М.?уезовты? "Абай жолы" роман-эпопеясы

М.?уезов «Абай жолы» роман –эпопеясында?ы кейіпкерлер келбеті
Саба?ты? ма?саты: Білімділік- М.?уезов шшы?армашылы?ыны? идеялы?-эстетикалы? м?раты мен табысына то?талу.Эпопеяны? негізгі о?и?аларын басшылы??а ала отырып, кейіпкерлер бейнелерін сомдау; Дамытушылы? – жеке т?л?а ретінде о?ушыларды? ізденімпазды? ?асиеттерін дамыту. Шебер де шешен, ?ткір с?йлей білуге машы?тандыру;Т?рбиелік-адамгершілікке, мейірімділікке, білімге ?мтылу?а, сана-сезіміні? ?ркендеуіне т?рбиелеу. Саба?ты? т?рі: жа?а білімді ме?герту саба?ы Саба? типі: іздендіру саба?ы ?діс-т?сілі: т?сіндіру, проблемалы? с?ра?тар т??ірегінде ?деби талдау, іздендіру, ой ?орыту. ?.Бітібаеваны? жобалау технологиясы, топтау стратегиясы. П?наралы? байланыс: ?аза? тілі, тарих, сурет

Саба?ты? к?рнекілігі: интерактивті та?та, on –Iine ж?йесі бойынша саба? ?ткізу, а?ын портреті, шы?армалар жина?ы, жазыл?ан рефераттар, слайдтар. Пайдаланыл?ан ?дебиеттер: ?.Бітібаева «?дебиет п?нін о?ытуды? тиімді жолдары», Рауан-1990ж. 2. М.?аратаев «?аза?ты? т???ыш эпопеясы» А., 1980ж.3.?аза? ?дебиеті журналы, №12. 2000ж.4. «Бізді? М?хтар» (М.?уезов туралы естеліктер) Абайды Абай еткен М?хтар ?ана,
М?хтарды М?хтар еткен Абай дана.
?алайша бас имессі? о?ан, сір?.
Саба?ты? барысы:
?йымдастыру кезе?і: а) сынып даярлы?ын тексеру;?) кезекші ар?ылы т?гендеу. Жа?а саба?ты т?сіндіру.
М??алімні? кіріспе с?зі:?р елде, ?р кезде халы? анадан халы? ?лы болар ?рпа? туады, ол сол халы? –анасыны? есімін, ?зіні? ?здік таланты, ?нері не батырлы?ымен м??гілікке танытып кетеді. ?аза? хал?ыны? сондай ?лдарыны? бірі-М?ха?. Б?гінгі та?да ?зіні? саф алтындай жар?ыра?ан, інжу-маржандай жалтылда?ан с?лулы? жа?ынан Микелонджеланы? м?сіндеріне пара-пар, биіктігі жа?ынан Египет пирамидаларындай аспанмен талас?ан, халы? ?мірін жырлауда гректі? «Илиадасымен» те? т?сетін «Абаймен» ?лем хал?ын шарлауда. С?ра?: ?аза? сахарасында д?ниеге келіп, сол сахарасын оны? талантты ?дебиетін д?ниеге паш етіп отыр?ан жазушы табысыны? сыры неде? Жауап:оны? сыры-жазушыны? халы? ?мірін, оны? рухани жан-д?ниесін, оны? ба?ыт?а, болаша??а ?мтыл?ан, адал махаббат?а талпын?ан ?асиетті сапаларын ?лтты? бояумен, ?ажайып сырлы с?збен жеткізе білуінде. ?уезов эпопеясынан ХІХ ?асырда?ы ?аза? хал?ыны? ?ана ?нін емес, бостанды?ты, азатты?ты, те?дікті а?саушы б?кіл ?лем хал?ыны? ас?а? даусын естиміз. Сол себептен де ол ?лемні? т?пкір-т?пкіріне то?таусыз сапар шекті а? па, ?ара ма, сары ма, м?сылман ба, христиан ба- барлы? адамзат баласыны? ж?регіне жол тапты.
І. Да??ы ?лмес, даусы с?нбес (Шетел жазушыларыны? орта? лебізі) Л.Арагон (француз жазушысы) Мен оны? (М.?уезовті?) шы?армаларын ту?ан еліме таныстырушы болуды ?зіме ?лкен абырой санаймын. Эпикалы? роман-«Абай» мені? ойымша, ХХ ?асырда?ы е? ?здік шы?армаларды? бірі. Б?л роман о?ушы?а ?ызы?ты ?иялы мен ?рен ой ?лкесіне кездіріп талай тере? тол?аныстар тудырады.
Комерунды? Бенжамен Матип: Шынында, б?л ?аза?тар-неткен ?ажайып халы?! Осы кереметтік «Абай» романында ?андай тамаша суреттелген! Сізді? ба?ытты халы??а мен шынайы к??іліммен ?ызы?амын.
1.   Эпопея дегеніміз не?
2.   М.?уезов романында?ы кейіпкерлер жайында бір с?збен д?лме-д?л сипаттама береді.
Мінездемелерге то?талу. Тараулар ар?ылы санамалап Абай жолын, ??нанбай жолын к?рсету.
«?айт?анда»
«Шытырманда»
«Бел-белесте»
«?рде»
«?ияда»
«Биікте»

