Саба?ты? та?ырыбы: Абай ??нанбай?лыны? ?мірі мен шы?армашылы?ы.
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: ?лы а?ын – Абай ?мірі жайында негізгі фактілер туралы білімдерін арттыру, Абайды? а?ынды?ы мен композиторлы?ын таныту.
Дамытушылы?: Білім алушыларды? ойлау да?дысын ?алыптастыру, ойларын айта ж?не жеткізе білуге ?йрету.
Т?рбиелік: Абай шы?армашылы?ын танып, с?йіп о?у?а, ?адірлеуге, асыл м?расындай есте са?тау?а баулу.
Саба?ты? т?рі: Жа?а саба?ты ме?герту
Саба?ты? формасы: Д?ст?рлі емес
Саба?ты? ?дісі:
1. ??гіме
2. Т?сіндіру
3. Шы?армашылы? ойлау ?абілетін дамыту
4. Жалпы с?рау, жеке с?рау
Саба?ты? к?рнекілігі:
1. Абай портреті
2. Абай ?мірі мен шы?армашылы?ына ?атысты презентация
3. Интерактивті та?та
4. Кітап к?рмесі
5. О?улы?
П?наралы? байланыс: жа?рафия, музыка.
Саба? жоспары:
1. Абайды? балалы? ша?ы
2. Шы?армашылы?ы (?ле?дері, аудармалары, ?ндері)
Саба? барысы:
?йымдастыру кезе?і:
- С?лемдесу;
- Білім алушыларды т?гелдеу;
- Білім алушылар назарын саба??а аудару;
- Сынып тазалы?ы.
Мотивациялы? кезе?і: білім алушылар?а «Абай туралы не білеміз?» деген с?ра??а жауап беру ?сынылады. Оларды? жауаптарын талдап отырып, саба? та?ырыбына к?шемін.
- Айтындаршы, ?ылыммен айналысатын адамды ?алай деп айтады?
- Ал жазба ж?мысымен айналысатын адамды ?алай атайды?
- «?ылым таппай ма?танба» ?ле?ін кім жаз?ан?
- Б?гінгі саба?ымыз ?аза? ?дебиетіндегі ?лы т?л?а – Абай ??нанбаев?а арналма?шы. Біз б?гін Абай ??нанбаевты? ?мірі ж?не шы?армашылы?ымен танысамыз.
Жа?а саба? кезе?і:
1.Интерактивті та?тамен ж?мыс.
Білім алушыларды? ойлау, с?йлеу ?абілетін дамыту
- Абай туралы саба?ымызды жыр алыбы Жамбылды? ?ле?ін талдай отырып бастаймыз.
Мына т?р?ан Абайды? суреті ме?
?ле? с?зді? ??са?ан ??діретіне.
А?ыл, ?айрат, білімді те? ?ста?ан
?р Абайды? т?теген кім бетіне?
Та?та?а та?ырыпты жазу
Абай ??нанбаев
(1845-1904)
Д?птерге та?ырыпты жазу
2. «Кластер ?дісі»
- ?азір мен ?ле?нен ?зінді о?имын, ал сіздер оны м??ият тында?ыздар.
Абай бізді? –Кеме?гер,
Те?десі жо? ас?ар биік шы?ымыз,
А? ниетті, ?ділетшіл шы?ымыз,
Асыл ?азына, ашылма?ан сырымыз.
Таусылмайтын м??гі ба?и жырымыз!
Парасатты болып ту?ан,
Шы??ыстауды? Абайы
?н мен жырын м?ра ?ыл?ан,
Сарыар?аны? Абайы,
На?ылменен сана ??й?ан,
?аза?ымны? Абайы,
А?ылменен дана бол?ан
Б?кіл елді? Абайы.
- Абай ?андай кісі бол?ан?
Кластер сызу
Абай
Парасатты Кеме?гер Дана ?ділетшіл
3. «??гіме ?дісі»
Абай ?мірі туралы м?лімет беріледі. Слайд к?рсетіледі.
Д?птерге жазып отыру
О?улы?пен ж?мыс жасайды, с?ра?тар?а жауап береді.
Слайд 1
Абай ??нанбаев акын, философ, а?артушы, ойшыл, ?о?ам ?айраткері, ?аза? жазба ?дебиетіні? негізін салушы. ХІХ ая?ы –ХХ басы ?аза? хал?ыны? ?алыптасуына ?лкен ы?пал жасады.
- ?андай с?здер сіздерге таныс емес болып к?рінді?
Слайд 2
Абай 1845 жылды? 22 тамызында Семей облысы, Абай ауданында ірі феодал ??нанбай ?скенбай?лы отбасында д?ниеге келген. Толы? аты: Ибра?им (Абай деп анасы ата?ан). Руы – тобы?ты, ?кесі ??нанбай, шешесі То?жан. ?жесі Зере.
