`Махамбет ?теміс?лыны?` ?ле?дері

Махамбет ?теміс?лыны? ?мірі мен шы?армашылы? жолы

Категориясы: ?аза? тілі ж?не ?дебиеті

Саба?ты? та?ырыбы: Махамбет ?теміс?лыны? ?мірі мен шы?армашылы? жолы
Саба?ты? ма?саты: 1) а?ын ?мірі туралы ?осымша м?ліметтер беру,
2) ?ле?деріні? идеялы? та?ырыпты? мазм?нын ашу,
3) ту?ан елін, жерін с?юге, ?ор?ау?а, батылды??а т?рбиелеу.
Т?рі: іздендіру.
?дісі: баяндау, талдау, жина?тау.
К?рнекілігі: Махамбетті?, Исатайды?, Ж??гір ханны? суреттері, кітаптар к?рмесі, слайд бетшелері.
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру.
XIX ?асыр ?дебиеті ?кілдеріні? шы?армаларына шолу.

ІІІ. Жа?а саба?: М??алімні? кіріспе с?зі.
?аза? елі ?асырлар бойы а?са?ан Т?уелсіздікке ?олымыз жетті. Осы Т?уелсіздікке жету жолында талай тарихи ?р т?л?аларымыз ?мірін ?иды. Рухты ?алыптастыратын ?лгі етерлік т?л?алар тарихымызда жетерлік. Соны? бірі ?рі бірегейі - Махамбет ?теміс?лы.
Махамбет ?теміс?лы 1804 жылы Батыс ?аза?стан облысы Ж?нібек ауданында Нарынны? Бекетай ??мында ту?ан. ?темісті? он баласы бол?ан. Соны? бірі, я?ни екіншісі Махамбет бол?ан. Ол жас к?нінде хан ордасында т?рбиеленген. Себебі, оны? ата - тегі би бол?ан. Кейін Махамбет халы?ты? м??ын, зарын к?ріп, ж?регімен жо?та?ан. К?теріліс баста?аны ?шін, 1829 жылы аба?ты?а ?амалады. Сол кезде к?птеген к?терілісті бастаушы Исатай Тайман?лы болатын болса, ?остаушы Махамбет бол?ан. Махамбет 1846 жылы ?з ?йінде ?астанды?пен ?аза табады. Бейіті Атырау облысы Махамбет ауданы ?араой деген жерде орналас?ан.

Махамбет - халы? а?ыны. Оны? арманы - хан ордасын шабу, Байма?амбет с?лтанны? басын алу, е? ?лкен арманы - Ресейді? ?ол астында ?ал?ан Еділді ?айтарып алып, о?ан ел ?ондыру, елді мал?а толтыру.

Еділді? бойы - ен то?ай,
Ел ?ондырсам деп едім.
Жа?алай жат?ан сол елге,
Мал толтырсам деп едім.- деп халы??а те?дік ?перуді а?сайды.
Махамбет шы?армаларыны? та?ы бір ?ыры - образ сомдау шеберлігі. Шы?армада?ы Исатай батырды?, Ж??гір ханны? Байма?амбет с?лтанны? ж?не ?зіні? - Махамбет а?ынны? - бейнелері жасал?ан. Я?ни Махамбет - к?реске ша?ырушы болса, Исатай Махамбет идеясын ж?зеге асырушы, біріні? жолында екіншісі жан берген на?ыз досты?ты? ?лгісі екенін де айт?ан ж?н. Ал Махамбетті? Ж??гір хан?а ?ткір ?ле? арнауыны? себебі, патшалы Ресейге адал ?ызмет етіп, халы?ты отарлы? саясаттан ?ор?ай алмауына байланысты. Не айтса да халы? к?кейіндегі с?зді айтты.
Сыныпта?ы о?ушыларды екі топ?а б?лемін:
1 - топ: «?дебиетшілер» тобы
2 - топ: «Тарихшылар» тобы