?ат-?абат шытырмандар ар?ылы ?рге, ?ия?а, биікке шы?ып келе жат?ан Абайды к?реміз.
«?ияда»
«?рде»
«Бел-белесте»
«Шытырманда» «?айт?анда»

Жо?арыдан ылдилап т?мендеп келе жат?ан ??нанбайды к?реміз.

ІІ. Атаны? ?лы емес, адамны? ?лымын (Абай бейнесі)
№1 Кесте бойынша ж?мыс
1.   Абай неге халы? жа?ына шы?ты?
Жауап:
Абай о?удан келгеннен кейін ??нанбайды? ?асында ж?ріп, ел есіне араласа бастайды. Ел ішінде болып жат?ан зомбылы?ты, ?ара??ылы?ты, те?сіздікті ?з к?зімен к?реді. ?рі сол ?арапайым халы? ішінен ?зіне дос таба біледі. Жуан бел надан, содыр ру басшыларынан б?ліне кеткен бетінде, біреуден халы?ты, халы?ты? м??ын таба білді. Сол халы?ты? жо?ын берер жа?алы?ын іздеді. О?ан: «?кесіні? баласы-адамны? д?шпаны, адамны? баласы-бауыры?» деген ойы д?лел. «Алда ?мір, тартыс.Сол тартыста б?л жал?ыз. ?уаты –а?ылды?, ?міті-халы?. ?мірді? беліне шы?ыпты. Сол ?ткен жолында жо?алт?аны к?п пе, тап?аны к?п пе? Рас, жо?алт?аныны? к?біне ?кінбейді.
Жа?ында ?ке-??нанбай кетті жат болып. Туыс?аннан-Т?кежан. Т?кежандар кетті жауы?ып. Келер, кете берсін.Біра? халы? ?алса, халы??а жалынды
2.   Абайды? ?нер-білім жолына бет б?руыны? себептері неде?
3.   ??нанбай мен Абай арасында?ы келіспеушілік, ?айшылы? тек ?ке мен бала арасында?ы ?кпе, наразылы? па?
4.   Абай бейнесін жасауда?ы жазушы жеткен биіктікті немен т?сіндірер еді??
Топтау
Абай жолы

