Махмуд ?аш?ари."Диуани л??ат ат-т?рік" е?бегі

Сабақтың тақырыбы:

Махмуд Қашқари."Диуани лұғат ат-түрік"еңбегі

Мақсаты:

-Махмуд Қашқаридің өмірі мен шығармашылығы білу;

-Сөздіктің əлем əдебиетінің асыл мұраларының бірі екендігі, түркі тілдес халықтарға ортақ жазылған еңбек екендігі жайлы мағлұмат алу;

-Сөздіктің бүгінгі таңдағы өміршеңдігі, тəрбиелік мәнін ұғыну.

Күтілетін нәтиже:

-Махмуд Қашқаридің өмірі мен шығармашылығы жайлы біледі;

-Сөздіктің əлем əдебиетінің асыл мұраларының бірі екендігі, түркі тілдес халықтарға ортақ жазылған еңбек екендігі жайлы мағлұмат алады;

-Сөздіктің бүгінгі таңдағы өміршеңдігі, тəрбиелік мәнін ұғынатын болады.

Түйінді идеялар:

"Диуани лұғат ат-түрік"-түркі халықтарына ортақ әдеби мұра.

Сабақтың түрі:

Жаңа білім беру

Оқу түрі:

Топтық,жұптық,жеке жұмыстар

Қолданылатын әдіс-тәсілдер:

Ой қозғау,топтастыру,"ұйқасын тап"ойыны т.б.

Керекті жабдықтар:

Оқулық,А4 парағы, маркерлер, бағалау парағы. Интербелсенді тақта ,т.б

Сабақ барысы:

Сабақ кезеңдері

Мұғалім әрекеті

 Оқушы әрекеті

Кіріспе

1".Көршінің суреті"жаттығуы арқылы сыныпқа жағымды психологиялық ахуал орнату..

Сыныпты үш топқа бөлу

Алдыңғы тақырыпты қысқаша қайталау,қорытындылау.Жүсіп Баласағұнның "Құтты білік" дастаны.

Дастанның басты идеясы төрт принципке негізделген,оны төрт кейіпкер бейнелейді.

1. Мемлекетті дұрыс басқару үшін әділ заңның болуы.Автор әділдіктің символдық бейнесі ретінде Күнтуды патшаны көрсетеді.
2. Екіншісі, бақ - дәулет, яғни елге құт қонсын деген тілек. Бақ - дәулет мәселесі патшаның уәзірі Айтолды бейнесі арқылы жырға қосылған.
3. Үшіншісі, ақыл - парасат. Ақыл - парасаттың қоғамдық - әлеум. рөлі уәзірдің баласы Ұғдүлміш бейнесінде жырланады.
4. Төртіншісі, қанағат - ынсап мәселесі. Бұл мәселе дастанда уәзірдің туысы, дәруіш Одгүрміш бейнесі арқылы әңгіме болады.

Тренингке қатысады.

Оқушылар топқа бөлінеді.

Топтар өз аттарын қорғайды.

Үй тапсырмасына жауап береді.

Оқушылар қойылған сұрақтарға жауап береді.

Тұсау кесер

Сабақтың тақырыбын айқындау,мақсат қою.

Ғалымның өз еңбегі туралы жазған пікірін оқып беру арқылы жаңа сабақтың тақырыбын айқындау. «Мен түркілердің қалаларын, қыстаулары мен жайлауларын көп жылдар бойы араладым,сөздерін жинап,түрлі-түрлі сөз қисындарын үйреніп,айқындап отырдым. Мен бұл ісімді тіл білмегендігімнен жасаған жоқпын,сол тілдердегі сөздердің көп байқалмайтын мәселелерін айқындап,аңғарту үшін жасадым. Бұл шығарманы мәңгі ескерткіш болсын деп құдайға сыйынып жаздым.Кітапты «Диуани лұғат-ат-түрік» деп атадым.

«Мен түркілердің қалаларын, қыстаулары мен жайлауларын көп жылдар бойы араладым,сөздерін жинап,түрлі-түрлі сөз қисындарын үйреніп,айқындап отырдым. Мен бұл ісімді тіл білмегендігімнен жасаған жоқпын,сол тілдердегі сөздердің көп байқалмайтын мәселелерін айқындап,аңғарту үшін жасадым. Бұл шығарманы мәңгі ескерткіш болсын деп құдайға сыйынып жаздым.Кітапты «Диуани лұғат-ат-түрік» деп атадым.

Қалай ойлайсыңдар,бұл кітаптың авторы кім?

Бүгінгі сабағымызда кім туралы өтпекпіз?

Жаңа сабақтың тақырыбын табады,жаңа сабаққа мақсат қояды.

Негізгі бөлім

1."Ойлан,жұптас, бөліс"Топтық жұмыс.

Әр топқа М.Қашқари туралы мәліметтер беріліп,жан-жақты таныстырылады.

1.” Диуани лұғат ат-түрік” –тіл білімінің басты салалары бойынша құнды түйін жасаған еңбек.

2. Махмут Қашқари көлемді екі ғылыми еңбек жазып қалдырған.Бірі-”Түркі тілдерінің синтаксисі,қағидалары”,екіншісі-”Түркі сөздерінің жинағы”

3. Жиырма тоғыз Түркі тайпаларының орналасу тәртібін көрсету үшін М.Қашқари өзі карта жасаған (бұл – түркі халықтарының тарихындағы бірінші карта).

4.Кітаптың көшірме қолжасбасының бір нұсқасы Стамбұлдың Фатих кітапханасында сақталған.

5. 1997-1998 ж 3 том болып басылып шықты Махмұт Қашқари сөздігін қазақ тіліне аударған-Асқар Егеубай .

1-топ.Ғалымның өмірі мен шығармашылығына талдау жасау.

2 -топ.Ж.Баласағұн менМ.Қашқариды салыстыру.

3-топ.Ғалымның еңбегіне тақырыптық тірек сызба жасау.

2.Жұптық жұмыс.Мақал-мәтелдеріне талдау жасау.А)Жалғыз қаздың үні шықпас.

Ә)Екі қошқардың басы бір қазанда піспес.

Б)Хас батыр өткінші жаңбырдай,

Білімді мірдің оғындай.

3.Жеке жұмыс.Сәйкестікті тап.

Оқулықта берілген өлеңдерді оқиды, топта талқылайды.

Өз ойларын айтады.

2 жұлдыз, 1 ұсыныспен топтар бір-бірінің жұмысын бағалайды.

Оқушылар өз шығармасын оқиды.

Тапсырманы жұпта орындайды.

Жеке жұмысты орындайды.

Қорытын

ды

Үйден ізденіп келуге.

Рефлексия

(3 мин)

Бағалау.

"Үш тұжырым"әдісі арқылы сабақты қорыту

1.Сөздікті оқу.Ғалым туралы деректер жинау.

1.Бүгінгі сабақтан не білдім?

2.Қай тапсырма қиындау болды?

3.Не ұнады?

4.Мұғалімге ұсыныс.

Өзін-өзі бағалау.

Әр топтан оқушылар шығып бүгінгі сабақты қорытындылайды.

Тапсырмаларды күнделікке жазып алады.

Өтілген тақырып бойынша

кері байланыс орнатады.

Өз жұмыстарына баға береді

Сабақтың өзіндік талдауы

Сабақтың сәтті тұстары

Сабақтың сәтсіз тұстары

Нені дамытар едім?