Абайды Семейдегі Ахмед Риза медресесінде о?ыды. Ол - араб, парсы тілін ме?герді. Медреседе о?ып ж?ріп, Абай Семей ?аласында?ы «Приходская школа» ?осымша т?сіп, орысша сауатын ашты. Сонымен ?атар, Абай Шы?ысты? классик а?ындары Фирдоуси, Низами, Науаи, ?л-Фараби ж?не т.б. шы?армаларын ?ызы?а о?ыды. Біра? б?л о?уын ?рі жал?астыра алмады.
Абайды ?кесі ел бас?ару ісіне араластыру ?шін елге алып келеді. С?йтіп 13 жаста?ы Абай ел ісіне араласады. Білімін ?з бетінше жал?астырады.
- ?аза?стан картасынан – бір білім алушы Абайды? ту?ан жерін к?рсетеді.
Слайд 3
Абай ?ле? жазуды 10 жасында «Кім екен деп келіп ем д?ние ?у?ан» деген ?ле?інен баста?ан. ?ле?дерін К. Жанатаев атымен жарияла?ан. ?з атымен 1886 ж. «Жаз» ?ле?ін ал?аш жарияла?ан. А?ынды??а 28 жасында ден ?ой?ан.
Абай е?бектеріні? негізгі та?ырыбы: Лирикалары→саяси-?леуметтік→таби?ат→философиялы?→махаббат, досты?→к??іл - к?й→о?у - ?ылым, ?нер туралы.
- Абай ?ле?ге ?зінше талап, шарт ?ой?ан.
«?ле? с?зді? патшасы, с?з сарасы
?иыннан ?иыстырар ер данасы
Тілге же?іл, ж?рекке жылы тиіп,
Теп-тегіс ж?мыр келсін айналасы» - енді Абайды? ?ле?деріне кезек берейік.
?ле?дері о?ылады
Ø «?ылым таппай ма?танба» - ?нер - білімге, ?ылым?а ша?ырады
Ø «?ыс» - адам бейнесінде суреттеледі
Ø «К?з» - таби?ат ??былысы
- Абайды? ?р ?ле?і бізді жа?сы болу?а, жаман ?деттен жиренуге т?рбиелейді.
Слайд 4
?аза? топыра?ында дамы?ан реалистік аударма д?ст?рі Абайдан басталады. Аударма ?дебиеті де сол Абайдан тарайды. Абайды? аудармалары 50 - ден асады. Ол Гетені?, Пушкинні?, Лермантовты?, Крыловты? шы?армаларын ?аза?ша?а аударып, шебер аудармашы атанды.
Ø «?ара??ы т?нде тау ?ал?ып» - ?ле?і о?ылады
Слайд 5
Абайды? - “Желсіз т?нде жары? ай”,“Сегіз ая?”, «К?зімні? ?арасы», «Айттым с?лем, ?алам?ас», «Бой б?л?а?» т.б. ?ндері бар. 27 ?ніні? 36 н?с?асы нота?а т?сірілген. ?аза? хал?ы Абайды тек данышпан а?ын, ?рі а?артушы ретінде ж?не к?птеген халы? ?ндеріні? авторы бол?анды?тан оны сазгер деп таниды.
- «??ла?тан кіріп бойды алар,
жа?сы ?н мен т?тті к?й» – демекші Абайды?
- «Желсіз т?нде жары? ай»
Ø «К?зімні? ?арасы»
- «Айттым с?лем, ?алам?ас» ?ні тындалады.
Абай 1904 жылы ?айтыс болды. Абай ?лгеннен кейін, 1909 жылы Петербургте «?аза?ты? а?ыны Ибрагим ??нанбай?лыны? ?ле?дері» деген атпен кітап болып шы?ты. М.?уезов Абай туралы «Абай жолы» атты 4 томды? роман-эпопеясын жазды.
Слайд 6
Семейде Абай атында?ы ?деби-мемориалды м?ражайы, Лондонда жазушы Ролан Сейсембаевты? аш?ан Абай ?йі бар. ?аза?станны? к?птеген ?алаларында Абай ескерткіші орнатыл?ан. Абай атымен атал?ан аудан, к?шелер бар. Алматы ?аласында Абай атында?ы Мемлекеттік академиялы? опера ж?не балет театры бар.
- Ал, бізді? ?аламызда Абай атамыз?а арнал?ан «Абай жолы» атты аллеясы бар. Ол 7 ы?шам ауданда орналас?ан.
4. О?улы?пен ж?мыс
4.1.С?здік ж?мыс
Жа?а с?здер:
?негізін ?алаушы-основоположник
ше?берінде-в рамках
4.2. М?тінмен ж?мыс
1-Тапсырма. М?тінді о?ы?ыз. Орыс тіліне аудары?ыз.
