« М?збала?»

Сабақтың тақырыбы: « Мұзбалақ»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Қазақ халқының батыры Бауыржан Момышұлының өмірімен, шығармашылығымен танысу арқылы оның ақындық тұлғасы мен философиялық ойларынан нәр алу.

2. Дамытушылық: Етістіктен өткенді қайталау,шақтары мен рай түрлерін ажырата білу, мәтінмен жұмыс кезінде оқушылардың есте сақтау қабілетін арттыру; шығармашылық белсенділігін арттыру;

3. Тәрбиелік: Оқушыларды өз Отанын, туған халқының тілі мен дәстүрін қастерлейтін саналы да парасатты азамат етіп тәрбиелеу. Оларды бірлікке, адалдыққа баулу. Жас ұрпақты бейбітшілікті сақтау мен нығайтуға, өз Отанын қорғауға жас ұрпақтар өсиетіне адал болуға, Бауыржан Момышұлының өсиет сөздері мен батасын біліп өсуге тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет

Көрнекілік: Бауыржан Момышұлының портреті, әр жылдардағы суреттері, таңдамалы шығармаларынан жасалған көрме, бүркіттің суреті,түсіндірме сөздік, тірек схема.

Сабақтың барысы:

І. Қызығушылығын ояту.

1.Сөздікпен жұмыс. Мұзбалақ- 2.Екі суретті салыстыра отырып, Венн диаграммасын сызу . Мұзбалақ (бүркіт)

Бауыржан .

Керекті сөздер: Батыр, ұлы адам, өткір көзді , жауынгер, өз елі үшін аянбайды , адамға қиянат жасамайды, тәуелсіз, ұясын таудың ұшар басына салады, әділдікті қолдайды , өжет ,өлексе жемейді

ІІ.Мағынаны ажырату. Мен де адаммын жаралған сүйек-еттен, Менде ар бар,ұят бар жан тебіренткен. Қазақтың қарапайым бір ұлымын, Арымды жаным үшін құрбан еткен. (Бауыржан Момышұлы.)

1.Өткен сабақты қайталау. Киіз үй макеті

Етістік

Дара-күрделі Негізгі- туынды Есімше-көсемше

Сабақты-салт Болымды-болымсыз Тұйық етістік

2.Мәтінмен жұмыс жасап,асты сызылған етістіктерді талдау

Бір жолы әкеме: «Неге осы Сіз үйге келген адамдарды қуып шы­ға бересіз?»,- деп сұрақ қойдым. Сон­да ол: «Мен адамдарды жек көр­меймін, оның қылығын жек кө­ремін»,- деді. Әкем адамды бір қы­лығы үшін мақтайды, ал бір сө­зі үшін быт-шытын шығаруы мүм­кін. Көрдіңіз бе, әкемді тү­сін­удің, табиғатын ұғынудың қиын­дығы осында жатыр. Ол кі­сі адамға кәдімгі пенде ретінде қа­райтын-ды. Әлгі: «Шегіне жет­кі­зіп мақтама, шегіне жеткізіп жа­ман­да­ма»,- дегені сондықтан.

Бауыржан басқарған бірінші батальон еді. Баукең енді шегінудің нақты жоспарын жасады. Батальонның алдында жүретін он бес адамнан құрылған (алдыңғы жақты барлайтын) барлаушы қойып, взвод-взводпен бөлек-бөлек болып, бірінің ізімен бірін жүргізе жылжуды ұйғарды. Батальон алдындағы барлаушыларды аға лейтенант Рахимов пен саяси жетекші Мұхаметқұл Сләмқұлов басқарды. Күндіз жау көзіне түспеу үшін жауынгерлеріне түнделетіп жүруді бұйырды. Күндіз қалың тоғайда тыныстап, түнде барлаушылар арқылы белгіленген бағытпен сақтана жүріп отырды. Қалың қарағайлы тоғай іші қар. Жауынгерлер шаршады.

Әкем: «Балам се­ні демалысқа үлкен қалаларға  жі­бе­руге шамам келетін. Бірақ, мен се­ні ата-бабаңның кіндік қаны там­ған жердің қасиетін білсін, Жуа­лының желіне кеудесін тосып, со­дан күш-қуат алсын, Ақсудың суын ішіп, бойына нәр алсын, ана ті­ліңнің әуені құлағыңа сіңсін, та­мырың үзілмесін, кейінгі күні алыс­тап, жат, өгей болып қалмасын де­ген ниетте жібердім», – деп не­лік­тен мені демалыста ауылға жі­бе­ре­тіндігін түсіндіріп берді. Бұл жер­де де әкемнің ұлылығы көрініп тұр.