ІІІ. Адамны? емес, ата ?лдары (??нанбай бейнесі) №2 Кесте бойынша ж?мыс
1.   ??нанбай бейнесін ?атыгез, кері кеткен кер заманны? жанкешті жо?таушысы ретінде суреттеуіні? себебі неде?
2.   ??нанбайды? д?уреніні? ?тіп, заманыны? кетіп бара жат?анын романнан ?зінді келтіре отырып д?лелде.
3.   ?одар мен ?ам?а ?ліміні? басты себаптері неде?
Топтау стратегиясы бойынша ж?мыс
??нанбайлар жолы
І? Атаны? ?раны емес, аталыны? ?орлы?ы ?ос?андар
(Эпопеяда?ы халы? ?кілдеріні? образы) Эпопеяда?ы басты кейіпкерлер келбетіні? бір ж?йесі – Д?ркембай мен кедей жата?тар. Д?ркембайлар ар?ылы автор XIX ?асырды? II жартысында ?аза? даласында оянып келе жат?ан тапты? жіктеуді, кедейлерді? ауыр ?мірін суреттейді. Олар ар?ылы ?аналушы халы?ты? е? дана, е? жа?сы ?асиеттерін жина?тай білген.1. Д?ркембайды? халы? даналы?ын бойына жина?ан, жиынты?, типтік бейне. Д?ркембай ?андай типтік бейнедегі кейіпкер екеніне то?тал?
1.   Базаралы ар?ылы тапты? санасы ояна баста?ан к?рескер ?аза? кедейіні? жиынты? бейнесі екенін д?лелде.

Д?ркембай

Базаралы

V.. ?арашы?ым ?о?ыр ?озым. (Абайды? с?йікті аналары – Зере, ?лжан)
Роман?а ??ілсек, бізді? к?з алдымыздан біріне-бірі ??самайтын, бірін-бірі ?айталамайтын ?р?айсысы ?з ?алпымен, кескін-келбетімен, ерекше ішкі сырымен соны, ты? туынды болып к?рінетін, к?птеген ?йелдер бейнесі бар.
1. «Ел анасы » атан?ан Зере баласы ??нанбай алдында неге ?лсіз?
Жауап:
1.Зере ??нанбай алдында еш?андай да ?лсіздік к?рсетпейді. ?айта оны ы?тырып отырады. Мысалмен д?лелдесек:
-?ор?ытпа келіндерімді!. О, несі?-деп ?атты зекіп ?ап. Ілгері жылжып кеп екі ?олымен жер тіреп отырып, баласыны? ж?зіне суы? ?арайды. ??нанбай шешесіні? ажарын сезді де, жуаси т?сті. Заман бас?а, ?йел с?йлеп, ?йел ел бас?аратын, билік айтатын заман емес еді. ?дет-??рып, ескі салтты? заманы болатын. Ол сол феодалды? заманда?ы ?йелдер те?сіздігі тудыр?ан ?лсіздік, замана ?лсіздігі. Ту?ан анасы ту?ан баласына ?кім айта алмайды. Себебі: ?йел ?о?амды? іске араласпауы керек. ?йткені ол ?андай а?ылды болса да «т?мен етекті», отбасыны? ?ана адамы.
2. ?лжан ба?ытты ?йел ме?

VI. Тест ж?мысы

VII. Ма?ан ?на?ан кейіпкер. (О?ушылар пікірі, ойтол?ау)
VIII. С?ра?тар топтамасына жауап беру.
1. АБАЙ ЖОЛЫ ?МІР ЖОЛЫ. ?МІР ДЕГЕН ТУЛАП А??АН ТЕ?ІЗДЕН ?З ОРНЫМЫЗДЫ ТАБУ. Абайша айтса?, «Атаны? ?лы болмай, адамны? ?лы болу» бізді? ма?сатымыз. Біз ?андай маманды? та?даса? та, ?андай ?мір жолында ж?рсек те, біз Абай атамызды? ?ділдігін, о?у-білімге ?мтылуын ту етіп биік ?стауымыз парыз!
IX. ?орытынды.
Ту?ан ?дебиеттері ?шін Сервантес, Шекспир, Бальзак, Диккенс, Тиккери, Толстой, Достоевский, Тагор мен Кавабата не бітірсе, ?уезов те ?аза? ?дебиетінде д?л соны бітірді. ?з ?лтын адамзат?а тегіс танымал, рухани туыс?ан етсе, ?лтты? ?деби дамуымызды ?лемдік биікке алып шы?ып, ?аза? с?зі мен ?аза? пікірін жалпы адамзатты? м?шурада ал?аш рет паш етті.
Ту?ан елімізді, жерімізді, тілімізді ?ліп-?шіп с?йіп ?туде Абай жолынан, ?уезов жолынан айнымайы?.
Ба?алау. Саба??а ?атысуларын айта отырып ба?алау.
?йге тапсырма. М.?уезов ?мірі мен шы?армашылы?ын о?у. Кейіпкерлер галереясына сипаттама жазу.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«М.?уезовты? "Абай жолы" роман-эпопеясы»