ІV.«Жылдар с?йлейді» стратегиясы
1663-1756 жылдар - Т?ле би ?мір с?рген жылдар;
1667 - 1764 жылдар – ?аз дауысты ?азыбек би ?мір с?рген жылдар;
1644 - 1700 жылдар - ?йтеке би ?мір с?рген жылдар;
1834 жыл - Біржан салды? ту?ан жылы;
1166 жыл - Ахмет Иассауиді? ?айт?ан жылы;
1465 - 1560 жылдар - Шалкиіз жырау ?мір с?рген жылдар;
1668 - 1781 жылдар Б?хар жырау ?ал?аман?лы ?мір с?рген жылдар;
1723 жыл - Жо??ар ?алма?тарыны? ?аза? жерін басып алу ма?сатымен жаса?ан е? к?шті шабуылы бол?ан жыл («А?табан ш?бырынды, Ал?ак?л с?лама»);
1743 жыл - ?алма? елімен дипломатиялы? ?арым - ?атынас орнат?ан жыл;
1755 жыл - Жо??ар ?алма?тарына ?ытай шабуыл жаса?ан жыл;
1723 - 1741 жыл - ?аза?тарды? ?алма?тар?а со??ы жоры?ы;
1511 - 1523 жылдар - «Жеті жар?ы» за?ыны? билігі ж?рген кез;
1748 - 1819 жылдар - Шал а?ынны? ?мір с?рген жылдары;
1818 - 1881 жылдар - Шортанбай ?анай?лы ?мір с?рген жылдар;
1802 - 1871 жылдар - Дулат Бабатай?лы ?мір с?рген жылдар;
1804 - 1846 жылдар - Махамбет ?теміс?лы ?мір с?рген жылдар;
?ай топты? о?ушылары к?п жауап берсе, со??рлым к?п балл алады.

V. Д?птермен ж?мыс.
Хронологиялы? кестемен ж?мыс:
Жылдар. Негізгі о?и?алар.
1804 жылы Махамбет ?теміс?лы Батыс ?аза?стан облысы Нарында?ы Бекетай ??мында ту?ан
1824 - 1828 жылдар Махамбет Ж??гір хан ордасында
1829 жыл Калмыков ?амалында т?т?ында
1830 жыл Т?рмеден ?ашып шы?ады
1833 - 1836 жылдар К?теріліске дайынды?
1836 жыл 14 к?кек ?иялымола к?терілісі
1837 жыл 15 ?араша Гекке баста?ан жазалаушы отрядпен шай?ас
1838 жыл12 шілде Исатайды? ?азасы
1834 жыл наурыз Махамбетті? т?т?ындалуы
1846 жылды? ?араша айында 42 жасында Махамбет д?ние салады.

VІ. О?улы?та берілген ?ле?дерін талдау.
VІІ. Саба?ты бекіту: О?ыта ?йрету ойыны ар?ылы ж?зеге асырылады. О?ушылар та?ырып бойынша ?иын с?ра?тар ??растырып, м??алімге тапсырады. С?ра?тар ??растырылып бол?ан со?, о?ушылар кез келген с?ра?ты алып, дауыстап о?ып, тлы? жауап беруге тырысады.
VІІІ. Саба?ты ?орытындылау: Екі топ?а тапсырма жазыл?ан пара?тар таратылады.
ІХ. О?ушыларды? білімін ба?алау.
Х. ?й тапсырмасы: Махамбетті? бір ?ле?ін жаттау, ерлік туралы ма?ал - м?телдер дайындап келу.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«`Махамбет ?теміс?лыны?` ?ле?дері»

Махамбет Өтемісұлының өмірі мен шығармашылық жолы

Категориясы: Қазақ тілі және әдебиеті

Сабақтың тақырыбы: Махамбет Өтемісұлының өмірі мен шығармашылық жолы
Сабақтың мақсаты: 1) ақын өмірі туралы қосымша мәліметтер беру,
2) өлеңдерінің идеялық тақырыптық мазмұнын ашу,
3) туған елін, жерін сүюге, қорғауға, батылдыққа тәрбиелеу.
Түрі: іздендіру.
Әдісі: баяндау, талдау, жинақтау.
Көрнекілігі: Махамбеттің, Исатайдың, Жәңгір ханның суреттері, кітаптар көрмесі, слайд бетшелері.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
XIX ғасыр әдебиеті өкілдерінің шығармаларына шолу.

ІІІ. Жаңа сабақ: Мұғалімнің кіріспе сөзі.
Қазақ елі ғасырлар бойы аңсаған Тәуелсіздікке қолымыз жетті. Осы Тәуелсіздікке жету жолында талай тарихи өр тұлғаларымыз өмірін қиды. Рухты қалыптастыратын үлгі етерлік тұлғалар тарихымызда жетерлік. Соның бірі әрі бірегейі - Махамбет Өтемісұлы.
Махамбет Өтемісұлы 1804 жылы Батыс Қазақстан облысы Жәнібек ауданында Нарынның Бекетай құмында туған. Өтемістің он баласы болған. Соның бірі, яғни екіншісі Махамбет болған. Ол жас күнінде хан ордасында тәрбиеленген. Себебі, оның ата - тегі би болған. Кейін Махамбет халықтың мұңын, зарын көріп, жүрегімен жоқтаған. Көтеріліс бастағаны үшін, 1829 жылы абақтыға қамалады. Сол кезде көптеген көтерілісті бастаушы Исатай Тайманұлы болатын болса, қостаушы Махамбет болған. Махамбет 1846 жылы өз үйінде қастандықпен қаза табады. Бейіті Атырау облысы Махамбет ауданы Қараой деген жерде орналасқан.

