш оқиғасы» әңгімесінің тақырыбы мен идеясын ашу.
1. М. Жұмабаев «Батыр Баян» поэмасындағы кейіпкерлер тағдыры
ІІІ. Білім тексеру:
1. М. Жұмабаев қай өңірден шыққан?
2.Жазушының бойындағы қасиеттерін атаңыз.
3.Қандай шығармаларын білесіз?
4. «Батыр Баян» шығармасы кім туралы?
5.Бұл шығарма қай кезеңдегі оқиға туралы айтылады?
6. Баянға мінездеме бер.
ІVЖаңа сабаққа дайындық
1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу
2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:
Өмірбаяны
«Қадір-қасиетін асқақтата көтеріп, жар салу үшін, (адам) өз биігің – М.Әуезов сияқты асқар шыңың болуы керек»...
М.Әуезовтың ұлылығын түсініп, шыңына шығу сабақтың негізгі мақсаты екенін айтып кетемін.
Оқушыларда ой қозғау мақсатында: «Жазушы, ірі суреткер, ойшыл, ғалым, ұлағатты ұстаз М.Әуезов жайында не білеміз?» деген сұрақ қойылады.
М.Әуезовтің 100 жылдық мерейтойы әлемдік деңгейде бүкіл қазақ халқының абыройын аспандатқан ұлы оқиға болды. (Сөздің мәнін ашуға жетелеу).
Жазушы
Драматург
Ұлағатты ұстаз
Екінші Абай
Тұңғыш режиссер
Мұхтар Омарханұлы Әуезов
(1907-1961)
Ірі суреткер
Аудармашы
Академик профессор
Зерттеуші
Ғалым
Өзім шолу ретінде жазушының өскен ортасы, балалық шағы, білім алу жолы, әдеби және қоғамдық қызметінің алғашқы кезеңі т.б. Сондай өсу, іздену, кемелдену шағын әңгіме өзегіне айналдырып баяндаймын. (Жазушы өміріне арналған хронологиялық кестені пайдалану).
Н.Погодин: «Әуезов Қазақстан үшін екінші Абай, біз үшін Шығыстың Шолоховы еді».
М.Әуезовті «Екінші Абай» деуде де белгілі мағына бар. Абай-ұлы реалист ақын. Ол өз заманының өмір шындығын суреттеп, халқының мұң-мүддесін жырлаған биік поэзия жасады. М.Әуезов болса, ол да сол заманның өмір шындығын тұтас қамтып, халық өмірінің ойы мен қырын қопара суреттеген көркем прозаның, кең мағынасында, нағыз поэзияның жаңа шыңын жасады. Абай сыншылдық реализм тұрғысынан өз заманының әлеуметтік міндерін сынай, шеней суреттесе, М.Әуезов те реализм тұрғысынан сол міндерді туғызған себептер мен заңдылықтарды және олардан арылу жолдарын ашып суреттеді. Абайдың эстетикалық мұраты-туған халқының алдан күткен арманына сайса, М.Әуезовтің де эстетикалық мұраты-туған халқының алдағы заманда орындалған арманына саяды. Абай геройлары – М.Әуезовтің де геройлары – ал Абай өз шығармашылығының ол-эпикалық геройы.
М.Әуезовтің өз халқының жүрегіне үңіліп, ұлы Абай шеше алмаған түйіндерді шешуді мақсат еткенін айтамын.
Жазушыға талай ақындар жүрек жарды сүйікті жырларын арнады. Сондықтан сабақтың қорытынды бөлігін «Ақындарды тыңдаймыз» атты әдеби жинақтан өлең тыңдап, поэзия минутына арнаймын. Кейбір үзінділерді нақышына келтіріп, мәнерлеп дұрыс оқи алатын оқушыларға беремін.
1-оқушы: М.Шаханов «Менің есімімді неге Мұхтар қойған?».
2-оқушы: С.Мәуленов «Мұхтар асуы».
3-оқушы: С.Жусуев (қырғыз ақыны).
4-оқушы: Араб елінің әйгілі ақыны Әбу-Хамисиденнің «Жарық жұлдыз» атты өлеңі.
Бұл дүниелердің бәрі құнды, көпшілігін оқушылар жатқа біледі.
Оқушылардың әрқайсысы өзі пікір-тұжырым жасайды. Ортақ пікірлер:
«М.Әуезов мұраларының мәңгілігін танып, көркем ой алыбын көз алдымызда елестетеміз», қарапайым ағаның жан дүниесін таныдық.
Ақындармен бірге біз де ересек талант иесіне сүйсінеміз. Мұхтар деген аттың бізге соншама ыстық, қазақ елінің мақтанышына айналған есімге құрметпен қараймыз.
«Қазақ әдебиетінің дүниежүзілік аренаға шығуы М.Әуезов шығармаларының арқасы екенін толық түсініп білдік» т.б.
«Қазақ тілінің құдыретті күші мен барша сұлулығын танытып берді» т.б.
Слайд арқылы интерактивті тақтадан жазушының өскен ортасы, білім алған жері, іздену, өсу жолына шолу жасалады.
1. Әкесі Омархан, атасы Әуез – бала тәрбиесіне салғырт қарамайтын, сауатты, сарабдал адамдар болған.