М.Әуезов «Абай жолы» роман –эпопеясындағы кейіпкерлер келбеті
Сабақтың мақсаты: Білімділік- М.Әуезов шшығармашылығының идеялық-эстетикалық мұраты мен табысына тоқталу.Эпопеяның негізгі оқиғаларын басшылыққа ала отырып, кейіпкерлер бейнелерін сомдау; Дамытушылық – жеке тұлға ретінде оқушылардың ізденімпаздық қасиеттерін дамыту. Шебер де шешен, өткір сөйлей білуге машықтандыру;Тәрбиелік-адамгершілікке, мейірімділікке, білімге ұмтылуға, сана-сезімінің өркендеуіне тәрбиелеу. Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту сабағы Сабақ типі: іздендіру сабағы Әдіс-тәсілі: түсіндіру, проблемалық сұрақтар төңірегінде әдеби талдау, іздендіру, ой қорыту. Қ.Бітібаеваның жобалау технологиясы, топтау стратегиясы. Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, тарих, сурет Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, on –Iine жүйесі бойынша сабақ өткізу, ақын портреті, шығармалар жинағы, жазылған рефераттар, слайдтар. Пайдаланылған әдебиеттер: Қ.Бітібаева «Әдебиет пәнін оқытудың тиімді жолдары», Рауан-1990ж. 2. М.Қаратаев «Қазақтың тұңғыш эпопеясы» А., 1980ж.3.Қазақ әдебиеті журналы, №12. 2000ж.4. «Біздің Мұхтар» (М.Әуезов туралы естеліктер) Абайды Абай еткен Мұхтар ғана,
Мұхтарды Мұхтар еткен Абай дана.
Қалайша бас имессің оған, сірә.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі: а) сынып даярлығын тексеру;ә) кезекші арқылы түгендеу. Жаңа сабақты түсіндіру.
Мұғалімнің кіріспе сөзі:Әр елде, әр кезде халық анадан халық ұлы болар ұрпақ туады, ол сол халық –анасының есімін, өзінің үздік таланты, өнері не батырлығымен мәңгілікке танытып кетеді. Қазақ халқының сондай ұлдарының бірі-Мұхаң. Бүгінгі таңда өзінің саф алтындай жарқыраған, інжу-маржандай жалтылдаған сұлулық жағынан Микелонджеланың мүсіндеріне пара-пар, биіктігі жағынан Египет пирамидаларындай аспанмен таласқан, халық өмірін жырлауда гректің «Илиадасымен» тең түсетін «Абаймен» әлем халқын шарлауда. Сұрақ: Қазақ сахарасында дүниеге келіп, сол сахарасын оның талантты әдебиетін дүниеге паш етіп отырған жазушы табысының сыры неде? Жауап:оның сыры-жазушының халық өмірін, оның рухани жан-дүниесін, оның бақытқа, болашаққа ұмтылған, адал махаббатқа талпынған қасиетті сапаларын ұлттық бояумен, ғажайып сырлы сөзбен жеткізе білуінде. Әуезов эпопеясынан ХІХ ғасырдағы қазақ халқының ғана үнін емес, бостандықты, азаттықты, теңдікті аңсаушы бүкіл әлем халқының асқақ даусын естиміз. Сол себептен де ол әлемнің түпкір-түпкіріне тоқтаусыз сапар шекті ақ па, қара ма, сары ма, мұсылман ба, христиан ба- барлық адамзат баласының жүрегіне жол тапты.
І. Даңқы өлмес, даусы сөнбес (Шетел жазушыларының ортақ лебізі) Л.Арагон (француз жазушысы) Мен оның (М.Әуезовтің) шығармаларын туған еліме таныстырушы болуды өзіме үлкен абырой санаймын. Эпикалық роман-«Абай» менің ойымша, ХХ ғасырдағы ең үздік шығармалардың бірі. Бұл роман оқушыға қызықты қиялы мен өрен ой өлкесіне кездіріп талай терең толғаныстар тудырады.
Комерундық Бенжамен Матип: Шынында, бұл қазақтар-неткен ғажайып халық! Осы кереметтік «Абай» романында қандай тамаша суреттелген! Сіздің бақытты халыққа мен шынайы көңіліммен қызығамын...
1.   Эпопея дегеніміз не?
2.   М.Әуезов романындағы кейіпкерлер жайында бір сөзбен дәлме-дәл сипаттама береді.
Мінездемелерге тоқталу. Тараулар арқылы санамалап Абай жолын, Құнанбай жолын көрсету.
«Қайтқанда»
«Шытырманда»
«Бел-белесте»
«Өрде»
«Қияда»
«Биікте»   Қат-қабат шытырмандар арқылы өрге, қияға, биікке шығып келе жатқан Абайды көреміз.
«Қияда»
«Өрде»
«Бел-белесте»
«Шытырманда» «Қайтқанда»