Абай ??нанбаев
(1845-1904)
Абай ??нанбаев ?аза? хал?ыны? ?лы а?ыны, ?о?ам ?айраткері, ?аза? жазба ?дебиетіні? негізін ?алаушы. Абай 1845 жылды? 22 тамызында Семей облысы, Абай ауданында д?ниеге келген. ?кесі ??нанбай - тобы?ты руынан шы??ан. Анасы - ?лжан. ?жесі – Зере (То?бала). Толы? аты: Ибра?им.
?кесі ??нанбай Абайды 9 жасында Семейдегі діни мектепке береді. Семейде ж?ргенде орыс тілін ?йренуге тырысады. ?ш ай орыс мектебінде о?иды. 13 жасында Абайды ?кесі о?удан шы?арып алады. С?йтіп Абай ел ісіне араласады. Білімін ?з бетінше жал?астырады.
Абай ?те к?п о?ы?ан. Тіпті данышпан Сократты? шы?армасын да жетік білген. Ол ?з шы?армаларыны? кітап болып басыл?анын к?ре алмай кетті. Т?н?ыш жина?ы 1909 жылы, ?зі ?лгеннен кейін, Санкт-Петербургте жары??а шы?ты. Абай 1904 жылы ?айтыс болды.
?лы жазушы М.?уезов «Абай жолы» эпопеясын а?ын ?міріне арнады. 1995 жылы ЮНЕСКО ше?берінде ?лы Абайды? 150 жылды?ы атап ?тілді.
Оны? есімімен к?птеген мектептер, к?шелер, Алматыда?ы опера театры аталады. Абай атында аудан бар.
2-Тапсырма. Мына с?йлемдерді толы?тыры?ыз.
Абай ??нанбаев.... негізін ?алаушы. Абай 1845 жылды? 22 тамызында... д?ниеге келген. ?кесі ??нанбай Абайды 9 жасында.. береді. Семейде ж?ргенде... ?йренуге тырысады. ?ш ай... о?иды. 13 жасында Абайды ?кесі.. алады. Абай. о?ы?ан. Т?н?ыш жина?ы.. шы?ты. ?лы жазушы М.?уезов... ?міріне арнады. Оны? есімімен... аталады.
Пысы?тау кезе?і:
Абай ??нанбай?лы жайында ж?мба? о?ылады
Ø Жырларымен Б?кіл елді ?андыр?ан кім?
?аза? елін ?лемге таныт?ан кім?
?рпа??а м?раларын аманат ?ып,
Рухани азы? етіп ?алдыр?ан кім?
А?ын
- Орыс ты? ?дебиеті ?лгі т?тып,
Пушкин мен Лермонтовты ?аза?ша жырлат?ан кім?
Аудармашы
- К??іл ??сын ??й?ылжытып шартарап?а,
?ле?іне саз шы?арып, шыр?ат?ан кім?
Сазгер
Слайд 7 (Абай туралы айтыл?ан ?ла?атты с?здер)
Н. ?. Назарбаев: «Абайды таныту ар?ылы біз ?аза?станды ?лемге танытамыз. Абай ?р?ашан бізді? ?лтты? ?ранымыз болу?а тиіс».
А. Байт?рсынов: Абайдан ас?ан б?рын – со??ы заманда ?аза? баласында біз білетін а?ын жо?. Абайды ?аза? баласы тегіс танып, тегіс білуі керек.
Са?ын?али Сейітовты? «Кім?»
К?рікті к??ілде жыр, ?олда ?алам
?мірді? ?ріне ?рлей бас?ан ?адам
Абай ?аза?ты? ?ле?іні? ?лы атасы,
Ол – Абай, ?лты – ?аза?, Аты –Адам.
- А?ынны? ?андай ?сиет с?здері сендерді? естерінде ?алды?(бес н?рседен ?ашы? бол, бес н?рсеге асы? бол)
Слайд 8 (Абайды? ?сиеті)
?орытынды кезе?:
Саба?тан ал?ан білімдерін тексеру ма?сатында с?ра? беріледі.
О?улы?ты? ж?не д?птерді? к?мегі ар?ылы с?ра?тар?а жауап беру
Слайд 8 (с?ра??а жауап беру)
1. Абай ??нанбай?лы кім бол?ан?
2. Абай ?ай жылы ж?не ?ай жерде туды?
3. Абайды? толы? аты?
4. Абайды? ата-анасыны? аты кім?
5. ?жесіні? аты кім?
6. Бастап?ы білімін ?айдан алды?
7. ?з шы?армаларында Абай неге ша?ырады?
8. ?андай а?ын жазушыларды? шы?армаларын аудар?ан?
9. Абай ?ай жылы ?айтыс болды?
?й тапсырмасын беру: Абайды? 17 ?ара с?зін о?ып келу.
Ба?алау: Білім алушылар ж?мыстарын ба?алау, ?ойыл?ан ба?аларды айту.