Абаймен ауылдары іргелес болған. Осының өзі Мұхтардың бүкіл өмірінде шешуші рөл атқарған. Бала Мұхтардың алғашқы сауаты Әуез атасы ұсынған Мүрсейіт қолжазбасындағы Абай өлендерімен ашылған екен.
2. 11 жасында әкесі қайтыс болады да, Мұхтар Семейдегі немере ағасы Қасымбектің тәрбиесіне көшеді. 5 жылдық орыс гимназиясына түседі.
3. 1914 жылы мұғалімдер даярлайтын семинарияға түседі. Орыс тілінен сабақ берген Василий Попов бұл туралы былай депті: «Алдынғы партада отыратын 18 жасар сыпайы, сұлу жас қазақтың денесі сыптай түзу, киімі тап-таза, қою шашы қап-қара, қоңырқай жүзі байсалды, маңғаз, көзінде ақыл тұнып тұр. Қадір-қасиеті өз ортасынан өзгеше бөлек осы жігіт орысшаға өте – мөте жетік, ал эрудициясына бәріміз таң қалатынбыз. »
4. 1922 жылы Ташкент мемлекеттік университетіне түседі.
5. Бір жылдан соң Ленинградқа ауысып, 1928 жылы сондағы университеттің филология факультетін бітіреді.
6. 1930 жылы Ташкенттегі Орта Азия университетінің аспирантурасын бітіріп шығады.
Әуезовтің өте талантты болуы да осы мол білімінің нәтижесі екенінде сөз жоқ. Мұхтар Әуезов әдеби-шығармашылық еңбекпен ерте айналысқан. Оған әрине, тума қабілеті, өмірлік тәжірибесі, мол білімі әсер еткен.
М. Әуезовтің шығармалары: (интерактивті тақтадан слайд арқылы)
1. «Абай жолы» роман-эпопеясы
2. «Адамдық негізі - әйел» публицистикалық шығармасы
3. «Көксерек» әңгімесі
4. «Жетім» әңгімесі
5. «Қыр суреттері» әңгімесі
6. «Қараш-қараш оқиғасы» повесі
7. «Қорғансыздың күні» әңгімесі
М. Әуезов өз сөзінде: «Абай – қазақ халқының көзі, көз қарашығы» , - деген.
Әр топқа тапсырма: осы сөздің астарында не жатыр деп ойлайсыңдар? (оқушылардың пікірлерін тыңдау)
М.Әуезов өз халқының жүрегіне үңіліп, ұлы Абай шеше алмаған түйіндерді шешуді мақсат еткен. Оның шығармаларының бір саласы – драматургия.
С. Мұқанов: «Драматургия – қазақ әдебиетіндегі негізінен Әуезов тудырған жанр», - деген екен.
1926 жылы қазақ театрының тұңғыш шымылдығы «Еңлік-Кебек» спектаклімен ашылды.
Пьесалары: (Слайд)
«Еңлік – Кебек»
«Айман-Шолпан»
«Қарақыпшақ Қобыланды»
«Қаракөз»
«Түнгі сарын»
Ой қорыту: «Естеліктер сыр шертеді» айдарымен тапсырма беріледі. («Екі жақты күнделік» стратегиясы )
І топ
Қ. Мұхамедқанов
Біздің пікіріміз
«Мұқаң - бүкіл қазақ елі үшін мәңгілік зор мақтаныш. Қазақ елі Абай мен Әуезов арқылы бүкіл адамзаттың парасат салтанатына өз үлесін қосты және соны мақтан тұтады»
ІІ топ
З. Қабдолов
Біздің пікіріміз
«Мұқаң - әрі жазушы, әрі ғалым, әрі ұстаз, әрі қоғам және мемлекет қайраткері. Ол осының бір де бірінде осалдық көрсетпеген, бәрінде де орасан күшті, бәрінде қатар және тең ұстаған адам.» Абайша айтқанда, «Қас бұлақтың суындай сылдыраған өңкей келісімнің үлгісі болатын.»
Қорытынды: М. О. Әуезов жайлы бір сабақта оқу, білу – мүмкін емес. Оның әр дүниесі, әр сөзі құнды. Бізде Мұхтар есімді азаматтар, балалар өте көп. Солардың бірі – қазақ халқының атақты ақындарының, патриоттарының бірі – Мұхтар Шаханов. «Менің есімімді неге Мұхтар қойған?» өлеңінен үзінді:
Мықтылардың күйін шертіп өтер күн, Заман – терек, адам оның бұтағы.
Мен туғанда, досым, сенің әкеңнің Жазылыпты Абай жайлы кітабы.
Менің әкем соны оқып – Ұзақ түндер отырыпты оңаша
Бір биікпен таныстым деп тамаша, Шаттаныпты балаша.
Айқара ашып аспанын, Жинап барлық достарын,
Бұл есімде ерекше бір құт бар деп, Мына мендей перзентіне сол күні
Ат қойыпты Мұхтар деп...
VІІ. Жаңа сабақты бекіту:
1.Бағалау
2.Үй тапсырмасын беру.
М. Әуезов өмірі мен шығармашылы туралы мәлімет жинау