Жоғарыдан ылдилап төмендеп келе жатқан Құнанбайды көреміз.
ІІ. Атаның ұлы емес, адамның ұлымын (Абай бейнесі)
№1 Кесте бойынша жұмыс
1.   Абай неге халық жағына шықты?
Жауап:
Абай оқудан келгеннен кейін Құнанбайдың қасында жүріп, ел есіне араласа бастайды. Ел ішінде болып жатқан зомбылықты, қараңғылықты, теңсіздікті өз көзімен көреді. Әрі сол қарапайым халық ішінен өзіне дос таба біледі. Жуан бел надан, содыр ру басшыларынан бөліне кеткен бетінде, біреуден халықты, халықтың мұңын таба білді. Сол халықтың жоғын берер жаңалығын іздеді. Оған: «Әкесінің баласы-адамның дұшпаны, адамның баласы-бауырың» деген ойы дәлел. «Алда өмір, тартыс.Сол тартыста бұл жалғыз. Қуаты –ақылдық, үміті-халық. Өмірдің беліне шығыпты. Сол өткен жолында жоғалтқаны көп пе, тапқаны көп пе? Рас, жоғалтқанының көбіне өкінбейді.
Жақында әке-Құнанбай кетті жат болып. Туысқаннан-Тәкежан... Тәкежандар кетті жауығып. Келер, кете берсін.Бірақ халық қалса, халыққа жалынды
2.   Абайдың өнер-білім жолына бет бұруының себептері неде?
3.   Құнанбай мен Абай арасындағы келіспеушілік, қайшылық тек әке мен бала арасындағы өкпе, наразылық па?
4.   Абай бейнесін жасаудағы жазушы жеткен биіктікті немен түсіндірер едің?
Топтау
Абай жолы ІІІ. Адамның емес, ата ұлдары (Құнанбай бейнесі) №2 Кесте бойынша жұмыс
1.   Құнанбай бейнесін қатыгез, кері кеткен кер заманның жанкешті жоқтаушысы ретінде суреттеуінің себебі неде?
2.   Құнанбайдың дәуренінің өтіп, заманының кетіп бара жатқанын романнан үзінді келтіре отырып дәлелде.
3.   Қодар мен Қамқа өлімінің басты себаптері неде?
Топтау стратегиясы бойынша жұмыс
Құнанбайлар жолы
ІҮ Атаның ұраны емес, аталының қорлығы қосқандар
(Эпопеядағы халық өкілдерінің образы) Эпопеядағы басты кейіпкерлер келбетінің бір жүйесі – Дәркембай мен кедей жатақтар. Дәркембайлар арқылы автор XIX ғасырдың II жартысында қазақ даласында оянып келе жатқан таптық жіктеуді, кедейлердің ауыр өмірін суреттейді. Олар арқылы қаналушы халықтың ең дана, ең жақсы қасиеттерін жинақтай білген.1. Дәркембайдың халық даналығын бойына жинаған, жиынтық, типтік бейне. Дәркембай қандай типтік бейнедегі кейіпкер екеніне тоқтал?