Махамбет - халық ақыны. Оның арманы - хан ордасын шабу, Баймағамбет сұлтанның басын алу, ең үлкен арманы - Ресейдің қол астында қалған Еділді қайтарып алып, оған ел қондыру, елді малға толтыру.

Еділдің бойы - ен тоғай,
Ел қондырсам деп едім.
Жағалай жатқан сол елге,
Мал толтырсам деп едім.- деп халыққа теңдік әперуді аңсайды.
Махамбет шығармаларының тағы бір қыры - образ сомдау шеберлігі. Шығармадағы Исатай батырдың, Жәңгір ханның Баймағамбет сұлтанның және өзінің - Махамбет ақынның - бейнелері жасалған. Яғни Махамбет - күреске шақырушы болса, Исатай Махамбет идеясын жүзеге асырушы, бірінің жолында екіншісі жан берген нағыз достықтың үлгісі екенін де айтқан жөн. Ал Махамбеттің Жәңгір ханға өткір өлең арнауының себебі, патшалы Ресейге адал қызмет етіп, халықты отарлық саясаттан қорғай алмауына байланысты. Не айтса да халық көкейіндегі сөзді айтты.
Сыныптағы оқушыларды екі топқа бөлемін:
1 - топ: «Әдебиетшілер» тобы
2 - топ: «Тарихшылар» тобы

ІV.«Жылдар сөйлейді» стратегиясы
1663-1756 жылдар - Төле би өмір сүрген жылдар;
1667 - 1764 жылдар – Қаз дауысты Қазыбек би өмір сүрген жылдар;
1644 - 1700 жылдар - Әйтеке би өмір сүрген жылдар;
1834 жыл - Біржан салдың туған жылы;
1166 жыл - Ахмет Иассауидің қайтқан жылы;
1465 - 1560 жылдар - Шалкиіз жырау өмір сүрген жылдар;
1668 - 1781 жылдар Бұхар жырау Қалқаманұлы өмір сүрген жылдар;
1723 жыл - Жоңғар қалмақтарының қазақ жерін басып алу мақсатымен жасаған ең күшті шабуылы болған жыл («Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама»);
1743 жыл - қалмақ елімен дипломатиялық қарым - қатынас орнатқан жыл;
1755 жыл - Жоңғар қалмақтарына Қытай шабуыл жасаған жыл;
1723 - 1741 жыл - қазақтардың қалмақтарға соңғы жорығы;
1511 - 1523 жылдар - «Жеті жарғы» заңының билігі жүрген кез;
1748 - 1819 жылдар - Шал ақынның өмір сүрген жылдары;
1818 - 1881 жылдар - Шортанбай Қанайұлы өмір сүрген жылдар;
1802 - 1871 жылдар - Дулат Бабатайұлы өмір сүрген жылдар;
1804 - 1846 жылдар - Махамбет Өтемісұлы өмір сүрген жылдар;
Қай топтың оқушылары көп жауап берсе, соғұрлым көп балл алады.

V. Дәптермен жұмыс.
Хронологиялық кестемен жұмыс:
Жылдар. Негізгі оқиғалар.
1804 жылы Махамбет Өтемісұлы Батыс Қазақстан облысы Нарындағы Бекетай құмында туған
1824 - 1828 жылдар Махамбет Жәңгір хан ордасында
1829 жыл Калмыков қамалында тұтқында
1830 жыл Түрмеден қашып шығады
1833 - 1836 жылдар Көтеріліске дайындық
1836 жыл 14 көкек Қиялымола көтерілісі
1837 жыл 15 қараша Гекке бастаған жазалаушы отрядпен шайқас
1838 жыл12 шілде Исатайдың қазасы
1834 жыл наурыз Махамбеттің тұтқындалуы
1846 жылдың қараша айында 42 жасында Махамбет дүние салады.

VІ. Оқулықта берілген өлеңдерін талдау.
VІІ. Сабақты бекіту: Оқыта үйрету ойыны арқылы жүзеге асырылады. Оқушылар тақырып бойынша қиын сұрақтар құрастырып, мұғалімге тапсырады. Сұрақтар құрастырылып болған соң, оқушылар кез келген сұрақты алып, дауыстап оқып, тлық жауап беруге тырысады.
VІІІ. Сабақты қорытындылау: Екі топқа тапсырма жазылған парақтар таратылады.
ІХ. Оқушылардың білімін бағалау.
Х. Үй тапсырмасы: Махамбеттің бір өлеңін жаттау, ерлік туралы мақал - мәтелдер дайындап келу.