 Бауыржан ағамыз қанды қырғын ішінде жүріп, ерлікті, ата дәстүрін ойлай жүріп, майдан шындығынан туған атақты қырық мақал – мәтелінен:

● Сен жаудан қашсаң, өмір сенен қашады.


● Таяқтан тайсалмасаң,
Семсерден сескенбесең,
Жеңдім дей бер…


● Қарабет болып қашқанша,
Қайрат көрсетіп өлген артық.
● Ел дегенде езіліп, жұрт дегенде жұмылып қызмет ет.
Жерге тер төгіп, халыққа қан төгіп қызмет ет.


● Тізе бүгіп тірі жүргеннен,
Тік тұрып өлген артық.

.

Батыр ағамыз жайлы шығармалар:

1.Ахметова З . «Шуақты күндер»

2.Бек А . «Арпалыс» повесі,

3.Мақатаев М . «Мұзбалақ» поэмасы,

4.Молдабаев Т . «Бауыржан-баһадүр» дастаны,

5.Момышұлы Бақытжан «Қасымда сен барда», «Әкеге құрмет», «Ұлы қасқыр ұлдары» және т.б.

ІІІ.Сабақты қорытындылау.

Батыр атамыз Бауыржан Момышұлының батасы

Иә, құдай! Тілегімді қабыл ет,
Дозақтың отынан сақта,
Қаңғыған оттан сақта,
Парақор соттан сақта.
Ұжымшар жеген бостандықтан сақта
Нанды басқан кесірден сақта
Мезгілсіз келген өлімнен сақта
Ұятсыз қызыңнан сақта
Қайырымсыз жегжаттан сақта
Түнере атқан таңнан сақта
Жаңбырсыз шаңнан сақта
Еңбегіміз оң істі болсын,
Қамбамыз астыққа толсын.
Мыңғырған мал өріске толсын.
Ағаш берсең, жемісті ғып бер,
Тұлпар берсең, шабысты ғып бер.
Жомарт болсаң, осы айтқандарымның
бәрін үйіп- төгіп бір- ақ бер!

Отан сүйер ұлан бол!

Батырдың өсу жолы

Аты аңызға айналған даңқты қолбасшы,

«Халық қаһарманы», ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, бейбіт өмірде жазушы болып, екінші ерлік жасаған Бауыржан Момышұлы 1910 жылы 24 желтоқсанда Жамбыл облысы, Жуалы  ауданы, Көлбастау ауылында туған.

1928 жылы көшпелі мектеп ашып, мұғалім болды.

1932 жылы армияға шақырылды.

1936 жылы Ленинград финанс академиясын бітірді.

1941 жылы 316-атқыштар дивизиясының құрамына қабылданды.

1941-1945 ж.ж. Панфилов атындағы 8-гвардиялық дивизияны басқарды.

1952 жылы Жоғары әскери академиясын бітіреді.

1950-1956 ж.ж. Жоғары әскери академиясында сабақ  береді

   Демалысқа шыққан соң,жазушы болды.

 Шығармалары: «Офицердің күнделігі», «Бір түннің тарихы», «Біздің семья», «Москва үшін шайқас», «Жауынгердің тұлғасы,  «Генерал Панфилов», «Ұшқан ұя», «Адам қайраты» т.б.

Бауыржанның  ұрыс жүргізудегі шеберлігі, жеке басының ерлігі Ұлы Отан соғысы кезінде аңызға айналады. «Қазақфильм» киностудиясы түсірген «Ел басына күн туса» көркем фильмі--батыр рухына қойылған ескерткіш.

Батыр атамыздың нақыл сөздері тақтаға ілінеді.

Ұрыста бәрі тексеріледі, адамның барлық жеке қасиеттері сынға түседі.

Жауынгерлік тәрбие әскери киімде емес, жөргекте жатыр.

Өз ұлтын сыйламау, оны мақтаныш етпеу – сатқындық.

Өтіріктің балын жалап тірі жүргенше, шындықтың уын ішіп өлген артық.

Сын сағатта, ауыр күндерде бауырмалдық пен ынтымақтастық нығаяды, қатая түседі.

Солтүстік Қазақстан облысы

Есіл ауданы

«Кинорежиссер Аяған Шәжімбаев атындағы Есіл ауданының

№ 3 Явленка орта мектебі» КММ

Тақырыбы : «Мұзбалақ»

Өткізген : қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Бекенова Қарлығаш Рашқызы

2014 жыл