1.   Базаралы арқылы таптық санасы ояна бастаған күрескер қазақ кедейінің жиынтық бейнесі екенін дәлелде. Дәркембай Базаралы V. ... Қарашығым қоңыр қозым... (Абайдың сүйікті аналары – Зере, Ұлжан)
Романға үңілсек, біздің көз алдымыздан біріне-бірі ұқсамайтын, бірін-бірі қайталамайтын әрқайсысы өз қалпымен, кескін-келбетімен, ерекше ішкі сырымен соны, тың туынды болып көрінетін, көптеген әйелдер бейнесі бар.
1.   «Ел анасы » атанған Зере баласы Құнанбай алдында неге әлсіз?
Жауап:
1.Зере Құнанбай алдында ешқандай да әлсіздік көрсетпейді. Қайта оны ықтырып отырады. Мысалмен дәлелдесек:
-Қорқытпа келіндерімді!... О, несі?-деп қатты зекіп қап. Ілгері жылжып кеп екі қолымен жер тіреп отырып, баласының жүзіне суық қарайды. Құнанбай шешесінің ажарын сезді де, жуаси түсті. Заман басқа, әйел сөйлеп, әйел ел басқаратын, билік айтатын заман емес еді. Әдет-ғұрып, ескі салттың заманы болатын. Ол сол феодалдық замандағы әйелдер теңсіздігі тудырған әлсіздік, замана әлсіздігі. Туған анасы туған баласына үкім айта алмайды. Себебі: әйел қоғамдық іске араласпауы керек. Өйткені ол қандай ақылды болса да «төмен етекті», отбасының ғана адамы.
2.   Ұлжан бақытты әйел ме? VI. Тест жұмысы VII. Маған ұнаған кейіпкер. (Оқушылар пікірі, ойтолғау)
VIII. Сұрақтар топтамасына жауап беру.
1. АБАЙ ЖОЛЫ ӨМІР ЖОЛЫ. ӨМІР ДЕГЕН ТУЛАП АҚҚАН ТЕҢІЗДЕН ӨЗ ОРНЫМЫЗДЫ ТАБУ. Абайша айтсақ, «Атаның ұлы болмай, адамның ұлы болу» біздің мақсатымыз. Біз қандай мамандық таңдасақ та, қандай өмір жолында жүрсек те, біз Абай атамыздың әділдігін, оқу-білімге ұмтылуын ту етіп биік ұстауымыз парыз!
IX. Қорытынды.
Туған әдебиеттері үшін Сервантес, Шекспир, Бальзак, Диккенс, Тиккери, Толстой, Достоевский, Тагор мен Кавабата не бітірсе, Әуезов те қазақ әдебиетінде дәл соны бітірді. Өз ұлтын адамзатқа тегіс танымал, рухани туысқан етсе, ұлттық әдеби дамуымызды әлемдік биікке алып шығып, қазақ сөзі мен қазақ пікірін жалпы адамзаттық мәшурада алғаш рет паш етті.
Туған елімізді, жерімізді, тілімізді өліп-өшіп сүйіп өтуде Абай жолынан, Әуезов жолынан айнымайық..
Бағалау. Сабаққа қатысуларын айта отырып бағалау.
Үйге тапсырма. М.Әуезов өмірі мен шығармашылығын оқу. Кейіпкерлер галереясына сипаттама жазу.